Muzibuka Ndi?
Mabloko na bingila bibakele na kuwalingilamo bibanawana mu ngundu ya Babiloni ya kusañulu bimwesa bati ngwabyo biñanda bili mu Mbimbiliya bya busunga?
BAKA-KUTONDESESA bya kusañulu banashitozola Mabloko amangi a kwenyeka mu ngundu ya Babiloni aje abapangesele mu kutunga ei nganda. Kwesekesa nebi byawanene muka-kutondesesa bya kusañulu umo wa lizina lya Robert Koldewey, awa Mabloko bakele na kuwalingila mu malutengo aje akele “hanja ya mbongi, haje hakele buma bwabubwa na bikuni . . . byabingi.”
Baka-kutondesesa bya kusañulu banawana bukaleho buje bumwesa ngwabwo bimyata ba mu Babiloni bakele na kupangesa lalo malutengo abo ku byuma byabibi. Profesa Paul-Alain Beaulieu uje akalongesa bya mizimbu na ndaka ya Baasiria ha Yuniveziti ya Toronto ngwendi: Kuli biñanda byabingi bya Bababiloni . . . bije bimwesa ngwabyo mwene watungile lishoko lije lyamwesele ngwalyo munu woshe uje atengulukila mwene nambe kujeneka kusingimika binjambi babo bapandele kumwenyeka.” Cakumweneko, kuli biñanda bimo bibanawana bya mu simbu ya Mwene Nebukataneza bije bili na majwi endeka ngwawo: “Banyongeseni, benyekeni, boceni, . . . bombileni mu liko . . . lingiseni bwisi bwabo bukakumuke, bombilileni mu tuhya batse!”
Ebi bitwanukisa biñanda bili ku mukanda wa Ndanyele capita 3. Kwesekesa na muzimbu uli oku ku mukanda, Mwene Nebukataneza wemikile kamponya wakama wa kulinga ha goldi mu cana ca Ndula, hanja ya nganda ya Babiloni. Omwo bakwenje batatu ba Bahebelu, Shandelaki, Meshake na Ambendenengo babyanene kutsikamena ou kamponya, Nebukataneza walubalele manene, co washikile bimyata bendi ngwendi bashambeye manene lutengo lwa tuhya “bisimbu bitanu na bibali ngeci lushukume manene kutubakana mulukashukuminamo bisimbu byoshe” na kubombililamo. Kangelo wa nzili ikeye wabobwele.—Ndanye 3:1-6, 19-28.
© The Trustees of the British Museum. Licensed under CC BY-NC-SA 4.0. Source
Libloko lya kwenyeka haje habagantele lizina lya Nebukataneza
Mabloko abanawana mu ngundu ya Babiloni anamwesa bukaleho buje bumwesa ngwabwo biñanda bili mu Mbimbiliya byapwa bya busunga. Bwingi bwawa mabloko ali na majwi abanasonekaho aje ashangazala mwene. Majwi amo endeka ngwawo: “Nebukataneza, Mwene wa Babiloni . . . Lipela linjalitungilile yange Mwene Wakama . . . Batekulwila bange batwaleleleho kuyulilamo myaka yoshe.” Awa majwi ashaka kulifwa na majwi ali ku mukanda wa Ndanyele 4:30. Oku ku mukanda Nebukataneza wendekele mu kulyalesa ngwendi: ‘Kengeni bukama bwa Babiloni! Njaitungile kupwa nganda yange yakama mu kumwesa bukama bwange na nzili yange na bumpau bwange na kasingimiko kange.’