Bihula bya Baka-kutanda

Muka-kusoneka mukanda wa Provebia 30:18, 19 wendekele ngwendi: “Ngila ya munalume nga ali na mumbanda,” ‘yaikalu kuizibisisa.’ Bika byalumbunwine?

Banu babangi nameme baje banalilongesa manene bya Mbimbiliya bakonowa kuzibisisa biwalumbununa awa majwi. Mukanda woshe wamutunu mu Mbimbiliya ya Bisoneka bya Kaye Kakaha ngwawo: “Kuli byuma bitatu bije kunjasa kuzibisisa [nambe ‘bya kukomokesa kuli yange,’ ftn], byuma biwana bije kunjesi na kuzibisisa. Ngila ya ngonga mwilu, ngila ya linyoka ha limanya, ngila ya bwato mu kalunga-ndonga, na ngila ya munalume nga ali na mumbanda.”—Prov 30:18, 19.

Kunima twakele na kuzibisisa ngwetu, majwi a kwendeka ngwawo: “Ngila ya munalume nga ali na mumbanda,” alumbununa byuma byabibi. Mwafwa bika? Mwafwa mavesi amo omu mu capita anendeka ha byuma byabibi. (Prov 30:15, 16) Co vesi 20 enendeka bya “munakazi uje akalingi bukoi,” oloni ali na kwendeka ngwendi kalingile byuma byabibi. Ngeci, twasinganyekele ngwetu ngecilika mwa ngonga uje napulwila manene mwilu, nambe linyoka uje neti ha limanya, nambe bwato buje buli kulako mu kalunga-ndonga, munalume asa kulinga cuma cije na umo wahi asa kuzibuka ngwendi nacilingi. Ngeci twasinganyekele ngwetu majwi a kwendeka ngwawo: “Ngila ya munalume nga ali na mumbanda” atalesele ku byuma byabibi, co akele na kwendeka bya mukwenje uje akwisa mumbanda mangana alilale nendi.

Nameme ngoco, kuli byuma bitulingisa tukulahele ngwetu awa mavesi ali na kwendeka byuma byabibwa. Muka-kusoneka walumbunwine byuma bije byamukomokesele manene na kumuzibisa kubwaha.

Mabulu abasonekele mu Cihebelu nawo amwesa ngwawo awa mavesi alumbunwine byuma byabibwa. Kwesekesa na libulu lya Theological Lexicon of the Old Testament, lijwi lya Cihebelu libananungulula ngwabo “kunjasa kuzibisisa” ku mukanda wa Provebia 30:18 “limwesa byuma bije bikomokesa nambe bije bimoneka ngwe kubyasa kulingiwa.”

Profesa wa lizina lya Crawford H. Toy wa ku Harvard University mu United States, nawana ngwendi aje mavesi kuwesi na kulumbununa byuma byabibi. Wendekele ngwendi: “Muka-kusoneka washakele kumwesa bubwa bwa bije byuma.”

Ngeci ebi bitulingisa tukulahele ngwetu majwi ali ku mukanda wa Provebia 30:18, 19, alumbununa byuma byabibwa bije kutwasa kuzibisisa. Ngecilika muka-kusoneka, netu tukakomoka mutukamono mwakapulwila ngonga mwilu, mwakalikokela bwasi-bwasi linyoka ha limanya nameme kakele na mendi, mubukendela bwato bwa kulema ha kalunga-ndonga na mukwenje na mumbanda mubakalizemena na kuyoya hamo mu kubwahelela.