IKAPIITULU 3
Isiyani Nluku ilakenlyaawe waapankela apinaatamu?
1. Nluku aanipheelela isiyani?
UKATI Nluku waamumpalyaawe nlopwana ni nthiyana oopacera, Atamu ni Hawa, Nluku aapheela wiira ayo akhalane ukumi womaana. Yehova ahaavaha nlava nomaana wiira akhale ni aapheela wiira yaayare asaana ni awacere inama. Ayo yahaana yakhalihaka ituninya yotheene ipeephoni khampa caaryaaya nlava no Eeteni. (Uphattuwaca 1:28; 2:8, 9, 15) Iyo phi itthu Nluku yaapheelaawe ni phi itthu innipheelelaawe hiivano otheene cihu.—Nwehe Niwehero n.° 6.
2. a) Nlattuni ninkupaliihu wiira atthu anaahala ukhala wapeephoni? b) Atthuni anhala ukhala wapeephoni? Ni anhala ukhala mpaka yaakhani?
2 Woonela winyu, niireke wanihukuni ninaahala ukhala wapeephoni? Yehova naakhuluveliha wiira iyee, wanihukuni ninaahala ukhala wapeephoni. Itthu yotheene inuulumaawe Nluku inawiirannya. (Isaiya 46:9-11; 55:11) Nluku kharukunusale itthu innipheelelaawe ni khweeliini iyo inaahala wiirannya. Yehova hohimya wiira ila ituninyeela “khumpale paahiru.” (Isaiya. 45:18) Uyo umpale ituninya wiira ikhaliye naatthu. Masi inannani ya atthu? Ni anhala ukhala mpaka yaakhani? Ibiiblya ineera: “Ale aneettela isariya [awula aneewelela] phinhala ukhala walaponi ni ankookhala mpaka.”—Isaalimu 37:29; Apokalipise 21:3, 4.
3. Nikohoni ninaakhulaaya Ibiiblya paahi?
3 Masi ilelo, hiiva ninaaweryaaciya ni ninaakhwa. Mapuro menci, atthu anawaattakana ni anawiivanana. Khweeliini, iyo kahi phi itthu Nluku yaapheelaawe. Vano, kontha isiyani khacineerannya citthu Nluku caapheelaawe? Ibiiblya paahi phinkhitiri waakhula nna nikohonna.
NWANANI A NLUKU
4, 5. a) Unlavani no Eeteni, tipani aamuulumanne Hawa avarelaka nteko inwaa? b) Ntthu oohinnya, nowa cani akhalaka latarawu?
4 Ibiiblya ineera wiira Nluku haana nwanani ‘neehaniya Tiyapu ni Sotwani.’ Uyo ahovarela nteko inwaa wiira amuulumane Hawa unlavani no Eeteni. (Apokalipise 12:9; Uphattuwaca 3:1) Sotwani ahompankiha Hawa wuupuwela wiira inweeyo phoolumaca.—Nwehe Niwehero n.° 7.
5 Masi uyo nwanannyuuyo khumelenle vayi? Niireke Nluku phimumpale Sotwani? Mena! Nluku ahumpa malayikha omaana yaakhala wiirimu ukati waatthenkacilyaawe ituninya wiira Atamu ni Hawa akhale. (Jó 38:4, 7) Nlayikha nimoca nomaana nahorukunusa nrimaaya ni wiikhaliha Sotwani. Iyo itthwiiyo iwaale cani ikhumelelaka ni nlayikha? Muupuwele co: ntthu oohinnya nowa cani akhalaka latarawu? Khaavo ntthu noyariya nari latarawu. Masi ntthu apheelaka cinene itthu ihiri yawawe ni akhanyereraka wuupuwela iyo, uyo naatepa upheela iyo itthwiiyo. Vano, akhalanaka ukati, uyo nawinnya. Ala manannaala, ntthu oohinnya phinwaawe akhalaka latarawu.—Nsome Tiyaku 1:13-15; nwehe Niwehero n.° 8.
6. Manannani nlayikha nimoca niwilyaaya nikhalaka nwanani a Nluku?
6 Ala manannaala nlayikha nimoca nomaana phikhanlyaaya nootakhala. Yehova ahomumpa Atamu ni Hawa ni ahowiirela wiira yaayare asaana ni yahaana waacarihaca watuninyani. (Uphattuwaca 1:27, 28) Atthu otheene yaahala unswalela Yehova paahi. Nno Nlayikha nno atthunaka noopuwela co: Uhiya uswaleliya Yehova, ayo ahaana ukiswalela miiva! Masi iyo yaari itthu yoohinamaana. Nno nlayikha nno khanaahiyale wuupuwela iyo. Khula ukati nno naapheela uswaleliya waanipuroni na Yehova. Phimaana, nno nlayikhanno nahonthepya Hawa. (Nsome Uphattuwaca 3:1-5.) Upanka waya iyo, nno nlayikhanno nihokhala Sotwani, Tiyapu, ni nwanani a Nluku.
7. a) Kontha isiyani Atamu ni Hawa akhwilyaaya? b) Kontha isiyani hiiva ninaawuuluvala ni ninaakhwa?
7 Nluku ahonkhottiha Atamu ni Hawa ulya nhokorokho mmoca ni ahowiirela wiira nihuku naahalaaya ulya yaanaahala ukhwa. Masi ayo khayaamwiiwelenle Nluku. (Uphattuwaca 2:17; 3:6) Itthu yaapankilyaaya yaari itampi. Ukati waavaralyaaya matampi, ayo yahokhala oopahuwa ni wahoolo yaahokhwa, toko Yehova caahimyalyaawe wiira yaanaahala ukhumelela. (Upattuwaca 3:17-19) Asaana Atamu ni Hawa ayariye inakhumelenle iyo. Phimaana, naayo yaari oopahuwa ni ahokhwa. (Nsome Arooma 5:12.) Wiira niiweehe saana, nttwee nuupuwele nna ntakihero nna. Mmuupuwele supuriya nopankeliya nkatthe masi uyo hoopotwa. Khula ikwaha ntthu nopankelaawe nkhatthe ule supurinyoole, nkatthyooyo khunkhuma saana. Inanna imoca, ukati Atamu waahiilyaawe umwiiwelela Nluku, uyo ahovara matampi. Phimaana waari toko wiira uyo aari oopotwa. Otheene cihu niyariye na Atamu, phimaana, ninyariya nimatampi. Hiiva ninawuuluvala ni ninaakhwa kontha naatthu oopahuwa ni nihaana matampi.—Arooma 3:23; nwehe Niwehero n.° 9.
8, 9. a) Isiyani Sotwani yaapheelaawe? b) Kontha isiyani Yehova khaawiivile ale yanrukunuwenle?
8 Sotwani aapheela wiira Atamu ni Hawa yaamini wiira Nluku namootha. Ciicammo aapheela ayo yuupuweleke wiira Nluku khanle nhooleli oohinamaana ni hinwacera itthu yomaana impheelaaya atthu. Sotwani enre wiira atthu pooti wahaahalaaya ulamuleliye ni Nluku, ni enre wiira Atamu ni Hawa yaalamuliya ulakela veekha caya itthu yomaana ni yoohinamaana. Ukati Atamu ni Hawa waahiilyaaya umwiiwelela Nluku, ayo yaahokhala mphantte wa Sotwani ni yahonrukunuwela Nluku. Isiyani Yehova yaapankilyaawe? Yehova pooti waahalaawe uwiivakaca otheene ale yanrukunuwenle. Masi uyo khaapankale iyo. Kontha isiyani? Kontha iyo khayaahala uthoonyera wiira Sotwani aanawootha.
9 Vano, Yehova holakela waavaha atthu ukati wiira yoone itthu inkhumelela yakhottaka ulamulela wawe. Coo, phaahalaaya woonannya wiira Sotwani khanle namootha ni Yehova phincuwela itthu yooreera yoohala unipanka ratta. Ninaahala wiitthuca-tho iyo nhina ikapiitulu 11. Nyuuva nnoonela cani itthu ipankalyaaya Atamu ni Hawa? Yehova ahaavaha Atamu ni Hawa citthu cotheene caapheelaaya. Ayo yahaana ukumi womaana, nipuro nomaana wiira akhale ni yahaana nteko waatteeliha nrima. Masi Sotwani khaapankenle nanka itthu yomaana. Woonela winyu, Atamu ni Hawa yahopanka ratta unkupali Sotwani ni unhiya umwiiwelela Nluku? Waari wiira mwaari nyuuva, mwaahala upankani?
10. Itthuni yuulupale ninlamuliyeehu uthanla otheene cihu?
10 Otheene cihu nihaana nithanlaka mphantte mmoca, toko Atamu ni Hawa caalamuliyaaya uthanla. Nihaana nithanlaka wakhala wiira ninhala ukhala mphantte wa Yehova awula wa Sotwani. Mphantte unhaleehu uthanla phinhala uthoonyera wakhala wiira ninaahala ukhalana ukumi awula mena. Nathanlaka umwiiwelela Yehova ni natthunaka wiira anilamulele, ninaahala unkavihera uthoonyera wiira Sotwani khanle namootha. (Isaalimu 73:28; nsome Miruku 27:11.) Ntuninyani motheene, atthu athanlile mphantte wa Nluku ari vakaani. Atthu enci anontthara ule nolamulela ila ituninyeela. Masi keera Nluku phinlamulela ila ituninyeela? Mena.
TIPANI NHOOLELA ITUNINYA?
Niireke wiira Sotwani aanaahala unkhuluveliha Yesu unvaha umwene wotheene wo ntuninyaniuhikhanle waawawe?
11, 12. a) Kontha isiyani Sotwani wankhuluvelihilyaawe Yesu unvaha umwene wotheene wo ntuninyani? b) Ibiiblya inthoonyera cani wiira Sotwani phinhoolela ituninya?
11 Yesu aanancuwela tipani nhoolela ila ituninyeela. Nkwa mmoca, Sotwani “ahonthoonyihera umwene wotheene wo ntuninyani ni uttitthima waya.” Vano Sotwani ahonkhuluveliha Yesu amwiirelaka: “Mi kinaahala wuuvaha citthu cotheene nnya wakikhoromelaka ni wakiswalelaka vakaani paasi.” (Matewus 4:8, 9; Luka 4:5, 6) Waari wiira ule umwennyoole khawaari wa Sotwani, niireke aanaahala unkhuluveliha Yesu unvaha? Mena. Sotwani ankhuluvelihile unvaha ule umwennyoole kontha ikuvernu cotheene cikhanle cawawe.
12 Atthunaka nyuuva pooti wiikoha co: ‘Sotwani nowa cani akhalaka nhooleli o ila ituninyeela? Masi keera Yehova Nluku phiri Nakuru-Cotheene ni phumpale citthu cotheene?’ (Apokalipise 4:11) Iyee, uyo phiri Nakuru-Cotheene ni phumpale citthu cotheene. Masi Ibiiblya inaathoonyera wiira Sotwani phinhoolela ituninya. Wootakihera, Yesu hohimya wiira Sotwani khanle “nhooleli o ila ituninyeela.” (Joau 12:31; 14:30; 16:11) Apostulu Paulu ciicammo homwiihana Sotwani Tiyapu, “nluku o ila ituniyeela.” (2 Akorintu 4:3, 4) Ni apostulu Joau hohimya wiira “ituninya yotheene iri mmatatani wa Ntakhali.” Uyo ntakhalyuuyo khanle Sotwani.—1 Joau 5:19.
ITUNINYA YA SOTWANI INAAHALA UMALAMALIHIYA
13. Nlattuni umpheeleehu ituninya yomaana?
13 Ilelo, ninkhala mahuku ituninya inviraaya itepaka woopiha. Ninawoona cikhumelelaka ikhotto ni ikhirini mapuro otheene. Atthu enci akhanle oohikhuluvelya ni owootha. Hataa atthu yamananihaka cani, khaavo nokhitiri umaliha ala masakhaala. Masi Nluku, woohipica naahala umaliha citthu cootakhala cotheene nohalaawe uwaana ikhotto ineehaniya Harmacetom. Amalihaka citthu cootakhala cotheene, ituninya inaahala ukhala nipuro nomaana.—Apokalipise 16:14-16; nwehe Niwehero n.° 10.
14. a) Tipani Yehova nthanlilyaawe wiira akhale Mwene o Umwennyaawe? b) Ibiiblya yaahimile isiyani imwaacaka Yesu?
14 Inhala wiirannya cani iyo? Umwene wa Nluku phinhala upanka iyo wiira yiirannye. Umwene wa Nluku ikhanle ikuvernu iri wiirimu. Yehova honthanla Yesu Kristu wiira akhale Mwene o uyo Umwennyooyo. Ikhumelo khalayi, Ibiiblya yahohimya wiira Yesu aanaahala uhoolela khampa “Mwaana Aamwene Onnema.” Ni ikuvernwaawe khayaahala umala. (Isaiya 9:6, 7) Yesu howiitthuciha attharyaawe ulepela iyo ikuvernwiiyo ukati woolompa: “Umweneenyu uwe. Ipankiye impheeleenyu wiirimu, ciicammo vathi va.” (Matewus 6:10) Nhina ikapiitulu 8, ninaahala wiitthuca mananna Umwene wa Nluku cinrwaaya waakakhaniha ikuvernu co ntuninyani ni ikuvernu ya Nluku. (Nsome Daniele 2:44.) Uyo Umwennyooyo unaarwaa ukhaliha ituninya ipeephoni. Nwehe Niwehero n.° 11.
ITUNINYA INAAHALA UKHALA IPEEPHONI
15. Inaaciya isiyani yeeriyaka “ituninya yo naanaano”?
15 Inatiri imoca yo mbiiblyani inawuuluma wiira wahoolo cinaahala ukhala “irimu co naanaano ni ituninya yo naanaano” inhala ukhala isariya. (2 Peturu 3:13; Isaiya 65:17) Imaara ikhwaawe, Ibiiblya yaromolaka “ituninya,” inwaaca atthu ankhala watuninyani. (Uphattuwaca 11:1) Ibiiblya yakhuluvelihaka “ituninya yo naanaano,” iyo khinaaca nipuro nikhwaawe no naanaano. Vano, inaaciya isiyani yeeriyaka “ituninya yo naanaano”? Anaaciya atthu owiiwelela ni oovahiya iparakha ni Nluku anhala ukhala wapeephoni.
16. a) Itthuvoni Nluku inhalaawe waavaha ale anhala ukhala ituninya yo naanaano? b) Isiyani inlamuliyeehu upanka wiira naakhele iyo itthuvweeyo?
16 Yesu hokhuluveliha wiira Nluku naahala waavaha “ukumi woohimala” ale anhala ukhala ituninya yo naanaano, awula wapeephoni. (Markus 10:30) Isiyani inlamuliyeehu upanka wiira naakhele iyo itthuvweeyo? Nihaana nuncereraka waamini wihu ni nihaana nincuwelaka Yehova ni Yesu, toko cantikhiyaaya nhina Joau 3:16 ni 17:3. (Nsome) Masi ukumi unhala ukhala cani wapeephoni? Nttwee noone itthu inhimyaaya Ibiiblya.
17, 18. Nincuwela cani wiira ninaahala ukhala nnema ntuninyani motheene ni hiiva ninaaha ukhala ookhikiceriya?
17 Umala wo citthu cootakhala, ikhotto, inttewo ni ikhirini. Ibiiblya ineera: “Atthu oohiloka khanhala ukhala-tho.” (Isaalimu 37:10, 11) Nluku naahala umaliha “ikhotto mpaka umalenle ituninya.” (Isaalimu 46:9; Isaiya 2:4) Upeephoni, atthu otheene anaarwaa unfenta Nluku ni anaahala umwiiwelela uyova. Khula ukati ninaahala ukhalana nnema.—Isaalimu 72:7.
18 Apoovu a Yehova khanhala ukhala yoovaka: Khalayi, ukati asarayeeli waamwiiwelelaaya Nluku, uyo aanaakhikicera. Phimaana ayo khiivo itthu yoovaaya. (Levitiku 25:18, 19) Upeephoni, khaninhala ukhala noovaka nanka itthu ni khaninhala umoova ntthu nkhunanihu. Ninaahala ukhikiceriya khula ukati!—Nsome Isaiya 32:18; Mikeya 4:4.
19. Nincuwela cani wiira Upeephoni khaavo nohala unthwaa iyoolya?
19 Khaavo nohala unthwaa iyoolya. Ibiiblya inaakhuluveliha wiira itthaya inaahala uruwerya iyoolya. (Isaalimu 72:16) Yehova, “Nlukwiihu, naarwaa univaha iparakha,” ni “itthaya inaarwaa khweeli uruwerya.”—Isaalimu 67:6.
20. Isiyani cikhuluvelihiye mbiiblyani cinthoonyera wiira Ilapo inaahala ukhala ipeephoni?
20 Ilapo yotheene inaahala ukhala ipeephoni. Atthu otheene anaahala ukhalana inupa comaana. Ninaahala woona malava omaana mapuro otheene. Khanhala woonannya atthu anhonona, awula antankanya itthaya. (Nsome Isaiya 65:21-24; Apokalipise 11:18.) Ilapo yotheene inhala ukhala yooreera, toko caaryaaya nlava no Eeteni. Yehova khanhala uhiyerera univaha cotheene cimpheeleehu. Isaalimu 145:16 ineera: “Weeva unakiriri ni khunhiya uhephela nnye cumpalyaa, citthu cotheene cimpheelaaya.”
21. Nincuwela cani wiira apinaatamu ni inama khanhala woonihana yoowerya?
21 Apinaatamu ni inama khanhala woonihana yoowerya. Inama khacinhala waapanka itthu yoowerya apinaatamu. Asaana khanhala woova inama, hataa nnye cinoopiha mahukwaala.—Nsome Isaiya 11:6-9; 65:25.
22. Yesu nohala uwiirihani ale anwerennya?
22 Umala wo irretta. Yesu ahaavoniha atthu enci ukati waaryaawe walaponi. (Matewus 9:35; Markus 1:40-42; Joau 5:5-9) Ukhala wiira Yesu mwene o Umwene wa Nluku, uyo naahala waavoniha atthu otheene. Khaavo nohala wiira: “Kinaawerennya.”—Isaiya 33:24; 35:5, 6.
23. Isiyani Nluku nohalaawe uwiiriha ale akhwile?
23 Ale akhwile anaahala uturuwela ukhala akumi. Nluku naakhuluveliha uwunweleliha atthu imiliyau cene akhwile. Iyo maanaaya wiira ayo anaahala uhokoleela ukhala akumi. Ibiiblya ineera: “Unaahala ukhala wunwelela wa atthu oweettela isariya ni ayo ooheettela.”—Miteko 24:15; Nsome Joau 5:28, 29.
24. Nnoonela cani inatiri cipankilyaawe Nluku?
24 Otheene cihu ihaavo inlamuliyeehu uthanla. Yehova naakhuluveliha wiira ale anthanla unswalela, anaahala ukhala saana wahoolo. Yesu waaryaawe walaponi aanaacuwela iyo. Ukati nlopwana mmoca ahalaka vakaani ukhwa wanlepenlyaawe Yesu wiira hinliyale, Yesu ahonkhuluveliha eeraka: “We unkookhala Upeephoni wamoca ni miivano.” (Luka 23:43) Yesu Kristu naahala wiirannyeeha inatiri ca Nluku. Nnoonela cani wiitthuca sana-saana myaha ca Yesu?