Mungatwalilila Ukutaila Yeova Ukuti Angamyazwa Lino Ivintu Vyatala

1-2. (a) Uzye intazi zino tukakwata ndakai zyakolana uli ni intazi zino Ayuda aaswilile uku Yelusalemu yakweti? (b) Londololini intazi zimwi zino Ayuda yakweti. (Lolini kambokosi kakuti “Ivyacitikanga Umu Manda Yakwe Hagai, Zekaliya, na Ezila.”)

UZYE insita zimwi mukasakamala pa vilacitika uku nkoleelo? Limwi yamizinga incito nupya mukusakamala pali vino mumasakalanga ulupwa lwinu. Limwi mukusakamikwa pali vino mungacingilila ulupwa lwinu pa mulandu ni vimvulunganya ivikucitika umu mpanga inu, kucuziwa, alino nu kukaanya umulimo wa kusimikila. Uzye vikwene i vikumucitikila? Nga avino cili, mumakomeleziwa ukusambilila pali vino Yeova wazwile Aina Izlaeli lino yakweti intazi izikolineko.

² Ayuda aakulile umu Babiloni yalondekwanga utailo ukome pakuti yafume uku Babiloni kuno ikalanga ningo nu kuswilila uku Yelusalemu kuno yatamanyile ningo. Lino yafisile, patalengile yatandike ukukwata intazi, wakwe, vino yali nu kulasakamala indupwa zyao, ivimvulunganya ivyali umu uteeko wa Pesya, nupya yayacuzyanga uku antu aali umu mpanga izyali umu mupipi. Vii vyalenzile yamwi ciyatalile ukwika mano uku mulimo wakukuula itempele lyakwe Yeova cipya cipya. Acino muli ya 520 B.C.E., Yeova watumile ya kasesema yaili, Hagai na Zekaliya, pakuti yakazwe antu ukuya acincile nupya umu kupepa Yeova. (Hag. 1:1; Zaka. 1:1) Wakwe vino tumasambilila, vino ya kasesema yakomelizye antu vyayazwile sana. Lino papisile imyaka umupipi na 50, Ayuda aaswilile uku Yelusalemu yalondekwanga ukukomeleziwa nupya. Ezila uwamanyikisye ukukopolola Masunde, waile uku Yelusalemu ukufuma uku Babiloni uku kukomelezya antu ukulakolezya ukupepa Yeova umu umi wao.—Ezila 7:​1, 6.

3. A mauzyo ci yano tumaasuka? (Mapinda 22:19)

³ Wakwe vivi kwene vino masesemo yakwe Hagai na Zekaliya yazwile antu yakwe Leza aaliko mpiti ukutwalilila ukutaila Yeova lino yali ni ntazi, naswe kwene ndakai yangatwazwa ukutwalilila ukutaila Yeova asi mulandu ni ntazi zino tungakwata. (Belengini Mapinda 22:19.) Lino tukusambilila pa mazwi yano Leza walanzile ukupitila muli Hagai na Zekaliya alino nu kulola vino tungasambilila kuli Ezila, tumaasuka na mauzyo yaa: Uzye intazi zino Ayuda yakweti zyalenzile ivintu ukuya uli? U mulandu ci uno tulinzile ukwikila sana mano uku kucita ukulonda kwakwe Leza lino tuli ni ntazi? Nupya tungacita uli pakuti twataila sana Yeova lino tuli ni ntazi?

VINO INTAZI ZINO AYUDA YAKWETI ZYALENZILE IVINTU UKUYA

4-5. I vyani limwi ivyalenzile Ayuda ukutoovoka lino yakuulanga itempele cipya cipya?

⁴ Lino Ayuda yafisile uku Yelusalemu, yakweti imilimo ingi iyakuomba. Lino yafisile sile yakuuzile ulambo alino nu kwimba umufula wa ng’anda ikulu yakwe Leza. (Ezila 3:​1-3, 10) Nomba izile iyakwata intazi izingi izyalenzile yatoovoke. Ukulunda apa kukuula ing’anda ikulu yakwe Leza, yalinzile nu kukuula amang’anda yano yali nu kulaikalamo, ukulima ivyalo, alino nu kusakamala amu lupwa. (Ezila 2:​68, 70) Pa nsita iliimwi kwene, alwani ayakaanyanga yalondanga ukuyalesya ukukuula ing’anda ikulu yakwe Leza.—Ezila 4:​1-5.

⁵ Nupya Ayuda afumile umuuzya yakweti intazi iyakuulizya impiya alino ni intazi izikaiza pa mulandu ni vimvulunganya ivya miteekele. Impanga yao yatungululwanga nu uteeko wa Pesya. Pa cisila ca mfwa ya Mwene Kilusi uwa ku Pesya umu 530 B.C.E., Kambisezi uwamupyanyile walondanga ukuzanza impanga ya Ejipti. Lino Kambisezi wayanga uku Ejipti, asilika yakwe yafwile yaposile ivyakulya, manzi, nu mwakwikala uku Ina Izlaeli, nupya cii calenzile Aina Izlaeli ukukwatilako intazi na zyuze. Lino Dalyusi 1 wapyanyile Kambisezi nu kutandika ukuteeka, umu Pesya mwali ivimvulunganya nupya antu yapondokelanga uteeko. Vyonsi vii vyalenzile Ayuda awezile ukufuma umuuzya ukusakamikwa pali vino yali nu kulasakamala indupwa zyao. Pa mulandu ni ntazi zyonsi zino yakweti, Ayuda yamwi yatandike ukuyuvwa ukuti ii itaali insita isuma iya kukuula itempele lyakwe Yeova cipya cipya.—Hag. 1:2.

6. Ukulingana na Zakaliya 4:​6, 7, i ntazi ci na zyuze zino Ayuda yakweti, nupya Zekaliya wayakomelizye uli?

⁶ Belengini Zakaliya 4:​6, 7. Ukulunda pa ntazi iyakukanakwata impiya alino ni vimvulunganya ivyali umu uteeko wa Pesya, Ayuda yalondekwanga nu kuzizimizya ukucuziwa. Umu 522 B.C.E., alwani ya Ayuda yanenyile umwene wa ku Pesya ukwikako isunde ilyakuti Ayuda yate ukukuula cipya cipya itempele lyakwe Yeova. Nomba Zekaliya wazwile Ayuda ukutaila ukuti Yeova wali nu kuomvya umupasi wakwe uwa muzilo ukuyazwa ukutwalilila ukuomba umulimo uu asi mulandu ni ntazi zino yakweti. Umu 520 B.C.E., Umwene Dalyusi wazumilizye Ayuda ukutandika ukukuula itempele nupya, nu kuyapeela impiya izyakuomvya nupya wanenyile na alasi aali umu mpanga izyayazingulwike ukuti yalinzile ukulayazwa.—Ezila 6:​1, 6-10.

7. Uzye Yeova wapaazile uli Ayuda aaswilile uku Yelusalemu lino yisile ukucita ukulonda kwakwe inkoleelo?

⁷ Yeova waomvizye Hagai na Zekaliya ukulaya aomvi yakwe ukuti wali nu kuyazwa ndi cakuti yakolezya umulimo wa kukuula itempele cipya cipya. (Hag. 1:​8, 13, 14; Zaka. 1:​3, 16) Vino ya kasesema yakomelizye Ayuda, vyalenzile yatandike ukukuula itempele cipya cipya umu 520 B.C.E. nupya yamazile ukukuula umupipi ni myaka 5. Pa mulandu wakuti Ayuda yakolezyanga ukucita ukulonda kwakwe Leza, Yeova wayapeezile vino yalondekwanga nu kuyazwa ukutwalilila ukupalama kuli aliwe. Na cii calenzile yapepa Yeova ni nsansa.—Ezila 6:​14-16, 22.

MWATWALILILA UKWIKA SANA MANO UKU KUCITA UKULONDA KWAKWE LEZA

8. Uzye amazwi aya pali Hagai 2:4 yakatwazwa uli ukwika mano uku kucita ukulonda kwakwe Leza? (Loliniko na futunoti.)

⁸ Vino ucuzi ukalamba ukuya ukupalama, icicindama sana ukulondela isunde ilikalanda ukuti twasimikila. (Mako 13:10) Lelo insita zimwi cingatutalila ukwika mano uku mulimo wa kusimikila ndi cakuti tukuulizya mpiya nanti nga yakutulesya ukuomba umulimo uu. I cani icingatwazwa ukulakolezya ivya Wene? U kutwalilila ukutaila ukuti Yeova wa maumbab ali naswe. Alatwalilila ukutwazwa ndi cakuti tukukolezya ivya Wene ukucila vino tukalonda. Fwandi tutalinzile ukutiina ivili vyonsi.—Belengini Hagai 2:4.

9-10. Uzye atwalane yamwi yasininkizye uli ukuti amazwi yano Yesu walanzile pali Mateo 6:33 a cumi?

⁹ Elenganyini ivyacitikiile ya Oleg na ya Irina,c ya painiya atwalane. Pa cisila ca kukuukila uku ncende yuze umu kwazwilizya icilongano cimwi, yayazinzile incito pa mulandu nu kutala kwa mpiya umu mpanga yao. Nanti cakuti yatakweti incito mupipi nu mwaka onga, yatwalilile ukulola vino Yeova wayazwanga nupya insita zimwi yapokeleelanga uwazwilizyo ukufuma uku ina na ya nkazi. I vyani ivyayazwile lino yakweti intazi ii? Ya Oleg, yano yasakamile sana pa kutandika yalanzile ukuti, “Kutwalilila ukuya acincile umu mulimo wa kusimikila kwatwazwile ukulaika mano uku vintu vicindame umu umi.” Yene pamwi na aci yao yatwalilile ukuya acincile umu mulimo wa kusimikila ala pa nsita ili imwi yakulonda incito.

¹⁰ Uwanda umwi lino yawezile umu mulimo wa kusimikila yazanyile cuza wao umwi uwapisile makilomita 160 pakuti sile ayaletele ivyola viili ivya vyakulya. Ya Oleg yalanzile ukuti: “Uwanda uwa, twaweni vino Yeova watwikako mano na vino aina na ya nkazi umu cilongano yakatusakamala. Twasininkizya ukuti Yeova asiilila aomvi yakwe asi mulandu na vino ivintu vingatala umu umi wao.”—Mate. 6:33.

11. I vyani ivilacitika ndi cakuti tukwika mano uku kucita ukulonda kwakwe Leza?

¹¹ Yeova akalonda twaika mano uku mulimo wa kupanga asambi uukapususya. Wakwe vino itulandapo umu palaglafu 7, Hagai wakomeliizye antu yakwe Yeova ukutandika nupya umulimo wa muzilo uwa kukuula itempele. Ndi cakuti yacita vivyo, Yeova wayalavile ukuti alayapaala. (Hag. 2:​18, 19) Naswe kwene tungasininkizya ukuti Yeova alatupaala ndi cakuti tukuombesya ukukolezya umulimo uno watupeela.

VINO TUNGACITA PAKUTI TWATAILA SANA YEOVA

12. U mulandu ci uno Ezila na Ayuda yauze yalondekelwanga ukuya nu utailo ukome?

¹² Umu 468 B.C.E., Ezila wapisile ni iumba lyakwe ciili ilya Yayuda ukufuma uku Babiloni ukuya uku Yelusalemu. Ezila na yano wali nayo yalondekwanga utailo ukome pakuti yaswilile uku Yelusalemu. Pano yasenzile goldi na siuva ivingi sana vino umwene wayapeezile ivyakuomvya api tempele. Nupya vii limwi vyali nu kulenga ivipondo ukuyazanza. (Ezila 7:​12-16; 8:31) Kulunda pali vii, izile iyamanya ukuti umusumba wa Yelusalemu utaali ucingililwe. Mu musumba mwali sile antu anono, nupya iviumba ni mpongolo vyalondekwanga ukuzifya. I vyani vino tungasambilila kuli Ezila ivingatwazwa ukutaila sana Yeova?

13. Uzye Ezila wakomizye uli utailo wakwe muli Yeova? (Loliniko na futunoti.)

¹³ Ezila waweni vino Yeova wazwile antu yakwe lino yali ni ntazi. Imyaka iingi uku cisila, umu 484 B.C.E., Ezila afwile wali umu Babiloni lino Umwene Aasuwelo wafumizye isunde ilyakulovya Ayuda yonsi umu wene wa Pesya. (Esita 3:​7, 13-15) Ezila na Ayuda yonsi yali umu uzanzo. Lino Ayuda “mu vitungu vyonsi” yuvwile vii, yaali sana nu ulanda icakuti yatiile ukulya nupya yalilanga, ala yakupepa kuli Yeova kuti ayazwe. (Esita 4:3) Elenganyini vino Ayuda yonsi yuvwile lino aalondanga ukuyakoma yakomilwe. (Esita 9:​1, 2) Vii ivyacitiike vifwile vyazwile Ezila ukuipekanya uku ntazi izyali nu kwiza uku nkoleelo nupya vifwile vyakomizye nu utailo wakwe muli Yeova ukuti akacingilila antu yakwe.d

14. I vyani vino nkazi umwi wasambilile pali vino Yeova wamwazwile lino wali sana ni ntazi?

¹⁴ Ndi cakuti tukulola vino Yeova akutwazwa lino tuli ni ntazi, tungataila ukuti alatwazwa nu ku nkoleelo. Elenganyini pali vino vyacitikiile ya Anastasia, aakaikala uku mpanga iyayela uku Eastern Europe. Yatiile incito ino yaombanga pakuti yataika umu vikanza vya miteekele. Yalanzile ukuti: “Uu wali ali muku wa kutandikilapo umu umi wane ukwikala ukwaula impiya.” Yalanzile nu kuti: “Napefile kuli Yeova apa ntazi ii nu kulola vino wansakamalanga. Ndi cakuti incito yaca yasila nupya kwene, ntalasakamala. Ndi cakuti Tata wane uwa kwi yulu angansakamala ndakai, ale nu ku nkoleelo kwene alansakamala.”   

15. I vyani ivyazwile Ezila ukutwalilila ukutaila sana Yeova? (Ezila 7:​27, 28)

¹⁵ Ezila walolanga vino Yeova wamwazwanga umu umi wakwe. Ezila welenganyanga pa miku iingi lino Yeova wamwazwile umu umi wakwe, na cii camwazwile ukumutaila sana. Walanzile ati “Yawe Leza wane wandenga ukuposya.” (Belengini Ezila 7:​27, 28.) Ezila waomvizye amazwi akolineko na yaa imiku 6 umwi buku lino walemvile.—Ezila 7:​6, 9; 8:​18, 22, 31.

16. A lilaci lino tungalola vino Yeova akutwazwa? (Loliniko ni cikope.)

¹⁶ Yeova angatwazwa nga twakwata intazi. Wakwe, nga tukuleenga ulusa kuli yano tukaombako ukuti tukazanweko uku ukongano, nanti ndi cakuti tukuleenga ukuti yatucefyezyeko insita ya kuomba pakuti twazanwa uku kulongana konsi, tungalola vino Yeova angatwazwa. Nupya ivingacitika vingacila na pali vino itukwelenganya. Na cii cingalenga tutaile sana Yeova.

17. Uzye Ezila walangiizye uli ukuicefya lino wali ni ntazi? (Loliniko ni cikope icili pa nkupo)

¹⁷ Ezila wapepanga kuli Yeova. Lyonsi lino Ezila wasakamikwa pa milimo ino wapeezilwe, wapepanga kuli Yeova. (Ezila 8:​21-23; 9:​3-5) Vino Ezila wacitanga vyalenzile yauze yamutungilila nu kulakolanya utailo wakwe. (Ezila 10:​1-4) Ndi cakuti twasakamikwa pa mulandu na vino tukalondekwa umu umi, nanti pali vino tumacingilila ulupwa lwitu, tulinzile ukupepa kuli Yeova nu kutaila ukuti amatwazwa.

18. I vyani ivingatwazwa ukutaila sana Yeova?

¹⁸ Tulataila sana Yeova ndi cakuti tukuleenga uwazwilizyo kuli aliwe nu kupokeelela ukwazwa ukufuma uku ina na ya nkazi. Ya Erika ayana yatatu, yatwalilile ukutaila sana Yeova ukuti wali nu kuyasakamala lino yakweti intazi izipisye. Umu nsita sile inono, mwana wao atatala wavyalwa na ya iya yafwile. Pali vyonsi vii ivyacitiike, yalanzile ukuti: “Utanga umanyile limwi vino Yeova angakwazwa. Tungapokeelela ukwazwa umu nzila ino tusikwenela. Nalola ukuti Yeova akaasuka amapepo yane ukuomvya ya cuza yane ukupitila muli vino yakacita nu kulanda. Ndi cakuti naneena yacuza yane ivikuncitikila, cikayangukila ukungazwa.”

MWATWALILILA UKUTAILA SANA YEOVA UKUFIKA NU KU MPELA

19-20. I vyani vino tukusambilila uku Yayuda aataswilile uku Yelusalemu?

¹⁹ Tungasambililako isambililo ilicindame uku Yayuda aataswilile uku Yelusalemu. Yamwi yafizilwe ukuswilila pa mulandu nu ukote, ukulwala, nanti limwi yakweti intazi umu lupwa. Nanti ciye vivyo, yaitemiilwe ukutungilila Ayuda aaswilile uku Yelusalemu ukupitila mu kusangwilako. (Ezila 1:​5, 6) Cikaloleka ukuti na lino papisile imyaka 19 ukufuma pano iumba lya kutandikilako lyaswilile uku Yelusalemu, yayo aasile umu Babiloni yatwalilile ukutuma imisangulo uku Yelusalemu.—Zaka. 6:10.

²⁰ Nanti cakuti insita zimwi tutanga tuombe ukulingana na vino tukulonda ukuombela Yeova, tungasininkizya ukuti Yeova akataizya pali vino tukaombesya ukucita ukulonda kwakwe. Twamanya uli vivyo? Umu manda yakwe Zekaliya, Yeova wanenyile kasesema wakwe ukupanga icisote ca wene ukuomvya goldi na siuva vino Ayuda aasile umu Babiloni yasangwilileko. (Zaka. 6:11) Icisote cii ica wene cali nu kuya ‘icakwiusizyako’ imisangulo yao iya kuitemelwa. (Zaka. 6:14.) Tungasininkizya ukuti Yeova atalilila vino tukatwalilila ukumuombela nu mwenzo onsi na lino ivintu ivitala.—Aeb. 6:10.

21. I vyani ivilatwazwa ukuya nu utailo ukome asi mulandu ni ntazi zino tungakwata uku nkoleelo?

²¹ Umu manda yaa akusyalikizya tulatwalilila ukuya ni ntazi, nupya ivintu vilaya vikwipilako sile uku nkoleelo. (2 Tim. 3:​1, 13) Lelo tutalinzile ukulasakamikwa sana apa ntazi zino tukakwata. Mwaiusya amazwi yano Yeova wanenyile antu yakwe umu manda yakwe Hagai, akuti: “Namayanga namwe lyonsi . . . Mutuvwa intete.” (Hag. 2:​4, 5) Naswe kwene tungasininkizya ukuti Yeova alaya naswe ndi cakuti twatwalilila ukuombesya ukucita ukulonda kwakwe. Nga tukuomvya vino twasambilila uku masesemo yakwe Hagai na Zekaliya na kuli vino vyacitiikile Ezila, tulatwalilila ukutaila sana Yeova asi mulandu ni ntazi zino tungakwata uku nkoleelo.