Uzye Baibo Yalandapo Uli pa Nkondo ya Vyanzo Vya Manyukiliya?

Pa mulandu wakuti mauteeko aakwatisha amaka umu nsi yatwalilila ukupanga ivyanzo ivya manyukiliya, antu yatwalilila ukusakamala sana ukuti kungaya inkondo ya vyanzo vya manyukiliya. Antu yakasakamala ukuti lino ivyanzo vya manyukiliya vikuya vikuvulilako ale tukuya tukupalamila uku nkondo ya manyukiliya. Yakaelenganya nu ukuti ndi cakuti impanga imwi yaca yaomvya sile nanti ibomu ilinono ilya manyukiliya ale impanga zyonsi zyatandika ukuomvya ivyanzo vya manyukiliya vino vilonona insi yonsi. Ukulingana na vino kaungwe kano kakalondelezya pa vintu ivingaleta mazanzo uku yantu (Bulletin of the Atomic Scientists) kalanzile, ndakai “kuli ivintu ivingi ivikulangilila ukuti inkondo ya vyanzo vya manyukiliya ingacitika.”

Uzye kungaya inkondo iya vyanzo vya manyukiliya? Ndi cakuti avino cingaya, uzye ale insi ingatwalilila ukuyako? Tungacita uli pakuti tutasakamala sana pa nkondo ya vyanzo vya manyukiliya? I vyani vino Baibo yalandapo?

Umu cipande cii tumaasuka mauzyo yaa aalondelelapo

• Uzye Baibo yalanda ukuti kulaya inkondo ya vyanzo vya manyukiliya?

• Uzye Leza angazumilizya ukuti kuye inkondo ya vyanzo vya manyukiliya?

• Uzye insi ilatwalilila ukuyako?

• Mungacita uli pakuti mutasakamala sana pa nkondo ya vyanzo vya manyukiliya?

• Uzye Baibo yasoowela ukuti kulaya ukuomvya ivyanzo vya manyukiliya pa Amagedoni?

• Uzye Baibo yalanda ukuti cilaya uli pakuti inkondo zisile?

• Uzye ivyaya umwi buku lya Kusokolola vikalozya uku nkondo ya vyanzo vya manyukiliya?

Uzye Baibo yalanda ukuti kulaya inkondo ya vyanzo vya manyukiliya?

Baibo italanda umu kulungatika pa nkondo ya vyanzo vya manyukiliya. Nomba yasoowile pa vintu ivyali nu kulacitika alino na pa miyeele ino antu yali nu kukwata iyali nu kulenga ukuti yalonda ukulwa inkondo ya vyanzo vya manyukiliya.

Linganyini vino malembo aalondelelapo yalanda kuli vino vikucitika umu nsi:

Vino Baibo yalanda: Asambi yakwe Yesu yamuzizye ukuti: “I cani icilaya icimanyililo ca kuyapo kwako ni ca mpelelekezyo ya nsi?” Yesu nawe wayaswike ati: “Uluko lulakatukila uluko luze nu wene ulakatukila uwene uze.”—Mateo 24:3, 7.

Ivikucitika umu nsi: Impanga zimwi, ukwikako sile ni mpanga izyakwata amaka ya kuomvya ivyanzo vya manyukiliya, zikalwa sana izya inkondo.

Kaungwe kano kakalondelezya pa vimvulunganya ivikucitika umu nsi (The Armed Conflict Location & Event Data Project) kalanzile ukuti: “Unkalwe wavulilako umu nsi ndakai: impendwa ya vimvulunganya ivikacitika yakulilako.”

Vino Baibo yalanda: “Umwene wa ku kaeya alaasunkana (nu mwene wa ku katutu).”—Danieli 11:40.

Ivikucitika umu nsi: Wakwe vino Baibo yasoowile, mauteeko aakwatisha maka pamwi ni mpanga izikayatungilila, yakalwishanya alino nu kucimvyanya pakuti yalumbuke. Impanga izyakwatisha ivyanzo vya manyukiliya limwi zitanga zilwishanye umu kulungatika ndakai, lelo zyatwalilila ukupangilako ivyanzo vya manyukiliya na vyuze.

Kaungwe kano kakalondelezya pa vimvulunganya ivikucitika umu nsi (The Uppsala Conflict Data Program) kalanzile ukuti: “Pa myaka 10 iyatipitapo impanga izingi zikalwishanya sana, ukwiko sile ni mpanga izyakwatisha amaka.”

Vino Baibo yalanda: “Umu manda akushalikizya mulaya insita izitale sana. Pano [kulaya] antu. . . aasizumilizyanya na auze, aalwambo, aasiyikaanya, aankalwe.”—2 Timoti 3:1-3.

Ivikucitika umu nsi: Wakwe vino antu aingi yasizumilizyanya ndakai, aali vino ni ntunguli zya mu nsi zisizumilizyanya. Nupya insita zimwi yakaomvya sile maka pa kumala ivimvulunganya ukucila ukuvwana umu mutende. Cii cikalenga antu yasakamala ukuti kungaya inkondo ya vyanzo vya manyukiliya.

Ya S. Saran alino na ya J. Harman, aaya umu kaungwe kano kakalolekesha pa ntazi izikucitika umu nsi (World Economic Forum), yalanzile ukuti: “Ndi cakuti tutazanyile inzila isuma iya kuvwanilamo, ivimvulunganya vilatwalilila ukuvulilako nu kwipilako.”

Uzye Leza angazumilizya ukuti kuye inkondo ya vyanzo vya manyukiliya?

Baibo italandapo. Yalanda sile ukuti “kulaloleka ni vintu vya kutiinya,” kuli kuti ivintu vya kutinya ivilinzile ukucitika umu manda itu. (Luka 21:11) Pa vintu vii ivya kutinya paya na mabomu aipishe yano yaomviwe umu Nkondo ya Nsi Yonsi Yakwe Ciili. Baibo yalondolola umulandu uno Leza walekela ukuti kwaya inkondo. Pakuti mumanyilepo na vyuze tambini vidyo iyakuti U Mulandu ci Uno Leza Atalesezya Ucuzi?

Uzye insi ilatwalilila ukuyako?

Ee ilatwalilila ukuyako. Nanti icakuti antu yangaomvya ivyanzo vya manyukiliya, Leza atanga azumilizye ukuti ivintu vipishe icakuti insi yonsi iyononwe. Baibo yalanda ukuti insi italononwa nupya antu yalatwalilila ukwikalamo amanda pe.

Antu yamwi yakaelenganya ukuti uku nkoleelo, antu anoono sile ali yano yalashala yakwikala umu nsi yii nupya yalacula pano ale insi yononeka pa mulandu ni nkondo ya vyanzo vya manyukiliya. Nomba, Baibo ikalanda ukuti Leza ali nu kuzifya ivintu vyonsi ivyononeka pa mulandu ni nkondo.

Kaumba witu wapanga insi umu nzila iyakuti ikaizifya iineco. Nomba, Leza alaomvya na maka yakwe pa kuzifya insi yii; ilatwalilila ukuya incende isuma umwa kikala antu.—Masamu 37:11, 29; Kusokolola 21:5.

Mungacita uli pakuti mutasakamala sana pa nkondo ya vyanzo vya manyukiliya?

Yamwi yakasamala sana pa viipe ivingacitika pa mulandu ni nkondo ya vyanzo vya manyukiliya. Amalayo alino nu kupanda mano ukwaya muli Baibo, vingazwa antu ya musango uu ukuleka ukusakamala sana. Uzye vingayazwa uli?

Baibo ikalanda pa upaalilo uwakuti ivintu vilaziipa uku nkoleelo. Ukusambilila pa upaalilo uu kungamwazwa ukukanasakamikwa sana. Muli Baibo, upaalilo yaulondolola ukuti waya “wa nanga” ikaazwa uwato ukukanasunkana lino kuli cimuza. (Aebele 6:19, futunoti) Nupya tungacefyako masakamika ndi cakuti tukwika sile mano kuli vino vikucitika pa wanda kwene uno tulipo nu kukanaika mano uku viipe ivingacitika uku nkoleelo. Wakwe vino na Yesu walanzile ukuti “cila wanda waikwatila masakamika.”—Mateo 6:34.

Cacindama sana ukuti twaisakamala umu myelenganyizizye pakuti twaelenganya ningo nu kuteeka umwenzo. Tungacita vii ukupitila umu kutaluka uku vyeo ivingalenga twauvwa intete, wakwe ukutaluka uku kulanzyanya na antu yauze pa vyanzo kwene vii, vino yakutunganya ukuti ivingacitika alino na vino antu yakulanda pa vyanzo vya manyukiliya ivipya ivyati vipangwa. Cii cisikusenula ukuti ale tutisile mano kuli vino vikucitika. Lelo ale tukucita sile ivingatwazwa ukukanasakamala pa vintu vino tutakwetipo amaka nupya vino limwi vitanga vicitike.

Mwakwatako insita iya kwelenganya pa visuma ivikucitika umu umi winu.

Ukusambilila pa malayo yakwe Leza kungalenga ukuti muye nu upaalilo, insansa alino nu mutende uwa mu melenganyo.

Uzye Baibo yasoowela ukuti kulaya ukuomvya ivyanzo vya manyukiliya pa Amagedoni?

Yamwi yakaelenganya ukuti Amagedoni i nkondo iya nsi yonsi iya vyanzo vya manyukiliya. Ukwaula nu kutwisika yakaelenganya pali vino ivintu vingipisha ndi cakuti vii vyacitiike.

Nomba Baibo nga yalanda pali Amagedoni ikalozya uku nkondo ilayako pakasi kakwe Leza na “ya mwene yonsi aya pano nsi,” nanti mauteeko ya yantu.a (Kusokolola 16:14, 16) Amagedoni atalalenga ukuti ali yonsi sile yakomwe nanti ukulenga ukuti insi iyononwe wakwe vino ivyanzo vya manyukiliya vingacita. Nomba, pa Amagedoni, Leza alonona sile antu aipe, na cii cilalenga ukuti kuye umutende wa cumi cumi alino nu kucingililwa.—Masamu 37:9, 10; Ezaya 32:17, 18; Mateo 6:10.

Uzye Baibo yalanda ukuti cilaya uli pakuti inkondo zisile?

Yeovab Leza alalanga ukuti wakwata amaka pa nko izikalwa, lino alamala ivimvulunganya ivikalenga ukuti zyalwa alino nu konona ivyanzo vino zikaomvya. Alacita vii ukuomvya Uwene wakwe kuli kuti uteeko uwa mwi iyulu uno ulateeka insi yonsi.—Danieli 2:44.

Uwene wakwe Leza ulasambilizya antu ivya kwikala umu mutende nupya alemane. Pa mulandu wakuti uteeko sile onga ali uno ulateeka insi yonsi, kutalaya ukupusana kwa mauteeko; nupya antu yatalasambilila ni vyakulwa inkondo. (Mika 4:1-3) I vyani lyene ivilacitika? “Cila muntu alikala umwisika lya mwangazi wakwe nu mwisika lya musamvu wakwe, kusi alayalenga ukuya ni ntete, pano avino Yeova wa maumba watalanda.”—Mika 4:4.