Mwatwalilila Ukuvwana pa Ng’anda

1. I vintu ci vimwi-vimwi ivingalenga kuti mu ndupwa mutaya ukuvwana?

ANTU aaya umu ndupwa umwaya ukutemwa, ukuvwana, nu mutende, yakaya sana ni nsansa. Tukutaila ukuti namwe kwene mwaya umu lupwa lwa musango uu. Ica ulanda i cakuti indupwa izingi zitaaya vivyo, mutaaya ukuvwana foo. I vyani vikalenga amu ndupwa ukukana uvwana? Umu cipande cii tumasambilila pa vintu vitatu ivikalenga. Umu ndupwa zimwi icikalenga, u kukanapepa ukuli kumwi. Mu ndupwa zyuze, mwaya ana akuzanamo sile. Lyene kwaya ni ndupwa umwakuti cikayatalila pa kuzana umwakuliila, nanti amu ndupwa zizyo limwi iikisya mano ku kulonda ivyuma icakuti yasikwata insita ya kuya pamwi. Lelo kwene, ivintu ivikalenga kuti umu lupwa lumwi mutaya ukuvwana, limwi umu lupwa luze vitanga vilete intazi. Uzye i cani icikalenga?

2. A ekwi kuno antu yamwi yakalonda uwazwilizyo pakuti yaya ni nsansa pa ng’anda, nomba a ekwi kuno mungazana mano ya mpomvu aangamwazwa?

² Cintu conga icingalenga, i myelenganyizizye ya antu. Ndi cakuti mukwezya ukumanya ningo vino yauze yakaelenganya, cilamwavwa ukumanya ivya kusungilila umutende pa ng’anda. Cakwe ciili, a kuno mukalenga ukupandwa mano. Antu aingi yakauzya yano yakaomba nayo, yano yapalamana nayo, ya mpanda mano ya pa ledyo, nanti antu yauze kuti aliyo yayapandeko amano. Nomba kwayako antu yauze aazana ukuti ndi yakulondela vino yakasambilila umwi Zwi Lyakwe Leza ivintu vikaaya ningo. Uzye ukucita vii kungavwa uli amu lupwa ukutwalilila ukuvwana apa ng’anda?—2 Timoti 3:16, 17.

NDI CAKUTI IYA AKAPEPA KUZE

3. (a) Uzye Baibo yalandapo uli pa kutwalana nu muntu asi kapepa? (b) I visinte ci ivingamwazwa ndi cakuti mwatwalana nu muntu wino musipepa ukuli kumwi?

³ Baibo yalanda sana ukuti tutafwile ukutwalana nu muntu wino tusipepa nawe. (Malango 7:3, 4; 1 Kolinto 7:39) Nomba, limwi mwasambilile icumi ale mwatwalana mpiti na ya iya, lelo yene yatasambilila. Mungacita uli? Kwene imilapo ino mwalafile ukuti mulatwalilila na ya winu mu cupo icili vivikwene. (1 Kolinto 7:10) Baibo ikalanda sana ukuti icupo cilinzile ukutwalilila, napya ikakomelezya atwalana ukuti ndi cakuti yapusana, yafwile ukulanzyanya ukucila ukumala icupo. (Efeso 5:28-31; Tito 2:4, 5) Nomba uzye mungacita uli ndi cakuti ya winu yakumulesya ukutwalilila mu kupepa kwa cumi? Limwi yangaamulesya ukuya mu kulongana, nanti limwi yangati yasikulonda ukuti mwaya umu kusimikila ku ng’anda ni ng’anda. Uzye mungacita uli?

4. U mu nzila ci muno mama angalanga ukuti waya ni cikuku kuli iya ndi cakuti yasipepa ukuli kumwi?

⁴ Cingazipa ukuyuzya mweineco ukuti, ‘U mulandu ci uno ya wane yakucitila vii?’ (Mapinda 16:20, 23) Ngi cakuti yatamanyile ningo umulandu uno mukucitila ivintu vimwi, cingalenga kuti yasakamala sana pali mwemwe. Nanti limwi ya lupwa yako ya winu yasikuvwa ningo pali vino mutakucitila pamwi intambi zimwi, fwandi cingalenga ya winu yatauvwa ningo. Iya umwi walanzile ukuti, “Ukusyala nenga pa ng’anda kwalenganga nauvwa ngati uwane aatampuuka”. Umonsi wii wuvwanga kwati upefi ukumupoka mama. Lelo icilumba calenzile kuti afilwa ukuzumila ukuti wazukilwanga. Cingazipa ukuleka ya winu ukumanya ukuti vino mukwika mano kuli vyakwe Yeova, citakupiliula ukuti lyene imuleka ukuyatemwa vino mwayatemilwe mpiti. Mwaya pamwi na ya winu insita izingi.

5. Aaweni yano umuci uwakwata iya aatataila afwile ukutontela?

⁵ Lelo kuli na cuze icicindamisye cino mufwile ukucita pakuti muombe ningo nu wavya uno mukweti. Izwi Lyako Leza likakomelezya aci ukuti: “Mwatontela ya iya inu, pano avino mulinzile kucita wa Ina Klistu.” (Kolose 3:18) Fwandi Baibo ikacelula aci ukuti yatafwile ukulaicitila sile vino yakulonda. Mazwi akuti “pano avino mulinzile kucita wa Ina Klistu,” yakusenula ukuti lino umuci akutontela iya afwile nu kwelenganya ukuti alinzile ukutontela na Klistu. Afwile ukutontela yonsi yoili.

6. I visinte ci ivya muli Baibo vino umuci Umwina Klistu afwile ukwiusya?

⁶ Umwina Klistu wensi, akaiusya ukuti ukulongana nu kusimikila ilandwe kwacindama sana kuli ya kapepa yako Leza, nupya kukalondeka ukwikako sana mano. (Loma 10:9, 10, 14; Ayebulai 10:24, 25) Nga lyene, mungacita uli ndi cakuti umuntu umwi wamulesya ukucita cimwi cino Leza walanda ukuti mufwile ukucita? Atumwa yako Yesu yalanzile ukuti: “Tulinzile ukuyela Leza, kuluta kuyela antu.” (Milimo 5:29) Vino yaacisile namwe kwene vingamwazwa umu nzila izingi. Uzye ukutemwa kuno mwatemwa Yeova kulalenga kuti mwaipeelesya ukucita cino walanda ukuti mufwile ukucita? Pa nsita yonga kwene, uzye ukutemwa kuno mwatemwa ya iya inu nu kuyacindika, kulalenga kuti mwacita ukulonda kwakwe Leza umu nzila isuma ukwaula ukuyasosya?—Mateo 4:10; 1 Yoane 5:3.

7. I cani cino mama Umwina Klistu alinzile ukulondesya ukucita?

⁷ Yesu walanzile ukuti insita zimwi ukucita vii kutangupala. Watucelwile ukuti pa mulandu wa kuti antu yalapata imipepele ya cumi, ya kapepa ya cumi yalayapata kuli ya lupwa yao yamwi, kwati manye ulupanga luli pali aliyo na ya lupwa lwao. (Mateo 10:34-36) Vikwene i vyacitikile mama umwi umwina Japan. Iya wamukaanyanga ukupepa pa myaka 11. Wamucuzyanga sana icakuti insita zimwi wamufungililanga panzi. Lelo mama wiya wazizimizye vyonsi ivyacitikanga. Ya cuza yakwe Aina Klistu amu cilongano yamwazwilizyanga. Wapepelangapo sana pa wavya uno wakweti, napya wakomeleziwe sana ku mazwi aya pali 1 Petulo 2:20. Mama wi Umwina Klistu wamanyile ukuti ndi cakuti watwalilila ukuzizimizya, wanda umwi iya alatandika ukuombela Yeova. Vikwene i vyacitike, iya wasukile watandika ukuombela Yeova.

8, 9. Uzye umuci angacita uli pa kuti iya atailizyanya mu vintu na vyuze?

⁸ Kwaya ivintu vingi vino mungacita pa kuzanzya ya winu. Ndi cakuti ya winu yatatemwa imipepele inu, mutaleka kuti yaakwata pa kuilizyanyizizya mu vintu vyuze. Mwasunga ing’anda iya usaka. Namwe kwene mwaisunga ausaka. Mwalanga ukuti mwayatemwa sana nu kuti mukataizya pali vino yakamucitila. Mutafwile ukulalola kwati vino ya winu yakucita pasi vino vili, lelo mwayatungilila. Napya mwalanga ukuti mwacindika vino yakatungulula ulupwa. Mutafwile ukulandula ndi cakuti ya winu yamusosya. (1 Petulo 2:21, 23) Mwaiusya ukuti swe antu tutamalilika, ndi cakuti mwapusana na ya winu, mwaitandikila ukulenga uwelelo.—Efeso 4:26.

⁹ Mutaleka ukuzanwa uku kulongana kwalenga kuti mwacelwa ukupekanyizizya ya winu ivyakulya. Limwi mungasolola ukulaya umu kusimikila insita ino ya winu iyafuma pa ng’anda. Cingazipa ukuti mama Umwina Klistu atakosoolela iya ilandwe ndi cakuti asilonda. Lelo alinzile ukulondela amazwi yano umutumwa Petulo walanzile akuti: “Mwe anaci mulinzile ukuyela ya iya inu, pakuti ndi umwi muno muli wino atataila mazwi yakwe Leza walola vicitwa vinu visuma nawe kwene ataile. Citange cilondekwe kuti mulande izwi kuno yali, pano yalalola vino micitile inu yaya isuma nupya iya mucinzi.” (1 Petulo 3:1, 2) Aci Aina Klistu yakaombesya ukuya ni vizao vya mupasi wako Leza.—Galatiya 5:22, 23.

NDI CAKUTI UMUCI AKAPEPA KUZE

10. I vyani vino iya Umwina Klistu afwile ukucita ndi cakuti umuci akapepa kuze?

¹⁰ Cingaya uli ndi cakuti iya ali kapepa wa cumi lyene umuci atataila? Baibo yakwata ivyeo ivingaazwa ndi cakuti cili vii. Ikalanda ukuti: “Ndi cakuti Umwina Klistu umonsi wakwata muci atataila, nga umuci nawe wazumila kwikala nawe, wene atalinzile kumuta.” (1 Kolinto 7:12) Nupya ikakomelezya ya iya ukuti: “Namwe temwini aci.”—Kolose 3:19.

11. Uzye iya Umwina Klistu angalanga uli ukuti akatungulula ningo umuci wakwe aakapepa kuze?

¹¹ Ndi cakuti umuci winu akapepa kuze, mufwile ukucenjela sana pakuti mwalanga ukuti mwamucindika, napya mwamulangulukila pali vino akuyuvwa. Umuci winu u wikolo, fwandi wakwata insambu zya kucita vino wazumila, nanti cakuti mwemo mutavitemilwe. Pa muku wa kutandikilako lino mwamunena pali vino mwemo mwazumila, mutafwile ukwenekela ukuti papo kwene sile amata ukucita vino wazumila nu kutandika ukucita vino mukacita. Citange cizipe ukunena umuci winu ukuti ivizumilo vino wazumila na ya lupwa lwakwe i vya ufi, lelo cingaya ningo ukumutekelela nu kulanzyanya vino Malembelo yakasambilizya. Limwi umuci angaayuvwa kwati mutamwikako mano pano mukusumba insita ikulu ukucita vyakwe Leza. Limwi angamukanya ukuombela Yeova pa mulandu wakuti akulonda kuti mwakwata insita ikulu iya kuya pamwi nawe. Fwandi mwamutekanyizizya. Ngi cakuti mukumulangulukila, napya mukumulanga ukuti mwamutemwa, mu kuya kwa nsita, angasuka asambilile icumi.—Kolose 3:12-14; 1 Petulo 3:8, 9.

UKUSAMBILIZYA ANA

12. Uzye ivisinte vya muli Baibo vingaazwa uli iya nu muci aakapepa ukupusane pa kusambilizya ana?

¹² Ilingi cikatala sana pa kusambilizya ana ndi cakuti iya nu muci yakapepa ukupusane. Uzye ivisinte vya muli Baibo vingayazwa uli? Baibo ikalanda ukuti iya maka maka u wakwata umulimo wa kusunda ana, lelo umuci nawe kwene afwile ukuombako umulimo uu. (Mapinda 1:8; loliniko na Utandiko 18:19; Malango 11:18, 19.) Nanti cakuti umonsi asilonda kuti Klistu amutungulula, icisinka i cakuti umonsi ali mutwe wa lupwa.

13, 14. Uzye umuci angacita uli ndi cakuti iya wamulesya ukusenda ana uku kulongana nu kuyasambilizya Baibo?

¹³ Ya iya yamwi atataila yasikaanya umuci ndi cakuti akusambizya ana vyakwe Leza. Yamwi nayo yakakaanya. Mungacita uli ndi cakuti ya iya yamukaanya ukulasenda ana uku kulongana nanti ndi yamulesya ukusambilizya ana inu vyakwe Leza pa ng’anda? Mufwile ukuombesya pakuti mwacita vyonsi vino mufwile ukucita—kuli kuti ukuvwila Yeova Leza, ukutemwa nu kucindika iya, nu kusambilizya ana inu yano mwatemwa. I cani cingamwazwa ukukwanisya ukuomba ningo?

¹⁴ Kwene cingazipa ukupepelapo sana. (Filipi 4:6, 7; 1 Yoane 5:14) Lelo mwemwe mufwile ukupingulapo vino mumacita. Ndi cakuti mu mucenjelo napya mu mucinzi mwalanda nu winu ukuti mutakulwilana utunguluzi, cingalenga kuti aleke ukumukanya. Nanti cakuti iya wamukaanya ukusenda ana uku kulongana nanti ukuyasambilizya Baibo, mungaomvya inzila zyuze ukuyasambilizya. Muli vino mukalanzyanya na ana inu cilawanda, na vino mwaya ni miyele isuma, mwaezya ukuyasambilizya ukutemwa Yeova, nu kuyavwa ukutaila Izwi lyakwe, kucindika avyazi—kumwi sile na ya isi—alino nu kutemwa antu yauze nu kumanya ukuti kuombesya kwacindama sana. Mu kuya kwa nsita isi alatandika ukulola imiyele isuma umu yana, napya alaataizya pali vino mukuombesya.—Mapinda 23:24.

15. Uzye iya u wataila wakwata umulimo ci uku yana?

¹⁵ Ndi cakuti mama wino mwatwalana nawe asi kapepa wa cumi, mufwile ukuomba umulimo uno mwapeelwa uwa ‘kusunda ana nu kuyasambilizya ivya wina Klistu.’ (Efeso 6:4) Lelo lyonsi mwaiusya ukulanga icikuku nu kutemwa ku muci, napya lino mukulanzyanya mwaikako mano kuli vino nawe akulanda.

NDI CAKUTI AVYAZI YASIPEPA KUNO MUKAPEPA

16, 17. I visinte ci ivyaya muli Baibo vino ana yafwile yaiusya ndi yasolola ukupepa ukupusane na kuno avyazi yao yakapepa?

¹⁶ Ndakai iciseeka sana ana ukupepa ukupusane na kuno avyazi yakapepa nanti cakuti yacili anono. Uzye namwe avino cili? Nga vino cili, muli Baibo mwaya ivyeo ivingamwazwa.

¹⁷ Izwi lyakwe Leza likalanda ukuti: “Mwe ana, mwemwe yakwe Klistu. Acino mulinzile kuyela akwasi inu, pano cili cisuma kucita: ‘Cindika so na nyoko.’” (Efeso 6:1, 2) Cii cikupiliula ukuti mulinzile ukucindika sana avyazi. Lelo nanti cakuti ukuvwila avyazi inu kwacindama, mufwile nu kwiusya kuti ukuvwila Leza kwene kwacindama sana. Lino mwana wakula watandika ukuisolwela ivyakucita, afwile ukumanya ukuti muli vino akusolola mungafuma ivisuma nanti ivipe. Fwandi lino akupingula ukucita vimwi alinzile ukwelenganyapo sana pali vino Baibo yalanda asi ukulondela sile vino amasunde ya mu nsi yakalanda. Baibo ikati, “Wensi uwa muno tuli alailongwela vyonsi kuli Leza”.—Loma 14:12.

18, 19. Uzye ana yangaazwa uli avyazi yao ukumanya vino yazumilamo ndi cakuti yasipepa ukuli kumwi?

¹⁸ Ndi cakuti ivizumilo vinu vyalenga kuti mutandike ukusenuka muli vimwi, mufwile ukwelenganya sana na pa yavyazi. Yangatemwa sana ukulola ukuti mukuomvya vino mukusambilila muli Baibo cakuti mwatandika nu kuyacindika sana, mwaya sana ni cuvwila, napya mwatandika ukuombesya sana imilimo ino yakumupeela. Lelo mufwile ukumanya ukuti limwi avyazi yatalauvwa ningo pano mulatandika ukukana ivizumilo ni ntambi zimwi zino yatemwa, fwandi yalasakamala pali mwemwe. Napya yangauvwa intete ukuti ivintu vitalamuzipila pa mulandu wakuti vino mukucita ivipusana na vino aingi yakucita kuno mwikala, nanti nga mutisileko amano kuli vino yene yakaelenganya ukuti i vingamwazwa ukwizaikala ningo uku nkoleelo. Icilumba naco cingaleta intazi. Avyazi yangaelenganya ukuti mukuyalola kwati yamanya sile ivya ufi, mwemwe mwamanya ivya cumi.

¹⁹ Fwandi, cingazipa kuti muleke avyazi inu yamanyane zuwa na ya eluda nanti ya Nte yamwi aikolo aya umu cilongano. Mungayakomelezya nu kuti yakaye uku Ng’anda ya Wene pakuti yakalole vino tukalongana nu kumanya vino ya Nte Yakwe Yeova yaaya. Mu kuya kwa nsita yangatandika ukusenula imiyele. Nanti cakuti yakumukaanya sana, limwi yakumononela ni mpapulo izikalanda pali Baibo, napya yakumulesya ukuya uku kulongana, mungapingula ukulawelengela kuze, munganenako na ya kapepa yauzo ivikumucitikila, napya mungaomvya inzila zyuze pa kusimikila. Napya mungapepa na kuli Yeova. Alumendo na akazyana yamwi yakalolela kufikila lino wiza wafuma pa yavyazi yakwe alino atandika ukucita na vyuze muli ukapepa. Asi mulandu na vino mwemo ivintu vili, mufwile “ukucindika ya so na ya nyoko.” Mwemo mwaezya papezile maka inu ku kwazwilizya kuti pa ng’anda paya umutende. (Loma 12:17, 18) Ni cacindamisya ukuluta i cakuti mufwile mwaezya ukuya pa mutende na Leza.

KUSUNGA ANA AKUZANAMO KUTANGUPALA

20. Uzye ana yangauvwa uli ndi cakuti ya isi nanti ya nyina akuyasunga asi aliyo yayaviile?

²⁰ Umu ndupwa izingi uwavya uukayamo asi wakupusana kuno yakapepa, lelo u wa kwikala na ana ya kuzanamo. Mu ndupwa izingi mwaya ana akuti yavilwe kuli isi nanti nyina muze. Mu ndupwa zizyo, ana yakauvwilana uzuwa, nu kupusana sana, napya limwi yasiuvwana na avyazi akuyasunga. Vii vikalenga kuti yaakana ukuvwila umuvyazi akuyasunga ukuti asi ningo. I cani cingaazwa ulupwa umwaya ana ya kuzanamo ukutunguluka?

21. U mulandu ci uno avyazi akusunga ana ya kuzanamo yalinzile ukulalondela ivisinte vya muli Baibo nanti cakuti ivintu visi ningo sana mu lupwa lwao?

²¹ Mufwile ukwiusya ukuti asi mulandu na vino ivintu vili, ivisinte vya muli Baibo ivyazwa amu ndupwa zyuze, namwe kwene vingamwazwa. Pa nsita imwi nga mutavilondile, cingaloleka kwati cili sile ningo, lelo uku nkoleelo mungaca muye ni ntazi. (Masamu 127:1; Mapinda 29:15) Mwaombesya ukuya na mano napya mwailuka—kulikuti ukuya na mano u kulalenga kuti mwatungululwa ni visinte vya muli Baibo, alino nu kwiluka ukulalenga kuti mwamanya umulandu uno uwa mu lupwa lwinu wacitila ivintu vimwi. Napya mwaezya ukuya ni cikuku lyonsi.—Mapinda 16:21; 24:3; 1 Petulo 3:8.

22. U mulandu ci uno limwi ana yangaakanila ukuvwana na ya nyina yauze nanti ya isi yauze?

²² Ndi cakuti mwemwe muvyazi aakasunga ana ya kuzanamo, mufwile mwaiusya ukuti ku cisila lino mutatala mwatwalana na isi nanti nyina wa yana yayo, yamupokelelanga ningo. Nomba lino mwiza mwaya nyina nanti isi, ana yaleka ukuya ni nsansa. Pa mulandu wakuti yakuluuka umuvyazi wao uwayaviile, cingalenga kuti ana cayatalila sana ukumuvwila, limwi yangaelenganya kwati musikulonda kuti yatwalilile ukutemwa umuvyazi wao uwayaviile. Insita zimwi yangamunena nu kuti musi ya isi nanti ya nyina yao. Kwene cingamiwaya sana ukuvwa vivyo. Lelo ‘mutafwile ukusoka zuwa.’ (Kasambilizya 7:9) Mulinzile ukuya afuke nu kwiluka pakuti mwa-azwa ningo ana kulingana na vino yakulonda.

23. Uzye avyazi akwata ana akuzanamo yalinzile ukucita uli pakuti yayasalapula ningo?

²³ Ukwiluka nu ufuke vyacindama sana ndi cakuti mukulonda ukusunda ana inu. Ukutwalilila kuyasunda kwacindama sana. (Mapinda 6:20; 13:1) Alino pa mulandu wakuti ana yapusana pusana, ni misalapwile nayo ikaya ipusane pusane. Avyazi yamwi akasunga ana ya kuzanamo, yakalanda ukuti cikaya ningo ndi cakuti umuvyazi wao kololo uwatandikilapo ukuyasalapula. Lelo, cacindama sana avyazi yonsi yoili ukulanzyanya ningo vino yakulasalapula ana yonsi capamwi kumwi na akuzanamo ukwaula kasozi. (Mapinda 24:23) Ukuya ni cuvwila kwacindama, lelo cikazipa nu kwiusya ukuti amu lupwa yonsi yatamalilika. Mutasoka sana. Mwasalapula ana inu mu kutemwa.—Kolose 3:21.

24. I cani icingaazwa ulupwa umwaya ana ya kuzanamo ukukanacita vimwi ivipe?

²⁴ Ndi cakuti mukukwata insita ya kulanzyanya umu lupwa, mungaicingilila uku ntazi. Kulanzyanya kungalenga mwikeko amano uku vintu ivicindame umu umi. (Loliniko na Filipi 1:9-11.) Nupya ukulanzyanya kungalenga aliwensi umu lupwa amanye vino angacita pa kuti ulupwa lwaomba ningo. Alino nupya kungalenga ukuti mu lupwa muye imiyele isuma. Ana akazyana yalinzile ukumanya imizwalile isuma ndi cakuti yali na ya isi asi yao kololo na lino yali na ya kalume yao, ana alumendo nayo kwene yalinzile ukuya ni miyele isuma lino yali na ya nyina asi yao kololo na lino yali na ya kaci yao.—1 Tesalonika 4:3-8.

25. I miyele ci ingalenga kuti mu lupwa umwaya ana ya kuzanamo muye umutende?

²⁵ Mufwile ukuteka umwenzo lino mukuombela pa ntazi izikacitika ndi mu kusunga ana ya kuzanamo. Pakapita insita pakuti mutandike ukuvwana ningo mu lupwa. Cikatala sana pakuti mucite ivingalenga ana ya kuzanamo ukumutemwa nu kumucindika. Lelo mungakwanisya. Ndi cakuti mukuombesya ukuya na mano alino nu kwiluka, kumwi sile nu kulondesya ukuzanzya Yeova, cilalenga kuti mu lupwa lwinu muye umutende nanti cakuti muli ana ya kuzanamo. (Mapinda 16:20) Ukuya ni miyele ino twalandapo kungalenga kuti mumale ningo ni ntazi zyuze.

UZYE IVYUMA VIKULENGA KUTI MUTAUVWANA MU LUPWA?

26. Uzye intazi zya mu lupwa nu kulondesya ivyuma kungonona uli ulupwa?

²⁶ Intazi zya mu lupwa, na vino amu lupwa yakaelenganya pa vyuma, vingalenga kuti yatauvwana umu vintu ivingi. Ca ulanda i cakuti mu ndupwa zimwi yakapusana pa mulandu wa kulondesya ukukwata ivyuma. Atwalana yangapusana sana ndi cakuti yatakwika pamwi impiya zino yakukwata. Nanti cakuti limwi kutange kuye ukupusana, ndi cakuti yonsi iingila incito cingalenga kuti yatakwata insita ikulu ya kuya pamwi. Ndakai iciseka sana kuli ya iya ukusya aci yao pa manda aingi, nanti sile imyaka, nu kuya ukutali mukulonda impiya izingi kucila zino yangakwata ndi yali pa ng’anda. Ukucita vi kungaleta intazi izipisye umu lupwa.

27. I visinte ci vimwi ivingaazwa ulupwa ndi cakuti yali nu wavya wa mpiya?

²⁷ Kutaya amasunde yano mufwile ukulondela pa kumala intazi zii, pano mavya yano indupwa zikakwata yakapusana pusana. Lelo Baibo yene ingamwaazwa. Pa Mapinda 13:10 pakalanda ukuti intazi zimwi zitange ziyeko ndi cakuti ‘tukuvwa nu ku antu yauze.’ Cii cikupiliula ukuti tutafwile sile ukupelela pa kulanda vino tukwelenganya, lelo tufwile nu kuleka yauze ukutupandako mano alino nu kuvwikisya vino yakwelenganyapo. Napya ndi cakuti mukulanzyanya ivya kuomvya impiya, cingalenga kuti ulupwa lwauvwana sana. Insita zimwi cingalondekwa ukuti iya nu muci ingile incito, nanti sile pa nsita inono, pa kuti yakwate ulupiya lwa kulipila ivikulondekwa, maka maka ndi cakuti yakweti ana nanti kuli yauze akulonda ukuyasakamala. Ngi ca musango uu cacitika, iya alinzile ukwezya na maka ukulakwata insita ya kuya pamwi nu muci. Iya pamwi na ana yafwile ukulaitemelwa ukwazwako imilimo imwi ino ilingi mama akaomba wenga pa ng’anda.—Filipi 2:1-4.

28. I vyani vino amu lupwa yafwile ukulondela pakuti yauvwana sana?

²⁸ Lelo mwaiusya ukuti nanti cakuti impiya zyacindama mu mikalile, zitange zimuletele insansa. Napya zitange zimupeele umi. (Kasambilizya 7:12) Ukulanda lyonsi pa mpiya kungonona ukapepa ni miyele isuma umu lupwa. (1 Timoti 6:9-12) Fwandi cacindama ukulonda ivya Wene Wakwe Leza inkoleelo nu wololoke wakwe, alino tulapolelelwa sana napya tulakwata vino tukalondekwa! (Mateo 6:25-33; Ayebulai 13:5) Ndi cakuti mukukolezya ukapepa nu kuya pa mutende na Leza, mulazana ukuti mukuvwana sana mu vintu ivicindame, nanti cakuti mukapepa ukupusane pusane, nanti limwi mu lupwa mwaya ana ya kuzanamo.