Uzye Kwaya Icitemwiko Icitangacisile?

1, 2. Uzye aaweni yano Lwimbo Lwakwe Solomoni lungavwa, nupya u mulandu ci? (Lolini cikope ca kutandikilako.)

NAWINGA na siwinga yalolekesyanya nu kumwentula. Kusi na angakana ukuti antu yaa yatemwana. Umwina uwali-walanda ilyasi lya winga walola vino yakulemana ni citemwiko, welenganya nu kuyuzya umu mwenzo ati, ‘Uzye antu yaa yalatwalilila ukutemwana sana umu kuya kwa nsita? Nanti uzye icitemwiko cao cilaacepelako?’ Ndi iya nu muci yatemwana sana, yangaazizimizya na lino yali ni ntazi izitale sana. Nomba icaulanda i cakuti, antu aingi aatwalana yakata ukuya ni nsansa, nupya yakataana. Fwandi limwi mungelenganya nu kuyuzya umu mwenzo muti, ‘Uzye icitemwiko cingatwalilila?’

² Nalino Umwene Solomoni wali nu umi, catazile sana ukuzana ukutemwa kwa cumi. U mulandu ci? Solomoni walondolwile ati: “Nazanyile umonsi wenga pa antu izimbi lyonga wino nacindike, lelo kutali umwanaci nanti wenga wino nazanyile. Vii avili vino nasambilile. Leza watuumvile swe antu aula ulema umwi. Lelo swe eneco tukailetelela ku misango itu iipe ivule.” (Kasa. 7:26-29) Anaci aali ya cizelele aapepanga Bali ikalanga na ina Izlaeli. Ni cacitike i cakuti, aina Izlaeli aingi aonsi na anaci nayo kwene yaatandike ukuya ya cizelele.a Nomba paa lyene ala papita apiipi ni myaka 20 ukufuma pano Umwene Solomoni walembiile ilyasi pa monsi umwi nu mwanaci aatemwanine umu cumi. Yakapepa yakwe Yeova aaya umu cupo na yaayo aatali yaye umu cupo, yangasambilila ivingi pa citemwiko kwene cii ndi yasumba sana amano ukwibuku kwene lii ilyaya muli Baibo.

CITEMWIKO CACUMI AKUNO CAYA!

3. U mulandu ci uno tungalandila ukuti umonsi nu mwanaci yangatemwana sana nu kuya ni citemwiko cacumi?

³ Welengini Lwimbo Lwakwe Solomoni 8:6, NW. Amazwi yakuti “cimbilimbili cakwe Jah” aaomviwa ukulondolola icitemwiko yaakwata sana upiliulo. Icitemwiko cacumi i “cimbilimbili cakwe Jah” pano Yeova ali Katandika wa citemwiko cico. Waumvile umuntu umu cata cakwe na maka yakulanga icitemwiko. (Utan. 1:26, 27) Lino Leza waumvile umonsi wakutandikilako, Adamu, wamupeezile umuci umusuma. Lino Adamu waweni Eva umuku wakutandikilapo, watemilwe sana icakuti wavwanzile na mazwi yamwi akulanga vino wazanzile. Kwaula nu kutwisika na Eva kwene watemilwe sana ukuya apiipi na iya, pano ‘wapanzilwe ukufuma’ kuli Adamu. (Utan. 2:21-23) Lyene vino Yeova wapeela antu amaka ya kulanga ukutemwa, fwandi umonsi nu mwanaci yangatemwana sana, kulikuti ukuya ni citemwiko cacumi.

4, 5. Uzye i lyasi ci ilyaya umwibuku lya Lwimbo Lwakwe Solomoni?

⁴ Icitemwiko icikaya pa kasi ka monsi nu mwanaci cikayamo na vyuze ukuluta pa kutwalilila ukutemwana. Vimwi pali vivyo vyalondololwa umwibuku lya Lwimbo Lwakwe Solomoni. Ilyasi ilyaya umwibuku lii lyalembwa wa lwimbo, ilyasi lii likalanda pa mukazyana uwikalanga umu muzi wa Syunemu nanti Syulamu, alino nu mutemwikwa wakwe kacema. Umukazyana yaamulesile umu nkambi yakwe Solomoni apiipi ni calo ca myangazi cino umukazyana wiyo walindanga, pano Solomoni wamukumbwanga. Lelo, ukufuma sile pa kutandika, walangiliile ukuti watemilwe kacema. Lino Solomoni walondanga kuti amulyombeleke, umukazyana walondolwile ukwaula nu kupita umu mbali pa mutemwikwa wakwe. (Lwimbo. 1:4-14) Kacema nawe wizile umu nkambi yakwe Solomoni, nupya wene nu mukazyana yaatandike ukuzengelana, kulanga icitemwiko.—Lwimbo. 1:15–17.

⁵ Solomoni waswiliile uku Yelusalemu, wasenzile nu mukazyana umwina Syulamu; mulumendo kacema nawe walondeliile umukazyana. (Lwimbo. 4:1-5, 8, 9) Solomoni wafizilwe ukulyombeleka umukazyana kuti amuzumile. (Lwimbo. 6:4-7; 7:1-10) Lyene umwene Solomoni walesile kuti umukazyana aswilile ukumwao. Ulwimbo luu lwasizile ala umukazyana akulondesya umutemwikwa wakwe aize akutampoka “wakwe mpombo” kuli aliwe.—Lwimbo. 8:14.

6. U mulandu ci uno cingatalila ukumanya antu aavwanzile amazwi aaya umwibuku lya Lwimbo Lwakwe Solomoni?

⁶ Ulwimbo Lwakwe Solomoni lwazipa cuze. Yamwi yakalwama nu kuti “ulwimbo lwa nyimbo.” (Lwimbo. 1:1) Nomba umulwimbo kwene luu, Solomoni atisilemo amazina yakwe yaayo aavwanganga. Walondanga kuti ulwimbo luu ulusuma luvwike ukuluta ukwikamo ivintu ivingi. Nanti icakuti umu lwimbo luu mutaaya amazina, tungamanya cila-muntu wenga na wenga uwavwanganga lino tukuwelenga mazwi yano yaavwanzile.

“ULUKUNDO LWAKO LWAZIPA UKULUTA WAINI”

7, 8. Uzye kacema nu mukazyana yalanzyanyanga uli amazwi ya citemwiko? Landini pa mazwi yamwi yano yaomvizye.

⁷ Umukazyana umwina Syulamu nu mulumendo kacema, yalanzyanyanga amazwi asuma aakulanga ukuti yaatemwana. Mazwi yamwi aakulanga icitemwiko aomviiwe yanguvwika kwati yatanga yaomviwe ndakai pano yaalemvilwe mpiti sana ukucila pa myaka 3,000 iyapitapo. Nanti cakuti intambi izyaliko pa nsita iiya zyapusana ni ntambi izyayako ndakai, tungamanya ningo vino umulumendo kacema nu mukazyana umwina Syulamu yaatemwaniine. Cimwi icingatwazwa ukumanya vivyo, a mazwi yano kacema walanzile ati, amanso ya mukazyana yaalolekanga wa manso “ya nkunda,” icikalanga ukuti watemilwe vino umukazyana wamuzyongwelanga manso nu luse. (Lwimbo. 1:15) Nupya umukazyana nawe walanzile ati amanso yakwe kacema yaalolekanga wa nkunda ukuyemba. (Welengini Lwimbo Lwakwe Solomoni 5:12.) Mukazyana walozyanga umukuti imilolekele ya manso yakwe kacema yalolekanga ningo sana, wa nkunda izikowa umu mukaka.

⁸ Kacema nu mukazyana yaawanzyanyanga pali vino yaalolekanga ningo, nomba asi vivyo kwene sile vino yaasumvileko amano. Kacema watemilwe na vino umukazyana wavwanganga uku yantu yauze cikuuku-cikuuku. (Welengini Lwimbo Lwakwe Solomoni 4:7, 11.) Mulumendo wanenyile umukazyana ati: “ We nawinga wane, pa milomo yako palyompa ukuluta uci. Kwisika ya lulimi lwako kuli wa uci ni iziya.” Umulumendo walozyanga umukuti imivwangile ya mukazyana yali isuma wa mukaka nu uci ulyompe cuze. Lino kacema wanenyile umukazyana amazwi yakuti, “ala uyembe we mukundwe wane!” na akuti, “utakwata indema,” kacema atalandanga sile pali vino umukazyana walolekanga ukuyemba, lelo walozyanga nu kumiyele yakwe isuma.

9. (a) Uzye ivyani vino aatwalana yangacita ukulanga ukuti yaatemwana? (b) U mulandu ci uno cacindamila ukuti aatwalana yaalanga ukuti yaatemwana?

⁹ Ndakai, ya iya na aci aakaombela Yeova, yakalola ukuti icupo citaaya kwati u kuzumilizyanya sile ukuomba umulimo umwi. Yakatemwana sana nu kulanzyanya ivikalanga ukuti yatemwana. Uzye u kutemwana kwa musango ci kuno yalinzile ukuya nako? Uzye u kutemwa kuuku kuno Baibo ikalandapo ukutayamo na ukaitemwe? (1 Yoa. 4:8) Uzye u kutemwa kuno tukatemwa amulupwa? Uzye akuuku ukukaya pa vyuza? (Yoa. 11:3) Nanti uzye u kutemwa ukukaya pakasi ka monsi nu mwanaci? (Mapi. 5:15-20) Mwe muno mwatwalana, mulinzile ukulanga ukuti mwatemwana muli vyonsi vii. Mu mivwangile inu nu mu micitile inu iya vintu, mungaalanga ukuti mwatemwana nupya mungaya ni nsansa umu cupo cinu. I cumicumi, cacindama sana ukucita vivyo, nanti cakuti mungaya apamviwe sana umu umi. Umu ncende zimwi muno avyazi yakapekanyizizya ana yao aakutwalana nayo, ya iya na aci limwi yasimanyana ningo lino yatatala yatwalana alino nu kutandika ukutemwana. Fwandi lino yakumanyana panono-panono, yalinzile ukulanzyanya nu kulanga icitemwiko. Cii cilalenga ukuti yauvwana sana nu kukomya icupo cao.

10. Uzye ukwiusya mazwi ya citemwiko yano aatwalana yakalanzyanya kungayazwa uli?

¹⁰ Ndi aatwalana yakulanga ukuti yaatemwana, yakakomya icupo cao umu nzila nayuze. Umu lwimbo, Umwene Solomoni wanenyile umukazyana ukuti wali nu ‘kumupangila umunyololo wakwe goldi uukweti ni viyembelo vyakwe siluva.’ Wamulumbilizye sana, nu kulanda ati umukazyana wiyo “wayemba wa mwezi, akaengesa wi lanzi.” (Lwimbo. 1:9-11; 6:10) Nomba umukazyana ala wakwata mpiti umulumendo wino watemilwe cuze. Uzye icani icalenzile kuti umukazyana atwalilile ukuya na ucisinka kuli kacema? Uzye icani icamutekezyanga pa nsita ino yasi pamwi? (Welengini Lwimbo Lwakwe Solomoni 1:2, 3.) Umukazyana wii wiusyanga amazwi yano kacema wamunenanga asuma cuze ukulanga ukuti wamutemwa. Amazwi yano kacema wanenanga umukazyana yaali “asuma kuluta waini” kulingana na vino umukazyana wayuvwanga, nupya lino wali ukwisano, ukwiusya amazwi yaayo kwamukomelezyanga wa “mafuta” acinunu cisuma pa mutwe. (Masa. 23:5; 104:15) Fwandi cacindama ukuti aatwalana yalanzyanya ukuomvya mazwi yakulanga icitemwiko, pano cii cikalenga kuti yaatemwana sana. Nupya ukwiusya amazwi kwene yaayo kulaleenga ukuti yatwalilile ukutemwana.

MUTAZYULA ULUKUNDO ‘LUTINI ULWENECO LUKAIZYUKILE’

11. I cani cino tungasambilila uku mazwi yano umukazyana umwina Syulamu wanenyile anaci aali umwisano lyakwe Solomoni?

¹¹ Ndi cakuti mukulonda ukutwala nanti ukutwalwa, i vyani vino mungasambilila uku mukazyana umwina Syulamu? Umukazyana wii ataatemilwe Umwene Solomoni nupya wanenyile akazyana aali umwisano ati: ‘Mutavulunganya ulukundo lwane nanti ukuluzyula, lutini ulweneco luizyukile.’ (Lwimbo. 2:7; 3:5) Uzye vwilini cingaya sile ningo ukutandika ukulanga icitemwiko uku muntu aliwensi sile? Awe, fwandi cacindama ukuloleela nu kwiza twalana nu muntu wino mungatemwana nawe sana.

12. U mulandu ci uno umukazyana umwina Syulamu watemiilwe kacema?

¹² U mulandu ci uno umukazyana umwina Syulamu watemiilwe kacema? I cacumi, walolekanga ningo, wakwe “mpombo”; amakasa yakwe yaali akome wa ‘ncesi zyakwe goldi’; na maulu yakwe wa “ncesi izya kuulilwa na mawe yakulumbike.” Nomba umulumendo wii wacizile pa kuya sile umukome nupya umuyembe. Umulumendo wii wali “wakwe vino umuti wa muapo ukaya pakasi ka vimiti vya mu mpanga.” Pakuti umukazyana uwataile sana Yeova ayuvwe vivyo pa monsi, afwile wali u monsi uwatemilwe sana Yeova.—Lwimbo. 2:3, 9; 5:14, 15.

13. U mulandu ci uno kacema watemiilwe umukazyana umwina Syulamu?

¹³ Mukazyana umwina Syulamu wali umuyembe sana. Nu Mwene Solomoni wamukumbwanga, nanti icakuti ala wakwata mpiti ‘aci 60, na akambwe 80, akazyana yene yasi yakupenda.’ Uzye u kuyemba sile u kwalenzile ukuti kacema atemwe umukazyana umwina Syulamu? Awe foo. Wamutemilwe pano umukazyana wiyo watemilwe Yeova nupya wali ni miyele isuma sana. Mukazyana wii waicefizye nu kuikolanya ukwiluwa lya ntongola “lya mu mukonko waku Syaloni.” Nomba kacema wene walolanga umukazyana wii ukuya umuiyele, ‘wi luwa ilyaya pakasi ka myunga’ umu mpanga.—Lwimbo. 2:1, 2; 6:8.

14. I cani cino tungasambilila kuli kacema nu mukazyana umwina Syulamu ndi tukulonda ukutwala nanti ukutwalwa?

¹⁴ Yeova wapeela aomvi yakwe isunde lya kutwalila nanti ukutwalilwa sile umu “Mwene.” (1 Kol. 7:39, NW) Cii cikupiliula ukuti tungizizyanya nanti ukutwalana sile nu muomvi wakwe Yeova uwa watiziwa. Uzye cii cilazwa uli ukuti ivintu vizipe umu cupo? Ya iya na aci yakakwata intazi izya cila-wanda zino yalinzile ukulwisyanya nazyo. Nomba ndi cakuti yonsi yoili aacuza yakwe Yeova, icupo cao cingaya ica mutende nupya ica nsansa. Fwandi ndi mukulonda ukutwala nanti ukutwalwa, mwakolanya kacema nu mukazyana umwina Syulamu. Mulinzile ukuzana umukazyana nanti umulumendo uwaya ni miyele isuma nupya uwatemwa sana Yeova.

NAWINGA WANE ALI WA “CALO CIPINDILWE”

15. Uzye Aina Klistu aakulonda ukutwalana ndakai, yangakolanya uli ucisinka uno umukazyana umwina Syulamu wali nao?

¹⁵ Welengini Lwimbo Lwakwe Solomoni 4:12. U mulandu ci uno kacema walandile ukuti umukazyana umwina Syulamu wali wa “calo cipindilwe”? Umu calo icipindilwe musi-ingila antu cingile-ingile. Umukazyana umwina Syulamu wali wa calo cico pano watemilwe sile kacema. Walondanga ukutwalwa kuli aliwe, fwandi acino atasumbiile amano kuli vino umwene Solomoni wamulyombelekanga. Nupya atalondanga ukuta kacema. Wali wi “liinga” ataali wa “cisasa” icingayulika zuwa-zuwa. (Lwimbo. 8:8-10) Aina Klistu aakulonda ukutwalana, nayo yalinzile ukuya na ucisinka. Yatalinzile ukutandika ukulanga icitemwiko kuli yauze.

16. Uzye ivyani vino mungasambilila umwibuku lya Lwimbo Lwakwe Solomoni ndi cakuti mukwizizyanya?

¹⁶ Lino kacema wanenyile umukazyana ukuti yaye umu kutandala yoili, ya kalume ya mukazyana yaakanyile. Yaamutumile ukuti aye umu kulinda icalo ca myangazi. Uzye cii capiliulanga ukuti yatamutaile? Uzye yelenganyanga ukuti nkazi yao na kacema yalondanga ukuya cita ulalelale? Awe foo. Yakalume yakwe yaalondanga ukumucingilila kuli vino vingaleta uwezyo wa kucita ulalelale. (Lwimbo. 1:6; 2:10-15) Uzye mungacita uli pakuti mwasenka kuli vino vingalenga mucite ulalelale ndi cakuti mukwizizyanya na umwi? Mulinzile ukupingwila limwi ivyakucita pakuti mutwalilile ukuya asanguluke lino mukwizizyanya. Mutaaya uku ncende zino kusi antu aakumulola ala muli mweili sile. Mwalanga icitemwiko umu nzila isanguluke.

17, 18. I cani cino mwasambilila umwibuku lya Lwimbo lwakwe Solomoni?

¹⁷ Yeova akalonda ukuti aatwalana yatwalilile ukuya pamwi. Akalonda kuti ya iya na aci yaatemwana. Avino cifwile sile ukuya, umonsi nu mwanaci ndi yatwalana yalinzile ukutemwana. Nomba pakuti icupo cao citwalile, yalinzile ukukomya icitemwiko cao, wa cimbilimbili icitanga cizime.—Mako 10:6-9.

¹⁸ Ndi cakuti mukulonda uwakutwalana nawe, mulinzile ukuzana wino mulatemwa sana. Ndi mwazana umuntu wiyo, muce mwaombela pamwi pakuti mukatwalilile ukutemwana. Wakwe vino twati-tusambilila umwibuku lya Lwimbo Lwakwe Solomoni, citemwiko cacumi icitangacisile akuno caya, pano i “cimbilimbili cakwe Jah.”—Lwimbo. 8:6, NW.