Ilyasi lii, lyalembwa umu mabuku Ailandwe Lisuma, ali kuti Mateo, Mako, Luka na Yoane, umu ciputulwa icamanyikwa ukuti Upangano Upya. Nomba vwilini, tungati ivintu vii vyacitiike? Iuzyo lii, i licindame sana nupya tufwile ukulondesya icasuko. Ndi cakuti ilyasi lii i lya ufi, ale utailo wa Ina Klistu u wasilesile, na vino yakapalila ukuti kulaya umi wa manda pe umu Paladaise, tungati yakalota sile vitalatala vicitike. (1 Kolinto 15:14) Nomba ndi cakuti ivyalembwa umu mabuku yaayo i vya cumi, ale kulaya umi usuma uku nkoleelo nupya tufwile nu kunenako antu yauze api lyasi lilyo. Uzye lyene amalyasi alembwa umu mabuku Ailandwe Lisuma, aacumi nanti u tulai sile?

IVIKALANGILILA UKUTI YESU WAFWILE

Amalyasi aalembwa mu mabuku Ailandwe Lisuma asi tulai foo, aacumi. Amalyasi yaayo yaalanda ni ncende izya cumi cumi nakupya izingi tungazizana na ndakai kwene. Alino amalyasi yakalanda na pa yantu acumi yano yaalandwapo nu mu mabuku ya malyasi ya mpiti aalembwa sile na antu.—Luka 3:1, 2, 23.

Yesu kwene wii yamulanzilepo na kuli ya kalemba aaliko umu nsita ya yatumwa alino nu mu myaka yakwe ya 100.a Alino ukulingana na vino mabuku Ailandwe Lisuma yalanda pali vino Yesu wakomilwe, vyalingana sana na vino aina Loma yakomanga antu. Amalyasi kwene yaa, yalanda ivya cumi nupya yalanda na pa vintu vimwi ivitazifile vino asambi yamwi yakwe Yesu yacisile. (Mateo 26:56; Luka 22:24-26; Yoane 18:10, 11) Fwandi visinka vyonsi vii, vikalangilila sile apaswe ukuti aalemvile mabuku Ailandwe Lisuma, yaali na ucisinka nupya vino yalemvile pali Yesu, i vya cumi.

I VYANI IVIKALANGILILA UKUTI YESU WATUUTULWIKE?

Nanti twamanya ukuti Yesu akuno wali nupya wafwile, yauze yangatwisika ndi cakuti watuutulwike. Nanti sile atumwa kwene, apa kutandika yatasininkizye ukuti Yesu watuutulwike. (Luka 24:11) Nomba apa nsita imwi lino izile iyamulola capamwi na asambi yauze, aali lino yasininkizye. Alino insita imwi Yesu walolekiile uku yantu acizile pali 500.—1 Kolinto 15:6.

Asambi yasimikile antu apa kutuutuluka kwakwe Yesu nupya yasimikiile na yaaya kwene akomile Yesu, yatatiinanga ukuti yangayalema nu kuyakoma. (Milimo 4:1-3, 10, 19, 20; 5:27-32) Uzye kwene asambi yonsi yaaya, ndi cakuti yatasininkizye ukuti Yesu watuutulwike, nga yaisile umu uzanzo nu kutandika ukusimikila antu apa kutuutuluka kwakwe? Ukulanda sile icumi, ukutuutuluka kwakwe Yesu u kwalenzile ukuti Aina Klistu yaye asipe lino yakusimikila, na ndakai kwene i calenga ukuti yaasimikila.

Amalyasi akalanda apa mfwa yakwe Yesu alino nu kutuutuluka, alembwa umu mabuku Ailandwe Lisuma, aacumi. Fwandi ndi cakuti mukuwelenga amalyasi yaayo, mulasininkizya ukuti Yesu wafwile nupya watuutulwike. Nupya ndi mwamanya umulandu uno cacitikiile, mulakomeleziwa cuze. Acino icipande icilondeliilepo icilondolola umulandu uno Yesu waculiile nu kufwa.

Vwilini mungatuuli ndi yamuzizye yati, “Uzye mukalonda ukwikala amanda pe?” Antu aingi yangasuka ukuti ee, lelo yangelenganya ukuti citanga cicitike. Nu mulandu uno yangelenganyizizya vivyo, pano ndakai antu yakafwa sana.

Nomba elenganyini ukuti yasenula iuzyo yamuzya yati, “Uzye mungatemwa ukufwa?” Kwene, antu aingi yatanga yasuke ukuti ee. U mulandu ci? Pano swensi kwene, nanti tukakwata intazi, tusilonda ukufwa pano vikwene ali vino Leza watuumba.

Nomba icaipa icakuti antunze yasiikala amanda pe. I cani icalenga? Uzye paaya vino Leza wacita pakuti antunze yakikale amanda pe? Vino Baibo ika-asuka vikatutekezya sana, nakupya ikatunena nu mulandu uno Yesu waculiile nu kufwa.

VINO CALI PAKUTI UYI UTANDIKE

Ivipande vitatu ivya kutandikilapo umwi buku lya muli Baibo ilya Utandiko, vikalanda ukuti Leza waumvile antunze akutandikilapo, Adamu na Eva nu kuti yataali nu kufwa, nupya wayanenyile vino yaali nu kucita pakuti yatakafwe. Nakapya Baibo ikatunena ni iifyo lino yacisile ilyalenzile ukuti yatakwata umi wa pe. Ivipande kwene vii vyalondolola ningo sana umu nzila iyangupale icakuti yamwi yakaelenganya nu kuti u tulai sile. Lelo wakwe viivi kwene vino amabuku Ailandwe Lisuma yalanda ivya cumi, aali vino ni buku kwene lii lya Utandiko lyalanda.a

I vyani ivyacitkika pa mulandu na vino Adamu wakanyile ukuvwila Leza? Baibo ika-asuka iti: “Iifyo lingile muno nsi pa mulandu wa muntu wenga [Adamu], nga ni iifyo lyakwe ilyaleta imfwa. Caleka, imfwa nayo yasalangine mu antu yonsi pano antu yonsi iifizye.” (Loma 5:12) Fwandi vino Adamu wakanyile ukuvwila Leza, wifizye. Vikwene avino wapanyizye isyuko ilya kuya nu umi wa pe nupya wafwile nu kufwa. Naswe kwene vino twafuma kuli Adamu, twapyana iifyo. Ni cacitika i cakuti, tukalwala, tukakota nu kufwa. Vino Baibo yalanda umulandu uno tukafwila vikauvwana sana na vino ya sayansi yalanda pali vino umwana aka-ambula imiyeele imwi ku yavyazi. Nomba i vyani vino Leza wacita pakuti akafumyepo imfwa?

VINO LEZA WACITA PAKUTI AKULULE ANTU

Leza wapekinye ukuti akulule antunze, nanti ukukala cino Adamu waponzizye, kulikuti umi wa manda pe. Uzye Leza wacisile uli pa kutukulula?

Pali Loma 6:23 pakalanda ukuti: “Malipilo yi ifyo, imfwa.” Cii cikusenula ukuti iifyo i lyalenga ukuti swe yantu twafwa. Adamu wifizye, ali mulandu kwene uno wafwilile. Acino fwandi naswe kwene tukaifya nupya twapyana icilambu ci iifyo kulikuti imfwa. Nomba nanti icakuti asi sweswe twifizye, twavyalwa nu luyembu. Lelo, pa mulandu wakuti Leza watutemwa, watumile Umwanakwe, Yesu, ukwizatukulula uku “malipilo yi ifyo.” Uzye icintu cii cali nu kucitika uli?

Pa mulandu wakuti umuntu wenga umumalilike Adamu, walenga kwaya iifyo ni mfwa apa kukanaya ni cuvwila, kwalondekwanga umuntu namuze umumalilike uwa cuvwila ukuti afwe nga alino atukululule uku luyembu ni mfwa. Baibo ikalondolola iti: “Ndi vino antu aingi yaya akaifya pa mulandu wa kuntayela Leza kwa muntu wenga, mu musango uli onga kwene antu aingi yalacita kuya aololoke pa manso yakwe Leza pa mulandu wa kuyela kwa muntu wenga.” (Loma 5:19) Yesu sile aali “muntu wenga” uwalinzile. Wafumile ukwi yulu, aizaya umuntu umumaliilikeb nu kutufwila. Ni cacitika i cakuti, walenga kuti tuye alungame mu manso yakwe Leza nupya tungaca twikale amanda pe uku nkoleelo.

U MULANDU CI UNO YESU WACULIILE NU KUFWA?

Nga lyene u mulandu ci uno calingiile ukuti Yesu afwe pakuti afikilizye vino Leza walondanga? Uzye Leza Uwa Maka Yonsi, nga atamazile sile umulandu paapa kwene pano Adamu wapondokiile nu kuleka antu yatwalilile ukuya nu umi wa pe? Kwene wakweti amaka akucita vivyo. Nomba acita vivyo ale isunde lino walanzile ilyakuti malipilo yi ifyo imfwa, nga litakweti upiliulo. Isunde liili, litaali wi sunde ilitacindiime ilyakuti papo kwene sile lite ukuomba nanti lisenulwe pa nsita sile inono. Lyene i sunde ilikalondekwa sana pakuti paye umulinganya uwa cumi cumi.—Masamu 37:28.

Ndi cakuti Leza ataomvya umulinganya, limwi antu ndi yakatwisika ndi cakuti muli vyonsi vino Leza wacisile mwali umulinganya. Ndi yakaelengaya ukuti, uzye nga cali sile ningo Leza asoolola antu yamwi amuli Adamu kwene ukuti yene yakiikale amanda pe, lyene yauze foo? Uzye nga yamutaila ukuti alatwalilila ukucita vino walaya? Ndi twelenganya pali vino Leza watucitila pakuti tuce tupusuke, cikalenga tusininkizye ukuti alatucitila ivisuma ku nkoleelo.

Imfwa yakwe Yesu, aali inzila ino Leza waomvizye apakuti tuye ni syuko ilya kuya nu umi wa pe umu Paladaise pano nsi. Lolini amazwi yano Yesu walanzile alembwa pali Yoane 3:16, aakati: “Leza watemilwe amu nsi nga apeela Mwana wakwe wino uwavilwe wenga, kuti wensi wino wataila munoli atakalowe, lelo aye nu umi wape.” Fwandi imfwa yakwe Yesu isilangilila sile ukuti Leza waya nu mulinganya, lelo ikalangilila vino wene watutemwa cuze, apa kutuma Umwanakwe ukwiza tufwila.

Nomba u mulandu ci uno Yesu waculiile viivi nu kufwa imfwa iipisye ndi vino amabuku Ailandwe Lisuma yalondolola? I cumi cumi vino Yesu watwaliliile uwa cisinka na lino yamucuzyanga, calenzile ukuti asinile Ciwa ukuti u wa ufi pali vino walanzile ukuti antunze ndi yali ni intanzi yatanga yatwalilile acisinka kuli Leza. (Yobo 2:4, 5) Limwi vino Satana walanzile apa yantunze vingaloleka ukuti vyacitiike lino Adamu wifizye. Nomba Yesu wene, wino wali umumalilike wakwe vino Adamu wali, watwalilile ukuya uwa cuvwila asi umulandu na vino wacuzile. (1 Kolinto 15:45) Nupya vino Yesu watwalilile uwa cuvwila vyalanzile apaswe ukuti na Adamu kwene atemwa ndi uvwilile Leza. Naswe kwene ndi twaaya ni ntazi, tulinzile ukukolanya Yesu. (1 Petulo 2:21) Leza walambula Umwanakwe apa kuya ni cuvwila, wamupeela umi uusifwa ukwi yulu.

VINO IMFWA YAKWE YESU INGAMWAVWA

I cumi cumi Yesu wafwile. Nupya imfwa yakwe, yatuyulila inzila iya kuya uku umi wa pe. Uzye lyene mukalonda ukwikala amanda pe? Yesu watulanzile icingatwavwa pakuti tuce tuye nu umi wa pe, walanzile ati: “Umi wa pe u wakuti antu yamanye wewe, Leza wenga sile uwa cumi, nga nu kumanya Yesu Klistu wino watumile.”—Yoane 17:3.

Aakapanga magazini ii, yakumulaalika ukuti muce musambilile pali Yeova, Leza wa cumi alino na pa Mwanakwe, Yesu Klistu. Ya Nte Yakwe Yeova kuuko kwene kuno mwikala yalatemwa ukumwavwa ukusambilila pali Leza na Yesu. Nupya mungazana ivyeo na vyuze ndi mwaya apa webusaiti itu iya www.jw.org.