Ivyeo Vya Kuomvya Umu Kabuku Kakuti Swe Ina Klistu nu Mulimo Witu
JANUWALE 1-7
IVYUMA IVYAYA UMWI ZWI LYAKWE LEZA | MATEO 1-3
“Wene wa Mwiyulu Wati Upalama Pipi”
(Mateo 3:1, 2) “Mu manda yalya Yoane Kawatizya aloleka, ala akukosola mu lwanga lwa mu Yudeya, 2 akuti, “Zenzukini, pano Wene wa mwiyulu wati upalama pipi.”
nwtsty ivyeo vyakusambilila pali Mate. 3:1, 2
kusimikila: Izwi lii umu Cigliki likasenula ukuti “ukumanyisya ilandwe uku yantu wako kasimikila.” Nupya likalanda pali vino ukumanyisya kwaya ukuti: u kulanda uku yantu yonsi, ukuluta ukumanyisya sile ukwi umba.
Uwene: Umuku wakutandikilapo uno izwi lii lya mu Cigliki (ba·si·leiʹa) lyaomviwa, likalozya uku uteeko, impanga iyakuteeka alino na antu akuteekwa. Imiku 162 ino izwi lii lya mu Cigliki likazanwa umu Malembelo Aina Klistu a Cigliki, umwi buku lyakwe Mateo mwene lyalumbulwa imiku 55 nupya ilingi ndi lyalumbulwa likalozya uku kuteeka kwakwe Leza umwi yulu. Mateo waomvya sana izwi lii umwi landwe lyakwe icakuti lingamwa nu kuti Ilandwe Lya Wene.
Uwene wa mwi yulu: Amazwi yaa yakazanwa imiku ukufika na kuli 30 umwi landwe lyakwe Mateo litupu. Mu malandwe yakwe Mako na Luka, izwi ilikoline na lii lyaomviwa ilyakuti “Uwene Wakwe Leza,” ukulangilila ukuti “Uwene Wakwe Leza” wayela ukwi yulu nupya ukateeka umu mayulu.—Mate. 21:43; Mako 1:15; Luka 4:43; Dan. 2:44; 2 Tim. 4:18.
yatipalama: Paa cikasenula ukuti Kateeka wa mu Wene wa mwi yulu wali nu kwiza.
(Mateo 3:4) Vizwalo vyakwe Yoane vyapanzilwe uku mavumbu ya ngamila, nupya wazwalanga musipi wa mpapa mu musana. Ivyakulya vyakwe vyali a makanta nu uci uwa mu mpanga.
nwtsty vikope
Vino Vizwalo Vyakwe Yoane Vyalolekanga
Yoane wazwalanga ivizwalo vya mavumbu ya ngamila nu musipi wa mpapa umu musana, limwi uno yaomvyanga sile ukunyepela utuntu tunono. Ivizwalo ivili vimwi kwene avino na Eliya wazwalanga. (2 Yamw. 1:8) Vizwalo vya mavumbu ya ngamila vyayanga ivikazalale nupya azwalanga antu apina. Lelo ivizwalo ivitonte ivya nsalu, akankala aliyo yazwalanga. (Mate. 11:7-9) Pa mulandu wakuti Yoane wali umu Nazili, atatazile apelapo inyele. Fwandi imizwalile yakwe ni milolekele, yalangililanga ukuti wangupizye uumi wakwe, nupya wisile sana mano uku kuombela Yeova.
Makanta
Izwi lii ilyakuti “makanta” ndi cakuti lyaomviwa muli Baibo, lingasenula nu kumisango yonsi iya vipaso ivyakwata utupembe utunono maka maka vivi ivikapita umu maumba. Ukulingana na vino yalondelezya umu Yelusalemu, vipaso vya mulwanga i visuma sana uku umi. Ndi cakuti yakulonda ukulya makanta pali ndakai, yakafumyako umutwe, makulu, mapa alino nu lunda. Lyene cifuwa ndi casyala, acino yakalya icisi nanti ukweleka. Vipaso vii yakati vikauvwika kwati a kala kala nanti inkala nupya ivisuma sana uku umi.
Uci wa mu Mpanga
Cikope cii cikulangilila uci wa nzimu (1) na malela muno muli uci (2). Uci uno Yoane walyanga ufwile auno inzimu zya mu mpanga zino yakaama ukuti Apis mellifera syriaca zyapanganga, izyali izya ku mpanga kwene yii. Inzimu zii zyakalipa nupya zyatemwa ukwikala uku mpanga ikaye, nupya iyumuluke iya lwanga lwa Yuda, alino zyene yatange yaziteke umu muzinga. Nomba, umu kutandika kwa myaka yako ya 800 B.C.E, antu amu Izlaeli yatekanga inzimu umu mizinga yakumata. Kwaya imizinga iingi ino yazanwa uku ncende imwi (ino ndakai yakati Tel Rehov), iyayela umu cifoloma ca Yodani. Uci uwapangwanga umu mizinga ii cikaloleka ukuti uwa nzimu zino zyafumanga uku mpanga ino ndakai yakati Turkey.
Ukuvwikisya Sana Ivyaya Umu Malembelo
(Mateo 1:3) Yuda wali a isi wakwe Pelezi na Zala yano yavilwe muli Tamala, Pelezi wali a isi wakwe Esiloni, Esiloni wali a isi wakwe Lamu.
nwtsty ivyeo vyakusambilila pali Mate. 1:3
Tamala: U mwanaci wenga umu yanaci 5 alumbulwa mwi buku lyakwe Mateo pa lupwa lwakwe Mesiya. Yauze ali 4 a Laabu na Luti aatali aina Izlaeli (cikomo 5); Batisyeba “uwali muci wakwe Uliya” (cikomo 6); na Maliya (cikomo 16). Anaci yaa yalumbulwa umu lupwa lwakwe Yesu muno mwaya aonsi aingi pa mulandu wakuti kwaya vimwi iviiyele nupya ivisuma vino yacisile pakuti yaye umu mukulo wakwe Yesu.
(Mateo 3:11) “Nemo nkumuwatizya na manzi kulanga ukuti mwati muzenzuka, lelo wino akwiza pacisila cane wene uwa maka kunduta. Ntaine kusenda ndyatu zyakwe. Wene alamuwatizya nu Mupasi Wamuzilo nu moto.”
nwtsty ivyeo vyakusambilila pali Mate. 3:11
kuwatizya: Nanti “kutuwizya.” Izwi lya Cigliki lyakuti ba·ptiʹzo likapiliula “ukutuwizya;” nanti ukuisumbila umu manzi. Malembelo na yauze yakalangilila ukuti ukuwatiziwa cikasenula ukukutuwizya umu manzi umwili onsi. Insita imwi, Yoane wawatizyanga antu mu cifoloma ca Yodani umu pipi nu ku Salimu “pano ku ncende ilya kwali manzi avule.” (Yoa. 3:23) Lino Filipi wawatizye mutungwi wa ku Etiopia, yonsi yoili ‘iingile umu manzi.’ (Mili. 8:38) Izwi kwene lii lya mu Cigliki lyaomviwa na muli Baibo yakuti Seputuwaginti pali 2 Yamwene 5:14 ukulondolola pali Naamani ukuti “aitimpika mwenemo amaila cinimbali.”
Kuwelenga Baibo
(Mateo 1:1-17) “Kuu kuli kulondolola kwa mupanda wa vikolwe vyakwe Yesu Klistu, mwana wakwe Davidi, mwana wakwe Abulaamu. 2 Abulaamu wali a isi wakwe Isaki, Isaki wali a isi wakwe Yakobo, Yakobo wali a isi wakwe Yuda na ina yakwe, 3 Yuda wali a isi wakwe Pelezi na Zala yano yavilwe muli Tamala, Pelezi wali a isi wakwe Esiloni, Esiloni wali a isi wakwe Lamu. 4 Lamu wali a isi wakwe Aminadabu, Aminadabu wali a isi wakwe Nasoni, Nasoni wali a isi wakwe Salimoni, 5 Salimoni wali a isi wakwe Boazi wino wavilwe muli Laabu, Boazi wali a isi wakwe Obedi wino wavilwe muli Luti, Obedi wali a isi wakwe Yese,6 Yese wali a isi wa Mwene Davidi. Davidi wali a isi wakwe Solomoni wino wavilwe muli wino uwali muci wakwe Uliya. 7 Solomoni wali a isi wakwe Leoboamu, Leoboamu wali a isi wakwe Abiya, Abiya wali a isi wakwe Asa, 8 Asa wali a isi wakwe Yosafati, Yosafati wali a isi wakwe Yolamu, Yolamu wali a isi wakwe Uziya, 9 Uziya wali a isi wakwe Yotamu, Yotamu wali a isi wakwe Akazi, Akazi wali a isi wakwe Hezekiya, 10 Hezekiya wali a isi wakwe Manase, Manase wali a isi wakwe Amoni, Amoni wali a isi wakwe Yosiya, 11 Yosiya wali a isi wakwe Yekoniya na ina yakwe, mu manda ya kusendwa uzya ku Babiloni. 12 Lino yasendwa mu uzya ku Babiloni Yekoniya wali a isi wakwe Salatieli, Salatieli wali a isi wakwe Zelubabeli, 13 Zelubabeli wali a isi wakwe Abiudi, Abiudi wali a isi wakwe Eliakimu, Eliakimu wali a isi wakwe Azoli, 14 Azoli wali a isi wakwe Sadoki, Sadoki wali a isi wakwe Akimu, Akimu wali a isi wakwe Eliudi, 15 Eliudi wali a isi wakwe Eleaza, Eleaza wali a isi wakwe Matani, Matani wali a isi wakwe Yakobo, 16Yakobo wali a isi wakwe Yosefu, iya wakwe Maliya u waviile Yesu wino akaamwa ukuti a Klistu. 17Caleka mikulo yonsi kufuma kuli Abulaamu kufika kuli Davidi yali ikumi na ini, nu kufuma kuli Davidi kufika ku kusendwa mu uzya ku Babiloni yali ikumi na ini, nga kufuma mu uzya mu Babiloni kufika ku kuvyalwa kwakwe Katuula uwalavilwe mikulo nayo yali ikumi na ini.”
JANUWALE 8-14
IVYUMA IVYAYA UMWI ZWI LYAKWE LEZA | MATEO 4-5
“Vino Tungasambililako Ukwi Lyasi Lyakwe Yesu Ilya pa Mwamba”
(Mateo 5:3) “Ansansa antu yano akalondesya vyakwe Leza. Pano Uwene wa mwiyulu uwakwao.”
nwtsty ivyeo vyakusambilila pali Mate. 5:3
Ansansa: Asi ukuvwa ningo ukwa mu mwenzo kuno umwi akauvwa ndi cakuti vimwi vyazipa. Lelo, izwi lii ndi likulanda pa yantu, likalozya pali vino umuntu akaya ndi cakuti wapolelelwa na Leza. Nupya izwi lii likaomviwa nu kukulondolola Leza na Yesu umu lulumbi lwa mwi yulu.—1 Tim. 1:11; 6:15.
yano yakalondesya vyakwe Leza: Umu Cigliki amazwi yakuti “yano akalondesya” yakapiliula ukuti “apina (aatakweti cili consi; ya kalengalenga), lyene pi lembelo lii yakalozya uku yantu atakweti cimwi nanti akulondekwa cimwi nupya ala iyamanya nu kumanya. Izwi kwene lii lyaomviwa nu ku kulozya ku “mupina” uwalembwa pali Luka 16:20, 22. Nupya amazwi yaa yamwi yakayasenula ukuti antu yano “apina ku mupasi,” icikalangilila ukuti antu yano yamanya ukuti mu cumi yakalondekwa vyakwe Leza na Leza kwene.
(Mateo 5:7) “Ansansa antu yano yakaya na mizu ku auze. Pano Leza nawe alaya na mizu kunoyali.
nwtsty ivyeo vyakusambilila pali Mate. 5:7
mizu: Nga yaomvya Izwi ilyakuti “ukuya na mizu” nanti “mizu” muli Baibo lisipelela sile pa kwelelela umuntu nanti ukuvwa amizu apa kupingula umulandu. Lelo likalondolola na pa kuvwa mizu nu luse ulwakulenga umwi aazweko yaya akulondekwa uwazwilizyo.
(Mateo 5:9, NWT.) “Ansansa antu akapanga umutende. Pano yalaamwa ana yakwe Leza.”
nwtsty ivyeo vyakusambilila pali Mate. 5:9
akapanga umutende: Asi antu akwata sile umutende lelo akaleta umutende lino pasi.
w07 12/1 Ifwa 17
Mwasambilizya Ana Inu Ukuya Aamutende
Avyazi Aina Klistu yakalondesya ukusambilizya ana yao ‘kucita vya kuleta mutende nu mwenzo wao onsi.’ (1 Petulo 3:11) Insansa izyaya umu kucita ivingaleta umutende zyacindama sana, fwandi tulinzile ukuombesya ukukanakwata umutunganya ni mpatila.
Ukuvwikisya Sana Ivyaya Umu Malembelo
(Mateo 4:9) Alino amunena ati, “Vintu vii vyonsi namakupeela ndi wamfukamila nu kumpepa.”
nwtsty ivyeo vyakusambilila pali Mate. 4:9
mfukamile nu kumpepa: Izwi lya Cigliki ilingalandwa ukuti “ukumpepa” lyalumbulwa umu nzila yakuti cicitwe papo kwene. Milembele yakuti “ndi wamfukamila nu kumpepa” yalangilile ukuti Ciwa atanenanga Yesu ukuti atandike ukumupepa lyonsi; lelo ukumupepa sile pa nsita iyakwene casila.
(Mateo 4:23) Lyene Yesu apitana mu Galile monsi, ala akusambilizya mu mang’anda ya mapepo nu kukosoola Ilandwe Lisuma lya Wene nga nu kupozya alwile ndwala zya misango yonsi.
nwtsty ivyeo vyakusambillila pali Mate. 4:23
kusambilizya . . . kukosoola: Kusambilizya kwapusana nu kukosoola pano kwene kukasenula ukuti umuntu alinzile ukuombesya ukuluta sile ukulamanyiisya. Lelo kukasenula ukulangilila, ukulondolola upiliulo, kuomvya ningo ivyuzyo, nu kusinila umulandu uno ukuvwangila cimwi.
Kuwelenga Baibo
(Mateo 5:31-48) “Nupya cavwanzilwe ukuti, ‘Muntu wensi uwata umuci wakwe, alinzile kumupeela kalata wakutaana.’ 32 Lelo namunena nati, wino wensi uwata umuci wakwe, suka sile pamulandu wa kumulemula, wene wamukulizya kuti alongozye ndi watwala nupya. Na wino wensi uwatwala umwanaci wino yata, nawe ala walongozya. 33 “Nupya muuvwa vino cavwanzilwe ku antu mpiti ukuti, ‘Mutalapa ufi, lelo mwafikilizya ku Mwene milapo inu.’ 34 Nemo namunena nati, mutaezya kulapa, nanti kulumbula iyulu mu milapo, pano iyulu ali cilimba ca wene cakwe Leza. 35 Nanti kwezya kulumbula insi mu milapo, pano ali cilimba ca ngazo zyakwe Leza. Nanti kulumbula Yelusalemu mu milapo, pano uli musumba wa Mwene mukulu. 36 Utalapa pa mutwe wako, pano usi na maka akusenula lunyele longa kuti luye ulutiswe nanti ulutifi. 37 Lelo lino mukuzumila mazwi inu muvwange muti, ‘Ee’ nanti lino mukukana muti, ‘Awe.’ Mazwi yauze kuluta pali yaa, yene yakafuma kuli Ciwa, Mwipe wilya. 38 “Muuvwa vino cavwanzilwe ukuti, ‘Ilinso pa linso, ilino pa lino.’ 39 Lelo nemo namunena nati, mutacita cilanduzi ku muntu mwipe. Muntu umwi ndi wakuuma pi tama lilunji, musenwile ni limani kwene, kuti aumepo. 40 Muntu umwi ndi wakutwala ku cilye pakuti akupoke ilaya lyako, muleke atoole ni koti kwene. 41 Muntu umwi ndi wakukulizya kumusendela civiya cakwe kulingana na kilomita wenga, musendele kulingana na makilomita yaili. 42 Uwakulenga cimwi mupele, na wino akulonda ukukongola kunuli utamukanya. 43 “Muuvwa vino cavwanzilwe ukuti, ‘Watemwa muzo, usoke mwanisi wako.’ 44 Lelo nemo namunena nati, temwini anisi inu, pepelini yano akamuzunya, 45 pakuti muye ana yakwe So uwa mwiyulu. Pano wene akawazya ilanzi pa antu asuma na pa aipe kwene. Akatuma imvula pa antu aololoke na pali yao asi aololoke. 46 Pano ndi mwatemwa sile antu yano amutemwa, uzye i cilambu cii cino Leza angamupeela? Uzye asi avino na yakasonkesya kwene yakacita? 47 Ndi mwalamuka aina inu sile, ale pasi cimwi cino mukucita kuluta pali cino yauze yakacita. Uzye Akulukuwa yasyacita cili conga kwene? 48 Caleka mwemo muye afumaluke ndi vino So uwa mwiyulu waya umufumaluke.”
JANUWALE 15-21
IVYUMA IVYAYA UMWI ZWI LYAKWE LEZA | MATEO 6-7
“Mutale Mulonde Uwene Wakwe Leza Nga nu Wololoke Wakwe”
(Mateo 6:10) “Uwene wako wize, kulonda kwako kucitike pansi vino kukacitika mwi yulu.”
bhs-MWL 178 pala. 12
Kupepa Kuli Yeova I Syuko Sana
12 I vintu ci vicindame sana vino tulinzile ukulumbula mu mapepo? Tulinzile ukulanda pali Yeova nu kulonda kwakwe. Tufwile kumutaizya nu mwenzo onsi pa vintu vyonsi vino watucitila. (1 Milandu 29:10-13) Twamanya ukuti avino tufwile ukucita pano lino Yesu wali pano nsi, wasambilizye asambi yakwe vya kupepa. (Welengini Mateo 6:9-13.) Wayanenyile ukuti yafwile ukutandikilapo ukupepa ukuti izina lyakwe Leza licindikwe, kuli kuti, liye ilya muzilo. Lyene Yesu walanzile nu kuti tulinzile ukupepela Uwene Wakwe Leza kuti wize nu kuti ukulonda kwakwe Yeova kucitike pano nsi yonsi. Lino Yesu walumbwile ivintu kwene vii ivicindame sana, alino wakonkizyepo ukulumbula vino umuntu angaipepela umwineco. Naswe ndi tukutandikilapo ukupepela izina lyako Yeova alino nu kulonda kwakwe, tukalanga ukuti tutaasumba sile amano kuli vino tukalonda sweineco.
(Mateo 6:24) “Pasi umuntu angaombela aene yaili; pano angapata wenga nu kutemwa umuze, nupya angayela wenga nu kusula umuze. Mutangaombela Leza nga ni vyuma.”
nwtsty ivyeo vyakusambilila pali Mate. 6:24
kuombela: Izwi lii ilya mu Cigliki likasenula ukuomba wa muzya, kulikuti ukwingila incito ku muntu umwi. Yesu paa walozyanga umukuti Umwina Klistu atanga aombele Leza nu mwenzo onsi ukulingana na vino umwineco akalonda alino pa nsita yonga kwene ukwika amano uku kukolonganika ivyuma.
(Mateo 6:33) “Mu cifulo cakwe cii mutale mulonde Uwene wakwe Leza nga nu wololoke wakwe, nga nawe alamupeela vintu vii vyonsi.
nwtsty ivyeo vyakusambilila pali Mate. 6:33
Mutale mulonde: Amazwi yaa umu Cigliki yakasenula ukutwalilila ukucita vivyo kwene, nupya yangalandwa ukuti “kutwalilila ukulonda.” Alondezi yakwe Yesu yatange yalonde uwene pa nsita sile imwi lyene yate yaye umukucita ivintu vyuze. Lelo yalinzile ukutwalilila kukolezya ukulonda ivya wene inkoleelo umu umi wao onsi.
Uwene: Mamanyusikilipiti yamwi ampiti amu Cigliki yakati “Uwene Wakwe Leza.”
wakwe: Likalozya kuli Leza, “So uwa mwi yulu” uwalumbulwa pali Mate. 6:32.
uwololoke: Antu akalonda uwololoke wakwe Leza yakacita ukulonda kwakwe nupya yamanya vino masunde yakwe yakalanda pa cipe ni cisuma. Ukusambilizya kuu kwapusineko sana na vino Afaliseo yasambilizyanga alolanga ukuti yangaicitila ivintu aineco umu wololoke wao.—Mate. 5:20.
w16.07-MWL ifwa 12 pala. 18
Mwalonda Uwene, Mutalonda Ivya mu Nsi
18 Welengini Mateo 6:33. Asambi yakwe Yesu lyonsi yalinzile ukulonda Uwene inkoleelo. Ndi twacita vivyo, lyene cilaya wakwe vino Yesu walanzile ukuti, ‘nawe alatupeela vyonsi’ ivyasyala. U mulandu ci uno Yesu walandile vivyo? Walondolwile umu cikomo 32 ukuti: “So uwa mwiyulu wene wamanya vino mukalonda vintu vii vyonsi,” kuli kuti ivikalondekwa ukuti tutwalilile ukuya nu umi. Yeova angalola vino cila muntu akulondekwa ukukwata wakwe ivyakulya, ivyakuzwala, nu mwakwikala lino na sweineco tutatala twamanya ukuti vikulondekwa. (Filipi 4:19) Akamanya ni cizwalo icasya cisile. Akamanya ni vyakulya vino tukulondekwa ukukwata alino nu mwakwikala muno ulupwa lwitu lonsi lungikala. Yeova alasininkizya ukuti twatitukwata ivikulondekwa.
Ukuvwikisya Sana Ivyaya Umu Malembelo
(Mateo 7:12) “Acino vintu vyonsi vino mukasi kuti antu yamucitile, namwe kwene avino mwayacitila. Pano avino Masunde yakwe Mose nu usambilizyo wakwe ya kasema vikalanda.”
w14 5/15 mafwa 14-15 mapa. 14-16
Mwacitila Yauze Vino Mungatemwa Yamucitile mu Mulimo
14 Mwelenganye ukuti uwanda umwi mwapokelela foni uku muntu wino mwavilwa ukumanya izwi. Cazanwa ukuti mutamumanyile, lyene wamuzya ukuti mumunene ivyakulya vino mwatemwa. Kwene mungelenganya ukuti fwandi wii a weni nupya i cani cino akulonda kuli nene? Limwi mungatala mutekele panono muvwe kuno akuya, lelo mungalondesya ukuti aputule foni mute ukulanda nawe. Nupya elenganyini ukuti, mwapokelela foni, na wino watuma wailondolola, nupya walanda ukuti akaombela kuli yano yamanya ningo ivyakulya ivisuma uku umi, nupya wamuneena umu nzila isuma ukuti watakwata ivyeo ivingamwazwa. Ukwaula nu kutwisika mungalondesya ukuvwa. Swensi kwene tukatemwa ukuvwa uku muntu akulanda ivintu vyuvwike nupya akulanda pa cisinka umu kulungatika. Uzye tungaomvya uli inzila kwene yii uku yantu yano tukuzana umu mulimo wa kusimikila?
15 Mu vifulo ivingi ivyakusimikililamo, tulinzile ukulanda ivyuvwike kuli yano tukuzana pa mang’anda. Ica cumi ukuti tukakwata ilyasi ilicindame ilya kuneena antu lino yatamanya, nomba tuti twatandika ukulanda nayo ukwaula ukuilondolola twafika sile twayuzya iuzyo lyakuti: Ndi cakuti mungamala uwavya umwi umu nsi, ungaya u wavya ci? Twatitumanya ukuti cino utumuzizya iuzyo lilyo tukulonda tumanye vino umuntu wiyo akwelenganya pakuti tutandike ukulanzyanya ukuomvya Baibo. Nomba, limwi umwine wa ng’anda angaelenganya ukuti: ‘Ngu muntu wii, u mulandu ci uno anganguzizya vii? Walozya mwi?’ Fwandi tulinzile ukuombesya pakuti yano tukusimikilako yatasakamile. (Filipi 2:3, 4) Tungacita uli vivyo?
16 Mwangalizi umwi aakatandalila ivilongano wazana inzila ikamwazwa sana. Watile ndi cakuti yalamukana, iyalanga umuntu wino yakusimikilako kapepala ki landwe akakuti, Uzye Mungatemwa Ukumanya Icumi? Alino iyati; “Ilelo tukupeela yonsi kapepala kaa uku ncende kwene yii. Kakulanda pa mauzyo 6 yano antu aingi yakauzya. Namwe aeka.” Umwina wii walanzile ukuti antu ndi cakuti yamanya umulandu uno watuyatandalila yasisakamala. Nga caya vivyo, ale cimaangupala ukuti mutwalilile ukulanzyanya nu muntu wiyo. Umwangalizi akakonkezyapo icuzyo cakuti: “Uzye mwatala mwelenganyapo pi uzyo limwi pali yaa?” Ndi cakuti wino akulonda ukusimikila wasololapo lyonga, umwina akayula kapepala nu kulanzyanya nawe vino Baibo ikasambilizya pi uzyo kwene lilyo. Fwandi umwina akaleka ukuti wino akusimikila aisolwele iuzyo lino akulonda yalanzyanyepo, umu kuitemelwa ukwaula patikiziwa. Kwene kwaya inzila izingi zino tungaomvya pa kusimikila. Uku ncende zimwi antu yano tukulonda ukusimikilako yangalonda ukuti tuilondolole ningo lino tutala twatandika ukulanzyanya nayo. Fwandi tulinzile ukusenula imisimikilile ukulingana na vino antu yaaya uku ncende ino tuliko.
(Mateo 7:28, 29) “Lino Yesu wamala kuvwanga vintu vii, maumba yazunguka misambilizizye yakwe. 29 Wene atasambilizyanga wakwe ya kasambilizya ya Masunde, lelo wa muntu akweti maka.”
nwtsty ivyeo vyakusambilila pali Mate. 7:28, 29
yazunguka: Izwi lino yaomvya paa lingalondololwa ukuti “ukuzunguka sana icakuti iyavilwa nu kukwata amazwi.” Nupya lyalangililanga nu kuti mazwi yaa, antu yatali nu kuilila.
misambilizizye yakwe: Mazwi yaa yakalozya ku misambilizizye yakwe Yesu ni nzila zino waomvyanga pa kusambilizya, pali vino wasambilizyanga paya ni lyasi lyonsi lino wasambilizye pa Mwamba.
wene atasambilizyanga wakwe yakasambilizya ya Masunde: Ya kalemba yalandanga pa Masunde yako ya kasambilizya yano antu yakumbwanga, lelo Yesu wene lino walandanga wimililangako Yeova, wa umuntu uwakweti untungwa wakucita cico, vino wasambilizyanga vyafumanga umwi Zwi lyakwe Leza.—Yoa. 7:16.
Kuwelenga Baibo
(Mateo 6:1-18) “Mutacita milimo isuma kuti mwalolwa na antu. Pano ndi mumacita vivyo ale musi ni cilambu kuli So winu uwa mwiyulu. 2 “Caleka lino mukupeela uwila kuli umwi, mutaleka yauze yamanye, wakwe vino asomvi yakacita mu mang’anda ya mapepo nu mu misolo kuti antu yayalumbanye. Cumi namunena vino yene yapokelela cilambu cao. 3 Lelo lino ukupeela uwila kuli umwi, utaleka umuntu umwi amanye cino ukucita, 4 pakuti uwila upelwe mu nkama. Na So wino akalola vino ukacita mu nkama alakupeela cilambu. 5 “Na lino mukupepa, mutakolana wa asomvi! Yene yatemwa kwimilila nu kupepa mu mang’anda ya mapepo nu mu masansa ya miseo, kuti yalolwe na antu. Cumi namunena vino, yene yapokelela cilambu cao. 6 Lelo mwemo, lino mukupepa, ingilini mu muputule winu uwa mukasi, nga lino mwayala cisasa, mupepe kuli So asyaloleka. Na So akalola vino mukacita mu nkama alamupeela cilambu. 7 “Lino mukupepa, mutaswililoka mu mazwi wakwe vino antu atataila Leza yakacita, pano yene yakaelenganya ukuti Leza alaasuka mapepo yao atali. 8 Caleka lino mukupepa mutakolana nao. Pano So wene wamanya vino mukulonda lino mutali mumulenge. 9 Acino mwemo mwapepa mukuti, ‘Tata witu uwa mwiyulu, izina lyako licindikwe, 10 Uwene wako wize, kulonda kwako kucitike pansi vino kukacitika mwiyulu. 11 Utupeele vyakulya vitu vya manda pe. 12 Utwelele maifyo itu vino naswe tukaelela yano akatwifya. 13 Utaleka tuponele mukweziwa kukome lelo ututuule ku Mwipe wilya.’ 14 “Pano ndi mwemo mwelela antu lino yaifya kunomuli, So uwa mwiyulu nawe kwene alamwelela. 15 Lelo ndi musyakwelela antu maifyo yao, So nawe kwene atalamwelela maifyo inu. 16 “Nupya lino mukuizilizya ukulya mutaya wa asomvi, akanyomeka mausyu yao pakuti antu yamanye vino yati yaizilizya ukulya. Cumi namunena nati, yene yapokelela cilambu cao. 17 Lelo wemo ukuizilizya ukulya, ufulale pa manso. Paka umutwe wako na mafuta, 18 kuti yauze yatamanya ukuti ukuizilizya ukulya suka sile So asyaloleka. Lyene So, wino akalola vino ukacita mu nkama alakupeela cilambu.”
JANUWALE 22-28
IVYUMA IVYAYA UMWI ZWI LYAKWE LEZA | MATEO 8-9
“Yesu Watemilwe Antu”
(Mateo 8:1-3) “Lyene lino watentemuka mwamba, maumba akulu cuze yamulondela. 2 Lyene umuntu uwalwile tembwe aiiza kuli Yesu, afukama ati, “Mwene, ndu kasi ungampozya.” 3 Yesu atambalika ikasa lyakwe amulemelela, nga amunena ati, “Nkasi, pola!” Lilyo kwene umuntu apoziwa kuli tembwe,”
nwtsty ivyeo vyakusambilila pali Mate. 8:3
atambalika ikasa lyakwe amulemelela: Masunde Yakwe Mose yalandanga ukuti umuntu umulwale tembwe walinzile ukwikala wenga pakuti atambukizya yauze. (Levi 13:45, 46; Mpe. 5:1-4) Lelo ya Simapepo Ayuda yalunzileko masunde yao na yauze. Yalandanga ukuti kutalinzile ukuya uwakupalamila umulwale tembwe amamita 1.8 nu kucepako, ndi cakuti uwanda uwakuti kuli umuza yalinzile ukumutaluka pa mamita 45. Masunde yaa yalenzile ukuti alwale tembwe yayakankamba sana. Masunde yao yatalandangapo ukuti icipe ndi cakuti kwaya kasambilizya uwakuti akufisama ndi walola umulwale nanti sile nga wamutama na mawe pakuti atapalamila uku yantu. Nomba Yesu wene uvwile ulanda sana lino uvwile vino uwalwile tembwe wapapasile ukuti amupozye, wacisile icintu cino Ayuda yamanyile ukuti citange cicitike nanti a panono, walemile uwalwile tembwe. Wacisile vii nanti cakuti nga wamupozizye sile ukwaula nu kumulemamo.—Mate. 8:5-12.
Nkasi, pola: Yesu atacisile sile vino umulwale wamunenyile lelo walondesyanga nu kupozya sile umuntu wiiya, kulangilila ukuti wakweti nu mwenzo wakulondesya ukwazwa yauze.
(Mateo 9:9-13) “Lino Yesu wafumanga kuku, alola kasonkesya, izina lyakwe a Mateo, ala atenzi mu ng’anda ya musonko. Alino Yesu amunena ati, “Ndondela.” Mateo nawe akatuka amulondela. 10 Lino Yesu na alondezi yakwe yali pa cakulya mu ng’anda yakwe Mateo, yakasonkesya aingi na yakaifya kwene, iiza yalya pamwi nawe. 11 Lino Afaliseo yacilola, yuzya alondezi yakwe yati, “Uzye pacani cino kasambilizya winu akalila pamwi na ya kasonkesya na ya kaifya?” 12 Pa kuuvwa cii, Yesu nawe ayanena ati, “Antu apuma yasilonda sing’anga, suka sile alwale. 13 Acino kasambililini mazwi mu malembelo vino yakusenula, yano akati, ‘Nkulonda kuti mwalanga uluse ku antu yauzo kuluta kundetela impolelwa.’ Ntiza kukwama aololoke, lelo nizila yakaifya.”
nwtsty ivyeo vyakusambilila pali Mate. 9:10
yali pa cakulya: Nanti ‘yatenzi ala yakulya pa cipango.’ Ukwikala ala yakulya pamwi pa cipango kwalangililanga ukuti ala antu yayo ivyuza sana. Fwandi, Ayuda aliko insita ino Yesu wali pano nsi yatatalanga iikala nu kutandika ukuliila pamwi na atali Ayuda.
ya kasonkesya: Ayuda aingi yasonkesyanga imisonko kulingana na vino uteeko wa Loma wazumilizye. Antu yapasiile sana ya kasonkesya Ayuda, asi pa mulandu sile uwakuti yaombelanga pamwi na ina Loma, lelo yasonkesyanga impiya izingi sana ukuluta umu cipimo. Ayuda yatalondanga Ayuda yauze aali ya kasonkesya, yayalolanga ukuti akaifya nupya acizelele.—Mate. 11:19; 21:32.
(Mateo 9:35-38) “Lyene Yesu apitana mu misumba nu mu mizi yonsi kwene, ino yali pipi na yemba uwaku Galile. Wene asambilizya mu mang’anda ya mapepo nu kukosola Ilandwe Lisuma lya Wene wakwe Leza, nu kupozya indwala zya misango yonsi, ni ndema. 36 Walanga walola maumba, aya ni nkunkunsi pano yali apelelwe nupya aculisye, kwati imfwele izitakweti kacema. 37 Alino anena alondezi yakwe ati, Uzombozi uukulu cuze, lelo aomvi yati yacepa. 38 Caleka pepini ku mwine wa uzombozi kuti atume nayauze ku uzombozi wakwe.”
nwtsty ivyeo vyakusambilila pali Mate. 9:36
aya ni nkunkunsi: Izwi limwi ilya mu Cigliki (splag·khniʹzo·mai) ilikaomviwa uku mazwi yaa likalozya ukwi zwi lyakuti “mala” (splagʹkhna), cikulangilila ukuti ala umuntu watauvwa sana uluse cikuleta nu ulanda. Izwi kwene lii ali lino yakaomvya umu Cigliki ndi cakuti umuntu uvwa sana uluse na mizu.
Ukuvwikisya Sana Ivyaya Umu Malembelo
(Mateo 8:8-10) “Lelo musika wa vita amunena ati, “Mwene nemo ntalinzile kuti wize mu ng’anda yane. Lelo vwanga sile izwi, nu muomvi wane amapola. 9 Pano nani kwene, nene muntu uwalasikwa na maka ku uteko pi sika lya ntunguluzi zikulu. Nani kwene nakwata asilika yano nkaangalila. Ndi nanena wenga nati, ‘Pita!’ nawe apita, nu kumuze inti, ‘Iza!’ Nawe aiiza, nupya ndi nanena muzya wane nati, ‘Cita cii!’ Nawe acita.” 10 Lino Yesu uvwa cii, azunguka cuze, anena yano amusukilile ati, “Namunena vino ntatala nalola umuntu wa utailo wakwe uu.”
w02 8/15 ifwa 13 pala. 16
“Pano Nati Mupela Cilangililo”
16 Vikwene avino cali na lino musika wa vita uwali umwina Loma, nanti tuti aatali umu Yuda, wizile kuli Yesu nu kumuneena ukuti apozye umuomvi wakwe uwalwile, Yesu wamanyile ukuti musika wiya pali vino waluvinye. Musika uwa pa nsita iiya afwile wacitanga sana unkalwe ukucisila, ukuzwisya uwazi alino nu kupepa utuluwi. Lelo Yesu wisileko mano uku cintu cicindame cino waweni, utailo. (Mate. 8:5-13) Pa nsita yuze nayo, lino Yesu wavwanganga na kacita wa viipe wino wali uku mbali yakwe lino yamupopiile apa cimuti, Yesu atamukalipile nanti ukutandika ukumupeela imilandu pa viipe vino wacitanga ukucisila, lelo wamukomelizye lino wamunenyile pa upaalilo usuma uwa ku nkoleelo. (Luka 23:43) Yesu wamanyile ukuti ukulalola sile pa viipe vino antu yakacita nu kuyanenelapo kutange kukomelezye yauze lelo kungayatoovola. Ukwaula ukutwisika, vino Yesu walolanga ivisuma umu yantu yauze kwakomelizye sana antu aingi nupya nayo yali nu kulacita vivyo kwene.
(Mateo 9:16, 17) Kusi umuntu akakampika cikampa cipya pa nsalu yampiti, pano cikampa cipya cikalambatuka ku nsalu yampiti nu kukuzya ivipongo penepo. Nanti uzye antu yangitulwila waini mupya mu nyambi zyampiti? Ndi yacita vivyo, nyambi zingalepuka, na waini angitika, nga ni nyambi zyononeke. Lelo waini mupya alinzile kwitulwilwa mu nyambi zipya, kuti inyambi na waini vitononeka.”
jy ifwa 70 pala. 6
U Mulandu ci Uno Alondezi Yakwe Yesu Yasiizilizya Ukulya?
Yesu wazwanga asambi yakwe Yoane Kawatizya ukumanya icisinka icakuti, kusi ali wensi alinzile ukwenekela alondezi yakwe ukulacita ivintu vino Ayuda ya mpiti yacitanga, wako ukuizilizya ukulya. Yesu atizile mukwika ningo ivintu umu kupepa kuno kwali ukwa mpiti sana nanti uku kulundulula ukupepa kuko, lelo ukupeepa kuku kwalondekwanga ukufumiziwapo nu kwikapo kuze. Ukupepa kuno Yesu wizile akomelezya, asi kupepa kuku ukwa Ayuda kuno yalondelanga sile intambi zyao. Awe foo, atizile umukwika icikampa apa nsalu ya mpiti nanti umu kwika waini umu nyambi izya mpiti.
Kuwelenga Baibo
(Mateo 8:1-17) “Lyene lino watentemuka mwamba, maumba akulu cuze yamulondela. 2 Lyene umuntu uwalwile tembwe aiiza kuli Yesu, afukama ati, “Mwene, ndu kasi ungampozya.” 3 Yesu atambalika ikasa lyakwe amulemelela, nga amunena ati, “Nkasi, pola!” Lilyo kwene umuntu apoziwa kuli tembwe, 4 Yesu amunena ati, “Utanena umuntu nanti umwi pali cii. Lelo yanga kuli simapepo kuti akakulole, upele impolelwa ino Mose wamunenyile, pakuti yonsi yasininkizye vino watupoziwa.” 5 Lino Yesu wingila mu Kapenaumu, musika wa mpuka ya vita umwanda onga vya Ciloma aiiza kunoli amupapata 6 ati, “Mwene muomvi wane umulwale nupya ali ku ng’anda pa musanzi. Wene atangapita nupya akuwaika cuze.” 7 Yesu nawe amunena ati, “Namaiza mupozye.” 8 Lelo musika wa vita amunena ati, “Mwene nemo ntalinzile kuti wize mu ng’anda yane. Lelo vwanga sile izwi, nu muomvi wane amapola. 9 Pano nani kwene, nene muntu uwalasikwa na maka ku uteko pi sika lya ntunguluzi zikulu. Nani kwene nakwata asilika yano nkaangalila. Ndi nanena wenga nati, ‘Pita!’ nawe apita, nu kumuze inti, ‘Iza!’ Nawe aiiza, nupya ndi nanena muzya wane nati, ‘Cita cii!’ Nawe acita.” 10 Lino Yesu uvwa cii, azunguka cuze, anena yano amusukilile ati, “Namunena vino ntatala nalola umuntu wa utailo wakwe uu. 11 Cumi namunena nati, nayauze aingi yalafuma mu nsi yonsi nu kwikala pali pamwi na Abulaamu na Isaki na Yakobo mu Wene wa mwiyulu. 12 Lelo antu yano yange yaye mu Wene yene yalasumbwa kunzi mu mfinzi, mumo muno yalalila nu kulumanya ncecete pamulandu wa kuwaika.” 13 Lyene Yesu anena musika ati, “Pitanga, cimacitika ndi vino watutaila.” Nu muomvi wakwe apoziwa kasita kwene kako. 14 Alino Yesu aingila mu ng’anda yakwe Petulo, nga azana nyinavyala Petulo aizi pa musanzi ala umulwale impepo. 15 Lyene amukumya pi kasa ni mpepo nayo isila, nga umulwale akatuka atandika nu kumupeela ivyakulya. 16 Lyene manguzi yamuletela antu aingi ali ni mipasi yankota, nawe aifumya kwi zwi nga apozya na alwale onsi. 17 Cii cacitike kuti cifikiliziwe cino kasema Ezaya wavwanzile ati, “Wene watozile indema zitu, asenda ni ndwala zitu.”
JANUWALE 29–FEBULUWALE 4
IVYUMA IVYAYA UMWI ZWI LYAKWE LEZA | MATEO 10-11
“Yesu Wakomelezyanga”
(Mateo 10:29, 30) “Uzye utunyi twiili tusikalwa pi kowili lyonga? Lelo pasi akunyi konga kangapona pansi ukwaula kuti Leza ali So winu amanye. 30 Nupya inyele zyonsi zyaku mitwe inu nazyo kwene wazipenda zyonsi.”
nwtsty ivyeo vyakusambilila pali Mate. 10:29, 30
utunyi: Kwaya izwi limwi lya mu Cigliki (strou·thiʹon) ilikalozya uku tunyi tonsi utunono, nomba ilingi likalozya ukutunyi utunono sana nupya utungakalwa pa mutengo unono sana pa vyunyi vyonsi ivikakaziwa ndi vyakulya.
pi kowili lyonga: ikowili lii ali lino yamanga yakuti “asalyoni,” ali mpiya ino yalipilanga umuntu uwaomba pa mamineti 45. (Lolini App. B14.) Pa nsita yii ala Yesu wiza umuku uwalenga 3 umu Galile, ali lino wizile alanda ukuti utunyi utunono sana twili tungakalwa pa mpiya ino yakaama ukuti asalyoni. Pa nsita yuze nayo ala ipapita umwaka onga pano watandikile ukusimikila umu Yuda, wizile alanda ukuti utunyi utunono sana utuli 5 tungakalwa apa makowili yaili. (Luka 12:6) Ukulingana na malyasi yaa yano yalandwapo, tukusambilila ukuti utunyi utunono sana tutakweti umutengo sana icakuti ikangapo ni mbasela.
inyele zyonsi zyaku mitwe inu nazyo kwene wazipenda zyonsi: Impendwa ya nyele uku mutwe wa muntu yakati ingafika na 100,000. Vikwene vino Yeova wikako sana mano nu ku tuntu tunono pali vino twaya cikalangilila ukuti wikako sana amano kuli cila mulondezi wakwe Klistu.
nwtsty cikope
Kunyi
Tunyi tuu (tuno yakati Sparrow) twali ututonte sana umutengo pa vyunyi vyonsi vino yakazyanga ivyakulya. Twili yatukalanga pa mpiya ino umonsi angaombela pa mamineti 45. Izwi lya mu Cigliki lyene likalozya uku tunyi utupusane pusane, ukwikako sile na tuno tukazanwa umu muzi (Passer domesticus biblicus) alino na tuno yakaama ukuti Spanish sparrow (Passer hispaniolensis), nupya tucili tukaloleka sana umu Izlaeli.
(Mateo 11:28) Izini kunondi, mwensi mwe yatonte nupya anyomelwa, nani namamupeela upuzo.
nwtsty ivyeo vyakusambilila pali Mate. 11:28
anyomelwa: Antu yano Yesu wamile ukuti yaye kuno ali ayaaya ali “anyomelwe” pa mulandu na masakamika nu kuombesya. Imipepele yao itazifile pa mulandu wakuti iisilemo intambi zyao umu Masunde Yakwe Mose. (Mate. 23:4) Nu wanda wi Sabata kwene uwali uwa kupuuza, kuli aliyo cizile ciya icisendo.— Kufu. 23:12; Mako 2:23-28; Luka 6:1-11.
namamupeela upuzo: Izwi lya Cigliki lyakuti “upuzo” lingalozya umu mbali ziili, uku kupuza (Mate. 26:45; Mako 6:31) alino nupya lingalozya uku kupuza apakuti umuntu uwatatonta akwate amaka nupya. (2 Kol. 7:13; Filim. 7) Imilandile iyaya pi lyasi lii ikalangilila ukuti ukusenda “ikoli” lyakwe Yesu (Mate. 11:29) cikasenula ukuomba, asi ukupuza. Izwi ilya mu Cigliki ilikalangilila ukuti Yesu aakulandwapo likalangilila ukuti Yesu angapeela antu maka pakuti yangalondesya ukusenda ikoli lyakwe ilitonte nupya ilyanguke.
(Mateo 11:29, 30) Zwalini ikoli lyane, musambilile kunondi, pano nene wa mutembo, nupya nkaicefya mu mwenzo, nga mumazana upuzo mu myenzo inu. Pano ikoli lyane lino nkazwika ilyangupale, ni cisendo cino nkatwika citanyooma.”
nwtsty ivyeo vyakusambilila pali Mate. 11:29
Zwalini ikoli lyane: Yesu lino waomvizye izwi lyakuti “ikoli” walozizye umukuti antu yalinzile ukumuvwila nu kukonka utunguluzi. Ndi cakuti walozyanga uku makoli yaili, kulikuti lino Leza wamuzwisile, limwi ndi wanenanga alondezi yakwe ukuti izini muzwaleko ikoli nupya nga wayazwilizyanga. Ndi cakuti ciya vivyo, nga amazwi yakalembwa ukuti: “Zwalini ikoli pamwi nani.” Fwandi ndi cakuti ikoli ilikulandwapo alino Yesu umweneco akazwika antu, ale cikusenula ukuti umulondezi wakwe ali wensi alinzile ukupelwa insambu nu kutungululwa na aliwe.
Ukuvwikisya Sana Ivyaya Umu Malembelo
(Mateo 11: 2, 3) “Lino Yoane kawatizya wali mu ng’anda yaminyololo uvwile ivya milimo yakwe Klistu. Alino atuma alondezi yakwe kuya uzya ati, 3“Uzye wewe uli wino Yoane walanzile ukuti akwiza, nanti tumalolelanga muze?”
jy ifwa 96 mapa. 2-3
Yoane Akulonda Ukuvwa Kuli Yesu
Uzye iuzyo lii lyamizungusya? Yoane wali umonsi umucincile sana, lino wawatizyanga Yesu imyaka iili uku cisila, waweni umupasi wakwe Leza ukwika pali Yesu nupya uvwile ni zwi ukufuma kuli Leza. Fwandi tutakweti umulandu uno tungalandila ukuti Yoane wizile atonta umu utailo. Nomba, Yesu atalumbanyanga sana Yoane apa nsita yuze ukuluta vino wizile alanda pali aliwe paa. Lyene fwandi ndi cakuti Yoane atatwisikanga pali Yesu u mulandu ci uno uzizye iuzyo lii pali Yesu?
Limwi Yoane walondanga ukuti Yesu ailandile ukuti wali a Mesiya. Kumanya vii kwali nu kukomelezya Yoane lino wacululukanga umu cifungo. Alino nupya kufwile kwali na cuze cino uzizizye vivyo. Yoane wamanyile sana amasesemo ya muli Baibo alangililanga ukuti Umusololwe wakwe Leza wali nu kuya umwene nupya katuula. Lelo, papisile imyezi iingi ukufuma pano Yesu wawatiziwilwe, ala Yoane ali umu cifungo. Fwandi Yoane uzyanga pakuti amanye ndi cakuti kwali katuula muze uwali nu kwiza, uwali nu kwiza pyana Yesu, pakuti amalilile ukufikilizya amausesemo yonsi asowilwe ukuti Mesiya wali nu kwiza fikilizya.
(Mateo 11:16-19) “Uzye ningakolanya antu amu mukulo uu kuli cani? Yakolana wa ana atenzi mwi sokoni, ala yakulaizya yakuti, 17 ‘Twamulizizye vingwengwe vya pa winga, lelo mutacinyile! Twalaezile ni mpoma zya ndosya, lelo mutalosizye!’ 18 Pano Yoane wizile, aizilizya ukulya nu kumwa waini, nga nao yati, ‘Ali nu mupasi wankota.’ 19 Mwana wa Muntu wiza, akalya nu kumwa, namwe mukuti, ‘Lolini umuntu wii! Wene wapunuka nupya umukolesi. Wene acuza wakwe yakasonkesya na yakaifya.’ Lelo antu yalalola ukuti amano yakwe Leza alungame ndi yalola milimo yakweyo.”
jy Ifwa 98 mapa. 1-2
Ulanda uku Luko Ulusilonda Ukulapila
Yesu wacindike sana Yoane kawatizya, nga antu yauze yene yamucindike yatuuli? Yesu walanzile ukuti: “Mukulo uu, iyakolana wa ana atenzi mwi sokoni, ala yakulaizya yakuti, ‘Twamulizizye vingwengwe . . . , lelo mutacinyile! Twalaezile ni mpoma zya ndosya, lelo mutalosizye!’”—Mateo 11:16, 17.
Uzye Yesu walozizye mwi? Wizile alondolola ningo ukuti: “Pano Yoane wizile, aizilizya ukulya nu kumwa waini, nga nao yati, ‘Ali nu mupasi wankota.’ Mwana wa Muntu wiza, akalya nu kumwa, namwe mukuti, ‘Lolini umuntu wii! Wene wapunuka nupya umukolesi. Wene acuza wakwe yakasonkesya na yakaifya.’” (Mate. 11:18, 19) Nupya Yoane wangupizye umi wakwe alino wali u Munazili, atamwanga nu wengwa lelo uluko luu lukuti ali nu mupasi wa nkota. (Mpendwa 6:2, 3; Luka 1:15) Yesu wene wikalanga kwati sile avino yauze ikalanga. Walyanga nu kumwa umu nzila isuma, lelo yatiile wapunuka. Fwandi calolike sile apaswe ukuti kutali ni cazifile uku yantu yaa.
Kuwelenga Baibo
(Mateo 11:1-19) “Pacisila lino Yesu wamala kusunda alondezi yakwe ikumi na yaili, afumako ku cifulo cici, aya ku kusambilizya nu kukosola mu misumba yuze iyaya mu Galile. 2 Lino Yoane kawatizya wali mu ng’anda yaminyololo uvwile ivya milimo yakwe Klistu. Alino atuma alondezi yakwe kuya uzya ati, 3 “Uzye wewe uli wino Yoane walanzile ukuti akwiza, nanti tumalolelanga muze?” 4 Yesu ayanena ati, “Pitini mukanene Yoane vintu vino mukuuvwa nu kulola. 5 Impafu zikulola, vilema vikupita, yakwe tembwe yakupoziwa, ni Landwe Lisuma likukosolwa ku apina. 6 Alongo ayao asikuntwisika.” 7 Lino alondezi yakwe Yoane yaswililangamo, atandika kunena maumba vya pali Yoane ati, “Uzye mwaile ku lwanga kukulola cani? Uzye mwaile kukulola umuntu umuzakantike wa mafwa akupungaila nu muza? Awe! 8 Ndi cisi vivyo uzye mwaile kukulola cani? Uzye umuntu uwazwite insalu ziyembe? Awe! Antu akazwala wakwe vivyo ayao akazanwa mu masano. 9 Lyene nenini, uzye mwaile kukulola cani? Uzye akasema? Endi, namunena mwaweni alusile kasema. 10 Pano Yoane awino calembwa mu malembelo pali aliwe cati, Leza wavwanzile ati, ‘Ndatuma inkombe yane, ikukolelele kuti ikateyanye inzila yako.’ 11 Cumi namunena vino, mu antu yonsi avyalwa mu nsi ii kusi umuntu wino alusile Yoane Kawatizya. Lelo wino ali munono mu Wene wa mwiyulu, wene ali mukulu kuluta Yoane. 12 Kufuma mu manda yakwe Yoane Kawatizya kufika na ndakai, antu yakalwisyanya nu Wene wa mwiyulu, na antu ya maka alio yakuupoka. 13 Ivyalembwa mu mpapulo zyakwe Mose na zyakwe yakasema vyakosozilwe kufika mu manda yakwe Yoane Kawatizya. 14 Lyene ndi mukasi kutaila mazwi yano alembwamo, Yoane ali Eliya kwene, wino ukwiza kwakwe kwasowilwe. 15 Ali na matwi yakuuvwa auvwe! 16 “Uzye ningakolanya antu amu mukulo uu kuli cani? Yakolana wa ana atenzi mwi sokoni, ala yakulaizya yakuti, 17 ‘Twamulizizye vingwengwe vya pa winga, lelo mutacinyile! Twalaezile ni mpoma zya ndosya, lelo mutalosizye!’ 18 Pano Yoane wizile, aizilizya ukulya nu kumwa waini, nga nao yati, ‘Ali nu mupasi wankota.’ 19 Mwana wa Muntu wiza, akalya nu kumwa, namwe mukuti, ‘Lolini umuntu wii! Wene wapunuka nupya umukolesi. Wene acuza wakwe yakasonkesya na yakaifya.’ Lelo antu yalalola ukuti amano yakwe Leza alungame ndi yalola milimo yakweyo.”