Ivyeo Vya Kuomvya Umu Kabuku Kakuti Swe Ina Klistu nu Mulimo Witu
DIZEMBA 3-9
IVYUMA IVYAYA UMWI ZWI LYAKWE LEZA | MILIMO 9-11
“Uwazunyanga Aina Klistu Waya Kapepa Mucincile”
(Milimo 9:1, 2) Lelo Saulo watwalilile kupangila kukoma alondezi ya Mwene. Caleka aya kuli Simapepo Mukulu 2 kuti angamupeela ya kalata akuimanyisya ku ntunguluzi zya Ciyuda mu mang’anda ya mapepo ku Damasiko, pakuti ndi wazanyileko yamwi akalondela nzila ya Mwene, akwate maka aku yalema onsi, aonsi na anaci, ayatwale ku Yelusalemu.
Iuvi Lizile “Liya nu Mutende”
Alendo yamwi asoke sana yaya yakupalama ku Damasiko nupya yakweti ipange limwi iliipe. Yaali nu kusenda asambi yakwe Yesu nu kuyafumya pa mang’anda yao ku maka, lyene yaali nu kuyanyepa, kuyazewanya, alino nu kuyasendanya ku Yelusalemu kuno yaali nu kuyapingulwa ku cilye ca Sanihedilini.
2 Uwali intunguluzi ya vipondo vivyo wali a Saulo, nupya pa nsita iyo ala akweti mpiti mulandu wakukoma muntu. Lino yayanga kuu, ala patalengile pano watambangako kuno ya kalwisya ya untungwa yauze yakukoma Sitivini, uwali musambi wakwe Yesu muipeelesye. (Milimo 7:57–8:1) Saulo atalondanga kuti apelele sile mu kucuzya alondezi yakwe Yesu aikalanga umu Yelusalemu, lelo walondanga kuti aomviwe ku kusalanganya kuzunya konsi konsi. Walondanga alovye kaliumba ka mipepele kano yatangi kaali ka yantu “akalondela inzila.”—Milimo 9:1, 2; mulole kambokosi akakuti “Mulimo Uno Saulo Waile mu Kuomba ku Damasiko,” pi ifwa 61.
(Milimo 9:15, 16) Mwene anena Ananiya ati, “Pitanga, pano nati musola kuya muomvi wane, kuti aleke imanyike ku Akulukuwa nu ku ene nga nu ku ina Izlaeli. 16 Nani nemwisikulu ndamulanga vintu vyonsi vino alacula pamulandu wi zina lyane.”
Mwataizya Yeova Kaumba Witu
4 Yeova asilola umuntu wakwe vino swe yantu tukalola. Lelo wene akalola umu mwenzo wa muntu nu kulola vino cila muntu waya. (Welengini 1 Samueli 16:7b.) Yeova wacisile vivyo lino wapanganga icilongano ca Ina Klistu. Wapalamike kuli aliwe nu ku Mwanakwe antu aingi alolekanga ukuya asuulwe. (Yoane 6:44) Pa antu yaayo pali nu Mufaliseo wino yamanga yakuti Saulo, wiyo ‘uwavwangilanga antu yakwe Leza ivipe, ukuyacuzya alino nu kuyatuka.’ (1 Timoti 1:13) Lelo Yeova waweni umwenzo wakwe Saulo, nupya atamuweni ukuti uwasile sile. (Mapinda 17:3) Nomba Yeova waweni ukuti Saulo angasambiliziwa ningo nu ‘kuya umuomvi wakwe’ wiyo angasimikila “ku akulukuwa nu ku ene nga nu ku ina Izlaeli.” (Milimo 9:15) Yeova wasoolwile na yauze kwene angasambiliziwa nu kuya ‘iciviya cicindame’ kumwi sile na antu ali yacakolwa, aivi, nanti acitanga ivipe. (Loma 9:21; 1 Kolinto 6:9-11) Yayanga yakukomya utailo wao nu kulenga Yeova ukuti ayasambilizya lino yasambililanga vino Malembelo yakalanda.
(Milimo 9:20-22) Alungama sile mu mang’anda ya mapepo atandika kukosola ndi vino Yesu Mwana wakwe Leza. 21 Antu yonsi amuvwanga yazunguka yauzyanya yati, “Uzye wii asi muntu wino akakoma yano akataka izina lii mu Yelusalemu? Uzye atizile kuno pamulandu uli umwi kwene uwakulema antu yao nu kuyasenda kuli yasimapepo akalamba?” 22 Lelo kukosola kwakwe Saulo kuya ukwa maka kuluta, ni visinka vyakwe ivyakuti Yesu wali a Klistu vitali vyakutwisika, cakuti Ayuda ali mu Damasiko yatangamuzya nanti cimwi.
Iuvi Lizile “Liya nu Mutende”
15 Mutale mwelenganye vino antu yazungwike nu kupeziwa amano alino nu kusoka lino yaweni Saulo watandika ukusimikila antu pali Yesu mu mang’anda ya mapepo a Yayuda! Yuzizye iyati: “Uzye wii asi muntu wino akakoma yano akataka izina lii mu Yelusalemu?” (Milimo 9:21) Lino Saulo walondolwelanga antu pali vino lyene wasenwike pali vino welenganyanga pali Yesu, walondolwile vino “visinka vyakwe ivyakuti Yesu wali a Klistu vitali vyakutwisika.” (Milimo 9:22) Nomba aasi lyonsi lino antu yakauvwa nanti umuntu angalondolola ningo uli. Fwandi aasi yonsi auvwile pano ala yacikweti intambi ni myenzo yao yali ni cilumba. Nalyo kwene Saulo atatiile kukosoola.
Ukuvwikisya Sana Ivyaya Umu Malembelo
(Milimo 9:4) Lyene apona pansi auvwa izwi likuti, “Saulo, Saulo! Pacani ukunzunya?”
Iuvi Lizile “Liya nu Mutende”
5 Lino Yesu wimike Saulo mu nzila iya ku Damasiko, atamuzizye ukuti: “U mulandu ci uno ukuzunyizya asambi yane?” Lelo uzizye ati: “Pacani ukunzunya?” (Milimo 9:4) Fwandi ndi cakuti asambi yakwe Yesu yaponelwa ni ntazi, cikaya kwati Yesu aliwe ataponelwa ni ntazi zizyo.—Mate. 25:34-40, 45.
6 Ngi cakuti kuli akumucuzya pa mulandu wa utailo winu muli Klistu, mwaiusya ukuti Yeova na Yesu yamanyile uwavya uno mukweti. (Mate. 10:22, 28-31) Kwene limwi ndakai intazi ino mukweti itanga ifumiziwepo. Mwaiusya ukuti Yesu walolanga kuno Saulo akutungilila antu aakomanga Sitivini, nupya waweni na lino Saulo wasendanyanga asambi yacumi kufuma mu mang’anda yao mu Yelusalemu. (Mili. 8:3) Nomba atacisilepo cimwi pa nsita kwene iya. Nanti cali vivyo, Yeova, kupitila muli Klistu, wapeezile Sitivini na asambi yauze maka pakuti yatwalilile acumi.
(Mili. 10:6) Wene umwenyi mu ng’anda yakwe kanyuka wampapa zina lyakwe a Simoni, wino ng’anda yakwe yakulwa mu nkumba yakwe yemba.”
nwtsty ivyeo vyakusambilila pali Mili. 10:6
Simoni, kanyuka wa mpapa: Kanyuka wa mpapa waombelanga pa mpapa zya nyama, waomvyanga amanzi muno iikanga laimu pa kufumyako inkanda yonsi na mafuta. Lyene waomvyanga amanzi yamwi aakola uwengwa pakuti lyene impapa yangupale ukupangilamo utuntu twa mpapa. Mulimo wa kunyuka impapa waleetanga cinunu iciipe nupya walondekwanga sana amanzi, fwandi uli mulandu uno Simoni wikalilanga mu nkumba yakwe yemba, nalimwi kunzi ya musumba wa Yopa. Isunde lino Leza wapiile Mose lyatiile umuntu uwaombanga ni nyama zifwe ala umuntu wiyo wakowela. (Levi 5:2; 11:39) Fwandi, Ayuda yasuuzile sana ya kanyuka ya mpapa nupya yawayawayanga ukuzumila ukwikala nayo ing’anda ili imwi. Nupya masunde yano Ayuda yaipangiile akaamwa ukuti Talmud, yalandanga ukuti kanyuka wa mpapa wasuzilwe kuluta vino uwalemanga amavi wasuuzilwe. Lelo Petulo wene atazumilizye amano ya musango uu ukumulesya ukwikala na Simoni. Umwenzo uu uno Petulo wakweti pakuti aikale kuu, yali sile i ntandikilo ya mulimo uno wali nu kuomba umu kukonkapo nu mulimo uwo u wa kutandalila umwina masi ukwakwe. Yamwi aasambilila sana Baibo yakati izwi lya Cigiliki ilyasenulwa “kanyuka wa mpapa” (byr·seusʹ) ali lino Simoni yamumanyilangako kwati u wali umwiko.
Kuwelenga Baibo
(Mili. 9:10-22) Mu Damasiko mwali mulondezi uwi zina lyakwe Ananiya. Wakweti cilolwa, muno Mwene wamunenyile ati, “Ananiya!” Nawe aasuka ati, “Anene, Mwene.” Mwene nawe amunena ati, “Iteyanye uye ku museo uno yakati, Museo wololoke, pa ng’anda yakwe Yuda uuzyepo umuntu afumile ku Taliso, wino izina lyakwe a Saulo. Wene akupepa, 12 nga nu mu cilolwa watalola umuntu iwi zina lyakwe Ananiya akwingila nga nu kwika makasa yakwe panoli, pakuti angalola nupya.” 13 Ananiya aasuka ati, “Mwene, antu aingi yati yanena vya muntu wii, nga na pa vintu vipisye vino wacita pa antu yako mu Yelusalemu. 14 Wataiza kuno na maka kufuma kuli yasimapepo akalamba ukwiza lema yonsi akapepa mwi zina lyako.” 15 Mwene anena Ananiya ati, “Pitanga, pano nati musola kuya muomvi wane, kuti aleke imanyike ku Akulukuwa nu ku ene nga nu ku ina Izlaeli. 16 Nani nemwisikulu ndamulanga vintu vyonsi vino alacula pamulandu wi zina lyane.” 17 Caleka Ananiya apita, aya aingila mu ng’anda muno Saulo wali, aika makasa yakwe panoli amunena ati, “Mwinane Saulo, Mwene umwisikulu, wino uwalolike kunuli umu nzila lino wizanga kuno, wata ntuma pakuti ungalola nupya uzuziwe na Mupasi Wamuzilo.” 18 Lilyo kwene vintu vimwi vikoline wa mamba ya nswi vilakata kufuma mu manso yakwe Saulo, nga alola nupya. Alino akatuka, awatiziwa. 19 Pacisila lino walya cakulya, maka yawela munoli. Saulo watenzi na alondezi amanda yanono mu Damasiko. 20 Alungama sile mu mang’anda ya mapepo atandika kukosola ndi vino Yesu Mwana wakwe Leza. 21 Antu yonsi amuvwanga yazunguka yauzyanya yati, “Uzye wii asi muntu wino akakoma yano akataka izina lii mu Yelusalemu? Uzye atizile kuno pamulandu uli umwi kwene uwakulema antu yao nu kuyasenda kuli yasimapepo akalamba?” 22 Lelo kukosola kwakwe Saulo kuya ukwa maka kuluta, ni visinka vyakwe ivyakuti Yesu wali a Klistu vitali vyakutwisika, cakuti Ayuda ali mu Damasiko yatangamuzya nanti cimwi.
DIZEMBA 10-16
IVYUMA IVYAYA UMWI ZWI LYAKWE LEZA | MILIMO 12–14
“Banaba na Paulo Yapanga Asambi ku Mpanga Zya Kutali”
(Mili. 13:2, 3) Uwanda umwi lino yakongine, ala yakupepa Mwene nu kuizilizya ukulya, Umupasi Wamuzilo uyanena uti, “Mu mpalwile Banaba na Saulo, kuti yakaombe mulimo uno nayamila.” 3 Lyene lino yaizilizya ukulya, nu kupepa, iika makasa yao panoyali, yayatuma.
‘Yazuziwe nu Luzango Nga nu Mupasi wa Muzilo’
4 Nga lyene u mulandu ci uno umupasi wa muzilo walandiile ukuti Banaba na Saulo yapaalulwe “kuti yakaombe mulimo”? (Mili. 13:2) Baibo itatulondolwela. Kwene twamanya ukuti mupasi wa muzilo u watiile antu yaa yasoololwe. Nupya pataaya pano malembelo yati yakasema na ya kasambilizya aali mu Antioki yalwisizye vino umupasi wa muzilo walanzile. Lelo, yatungilile ukusontwa kwa yantu yaa. Elenganyini vino Banaba na Saulo yuvwile lino aina yao mu cilongano “yaizilizye ukulya, nu kupepa, iika makasa yao panoyali, yayatuma” ukwaula muvimbila. (Mili. 13:3) Naswe tufwile twatungilila yonsi akapeelwa imilimo mwi uvi, kumwi na aonsi aakasontwa ukuya ya kangalila mu cilongano. Tutalinzile ukuya nu muvimbila kuli aliyo lelo tufwile twayalanga “mucinzi nga nu kutemwa kukulu kuluta pamulandu wa mulimo uno yakaomba.”—1 Tesa. 5:13.
(Mili. 13:12) Lino mulasi wilya walola icacitika, ataila. Lyene azunguka cuze pa vintu vino yasambilizyanga ivya Mwene.
(Mili. 13:48, NWT) Lino akulukuwa yuvwa cii yazanga nu kutasya ilandwe lya Mwene. “Na yaayo yonsi aali nu mwenzo wakulondesya ukuya nu umi wa pe, yataila.”
(Mili. 14:1) Ivyacitike ku Antioki ivyacitike nu ku Ikoniamu kwene. Paulo na Banaba ingila mu ng’anda ya mapepo ya Ayuda, yene yakosola na maka cakuti Ayuda na Akulukuwa aingi yataila muli Yesu.
‘Yavwanganga Nu Kupama Pamulandu Wakwe Yeova’
5 Pa kutandika, Paulo na Banaba yatazile iyasiika pa Ikoniamu, apaali Agiliki aingi nupya yalondelanga intambi zya ya Giliki, nupya umusumba kwene uu uwa ina Loma wali mu citungu ca Galatiya. Mu musumba uu mwaziile Ayuda aingi akweti ulasi alino na antu aasenukile ku kupepa kwa Yayuda. Wakwe vino yacitanga lyonsi, Paulo na Banaba yaile ku ng’anda ya mapepo nu kutandika ukusimikila. (Mili. 13:5, 14) ‘Yene yakosoozile na maka cakuti Ayuda na Akulukuwa aingi yataila muli Yesu.’—Mili. 14:1.
(Mili. 14:21, 22) Paulo na Banaba yakosola Ilandwe Lisuma mu Debe yalonka antu aingi yataila muli Yesu. Lyene yaswilila ku Lisitala, ku Ikoniamu, nu ku Antioki mu Pisidiya. 22 Yakomelezya yano ataile nu kuyakonkomezya kuti yatwalilile kuya acumi mu utailo. Yayasambilizya yati, “Pakuti tukingile mu Wene wa mwiyulu, tulinzile kupita mu ntazi zingi.”
w14 9/15 ifwa 13 mapa. 4-5
Mwatwalilila Ukuombela Leza ni Cisinka Nanti ‘Mukupita mu Ntazi Zingi’
4 Pa cisila ica kutandalila musumba wa Debe, Paulo na Banaba “yaswilile ku Lisitala, ku Ikoniamu, nu ku Antioki mu Pisidiya. Yakomelezya yano ataile nu kuyakonkomezya kuti yatwalilile kuya acumi mu utailo. Yayasambilizya yati, “Pakuti tukingile mu Wene wa mwiyulu, tulinzile kupita mu ntazi zingi.” (Mili. 14:21, 22) Limwi nga mwawelenga sile mazwi yaa, cingamuvulunganya. Pano kwene umuntu nga akupita mu ntazi izingi angaya nu ulanda atanga akomeleziwe foo. Nomba u mulandu ci uno Paulo na Banaba ‘yakomelezizye ataila’ na mazwi akuyaneena ukuti yalacula?
5 Tungazana icasuko nga tuvwikisya sana mazwi yano Paulo walanzile. Atalanzile sile ukuti: “Tulinzile ukuzizimizya intazi zingi.” Lelo watiile: “Pakuti tukingile mu Wene wa mwiyulu, tulinzile kupita mu ntazi zingi.” Fwandi Paulo wakomelizye asambi pano walanzile pa visuma ivilafumamo pa kuya acumi. Cilambu cali nu kuya ica cumi cumi. Nga Yesu wene watiile: “Wino wensi alaposya kufika nu ku mpelelekezyo, wene alatuulwa.”—Mate. 10:22.
Ukuvwikisya Sana Ivyaya Umu Malembelo
(Mili. 12:21-23) “Pa wanda usololwe Helodi azwala vizwalo vya wene, aikala na pa cilimba ca wene nga avwanga ku antu. 22 Lyene antu yasanzika mazwi yati, “Asi umuntu akuvwanga, lelo a Leza!” 23 Lilyo kwene mungeli wa Mwene alwalika Helodi pano atapile lulumbi kuli Leza. Helodi ingonyo zimulya, afwa.”
w08 5/15 ifwa 32 pala. 7
Visinka Ivyaya Mwi Buku Lya Milimo
12:21-23; 14:14-18. Helodi wazumiile kupokelela ululumbi ulwalinzile ukupeelwa sile kuli Leza. Vino wacisile vyapusiine sana na vino Paulo na Banaba yacisile lino antu yalondanga ukuyapeela mucinzi nu lulumbi. Tutalonda ululumbi pa vili vyonsi vino tungaomba mu mulimo wakwe Yeova.
(Mili. 13:9) Lyene Saulo, zina lyuze a Paulo, azuziwa nu Mupasi Wamuzilo, alolekesya pa muntu wa malele
nwtsty ivyeo vya kusambilila pali Mili. 13:9
Saulo, zina lyuze a Paulo: Kutandika ni cikomo cii Saulo watandike ukwamwa ukuti Paulo. Mutumwa wii wali Umuyebulai uwakweti insambu zya kuya umwina Loma lino waviilwe sile. (Mili. 22:27, 28; Filipi 3:5) Fwandi afwile waomvyanga mazina yonsi yaili ilya Ciyebulai ilyakuti Saulo ni lya Ciloma ilyakuti Paulo. Caseesile sana ku Yayuda aingi, maka maka aikalanga ku mpanga zyuze, kukwata mazina yaili. (Mili. 12:12; 13:1) Ya lupwa yakwe Paulo nayo kwene yakweti mazina a Ciloma na a Cigiliki. (Loma 16:7, 21) Vino wali “mutumwa ku Akulukuwa,” Paulo wapeezilwe umulimo wa kukosoola ilandwe lisuma kuli yano yataali Ayuda. (Loma 11:13) Limwi wapingwilepo ukusenula izina kuti aomvya ilya Ciloma; namanye welenginye ukuti alino antu yangapalama ningo kuli aliwe. (Mili. 9:15; Gala. 2:7, 8) Yamwi yakati watoozile izina kuli Salegio Paulu pakuti aamucindika, nomba citanga ciye vivyo pano Paulo waomvyanga izina lii na lino waile uku Kupulo. Yauze nayo yakaati Paulo atalondanga ukuomvya izina lya Ciyebulai pano pa kulilumbula mu Cigiliki lyuvwikanga kwati yakulanda pa muntu wa cilumba (nanti inyama) uwakamfyanga makasa pa kupita.—Mulole ivyeo vyakusambilila pali Mili. 7:58.
Paulo: Mu Malembelo Acigiliki a Ina Klistu, izina lyakuti Pauʹlos, ilyafuma ku lya Cilatini ilyakuti Paulus, likasenula ukuti “kanono,” nupya lyaomviwa maila 157 pa kulumbula izina lya mutumwa Paulo nu muku onga lyaomviwa pa kulumbula umulasi wa ku Kupulo uwi zina lyakuti Salegio Paulu.—Mili. 13:7.
Kuwelenga Baibo
(Mili. 12:1-17) Pa kasita kwene kaka, umwene Helodi atandika kuzunya yamwi amwi uvi. 2 Caleka yakoma Yakobo mwina wakwe Yoane nu lupanga. 3 Lino walola vino cazanzya Ayuda, atwalilila, kuti yaleme Petulo. (Cii cacitike pa nsita ya Cimulo ca Mukate usi na citutumusi.) 4 Lino yalema Petulo, yamuyalila mu ng’anda yaminyololo yaleka kuti mpuka zini zya asilika yani yani zyamulinda. Helodi walondanga kuti akize akamulete ku antu lino cimulo casila. 5 Caleka Petulo asungwa mu ng’anda yaminyololo, lelo iuvi lyamupepelanga kuli Leza nu mute. 6 Usiku lino utali uce pa wanda uno Helodi walondanga kumuleta kuti amuvunuke, pa manso ya antu, Petulo waizi pakasi kakwe yakalinda yaili. Wanyefilwe ni minyololo iili, kwali na yakalinda pa mpongolo ya ng’anda yaminyololo. 7 Mu kupumikizya mungeli wa Mwene aiiza aimilila, nu luswepo luyengesa mu muputule wa ng’anda yaminyololo. Mungeli atensya Petulo pa ciye, amuzyula nga amunena ati, “Pitisya! Katuka!” Papo kwene minyololo ilukuta ku makasa yakwe Petulo. 8 Lyene mungeli amunena ati, “Zwala, nyepa musipi ni ndyatu zyako, undondele.” 9 Petulo amulondela kufuma mu ng’anda yaminyololo. Lelo atamanyile ndi cino mungeli wacitanga cali icacumi. Welenginye vino akulola cilolwa. 10 Lyene yapuzya pali yakalinda yankolelo, na yakwe ciili kwene, nga yafika pa mpongolo ya cela iya kwingilila mu musumba. Alino mpongolo iyulika isikulu, nga nao yafuma. Yalondela museo, nga mukupumikizya mungeli asya Petulo. 11 Lyene lino Petulo walooka icamucitikila, avwanga ati, “Ndakai namanya vino icacumi! Mwene wali watuma mungeli wakwe ukwiza mpususya kufuma ku maka yakwe Helodi nu ku vintu vino Ayuda yapanzile kucita kunondi.” 12 Lino wiluka vintu vii, aya ku ng’anda yakwe Maliya, nyina wakwe Yoane akaamwa ukuti Mako. Antu aingi yakongine kuku ala yakupepa. 13 Petulo akonkonsya ku cisasa, alino mukazyana muomvi, zina lyakwe a Loda, aiiza kuti amuyulile. 14 Amanya izwi lyakwe Petulo nga azanga cuze cakuti asimula, aswilila mu kasi ukwaula kuyula icisasa, alino aya alanda vino Petulo aimi apanzi. 15 Antu nao yamunena yati, “Si wapena.” Lelo ayanenekesya vino icacumi. Caleka yavwanga yati, “Wiyo mungeli wakwe.” 16 Lelo Petulo atwalilila kukonkonsya. Lyene lino yamuyulila nu kulola vino aliwe kwene, yazunguka. 17 Alino Petulo ayasinizya ku makasa yakwe kuti yamyalale, nga ayalondolwela vino Mwene wamufumizye mu ng’anda yaminyololo. Ayanena ati, “Kanenini Yakobo na ina itu yonsi pali vii.” Alino afuma, aya kuze.
DIZEMBA 17-23
IVYUMA IVYAYA UMWI ZWI LYAKWE LEZA | MILIMO 15–16
“Yonsi Yazumilizye Vino Yapingwile Kuomvya Izwi Lyakwe”
(Mili. 15:1, 2) Antu yamwi afumile ku Yudeya iiza ku Antioki, yasambilizya ataile yati, “Mutalatuulwa ndi mutasilamwilwe kulingana nu lutambi luno Mose watusilile.” 2 Lyene Paulo na Banaba yapusana na antu yaa, yaikana ni vikanza cuze pamulandu uu, alino iuvi lipingula kuti Paulo na Banaba nayauze mwi uvi yaye ku Yelusalemu yakalole atumwa na ikolo pamulandu uu.
‘Yapusine’
8 Lyene Luka watwalilile ukulondolola ati: “Lyene Paulo na Banaba yapusana na antu yaa, yaikana ni vikanza cuze pamulandu uu, alino iuvi lipingula kuti Paulo na Banaba nayauze mwi uvi yaye ku Yelusalemu yakalole atumwa na ikolo pamulandu uu.” (Mili. 15:2) ‘Kupusana nu kwikana ivikanza’ kwalangilile sile ukuti ilyasi lyakomile nupya imbali zyonsi zyoili zyelenganyanga ukuti iyalungika, fwandi mu cilongano ca mu Antioki citaali nu kumala uwavya uu. Pakuti mu cilongano mutwalilile ukuya ukuvwana nu mutende, cilongano caomvizye amano yasuma akutwala iuzyo “ku Yelusalemu yakalole atumwa na ikolo pamulandu uu,” pano yakwene aatungululanga iuvi lyonsi. I vyani vino tungasambililako kuli ya eluda a ku Antioki?
(Mili. 15:13-20) Lino yamala kulanda, Yakobo aimilila, avwanga ati, “Uvwini kunondi, mwe inane! 14 Simoni watalondolola vino inkolelo Leza watandike kusolola yamwi mu Akulukuwa kuti yaye antu yakwe. 15 Mazwi yakwe yakasema yazumilizya ningo pali cii. Wakwe vino malembelo yati, 16 “Pacisila ca vintu vii ndawela, nu kukuula ing’anda yakwe Davidi iyawa. Ndakuululula citalang’anda nu kukuula ing’anda nupya. 17 Alino na antu yauze yonsi yalalonda Mwene, pamwi na Akulukuwa yonsi yano nama kuya antu yane. 18 Vii avino Mwene wavwanga, wino walenzile kuti vii vimanyike kufuma ku mpiti.’” 19 Yakobo atwalilila kuvwanga ati, “Ukwelenganya kwane ukwakuti, tutalinzile kwanola Akulukuwa yano akusenukila kuli Leza. 20 Mu cifulo cakwe cico, tulinzile kuyalembela kalata wa kuyanena kuti yatalya ivyakulya vikowele pano vyapeelwa ku tuluwi. Yaisunge ku ulenzyo, nga nu kuntalya inyama zino yanyonga, nanti kulya uwazi.
w12 1/15 ifwa 5 mapa. 6-7
Aina Klistu ya Cumi Yacindika Izwi Lyakwe Leza
6 Cipande icayazwile ukumala intazi caya pali Amosi 9:11, 12. Amazwi aayapo aalembwa pali Milimo 15:16, 17, yakati vii: “Pacisila ca vintu vii ndawela, nu kukuula ing’anda yakwe Davidi iyawa. Ndakuululula citalang’anda nu kukuula ing’anda nupya. Alino na antu yauze yonsi yalalonda Mwene, pamwi na Akulukuwa yonsi yano nama kuya antu yane.”
7 Nomba limwi yamwi yanguzya yati: ‘Paasi pano ilembelo iliti Ainamasi aazumile yatalinzile ukusilamulwa.’ Kwene i ca cumi; lelo Aina Klistu aali Ayuda yene nga yuvwile icisinka. Yene yamanyile ukuti Ainamasi aatasilamwilwe yatali aakulukuwa foo lelo yaali a ina yao. (Kufu. 12:48, 49) Wakwe vino Baibo ya Seputuwajinti ino Bagster wasenwile ikalanda pali Esita 8:17 ukuti: “Inamasi aingi yasilamwilwe, iyaisangula Ayuda.” Fwandi vino Malembelo yasowile ukuti yonsi asyala a mu ng’anda yakwe Izlaeli (Ayuda alino na asenusi asilamwilwe) “pamwi na Akulukuwa” (Ainamasi aatasilamwilwe) yali nu kulemenkana pa mulandu wi zina lyakwe Leza, yuvwile icisinka icalanzilwepo. Ainamasi alondanga ukuya Aina Klistu yatalinzile ukusilamulwa awe.
(Milimo 15:28, 29) Mupasi Wamuzilo pamwi naswe twati tuzumilizyanya ukuti tutalinzile kumutwika cisendo nacuze kuluta pali vii vikalondekwa, 29 mutalya vyakulya ivyapeelwa ku tuluwi, mutalya uwazi. Mutalya inyama zinyongwe. Muisunge ku ulalelale. Muli nu kucita ningo ndi cakuti mwaisunga ku kuntacita vintu vii. Mwikale ulumi.”
(Milimo 16:4, 5) Lino yapitanga mu misumba, yanenanga ataile masunde yano cilye ca atumwa na ikolo amu Yelusalemu yapingwile, yayakonkomezya ukuyasunga. 5 Caleka amauvi yakomeleka mu utailo, yavulilako cila wanda.
‘Yakomelezyanga Mauvi’
18 Paulo na Timoti yaombelanga pamwi pa myaka iingi. Vino yapitanga yoili, yaomvile imilimo iingi iya kwazwilizya iumba ilikatungulula. Baibo yalanda ukuti: “Lino yapitanga mu misumba, yanenanga ataile masunde yano cilye ca atumwa na ikolo amu Yelusalemu yapingwile, yayakonkomezya ukuyasunga.” (Milimo 16:4) Cikaloleka kwati ivilongano vyalondelanga utunguluzi wa yatumwa na ikolo aali mu Yelusalemu. Pa mulandu wa cuvwila cino yakweti, “amauvi yakomeleka mu utailo, yavulilako cila wanda.”—Mili. 16:5.
Ukuvwikisya Sana Ivyaya Umu Malembelo
(Mili. 16:6-9) Yapisile mu mpanga ya Fulugiya na Galatiya pano umupasi wamuzilo utayazumilizye ukukosola ilandwe mu muputule wa mpanga ya Asiya. 7 Lino yafisile mu mupaka wa Misiya, yezizye ukuya kumuputule wa mpanga ya Bitiniya, lelo Umupasi wakwe Yesu utayazumilizye. 8 Yapita yasalala mu Misiya yaya ku Tuloa. 9 Mu usiku kwene ulya Paulo waweni cilolwa muno waweni umwina Makedoniya ala aimi akumupapatila ati, “Lamba wize ku Makedoniya utwazwe.”
w12 1/15 ifwa 10 pala. 8
Sambililini Ukuya Apempukile ku Atumwa Yakwe Yesu
8 I vyani vino tungasambilila kwi lyasi lii? Mumalola ukuti mupasi wakwe Leza wazwile Paulo pa cisila cakuti watakatuka ukuya ku Asia. Lyene lino Paulo wali mupipi na Bituniya alino Yesu wamwazwile. Ni ca kusyalikizya, lino Paulo wafisile uku Tulowa alino Yesu wamutumile ku Makedoniya. Vino Yesu ali mutwe wa cilongano cii, vikwene ali vino angaomba naswe. (Kolo. 1:18) Wakwe, limwi namwe mukaelenganya pa kuombako upainiya nanti kukuukila ku ncende ukukalondeka aomvi. Lelo limwi a pa cisila ca kuya ku ncende iyo alino Yesu angaomvya umupasi wakwe Leza kumutungulula. Katulangilile: kapisya wakwe motoka angapindulwila motoka yakwe kuli cimani nanti kuli ndiilo lino motoka iyo ikupita. Fwandi na Yesu kwene angatutungulula ukulundulula mulimo witu ngi cakuti naswe tukuombesya kufikilizya vino twapanga ukuomba.
(Mili. 16:37) Lelo Paulo anena asilika ati, “Tutazanyilwe nu mulandu nanti umwi, lelo yatumile ivikoti apaswe, nupya sweswe ikazi yamu Loma! Lyene yatusumbila mu ng’anda yaminyololo. Uzye ndakai yakulonda uli kuti yatuleke mu nkama? Awe citangaya vivyo! Yakapingula ya milandu a Ciloma aisikulu yalinzile kwiza tufumya.”
nwtsty ivyeo vyakusambilila pali Mili. 16:37
sweswe ikazi yamu Loma: Kuli kuti ina Loma. Paulo alino limwi na Sailasi yali a ina Loma. Isunde lya Ciloma lyatile umwina Loma wakweti insambu zya kulondolola umu cilye nupya yataali nu kufululwa pa yantu apaula umulandu. Ukuya umwina Loma kwalenganga antu ukukwata insambu zimwi na masyuko konsi kuno umuntu wiyo waile mu mpanga yonsi iyatungululwanga na Loma. Umwina Loma walinzile ukulondela sile isunde lya Loma, atalondelanga masunde ya misumba iyali mu vitungu vipusanepusane. Nga yamuzana nu umulandu, angazumila nga akasi ukulondela isunde lya cikaaya; nomba nanti cingaya vivyo wakweti insambu ya kuya umu kulondolola mu cilye ca Loma. Ngi cakuti yamupeela umulandu wa kukoma umuntu, wakweti insambu zya kutwala umulandu kuli kateka mukalamba. Mutumwa Paulo wasimikiile sana mu ncende zyonsi izyatekwanga nu uteko wa Loma. Waomvizye insambu zino wakweti zya wina Loma pa miku itatu ino yalembwa. Umuku wa kutandikilako wali u mu Filipo lino wanenyile ya sicilye amu Filipo ukuti yamufyenzile pa kumuuma kuno yamuumile.—nga mukulonda ukumanya miku na yuze iili, mulole ivyeo vya kusambilila pali Mili. 22:25; 25:11.
Kuwelenga Baibo
(Mili. 16:25-40) Pa nsita imwi, manye usiku pakasi, Paulo na Sailasi yapepanga nu kwimba inyimbo kuli Leza, na anyepwe yauze yakutikanga kunoyali. 26 Mu kupumikizya kwali cilundumusi cikulu, cino catensizye nu mufula wa ng’anda yaminyololo. Lilyo kwene imilyango yonsi iyulika, ni minyololo ipona ku anyepwe onsi. 27 Kalinda uwamu ng’anda yaminyololo akatuka alola ukuti imilyango yonsi yamu ng’anda yati yulika. Lyene aelenganya kuti anyepwe yonsi yati yutuka. Caleka asomola lupanga lwakwe kuti aikome. 28 Lelo Paulo asanzika izwi lyakwe ati, “Utaicisa! Amunotuli swensi!” 29 Kalinda alenga kuti yamuletele ulukozyo nga asimwila mukasi, apona pa ngazo zyakwe Paulo na Sailasi ala akuzakaza. 30 Lyene pa cisila ca kuyafumya panzi, ayauzya ati, “Yasambazi, uzye ncite uli kuti ntuulwe?” 31 Nao yaasuka yati, “Taila mu Mwene Yesu, alino ulatuulwa, wewe na amu ng’anda yako.” 32 Lyene yakosola izwi lya Mwene kunoli na kuli yonsi amu ng’anda yakwe. 33 Lino ucili usiku, kalinda wa ng’anda yaminyololo ayasenda nu kuyafulila ivilonda. Alino wene pamwi na amu ng’anda yakwe yawatiziwa lilyo kwene. 34 Pacisila cakwe vii ayatwala ukwakwe nga ayapeela vyakulya. Aliwe pamwi na amu ng’anda yakwe yali nu luzango, pano ndakai yataila muli Leza. 35 Lino kwaca akatondo ya kapingula ya milandu a Ciloma yatumila asilika ilamulo yati, “Lekini antu yao yapite.” 36 Caleka kalinda uwamu ng’anda yaminyololo anena Paulo ati, “Yakapingula ya milandu yati yatuma ilamulo lyakuti wewe na Sailasi mupite. Caleka fumini, mupite ulumi.” 37 Lelo Paulo anena asilika ati, “Tutazanyilwe nu mulandu nanti umwi, lelo yatumile ivikoti apaswe, nupya sweswe ikazi yamu Loma! Lyene yatusumbila mu ng’anda yaminyololo. Uzye ndakai yakulonda uli kuti yatuleke mu nkama? Awe citangaya vivyo! Yakapingula ya milandu a Ciloma aisikulu yalinzile kwiza tufumya.” 38 Asilika yaya yanena yakapingula ya milandu a Ciloma amazwi yaa. Lyene lino yuvwile ukuti Paulo na Sailasi yali aikazi yamu Loma, yuvwa intete. 39 Caleka yaile yapapata kunoyali. Lyene yayafumya mu ng’anda yaminyololo, yayanena kufuma mu musumba. 40 Paulo na Sailasi yafuma mu ng’anda yaminyololo yaya ku ng’anda yakwe Lidya. Yakomanya aina, yayanena amazwi akuyakomelezya nga yapita.
DIZEMBA 24-30
IVYUMA IVYAYA UMWI ZWI LYAKWE LEZA | MILIMO 17-18
“Mwakolanya Umutumwa Paulo Lino Mukusimikila nu Kusambilizya”
(Mili. 17:2, 3) Lyene ndi vino umwata wakwe wali, Paulo aingila muno yali pa Masabata yatatu alanzyanya nao mu malembelo, 3 ala akuyalondolwela nu kuyasinila vino calingine kuti Klistu acule nu kuzyukuka kufuma ku afwe. Paulo ayanena ati, “Yesu kwene wii, wino nkukosola kunomuli ali Klistu.”
nwtsty ivyeo vya kusambilila pali Mili. 17:2, 3
alanzyanya: Paulo atanenanga sile antu ilandwe lisuma. Walondololanga nu kupeela antu umboni wa mu Malembelo, kuli kuti Malembelo a Ciyebulai. Fwandi atawelengelanga sile antu Malembelo icisilila na papo kwene; walanzyanyanga nayo, nu kuyalondolwela kulingana na vino iumba lino akulandako lili. Izwi lya Cigiliki ilyakuti di·a·leʹgo·mai lyalondololwa ukuti “kulanzyanya; kulanda ilyasi na antu.” Fwandi kwayanga ukulanda ilyasi na antu. Izwi kwene lii lya mu Cigiliki i lyaomviwa na pali Mili. 17:17; 18:4, 19; 19:8, 9; 20:7, 9.
kuyasinila: Izwi lya Cigiliki ngu kulikonka sile muno lyalola tungati “kulinganya ivintu (kwika icintu mupiipi).” Fwandi cikutulangilila ukuti Paulo wisileko sana amano pa kulinganya mausesemo aaya mu Malembelo ya Ciyebulai ni vyacitikiile Yesu lino wali pano nsi, nu kulangilila vino Yesu wafikilizye mausesemo yayo.
(Mili. 17:17) Caleka Paulo wayanga kung’anda yamapepo kukulanzyanya na Ayuda na Akulukuwa yao apepanga Leza wacumi, nga nu mumasokoni kwene wacitanga cili conga manda onsi kuli yano wazanangako.
nwtsty ivyeo vyakusambilila pali Mili. 17:17
mu masokoni: Yayelile pakasi ka uwondaka na katutu aka musumba uno yakuuzile pa mwamba (Acropolis) umu Atena kwene, nupya pano yayelile pali mamita 500 mu wipi na 500 mu utali. (mupipi na nama hekita 5) Pa masokoni yayo nanti pa ma maliketi pacitikanga ivingi. Yaombelangapo ivya mpiya, vya mapolitiki, na malyasi ya mu wikazi. Aina Atena yatemwanga sana ukulanzyanya na aalondekwanga ukwelenganya sana pa vintu na antu yauze pa cifulo cii.
(Mili. 17:22, 23) Paulo aimilila pa nkolelo ya cilye ca Aleopago avwanga ati, “Mwe antu amu Atena! Nalola ukuti mwemwe apefi mu musango onsi. 23 Pano lino natandalanga mu musumba winu nu kulola mu vifulo vino mukapepelamo, nazanyile akavuwa apalembwa ukuti, ‘Kuli Leza wino atamanyikwa.’ Cico cino mukapepa mu kuntamanya, acino ndakai namamulandila.
nwtsty ivyeo vyakusambilila pali Mili. 17:22, 23
Kuli Leza wino atamanyikwa: Mazwi a Cigiliki akuti A·gnoʹstoi the·oiʹ aali pa mazwi alemvilwe pa kavuwa mu Atena. Aina Atena yacindikisyanga sana ya leza na vino yalanganga ukuti yacindikisya sana ya leza u kuyakuliila mang’anda nu tuvuwa, yapanzile nu tuvuwa twakwe ya leza akwelenganya sile wakwe Kulumbuka, Kuicefya, Maka, Kusinila, na Luse. Limwi pa mulandu wakuti yatiinanga ukuti yangiililako leza umwi aangayafulula, yakweti kavuwa kamwi kakwe “Leza wino atamanyikwa.” Vino yapanganga utuvuwa twa musango uo, calangililanga sile apaswe ukuti antu yamanyile ukuti kwaya Leza umwi wino yatamanyile cimwi pali aliwe. Paulo waomvizye mucenjelo nu kulanda pa kavuwa kwene kako pakuti asimikile antu nu kulanda nayo pali Leza wa cumi wino yatamanyile kufika pa wanda uuwa.
Ukuvwikisya Sana Ivyaya Umu Malembelo
(Mili. 18:18) Paulo watenzi na ina Klistu amanda aingi mu Kolinto, lyene ayapakasya, apatama mu wato pamwi na Pulisila na Akwila, nga yaya ku Silya. Lino yatali yapatame mu wato pa Kenkelea Paulo apela lukuzu kulingana nu mulapo uno walafile kuli Leza.
w08 5/15 ifwa 32 pala. 5
Visinka Ivyaya Mwi Buku Lya Milimo
18:18—U mulapo ci uno Paulo walafile kuli Leza? Yamwi aasambilila sana yakati limwi Paulo walafile mulapo wa kuya Umwina Nazili. (Mpe. 6:1-21) Nomba kwene Baibo yene itatuneena mulapo wakwe Paulo. Nupya Malembelo yatatulondolwela nampo nga Paulo walafile mulapo uwo ala atatala waya Umwina Klistu nanti pa cisila nupya itatuneena nampo nga watandikanga ukufikilizya mulapo uwo nanti limwi alino wamalilanga ukuufikilizya. Nomba nanti tutamanya, cisinka i cakuti atifizye pa kulapa umulapo uwo.
(Mili. 18:21) Apa kupita lino akuyapakasya, ayanena ati, “Ndawela nupya kunomuli, ndi Leza akasi.” Alino apatama mu wato, afuma ku Efeso.
nwtsty ivyeo vyakusambilila pali Mili. 18:21
ndi Leza [Yeova] akasi: Mazwi yaa yakutulangilila vino cacindama ukwiusya ukuti lyonsi lino tukuomba nanti lino tukupanga ukuomba icili consi twaelenganya na pa kulonda kwakwe Leza. Mutumwa Paulo wiusyanga cisinte cii lyonsi. (1 Kol. 4:19; 16:7; Ayeb. 6:3) Musambi Yakobo wakomelizye yakawelenga yakwe ukuti yalanda ati: “Ndi cakuti Mwene [Yeova] akasi, swemo tulaya nu umi nu kucita cii nanti cica.” (Yako. 4:15) Nomba mazwi yaa yatafwile ukuya aacilandelande sile; wensi uwalanda wati ‘ndi Yeova akasi’ alinzile ukuomba ivintu kulingana nu kulonda kwakwe Yeova. Nomba tusikuti pa kulanda amazwi yaa na antu yauze yafwile ukuuvwako lelo tungalandila nu mu myenzo itu.—Mulole ivyeo vya kusambilila pali Mili. 21:14; 1 Kol. 4:19; Yako. 4:15 na App. C.
Kuwelenga Baibo
(Mili. 17:1-15) Paulo na auze yapita yapuzya mu Amfipolisi nu mu Apoloniya iiza ku Tesalonika, ukwali ng’anda ya mapepo ya Ayuda. 2 Lyene ndi vino umwata wakwe wali, Paulo aingila muno yali. pa Masabata yatatu alanzyanya nao mu malembelo, 3 ala akuyalondolwela nu kuyasinila vino calingine kuti Klistu acule nu kuzyukuka kufuma ku afwe. Paulo ayanena ati, “Yesu kwene wii, wino nkukosola kunomuli ali Klistu.” 4 Yamwi munoyali yataila mazwi yailundanya kuli Paulo na Sailasi, nga ni umba lya Agiliki yano apepanga Leza, na anaci acindame, nao kwene yailundanya kunoyali. 5 Lelo Ayuda yuvwa uzuwa nga yakonganika antu yamwi asilesile amu misolo atali na mulimo wakuomba yapanga iumba lya mpanzela. Yaponya impanzela mu musumba onsi, yazanza ing’anda ya muntu uwi zina lyakwe Yasoni, umukwezya kulonda Paulo na Sailasi yafumiwe panzi ku antu. 6 Lelo lino yatayazanyile, yafumizye Yasoni na yano ataile yayatwala ku ntunguluzi zya musumba, yapunda yati, “Antu yaa yacita icimvulunganya mu misumba yonsi! Ndakai yati iiza nu mu musumba witu kwene, 7 na Yasoni uwayasunga mu ng’anda yakwe. Onsi yakavuna masunde ya mwene Kesa, pa kunena antu ukuti kwaya sile Mwene muze wino zina lyakwe a Yesu.” 8 Pa mazwi yaa, yavulunginye iumba ni ntunguluzi zya musumba yakatusya mpanzela. 9 Lelo ntunguluzi zinena Yasoni na auze kuti yalipile ulupiya sile pakuti yasapulwe, yayate yapite. 10 Zuwa lino kwafita, aina yatuma Paulo na Sailasi ku Belea. Lino yafikako, yaya ku ng’anda yamapepo ya Ayuda. 11 Antu ya kuku yene yali atekele kuluta aku Tesalonika. Yakutike kwi landwe nu muzonda, na cila wanda yasambililanga amalembelo pa kusininkizya vino Paulo walandanga ndi vya cumi. 12 Aingi amuno yali yataila. Na ingi amu anaci acindame Agiliki yataila mu Mwene Yesu. 13 Lelo lino Ayuda amu Tesalonika yuvwa ukuti Paulo wakosola mazwi ilandwe lyakwe Leza nu mu Belea kwene, yaya ku kutunkola antu ukuti yapange mpanzela. 14 Lilyo kwene aina yatuma Paulo kuti aye kuli yemba, lelo Sailasi na Timoti yasyala mu Belea. 15 Antu asukilile Paulo yamufisizye ku Atena. Alino yaswilila ku Belea na mazwi yano Paulo wayatumilizye akuti Sailasi na Timoti nao yaye zuwa kunoli.
DIZEMBA 31–JANUWALE 6
IVYUMA IVYAYA UMWI ZWI LYAKWE LEZA | MILIMO 19–20
“Muisunge Mweisikulu, Musunge nu Ufyo Uno Umupasi wa Muzilo Wamwika Kuya Angalizi”
(Mili. 20:28) Caleka muisunge mweisikulu, musunge nu ufyo uno Mupasi Wamuzilo wamwika kuya angalizi. Muye yakacema aiuvi lyakwe Leza, lino wacisile ukuya ilya kwakwe ukupitila mu mfwa ya Mwana wakwe.
w11 6/15 mafwa 20-21 pala. 5
‘Mwacema Ufyo Wakwe Leza Uno Mukaangalila’
5 Mutumwa walembiile aikolo ukuti yalinzile ‘ukucema ufyo uno umupasi wa muzilo waisile kuya angalizi.’ Icicindamisye cino yalinzile ukuti yaiusya i cakuti ufyo u wakwe Yeova na Yesu Klistu. Ya eluda yaali nu kulondolola vino yasunganga imfwele zyakwe Leza zino yalinzile ukusakamala. Katuti cuza winu wamusiila ana yakwe ukuti mumusakamalileko lino wafumapo. Uzye mutanga muombesye ukuyasunga ningo? Ngi cakuti umwana wenga walwala, uzye mutanga mwezye papezile amaka ukumutwala uku cipatala? Ya eluda nayo mu cilongano a “yakacema aiuvi lyakwe Leza, lino wacisile ukuya ilya kwakwe ukupitila mu mfwa ya Mwana wakwe.” (Mili. 20:28) Yafwile yaiusya ukuti imfwele yonga na yonga yakazilwe nu wazi wakwe Klistu Yesu. Pa mulandu wakuti ya eluda yalalondolola, yakaliisya, kucingilila, nu kusakamala ufyo.
(Mili. 20:31) Pempulini, lyene nu kwiusya ukuti pa myaka itatu, musanya nu usiku, namusambilizye cila wenga na minsozi.
w13 1/15 ifwa 31 pala. 15
Ya Eluda ‘Aaomvi Yanji Aakalenga Twaomba ni Nsansa’
15 Kuya kacema u mulimo ukome. Insita zimwi, ya eluda yasilaala nu kulaala usiku pano ala yakupepa pa mulandu wa kusakamala ufyo wakwe Leza nanti kutungilila azumila yauze. (2 Kol. 11:27, 28) Nanti ciye vivyo, ya eluda yakafikilizya imilimo yao ni nsansa, wakwe vino Paulo waombanga. Walemvile amazwi yamwi muli kalata ku ina Kolinto ati: “Nemo ndapeela ni nsansa vyonsi vino nakwata pamwi nu umi wane.” (2 Kol. 12:15) Acino fwandi pa mulandu nu kutemwa kuno Paulo watemilwe aina, waipeelisye mu kukomelezya anji. (Welengini 2 Kolinto 2:4; Filipi 2:17; 1 Tesa. 2:8) Cikwene fwandi i calenzile aina yamutemwe cuze!—Mili. 20:31-38.
(Mili. 20:35) Muli vyonsi namulanga ukuti apa kuombesya namaka mu musango uu tungazwa atonte, ukwiusya mazwi ya Mwene Yesu yano wavwanzile umwisikulu ati, ‘Mukupeela mwaya upolelelo ukulu cuze kuluta mukupokelela!’”
“Ndi Cakuti Wenga Uwa Munomuli Walowa, Ale Asi Pamulandu Wane”
20 Paulo ataali wa yantu asoowilwe aali nu kwizasyukila ufyo wakwe Leza. Waombanga pakuti aisakamala pakuti ataya icisendo pa cilongano. Vino waombesyanga ukwazwa azumila yauze vitamuletelanga umuzano umwi. Paulo wakomelizye ya eluda a ku Efeso ukuti nayo yaipeelesya. Wayanenyile ati: “Apa kuombesya namaka mu musango uu tungazwa atonte, ukwiusya mazwi ya Mwene Yesu yano wavwanzile umwisikulu ati, ‘Mukupeela mwaya upolelelo ukulu cuze kuluta mukupokelela!’”—Mili. 20:35.
Ukuvwikisya Sana Ivyaya Umu Malembelo
(Mili. 19:9) Lelo yamwi yali akome myenzo, yakana ukutaila, yavwanga viipe pamulandu na mazwi ya Mwene pa manso ya antu onsi. Paulo ayasya apita pamwi na alondezi yaya, nga cila wanda ala yakukomana nu kulanzyanya mwi sukulu lyakwe Tilano.
Nanti Yayalwisyanga ‘Yasalangine Kuluta Iyaomba nu Mulimo na Maka’
11 Cifwile Paulo walanzyanyanga na antu mwi sukulu lilyo cila wanda kutandika na 11 koloko ya katondo kufika 16 awazi manguzi. (Mili. 19:9) Insita yii alino kutayanga icongo lelo ali lino kwakayanga sana pa nsita ino aingi yataanga ukuomba imilimo yao pakuti yalye nu kupuuzako. Nomba nga twelenganya ukuti Paulo watwalilile ukulondela mitantikile kwene yii pa myaka iili ipuma, ale waomvile maawazi 3,000 mu kusambilizya antu. Fwandi uli mulandu uno izwi lyakwe Yeova lyasalanganiile ukuluta. Paulo waombesyanga nupya wasenulanga miombele yakwe. Wasenwile insita ya kuomba umulimo wakwe pakuti antu mu wikazi yakwate isyuko lya kuvwa. Icacitike i cani? “Antu yonsi atenzi mu muputule wa mpanga ya Asiya, Ayuda na Akulukuwa kwene, yuvwile izwi lya Mwene.” (Mili. 19:10) Ala umuntu wii wasimikile sana ilandwe lisuma!
(Mili. 19:19) Aingi muli yano acitanga malele yaleta impapulo zyao apali pamwi yazyoca pa manso ya antu. Lino yapenda yazana vino mutengo wakwezyo wali impiya zyakwe siluva mazimbi makumi yasano (50,000).
Nanti Yayalwisyanga ‘Yasalangine Kuluta Iyaomba nu Mulimo na Maka’
15 Kuzewana kuno ya mwana Sikeva yazewanyile kwalenzile antu aingi yatiina Leza, nupya cikwene calenzile aingi iyazumila nu kusya yaata ukulondela imipasi yankota. Aina Efeso yatemilwe sana ivya malele. Antu yatemilwe sana ulozi nu kuzwala incilizi, nupya yatemilwe nu kutipwila antu yauze nupya ilingi vitiipu vyayanga umu mabuku. Aina Efeso aingi yaileetiile mabuku yao a malele kuti yayoce ala na antu yonsi yakulolako—nanti cakuti mabuku kwene yayo yaali aa mutengo sana ngu kulinganya ku mpiya izyayako ndakai. Luka walanda wati: “Mu musango uu uwa maka amuno mazwi ya Mwene yasalangine kuluta, yaomba umulimo na maka.” (Mili. 19:17-20) Ala fwandi icumi cacimvizye ivisambilizyo vya ufi ni mipasi ya nkota! Antu yaya acumi yatusilile cilangililo cisuma naswe. Twikala umu nsi umwaya sana ukutaila imipasi ya nkota. Nga twazana ukuti tukweti vimwi ivyakuma ku mipasi ya nkota, tufwile ukucita ndi vino aina Efeso yacisile: tufwile ukuvisumba zuwa sana! Lekini tutaluke sana ku misango ii iya winyi nanti ivintu vitale uli.
Kuwelenga Baibo
(Mili. 19:1-20) Lino Apolo wali mu Kolinto, Paulo apita ukusalala mpanga pakasi aiiza ku Efeso. Kuko azanako alondezi yamwi nga 2 ayauzya ati, “Uzye mwapokelile umupasi wamuzilo lino mwataile?” Nao yasuka yati, “Tutatala tuvwa ukuti kwaya umupasi wamuzilo.” 3 Paulo ayauzya ati, “Uzye lyene uluwatizyo lwa musango cii luno mwawatiziwe?” Nayo yamwasuka yati, “Uluwatizyo lwakwe Yoane.” 4 Paulo ati, “Uluwatizyo lwakwe Yoane lwali ulwakwe yao azenzukanga. Yoane wanenyile aina Izlaeli ukutaila muli wenga uwali nu kwiza pacisila cakwe, kuli kuti, muli Yesu.” 5 Lino yuvwa cii, yawatiziwe mwi zina lya Mwene Yesu. 6 Paulo aika makasa yakwe panoyali, nu mupasi wa muzilo iwikila panoyali, nao yavwangila mu ndimi zipusanepusane nu kukosola ilandwe lyakwe Leza. 7 Yali yonsi pamwi antu manye aonsi ikumi na yaili. 8 Lyene Paulo aya mu ng’anda yamapepo ya Ayuda, nga pa myezi itatu avwanga ku antu nu kupama ala akwezya na maka ukuyatonsya pamulandu wa Wene wakwe Leza. 9 Lelo yamwi yali akome myenzo, yakana ukutaila, yavwanga viipe pamulandu na mazwi ya Mwene pa manso ya antu onsi. Paulo ayasya apita pamwi na alondezi yaya, nga cila wanda ala yakukomana nu kulanzyanya mwi sukulu lyakwe Tilano.” 10 Wacitanga vikwene kufika na pa myaka iili, na antu yonsi atenzi mu muputule wa mpanga ya Asiya, Ayuda na Akulukuwa kwene, yuvwile izwi lya Mwene. 11 Leza wacitanga vizungusyo ivya kuzunguka kupitila muli Paulo. 12 Nanti ivitambala, ni nsalu kwene zino wazwalanga ndi yatwala ku alwale, ndwala zyao zipola ni mipasi yankota ifuma munoyali. 13 Ayuda yamwi, apitanga ala yakufumya mipasi yankota, nao kwene yezizye ukuomvya izina lya Mwene Yesu pa antu ali ni mipasi yankota. Yavwanga ku mipasi yankota yati, “Tukumupeela ilamulo mwi zina lyakwe Yesu, wino Paulo akakosola, twati fumini.” 14 Acitanga vii, ana yakalume cinimbali, ana yakwe Sikeva, Simapepo Mukulu wa Ayuda. 15 Lelo umupasi wankota uyavwanzya uti, “Namanya Yesu, namanya na vya pali Paulo, nga mwemo mwemwe yaweni?” Lyene umuntu uwali nu mupasi wankota ayazanza na maka ayacimvya onsi. 16 Lyene yonsi kwene yutuka yafuma mu ng’anda yakwe ni nsalu zilepoke, ala iyacisika. 17 Ayuda na Akulukuwa aikalanga mu Efeso yuvwile pali cii. Lyene yonsi yuvwa intete cuze, nga ni zina lya Mwene Yesu licindikwa cuze. 18 Yano ataile aingi iiza yazumila nu kuilongwela paswe vino yacisile. 19 Aingi muli yano acitanga malele yaleta impapulo zyao apali pamwi yazyoca pa manso ya antu. Lino yapenda yazana vino mutengo wakwezyo wali impiya zyakwe siluva mazimbi makumi yasano. 20 Mu musango uu uwa maka amuno mazwi ya Mwene yasalangine kuluta, yaomba umulimo na maka.