Ivyeo Vya Kuomvya Umu Kabuku Kakuti Swe Ina Klistu nu Mulimo Witu
SEPETEMBA 6-12
IVYUMA IVYAYA UMWI IZWI LYAKWE LEZA | MALANGO 33-34
“Mwalondesya Ukucingililwa ‘mu Makasa Yakwe Yeova’”
it-2 ifwa 51
Yesyuluni
I zina lya mucinzi lino yamilangako Aina Izlaeli. Muli Seputuwajinti iya mu Cigliki, izwi lyakuti “Yesyuluni” lyatandike ukuomviwa ukuloza uku kutemwa. Izina lyakuti Yesyuluni lyali nu kulaiusyako Aina Izlaeli ukuti aantu asoololwe ukuya umu upangano na Yeova nupya cali nu kuyalenga yatwalilile ukuya acumi kuli aliwe. (Malan. 33:5, 26; Eza. 44:2) Pali Malango 32:15, izina lyakuti Yesyuluni lyaomviwa umu nzila ipusaneko. Mu cifulo cakuti Aina Izlaeli iikale ukulingana na upiliulo wi zina lyao ilya kuti Yesyuluni, yatandike ukuya ni cilumba, ukusula uwayaumvile nu kupata Kapususya wao.
rr ifwa 120, kambokosi
Icingatwazwa Ukuya Akome Nupya
Twamanya ukuti imyaka iingi uku cisila lino Ezekelo atatala wayako, kasesema Mose walanzile ukuti Yeova ataakwata sile amaka lelo akaomvya na amaka yayo uku kwazwilizya antu yakwe. Mose walemvile ukuti: “Leza aliwe waya kacingilila winu mu nsita zyonsi. Akamufukatila ningo mu makasa yakwe.” (Malan. 33:27) Umu cumi, ndi cakuti twapepa kuli Leza lino tuli ni intazi, alatufukatila umu makasa yakwe, kutukatusya, alino nu kutwazwa pakuti tuye akome nupya.—Ezek. 37:10.
w11 9/15 ifwa 19 pala. 16
Mwasimula nu Mukozya
16 Wakwe Abulaamu, Mose nawe kwene ataweni ukufikiliziwa kwa ulayo uno Leza walavile. Lino Aina Izlaeli yali umupiipi nu kwingila umu Mpanga ya Ulayo, Leza wanenyile Mose ukuti: “Wemo umaya ukalolekesye sile impanga ilya patali patali.” Cii cacitike pa mulandu wakuti wene na Aloni, yasosile sana lino antu yapondwike icakuti yatiile nu kuya acumi kuli Leza pa manso ya Ina Izlaeli lino yali uku manzi ya ku Meliba. (Malan. 32:51, 52) Uzye Mose watoovwike nanti ukusoka? Awe foo. Lelo wanenyile antu pa mapaalo yano yaali nu kupokelela, nupya wasyalikizye na mazwi aakuti: “Icumi mwe Ina Izlaeli mwemwe alongo! Kutatala kwaya yamwi akoline namwe, uluko luno Yawe watuula. Yawe umwisikulu ali cisyangu nu lupanga lwinu, ulwakumucingilila nu kumupeela ucimvyo.”—Malan. 33:29.
Ukuvwikisya Sana Ivyaya Umu Malembelo
it-2 ifwa 439 pala. 3
Mose
Mose wali ni myaka 120 lino wafwile. Baibo yalanda pali vino wali lino acili ukufwa ukuti: “Ala lilyo acili na amaka, nu kulola ala acili akulola ningo.” Yeova wamuzisile uku ncende itamanyikwa na pali ndakai. (Malan. 34:5-7) Afwile wacisile vii pa kucingilila Aina Izlaeli kuti yataya umu kupepa kwa ufi ukupitila umu kucindika ilindi lyakwe Mose. Casininkiziwa ukuti Ciwa walondanga ukuomvya umwili wakwe Mose umu nzila kwene iyo, pano Yuda umusambi Umwina Klistu nupya umwina wakwe Yesu Klistu walemvile ukuti: “Lino Mikaeli malaika mukalamba yapusine na Ciwa nu kutandika ukupaazyanya pa citumbi cakwe Mose, waicefizye, atamupingwile nupya ataomvizye amazwi ya miponto, lelo watiile: ‘Si Yeova akukalipile.’” (Yuda 9) Lino Aina Izlaeli yatatala ingila umu mpanga iya Kenani ala yakutungululwa na Yoswa, yalosizye Mose pa manda 30.—Malan. 34:8.
SEPETEMBA 13-19
IVYUMA IVYAYA UMWI IZWI LYAKWE LEZA | YOSWA 1-2
“Vino Mungacita Pakuti Mutunguluke Umu Umi”
w13 1/15 ifwa 8 pala. 7
Mwaya Asipe Pano Yeova Ali Namwe!
7 Pakuti tuye asipe lino tukucita ukulonda kwakwe Leza, tulinzile ukulaisambilizya Baibo nu kulacita vino tukusambilila. Vikwene ali vino Leza wanenyile Yoswa lino wapyanyile Mose, wamunenyile ukuti: “Ule uposye nupya uzyansye. . . . Utakezye kutazyela isunde nanti lyonga pali yayo. . . . Lupapulo luu ulwa Masunde lulinzile lwawelengwa lyonsi lino mukupepa. Mulinzile mwalupituluka umusanya nu usiku, pakuti mutekele pakucita vyonsi vino vyalembwa mwenemo. Ndi caya vivyo, lyene mulaya nu longo nupya mutalaposiwa.” (Yoswa 1:7, 8) Yoswa walondiile ukusunda kuu nupya waomvile ningo sana. Naswe kwene nga twacita vino Yoswa wacisile, tulaya asipe sana nupya nupya tulaomba ningo umu mulimo wakwe Leza.
w13 1/15 ifwa 11 pala. 20
Mwaya Asipe Pano Yeova Ali Namwe!
20 Cikatala sana ukucita ukulonda kwakwe Leza lino twaya ni intazi umu nsi ii yakwe Satana umwaya ivintu iviipe. Nomba tutaya swenga. Leza waya naswe. Nupya nu Mwanakwe kwene, Umutwe wa cilongano, nawe kwene waya naswe. Nupya kwaya ya Nte Yakwe Yeova ukucila pali 7,000,000 umu nsi yonsi. Fwandi, lekini tutwalilile ukuya nu utailo nu kulasimikila ilyasi lisuma ala tukwiusya lembo lya mwaka ilya mu 2013 ilyakuti: “Uposye nupya uzyansye. . . . Yawe [Yeova] Leza wako amayanga nawe.”—Yoswa 1:9.
Ukuvwikisya Sana Ivyaya Umu Malembelo
w04 12/1 ifwa 9 pala. 1
Visinka Ivyaya Umwi Buku Lyakwe Yoswa
2:4, 5—U mulandu ci uno Laabu wabepiile aomvi ya mwene aaile umu kulonda inengu? Laabu wisile umi wakwe umu uzanzo pakuti acingilile inengu pa mulandu wakuti wataile Yeova. Fwandi Laabu ataluvyanyizye pa kufisa inengu uku yonsi alondanga ukucita iviipe uku yantu yakwe Leza. (Mateo 7:6; 21:23-27; Yoani 7:3-10) Alino, Laabu walondololwa ukuti wali u “mololoke pa manso yakwe Leza kupitilila umu milimo yakwe” isuma, ukwikako sile na pali vino atalanzile icumi uku aomvi yano umwene watumile.—Yakobo 2:24-26.
SEPETEMBA 20-26
IVYUMA IVYAYA UMWI IZWI LYAKWE LEZA | YOSWA 3-5
“Yeova Akapaala Yayo Akalangizya Utailo”
it-2 ifwa 105
Yodani
Ukufuma pali Yemba wa Galili ukuya uku nkoleelo, uluzi lwa Yodani lwazika ukutandika pali mita wenga ukufika uku mamita yatatu, nupya limwi lukasalala ukutandika apa mamita 27 ukufika uku mamita 30. Lelo icisiku cene amanzi umu luzi lwa Yodani yakavulilako icakuti lukazikilako nu kusalilako. (Yoswa 3:15) Vino uluzi lwazuzile, citali nu kwangukila uluko lwa Ina Izlaeli umwali aonsi, anaci, na ana ukulamba uluzi lwa Yodani, makamaka nga yakulambila umupiipi nu musumba wa Yeliko. Lwakwata sana umukuku icakuti antu akowa yakasendwa. Lelo umu cizungusyo, Yeova wapatwile uluzi lwa Yodani icakuti Aina Izlaeli yalamvile pa musili uume. (Yoswa 3:14-17) Lino papisile imyaka iingi, Eliya wacisile icizungo icili cimwi ala yali na Elisya, nupya Elisya wizile acita icili cimwi kwene ala ali wenga.—2 Yamwene 2:7, 8, 13, 14.
w13 9/15 ifwa 16 pala. 17
Mwaaleka Vino Yeova Akatwiusyako Vyalenga Imyenzo Inu Iyaya ni Nsansa
17 U mu nzila ci muno ukulanga utailo kungatwazwila uku komya utailo muli Yeova? Elenganyini api lyasi lya muli Baibo ilikalanda pali vino Aina Izlaeli ingile umu Mpanga ya Ulayo. Yeova wanenyile ya simapepo asenzile imbokosi ya upangano ukuti yapite pa luzi lwa Yodani. Nomba, lino yafisile pa luzi lwa Yodani yazanyile iluzula pa mulandu ni imvula iyatonyizye. I vyani vino Aina Izlaeli yali nu kucita? Uzye yali nu kupanga inkambi uku mbali ya luzi nu kulolela imilungu nanti ukucilapo ukuti manzi yacepe? Awe foo, yataile muli Yeova nu kulondela vino wayanenyile. I vyani ivyacitike? Baibo ikalanda ukuti: “Zuwazuwa lino yasimapepo asenzile Mbokosi ya Upangano yafika uku Yodani nga ni ngazo zyao zyakumya amanzi umu mbali ukufuma ukupela ya luzi iyata ukupita. . . . Yasimapepo yimilila silili pa musili uume apakasi ka Luzi Lwa Yodani nga Aina Izlaeli yonsi yala yakulamba, mpaka uluko lonsi ilulamba.” (Yoswa 3:12-17) Elenganyini pali vino antu yakomeleziwe lino yaweni amanzi ali nu mukuku yata ukupita! Utailo wa Ina Izlaeli wakomile sana pa mulandu wakuti yalondiile vino Leza wayanenyile.
w13 9/15 ifwa 16 pala. 18
Mwaaleka Vino Yeova Akatwiusyako Vyalenga Imyenzo Inu Iyaya ni Nsansa
18 Ica cumi ukuti ndakai Yeova asicita ivizungusyo uku yantu yakwe wakwe vino wacitanga mpiti, lelo akayapaala ndi cakuti yakulangizya utailo. Umupasi wakwe Leza ukuyazwa ukutwalilila ukuomba umulimo uno yapeelwa uwa kusimikila ilyasi ilisuma umu nsi yonsi. Nupya Inte yakwe Yeova ikalamba, kuli kuti Klistu Yesu wino watuutulwilwe, walavilwe ukuti akulaya na asambi yakwe lino yakuomba umulimo uu ucindamisye lino wayanenyile ukuti: “Acino fwandi, yangini mukapange antu amu nko zyonsi ukuya asambi . . . Namayanga namwe amanda yonsi ukufika nu ku mpelelekezyo ya nsi.” (Mate. 28:19, 20) Ya Nte aingi aali ni insonyi nupya auvwanga intete, yasininkizya ukuti umupasi wa muzilo wakwe Leza wayazwa ukuya asipe icakuti yakasimikila nu ku yantu yano yatamanya.—Belengini Masamu 119:46; 2 Kolinto 4:7.
Ukuvwikisya Sana Ivyaya Umu Malembelo
w04 12/1 ifwa 9 pala. 2
Visinka Ivyaya Umwi Buku Lyakwe Yoswa
5:14, 15—Uzye “musika mukalamba uwa vita vyakwe Yeova” a weni”? Musika uwaile umu kukomelezya Yoswa lino yali umupiipi nu kupoka Impanga ya Ulayo wamanyikwa ukuti “Izwi”, kuli kuti Yesu Klistu uwaliko lino antu yatali yaumbwe. (Yoani 1:1; Danieli 10:13) Tukaya nu luzango ukumanya ukuti Yesu Klistu uwapeelwa ululumbi, akaazwa antu yakwe Leza ndakai lino yakuomba imilimo yakwe Leza!
SEPETEMBA 27–OKOTOBA 3
IVYUMA IVYAYA UMWI IZWI LYAKWE LEZA | YOSWA 6-7
“Talukini Uku Vintu Ivya Sile Sile”
w10 4/15 ifwa 20 pala. 5
Mutaalolekesya Ivintu Ivya Sile Sile!
5 Imyaka iingi uku cisila, amanso ya Mwina Izlaeli uwi zina lyakuti Akani yamuletelile icakuti wivile ivintu vimwi vino yaposile umu musumba uwa Yeliko. Leza walanzile ukuti ivintu vyonsi ivya mu musumba vyali nu kononwa, ukufumyako sile ivintu vimwi ivyali nu kupeelwa kuli Yeova. Aina Izlaeli yayacelwile ukuti: “Muisunge ku vintu vino vyapeelwa ukononwa, kuti mutailetela uwononesi” nu kusenda ivintu vimwi umu musumba. Lino Akani wakanyile ukuvwila, amu musumba wa Ai yacimvizye Aina Izlaeli nupya yamwi pali aliyo yafwile. Akani wafisile vino wacisile, ukufikila lino wasokolwilwe. Akani watiile: ‘Lino naweni vino twasamfile, nakumvilwe ivintu vii nu kuvitola.’ Vino manso yakwe yalondanga vyalenzile ukuti aononwe ‘kumwi na vyonsi vino wali navyo.’ (Yoswa 6:18, 19; 7:1-26) Akani wacisile vino yamulesizye.
w97 8/15 ifwa 28 pala. 2
U Mulandu ci Uno Tulinzile Ukusokolwela Iviipe?
Mulandu onga uno tulinzile ukusokolwela iviipe u wakuti cikalenga icilongano ukutwalilila ukuya icisanguluke. Yeova waya a Leza umusanguluke nupya a Leza wa muzilo. Akalonda ukuti yonsi akamupepa yaye asanguluke muli vyonsi. Izwi lyakwe likatuneena ukuti: “Vino mwemwe yana ya cuvwila, tiini ukutungululwa nu lunkumbwa luno mwakweti mpiti lino mutaamanyile Leza, wakwe vino uwamwamile waya u wa muzilo, avino namwe kwene muye amuzilo muli vyonsi vino mukucita pano calembwa ukuti: ‘Mulinzile ukuya amuzilo, pano nene wa muzilo.’” (1 Petulo 1:14-16) Muntu umukowele nanti akucita iviipe angalenga umu cilongano muye imiyele iipe, nupya Yeova angata ukupaala icilongano consi kufikila lino kwaya ukucitapo vimwi pakuti umuntu wiyo alungikwe nanti azingwe.—Loliniko na Yoswa, cipande 7.
w10 4/15 ifwa 21 pala. 8
Mutaalolekesya Ivintu Ivya Sile Sile!
8 Aina Klistu yacumi nayo kwene cingayacitikila ukuti yaye nu lunkumbwa lwa manso alino nu lunkumbwa lwa mwili. Ali mulandu uno Izwi Lyakwe Leza likatukomelezezya ukuti tulinzile ukuikaanya muli vino tukalola na muli vino tukalondesya. (1 Koli. 9:25, 27; belengini 1 Yoani 2:15-17.) Umonsi umulungame Yobo wamanyile ukulemana ukwaya pa kulola nu kulondesya ukucita vimwi. Watiile: “Nemo napangana mpiti na manso yane ukukana lolekesya pali mwali.” (Yobo 31:1) Yobo atalozizye sile umukuti atali nu kulema umwanaci umu nzila iipe, lelo walozizye nu mukuti atali nu kulaelenganya pa kucita ivintu vivyo. Yesu wakomizye icisinka pali vino tutalinzile ukuya na melenganyo aipe lino watiile: “Wensi uwatwalilila ukulolekesya umwanaci nu kumukumbwa ala watacita mpiti nawe ucende umu mwenzo.”—Mate. 5:28.
Ukuvwikisya Sana Ivyaya Umu Malembelo
Mauzyo Yano Aakabelenga Yakauzya
Umu nsita ya ina Izlaeli, ndi asilika yazinguluka umusumba uli onsi ala yasya yauzanze. Ndi cakuti yazinguluka umusumba pa manda aingi, ala antu yamalya ivyakulya ivingi pali vino yasunzile. Ndi cakuti asilika yazanza umusumba, yatoolanga ivintu vyonsi vino yakulonda umu musumba uwo, ukwikako sile ni vyakulya vyonsi vino vyasilemo. Ali mulandu kwene uno aakasambilila pa vintu vya mpiti yazana ivyakulya ivinono sile, nanti ukwaula ukuvizana umu vitalang’anda ivya misumba iya mu Palestine ino yazanzilwe umu musango uli onga kwene wa musumba wa Yeliko. Lelo umu vitalang’anda vya musumba wa Yeliko mwene mwazanyilwe ivyakulya. Ibuku limwi (Biblical Archaeology Review) likalanda ukuti: “Yazanyile sana ivyakulya umu musumba wa Yeliko ni viya vya kumata.” Nupya ibuku lii lyalanzile nu kuti: “Umu musumba wa Yeliko u mwazanyilwe ivyakulya ivingi sana ukuluta uku misumba yuze ino yazanzilwe.”
Baibo ikalanda ukuti Aina Izlaeli yatatozile ivyakulya ivili vyonsi umu musumba wa Yeliko pano Yeova wayakanyizye ukucita vivyo. (Yoswa 6:17, 18) Baibo nupya ikalanda ukuti Aina Izlaeli yazanzile umusumba wa Yeliko ala alino aikazi ya mu musumba yamala sile ukuzombola, fwandi pa nsita iyo kwali ivyakulya ivingi sana. (Yoswa 3:15-17; 5:10) Fwandi pa mulandu wakuti umu musumba mwali ivyakulya ivingi apa cisila ca kuzanza umusumba, cikalangilila ukuti aina Izlaeli yazingulwike umusumba wa Yeliko apa manda anono, wakwe vino Baibo ikalanda.
OKOTOBA 4-10
IVYUMA IVYAYA UMWI IZWI LYAKWE LEZA | YOSWA 8-9
“Vino Tungasambilila Ukwi Lyasi Ilikalanda pa Ina Gobyoni”
it-1 mafwa 930-931
Gibyoni
Ivyacitike Umu Manda Yakwe Yoswa. Mu manda yakwe Yoswa, uluko lwa Ina Hivi ulwali pa nko 7 izya Ina Kenani izyali nu kononwa, lwikalanga umu Gibyoni. (Malan. 7:1, 2; Yoswa 9:3- 7) Aina Gibyoni yayamanga nu kuti Aina Amoli, pano insita zimwi izina lii lyaomviwanga ukulozya uku Ina Kenani yonsi. (2 Sam. 21:2; Loliniko na Utan. 10:15-18; 15:16.) Kupusanako na Ina Kenani yauze, Aina Gibyoni yilwike ukuti nanti cakuti yakweti asilika amaka nu musumba ukome, yali nu kucimviwa pano Yeova walwilangako Aina Izlaeli. Fwandi, pa cisila ca kononwa kwa musumba uwa Yeliko nu wa Ai, aonsi Aina Gibyoni ukwimililako ni misumba itatu iya Ina Hivi kuli kuti Kefila, Beeloti, na Kilyati Yealimu (Yoswa 9:17) yaile uku Giligali kuli Yoswa kuti yakapange umutende. Aonsi aimililangako Aina Gibyoni yazwazile ivyakuzwala ni ndyatu ivilepoke, nupya yasenzile inyambi zyakwe waini izya mpiti nu mukate uume nupya uvungoke, yacisile vii pakuti ciloleke kwati yafumile uku mpanga iya kutali na pakuti Aina Izlaeli yatakayazanze. Yilwike ukuti Yeova wakwata amaka lino yaweni vino wacisile uku Ina Ejipti nu ku yene yaili Aina Amoli, kuli kuti Siooni na Ogi. Lelo umu mucenjelo yatalanzile pa vyacitikile umusumba wa Yeliko nu wa Ai, pano ala patalengile pano imisumba ii yononilwe icakuti ni lyasi lifike ‘uku mpanga iya kutali’ lino yacili ukutenuka. Aimililango Aina Izlaeli yaceecesile ivintu vivi nu kuzumila ukuti vino aonsi yaya yalandanga ivya cumi nupya yapanzile upangano na aliwo nu kuyaleka yatwalilile ukuya nu umi.—Yoswa 9:3-15.
w11 11/15 ifwa 8 pala. 14
“Mutaezya Ukutaila Amano Inu Foo”
14 Pa mulandu wakuti tutamalilika, swensi kwene kumwi na aina aomba ueluda pa myaka iingi tulinzile ukucenjela pakuti tutailila ukulondela utunguluzi wakwe Yeova lino tukupingula pali vimwi. Elenganyini pali vino Yoswa uwapyanyile Mose, na aikolo amu Izlaeli yacisile lino Aina Gibyoni ali acenjele yayabefile nu kuyaneena ukuti yafumile uku mpanga iya kutali. Yoswa na auze yapanzile umutende na Aina Gibyoni alino nu kupangana upangano nayo ukwaula ukuti yuzye Yeova. Nanti cakuti pa cisila Yeova watungilile vino yapangine, walesile ukuti vino yafizilwe ukulenga utunguluzi kuli aliwe vilembwe umu Malembo pakuti naswe twasambililako.—Yoswa 9:3-6, 14, 15.
w04 10/15 ifwa 18 pala. 14
“Katuka Ukendezye Impanga”
14 Yayo aimililangako Aina Gibyoni iyalanda iyati: “Musambazi kwene swemo kuno twafuma ukutali sana, pamulandu wa kuvwa ululumbi lwakwe Yawe Leza winu.” (Yoswa 9:3-9) Ivyakuzwala alino ni vyakulya vyalenzile ciloleke kwati yaafumile ukutali sana, lelo umucumi kuno Aina Gibyoni yaafumile kwatalimfile sile ma Kilomita 30 ukufika uku Giligali. Fwandi cii calenzile ukuti Yoswa na aikolo yapange umutende na Aina Gibyoni alino ni misumba iyali umupiipi iyaombelanga pamwi na Aina Gibyoni. Uzye Aina Gibyoni yabefile sile pakuti yatakononwe? Awe foo, lelo vino yacisile vyalangilile nu kuti yalondesyanga ukuti Leza wa Ina Izlaeli ayapaala. Yeova wazumilizye ukuti Aina Gibyoni ‘yatiya inkwi nu kusembela iuvi lyonsi manzi’ nupya aliyo yali nu kulatiya inkwi zya kuomvya pa kupeela malambo kuli Yeova. (Yoswa 9:11-27) Aina Gibyoni yaipeelisye ukutwalilila ukuomba imilimo iya pansi umu mulimo wakwe Yeova. Yamwi yafwile yali pa yaomvi ya mu ng’anda ikulu yakwe Leza afumile uku Babiloni nupya aizile iyatandika ukuombela api tempele ilyakuuzilwe cipya cipya. (Ezila 2:1, 2, 43-54; 8:20) Tungayakolanya ndi cakuti tukutwalilila ukuya pa mutende na Leza, alino nu kuipeelesya ukuomba imilimo yakwe kumwi na iyo ikaloleka ukuti iya pansi.
Ukuvwikisya Sana Ivyaya Umu Malembelo
it-1 ifwa 1030
Kukulika
Kulingana ni sunde lino Yeova wapeezile Aina Izlaeli, ya kacita ya viipe yamwi yayakulikanga pa cimuti pa cisila ca kuyakoma pa kulangilila ukuti yali ‘atiipwe na Leza’, nupya yayakulikilanga pa ncende pano antu aingi yakuyalola pakuti nayo yasambilileko. Umuntu wino yakulika pa cimuti yali nu kumufumyapo nu kumuzika lino cicili ukufika manguzi, pano ukuleka umuntu wiyo atwalilile ukuya pa cimuti usiku onsi kwali nu kulenga impanga ino Leza wapeezile Aina Izlaeli iye ikowele. (Malan. 21:22, 23) Aina Izlaeli yalondelanga isunde lii nanti cakuti umuntu uwakomwa asi Mwina Izlaeli.—Yoswa 8:29; 10:26, 27.
OKOTOBA 11-17
IVYUMA IVYAYA UMWI IZWI LYAKWE LEZA | YOSWA 10-11
“Yeova Walwilangako Aina Izlaeli”
it-1 ifwa 50
Adonizedeki
Wali u mwene wa Yelusalemu pa nsita ino Aina Izlaeli yapokanga Impanga ya Ulayo. Adonizedeki waombiile pamwi na aene yauze aamaka aikalanga uku Uwondaka wa luzi lwa Yodani kuti yalwisye Yoswa na asilika yakwe. (Yoswa 9:1-3) Lelo Aina Hivi yene aikalanga umu mpanga iya Gibyoni yapanzile umutende na Yoswa. Pakuti yafulule Aina Gibyoni nu kulesya alwani yauze ukuyazanza, Adonizedeki wakolonganike asilika yakwe na asilika ya yene 4 aa Ina Amoli kuti yazanze nu kulwisya Aina Gibyoni. Vino Yoswa wacisile pa kucingilila Aina Gibyoni nu kuzanza asilika aumine akapi, vyalenzile ukuti aene 5 yutukile uku Makeda nu kuyafisama umu ciwina iicali umu ciliwe. Yoswa walemile Adonizedeki na yene yauze 4 nu kuyakulika pa vimuti. Nu mu kusyalikizya, imili yao yaisumbile umu ciwina icali umu ciliwe, nupya iciwina cico cali ali lindi lyao.—Yoswa 10:1-27.
it-1 ifwa 1020
Imvula Iya Mawe
Yeova waomvizye imvula iya mawe. Insita zimwi Yeova waomvyanga imvula ya mawe pakuti afikilizye ukulonda kwakwe, nu kulanga ukuti wakwata sana amaka. (Masa. 148:1, 8; Eza. 30:30) Umuku wa kutandikilapo uno wacisile vii, alili lino waleesile icinkunka icalenga 7 pa Ina Ejipti, lino walenzile ukuti imvula ya citalawe iyonone ivilimwa, imiti, alino na antu ni inyama izyali umu mpanga ukufumyako sile Aina Izlaeli ali umu mpanga ya Gosyeni. (Kufu. 9:18-26; Masa. 78:47, 48; 105:32, 33) Pa cisila, lino Aina Izlaeli yali umu Mpanga ya Ulayo ala yakutungululwa na Yoswa, yaile umu kwazwilizya Aina Gibyoni azanzilwe na aene 5 Aina Amoli, nupya kwene Yeova waomvizye imvula iya mawe pa konona Aina Amoli. Umuku uu wene, antu afwile uku mvula ya mawe yavuzile ukucila yano Aina Izlaeli yakomile.—Yoswa 10:3-7, 11.
w04 12/1 ifwa 11 pala. 1
Visinka Ivyaya Umwi Buku Lyakwe Yoswa
10:13—Uzye icintu cii icakuzungusya cingacitika uli? “Uzye kwaya cimwi icatalila Yawe [Yeova],” Kaumba wi yulu ni nsi? (Utandiko 18:14) Yeova nga akulonda, angasenula vino insi ikazinguluka pakuti antu ya pano nsi yalola ukuti ilanzi nu mwezi visikupita. Nanti angaleka ukuti insi nu mwezi vitwalilile ukuzinguluka vivi kwene vino vikazinguluka lyonsi, lelo imyengelele ukufuma ukwi lanzi nu mwezi iyakozya pano nsi umu nzila yakuti patwalilile ukuya apaswepe lyonsi. Usi mulandu na vii vino twalandapo, ‘kutatala kwaya uwanda uwaya kwakwe uwa.’—Yoswa 10:14.
Ukuvwikisya Sana Ivyaya Umu Malembelo
w09 3/15 ifwa 32 pala. 5
Mauzyo Yano Aakabelenga Yakauzya
Nanti cakuti mabuku yamwi yalumbulwa muli Baibo nupya yaomviwanga, tutalinzile ukusondwelela ukuti yali amuzilo. Nanti ciye vivyo, Yeova Leza waleka ukuti ivyalembwa umwaya “amazwi yakwe Leza witu” ‘vikalilile amanda pe.’ (Eza. 40:8) Icacumi ukuti vino Yeova wasoolola ukuti viye umu mabuku 66 amuli Baibo, ala ali vino tukulondekwa pakuti tuye ‘afikepo ukuipekanya ningo ukuomba umulimo onsi usuma.’—2 Tim. 3:16, 17.
OKOTOBA 18-24
IVYUMA IVYAYA UMWI IZWI LYAKWE LEZA | YOSWA 12-14
“Mwaombela Yeova nu Mwenzo Onsi”
w04 12/1 ifwa 12 pala. 2
Visinka Ivyaya Umwi Buku Lyakwe Yoswa
14:10-13. Lino Kalebu wali ni myaka 85, walenzile umulimo ukome uwa kuzinga aikazi ya mu citungu ca Hebuloni. Mu ncende ii mwali Aina Anaki aonsi aali atuuluke sana. Ukupitila umu kwazwa kwakwe Yeova, umusilika wii uwa maka wacimvizye, nupya Hebuloni wiizile iuya u musumba wa kuzinamo. (Yoswa 15:13-19; 21:11-13) Kuli vino Kalebu wacisile, tukasambililako ukuti tutalinzile ukutiina imilimo ikome ino twapeela umwi iuvi.
w06 10/1 ifwa 18 pala. 11
Utailo nu Kutiina Leza Vikalenga Tuye Asipe
11 Utailo wa musango uwo, ukaya ukukulilako. Nupya ukakulilako ndi cakuti tukwikala ukulingana ni cumi cino twasambilila, ‘kuyuvwila sweineco’ usuma wa kusambilila icumi, kulola vino mapepo itu yakaasukwa, alino nu kulola inzila zyuze zino Yeova akatutungulwilamo umu umi. (Masamu 34:8; 1 Yoani 5:14, 15) Tungasinkizya ukuti utailo wakwe Yoswa na Kalebu wakomileko lino yailoliile usuma wakwe Leza. (Yoswa 23:14) Yamazile ulendo wa myaka 40 umu lwanga, wakwe vino Yeova wayalavile. (Mpendwa 14:27-30; 32:11, 12) Yapeezilwe umulimo ucindame lino yalwisyanga Aina Kenani pa myaka 6. Nu mu kusyalikizya, yaipakizye umi usuma nupya yapokelile ni vya upyanyi vyao. Mu cumi Yeova akapaala aomvi yakwe autailo nupya asipe lino yakumuombela!—Yoswa 14:6, 9-14; 19:49, 50; 24:29.
Ukuvwikisya Sana Ivyaya Umu Malembelo
it-1 mafwa 902-903
Gebali
Pa mpanga zino Yeova wanenyile Yoswa ukuti Aina Izlaeli yalinzile ukupoka pali “ni mpanga ya Ina Gebali.” (Yoswa 13:1-5) Aakakaanya yakalanda ukuti umusumba wa Gebali wali ukutali sana na Katutu ka mpanga ya Ina Izlaeli (makilomita 100 ukufuma uku Katutu ka mpanga yakwe Dani] nupya Aina Izlaeli yatatazile iyapokapo impanga ii. Asambilile yamwi nayo yalanda ukuti amazwi ya Ciebele ali pa cikomo cii yafwile yaponga, nupya pafwile pali amazwi akuti “impanga iyalemenkana ni mpanga iya Lebanoni,” nanti akuti ‘impanga iyafisile uku mupaka wa Ina Gebali.’ Lelo, pakuti vino Yeova wayalavile ivyaya pali Yoswa 13:2-7 vifikiliziwe, yalondekwanga ukucita vino wayanenyile. Fwandi ukukanaya ni cuvwila u kwalenzile ukuti Aina Izlaeli yatapoka impanga ya Ina Gebali.—Loliniko na Yoswa 23:12, 13.
OKOTOBA 25-31
IVYUMA IVYAYA UMWI IZWI LYAKWE LEZA | YOSWA 15-17
“Mwacingilila Ica Upyanyi Cinu Icicindamisye”
it-1 ifwa 1083 pala. 3
Hebuloni
Lino Aina Izlaeli yazanzile incende iya ku Katutu ka mpanga iya Kenani, yakomile antu aikalanga umu Hebuloni kumwi nu mwene kwene (uwamanyikwa ukuti uwapyanyile Hoamu). (Yoswa 10:36, 37) Nanti icakuti Aina Izlaeli atungululwanga na Yoswa yacimvizye asilika Aina Kenani, cikaloleka kwati yatapanzile papo kwene iumba ilya yasilika ilyali nu kusyala likulinda umusumba ndi cakuti yauze yaya umu kuzanza. Camanyikwa ukuti lino Aina Izlaeli yaile uku nkondo uku mpanga yuze, Aina Anaki yamwi yaswilile umu Hebuloni, na cii calenzile ukuti Kalebu (nanti ana yakwe Yuda atungululwanga na Kalebu) apeelwe umulimo wa kupoka umusumba nupya. (Yoswa 11:21-23; 14:12-15; 15:13, 14; Yakapi. 1:10) Musumba wa Hebuloni uno pa kutandika wapeezilwe kuli Kalebu uwa mu mutundu wakwe Yuda, wizile iuya umusumba ucindame sana, kuli kuti umusumba wa kuzinamo. Nupya wali u musumba muno ya simapepo ikalanga. Lelo “impanga iyaya uku musumba uu kumwi ni mizi,” yapiilwe kuli Kalebu.—Yoswa 14:13, 14; 20:7; 21:9-13.
it-1 ifwa 848
Milimo ya Uzya
Lino ivyalumbulwa muli Baibo vyacitikanga, ilingi antu yano yacimvyanga umu ulwi yayapeelanga umulimo wa uzya. (Malan. 20:11; Yoswa 16:10; 17:13; Esita 10:1; Eza. 31:8; Ndosya 1:1) Lino Aina Izlaeli yali umu uzya, Aina Ejipti yayapeezile umulimo wa kukuula imisumba ya kusungilamo ivyakulya, kuli kuti umusumba wa Pitomu nu wa Lamesesi. (Kufu. 1:11-14) Lino Aina Izlaeli yafisile sile umu Mpanga ya Ulayo, mucifulo ca kulondela isunde lino Yeova wayapeezile ilya kuzinga Aina Kenani yonsi nu kuyakoma, yene yatandike ukuyapeela imilimo ya uzya. Kucita vii kwalenzile ukuti Aina Izlaeli yatandike ukupeepa ya leza ya ufi. (Yoswa 16:10; Yakapi. 1:28; 2:3, 11, 12) Umwene Solomoni watwalilile ukupeela Aina Kenani, kuli kuti Aina Amoli, Aina Hiti, Aina Pelizi, Aina Hivi, na Ina Yebusi imilimo ya uzya.—1 Yamw. 9:20, 21.
it-1 ifwa 402 pala. 3
Kenani
Nanti cakuti Aina Kenani aingi yapuswike nupya yataposwilwe impanga, nalyo kwene tungalanda ukuti “Yawe [Yeova] wapeezile aina Izlaeli impanga yonsi ino walavile nu mulapo ukupeela ku vikolwe vyao,” ukuti wayapeezile “ulongo monsi umu mpanga yao,” nu kuti “kutali nanti ulayo onga pa malayo asuma yano Yawe walavile Aina Izlaeli uno utafikiliziwe.” (Yoswa 21:43-45) Alwani yonsi aa Ina Izlaeli yali ni intete, na cii calenzile ukuti Aina Izaeli yatatiina icili consi. Ku cisila, Leza wanenyile Aina Izlaeli ukuti alaafumya Aina Kenani “panono panono” pakuti umu mpanga iya mutakasyale sile na pakuti inyama zya mpanga zitakavule mwenemo. (Kufu. 23:29, 30; Malan. 7:22) Nanti icakuti Aina Kenani yakweti ivyanzo ivya maka ukwikako sile na maceleta ya vyela, tutanga tulande ukuti Yeova wafizililwe ukufikilizya vino walavile pa mulandu sile uwakuti Aina Izlaeli yafizilwe ukupoka impanga zimwi. (Yoswa 17:16-18; Yakapi. 4:13) Lelo ivyalembwa vikalangilila ukuti insita zimwi icalenganga Aina Izlaeli ukucimviwa a pa mulandu nu kukanaya na ucisinka.—Mpe. 14:44, 45; Yoswa 7:1-12.
Ukuvwikisya Sana Ivyaya Umu Malembelo
Uzye Mwamanyapo Uli?
Uzye umu mpanga ya ina izlaeli mwali sana imiti iingi ndi vino Baibo ikalanda?
BAIBO ikalanda ukuti incende zimwi izyali umu Mpanga ya Ulayo, imiti “yavuzile.” (1 Yamw. 10:27; Yoswa 17:15, 18) Lelo, vino imiti yacepa ndakai umu ncende izingi ku mpanga kwene iiya, antu yamwi yangaatwisika ngi cakuti imiti yavuzile.
Ibuku limwi (Life in Biblical Israel), likalondolola ukuti “Imiti iyali umu mpanga ya ina Izlaeli yavuzile sana kucila vino yaaya ndakai.” Umu myamba mwali imiti ingi ino yamanga mazina apusane-pusane (Aleppo pine, evergreen oak na terebinth). Umu ncende ya myamba ino yamanga yakuti Syefela, mwali miti ya myangazi ingi sana.
Ibuku limwi (Plants of the Bible), likalanda ukuti ndakai, umu ncende zimwi zya mu Izlaeli mutaaya imiti. Uzye icani icalenga? Ibuku kwene lii lyalondolwile ukuti: “Antu yonona ivimelwa ni miti ingi pakuti yakwate incende ikalamba ya kulimamo, nu kucemelamo iviteekwa, nupya yakaomvya imiti iiyo ukukuulilako mang’anda nu kutiiya inkwi.”