Ivyeo Vya Kuomvya Umu Kabuku Kakuti Swe Ina Klistu nu Mulimo Witu
© 2023 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
JULAI 3-9
IVYUMA IVYAYA UMWI IZWI LYAKWE LEZA | EZILA 4-6
“Mutaezya Kuvulunganya Umulimo”
Uzye Mukalola Vino Zakaliya Waweni?
13 Ayuda yayalesizye umulimo wa kukuula itempele cipya cipya. Lelo aonsi asonsilwe ukuti yayatungulula, kuli kuti Simapepo Mukulu Yesuwa (Yoswa) na Musika Zelubabeli, yatandike “ukukuula nupya ing’anda ikulu yakwe Leza.” (Ezila 5:1, 2) Ayuda yamwi yafwile yelenganyanga ukuti citaali ningo ukucita vivyo. Yamanyile ukuti alwani yao yali nu kumanya ukuti iyatandika ukukuula, nupya yali nu kwezya apapezile amaka yao pakuti sile yalesye umulimo uwa kukuula. Aonsi yaa aatungululanga, kuli kuti Yoswa na Zelubabeli, yalondekwanga ukusininkizya ukuti Yeova wayazwanga. Nupya wayazwile. U mu nzila ci?
w86 2/1 ifwa 29, kambokosi mapa. 2-3
Yeova Walangilile Ukuti “Wali ni Ntunguluzi Zya Ayuda”
Lino Ayuda aasile umu Babiloni yaswilile uku Yelusalemu, Ayuda yatile umulimo wa kukuula pa myaka 16. Kasesema Hagai na kasesema Zakaliya yaombisye ukwazwa Ayuda ukutandika nupya umulimo wa kukuula cipya cipya ing’anda ikulu yakwe Yeova. Lelo patalengile, yacilolo Aina Pesya yatandike uku yakaanya. Yuzyizye Ayuda ukuti, “Uzye aweni uwamupeela insambu zya kukuula Ng’anda ii ikulu yakwe Leza?”—Ezila 5:1-3.
Citali icangupale ukwasuka iuzyo lii. Ndi cakuti intunguluzi zya Ayuda izitoovoka, umulimo wa kukuula cipya cipya itempele nga wimilile lilyo kwene sile. Ndi cakuti intunguluzi zya Ayuda zyasokiile yacilolo, papo kwene sile umulimo wa kukuula nga wainzilwe. Acino intunguluzi zya Ayuda (zyatungululwanga nu Mulasi Zelubabeli alino na Simapepo Mukalamba Yoswa) yaswike umu mucenjelo. Yiwisyeko aalasi ukuti umwene Sailasi aliwe wayapezile isunde lya kuti yakuule cipya cipya itempele. Aalasi yamanyile isunde ilya Aina Pesya ilyakuti kusi angacinja isunde lya mwene, acino yasoolwilepo ukukanalwisyana ni sunde lino umwene wapeezile. Fwandi yatwalilile ukukuula lino Umwene Dalyusi wayazumilizye ukuti yangatwalilila ukukuula nupya.—Ezila 5:11-17; 6:6-12.
Uzye Mukalola Vino Zakaliya Waweni?
7 Kwali vimwi ivyacitike ivyalenzile Ayuda yatwalilile ukukuula cipya cipya itempele. I vyani vivyo kwene? Mu 520 B.C.E., umwene Dalyusi uwa kutandikilako watandike ukuteeka umu Pesya. Umu mwaka wakwe ciili uwa kuteeka kwakwe, wazanyile ukuti vino yalesizye Ayuda umulimo wa kukuula vitali ivya mu masunde. Fwandi Dalyusi wazumilizye Ayuda ukumalila umulimo wa kukuula. (Ezila 6:1-3) Icintu cico cazungwisye sana antu, lelo kwali na vyuze kwene ivyacitike. Umwene wanenyile antu ukuti yate ukuzunya Ayuda, nu kuti yayapeeleko impiya ni vintu vyuze ivya kuomvya uku mulimo wa kukuula cipya cipya! (Ezila 6:7-12) Na cii calenzile ukuti Ayuda yamale umulimo wa kukuula cipya cipya itempele umu myaka ukucilako sile pali 4, kuli kuti umu 515 B.C.E.—Ezila 6:15.
Uzye Mukalola Vino Zakaliya Waweni?
16 Inzila yuze ino Yeova akatutungulwilamo, u kuomvya “umuomvi mutailwe nupya uwa mano.” (Mate. 24:45) Insita zimwi cingatutalila ukuvwikisya utunguluzi ukafuma uku muomvi mutailwe. Wakwe, limwi yangatunena ukuipekanya uku mazanzo yamwi akaiponela yano tukwelenganya ukuti yatanga yacitike uku ncende kuno tukaikala. Nanti limwi tungaelenganya ukuti umuomvi mutailwe akukomya sana ivintu lino kuli ulwalwe uwipisye. Tulinzile ukucita uli nga twapokelela utunguluzi uno tukulola ukuti utanga uombe? Tulinzile ukwelenganya pa visuma ivyacitikile aina Izlaeli pa mulandu nu kulondela utunguluzi wakwe Yoswa na Zelubabeli. Nupya tulinzile nu kwelenganya pa malyasi yauze yano tukabelenga muli Baibo. Insita zimwi antu yakwe Leza yapokelelanga utunguluzi uno antu yalolanga ukuti utanga uombe, lelo utunguluzi kwene uwo, u wayazwanga ukupusuka.—Yakapi. 7:7; 8:10.
Ukuvwikisya Sana Ivyaya Umu Malembo
w93 6/15 ifwa 32 mapa. 3-5
Uzye Mutangataila Baibo?
Koini yapanzilwe umu musumba wa Taliso, umusumba uno ndakai yakaama ukuti Turkey. Nupya koini kwene ii yapanzilwe lino Mazaeus watandike ukuteeka umu Pesya umu 300 B.C.E. Alino koini kwene ii yalenzile cimanyikwe ukuti wateesile ukumbalama ya luzi, kuli kuti Uluzi lwa Yufuleti.
Nomba umulandu ci uno amazwi yaa yacindamila? Pano Baibo yaomvya amazwi ali yamwi kwene pa kulanda pa antu apusane. Ezila 5:6–6:13 yaonvizye amazwi ali yamwi pa kulanda pa mwene Dalyusi wa ku Persia alino na Tatenai umulasi. Pa nsita ii Ayuda yakuulanga cipya cipya itempele umu Yelusalemu. Ezila wamanyikisye uku kopolola Masunde Yakwe Leza, fwandi tutanga tutwisike ukuti vino walenvile vyali ivya cumi. Pali Ezila 5:6 na 6:13 walanzile pali Tatenai ukuti:“Wali umulasi uku mbalama ya lunzi.”
Ezila walemvile amazwi ya muli ya 460 B.C.E., alakwasyala imyaka kufika limwi kuli 100 pakuti koini ipangwe. Limwi antu yamwi yangelenganya ukuti mazwi yaa alanda pa mulasi yatacindama sana. Nomba ukutaila yakalemba yakwe Baibo nu mu mazwi wako yaa, kungalenga ukuti tutaile na malyasi yauze alembwa.
JULAI 10-16
IVYUMA IVYAYA UMWI IZWI LYAKWE LEZA | EZILA 7-8
“Vino Ezila Wacitanga Vyalenzile Yeova Ukucindikwa”
w00 10/1 ifwa 14 pala. 8
Tukaipakizya Ukuisambilizya Nupya Mukafuma Ivisuma
8 Tulinzile ukutemwa Izwi lyakwe Leza kufuma pansi yamwenzo, nupya tulinzile kutwalilila ukwelenganya pa malyasi yano twabelenga. Tulinzile ukwelenganyapo saana nupya tulinzile ukuonvya vino twabelenga. Pakuti tucite vii tulinzile ukupepa. Wako Ezila tulinzile ukuipekanya lino tutatala twatandika ukubelenga nu kuisambilizya Izwi Lyakwe Leza. Baibo ikati: “Apa mulandu wakuti Ezila walanga wika umwenzo wakwe uku kusambilila amasunde yakwe Leza nu kuyalondela nga nu kuyasambilizya uku Ina Izlaeli, ivipope ni misango ino yangalondelamo lyonsi.” (Ezila 7:10) Milandu itatu iyalenzile Ezila aipekanye umwenzo aeii: Pakuti aisambilizye, pakuti aomvya vino akuisambilizya alino nu kusambilizya yauze. Tulinzile kulamukolanya.
si ifwa 75 pala. 5
Ibuku Lya Muli Baibo Ilyalenga 13—1 Milandu
5 Kutali namuze uwali nu kulemba ilyasi lii ilya cumi ukucila Ezila. Pa mulandu wakuti Ezila wapekinye “umwenzo wakwe kukusambilila masunde yako Leza nu kuyalondela nga nu kuyasambilizya uku Ina Izlaeli ivipope ni misango ino yanga londelamo lyonsi.” (Ezila 7:10) Yeova wamwazwile ukuomvya umupasi wa muzilo. Kateeka wa ku Pesya waweni vino Leza waya na mano kupitila muli Ezila nupya kateeka wa Pesya wapeezile Ezila umulimo wa kutungulula citungu ca ya Yuda. (Ezila 7:12-26) Fwandi pa mulandu wakuti Kateeka wa Papela Pela wazwile Ezila afwile wakopolwile ilyasi lii kufuma mu vyalembwa visuma.
it-1 ifwa 1158 pala. 4
Kuicefya
Kupokelela Utunguluzi Usuma. Yeova akatungulula yayo aicefya. Ezila wakweti umulimo ukome uwa kutungulula aonsi 1,500 ukufumyako ya simapepo, aomvi aa mu Ng’anda ikulu yako Leza, anaci alino na ana ukufuma uku Babiloni ukuswila uku Yelusalemu. Nupya yasenzile goldi umwingi na siluva iyakuya mukuzifizya itempele umu Yelusalemu. Yalondekwanga ukucingililwa lino yali pa ulendo, nomba Ezila atanenyile umwene wa Pesya kuti ayapeele asilika akuti yayasukilile, pano ukucita vivyo kwali nu kulanga ukuti wataila amaka ya antu. Lelo ala Ezila wanena mpiti mwene ukuti: “Leza witu alapolelela umutundu witu onsi uwamutaila.” Lyene wanenyile antu ukuta ukulya pakuti yaicefye pa nkoleelo yako Yeova. Yaalenzile kuli Leza, nawe wakutike nupya wayacingilile uku yalwani kuti yatayazanza pakuti yapite umutende ulendo uwali utale. (Ezila 8:1-14, 21-32) Lino kasesema Danieli wali umu uzya umu Babiloni, Leza wamucingilile lino wamutumiile malaika mu cilolwa pa mulandu wakuti Danieli waicefizye nu kulondela utunguluzi wako Leza.—Dan. 10:12.
Ukuvwikisya Sana Ivyaya Umu Malembo
w06 1/15 ifwa 19 pala. 10
Visinka Ivyaya Mwi Buku Lyakwe Ezila
7:28–8:20—U mulandu ci Uno Ayuda Aingi Ali mu Babiloni yasitokelanga ukuswilila ku Yelusalemu pamwi na Ezila? Nanti icakuti papisile imyaka 60 ukufuma pano iumba lyakutandikilapo lya ayuda lyaswilile kumwao, mu Yelusalemu mwali sile antu anono aikalangamo. Lino yaswilile ku Yelusalemu yali nu kutandika ukukuula umu ncende itaali ningo nupya yali nu kuya umu uzanzo . Pa nsita iya imikalile itali ningo mu Yelusalemu, fwandi Ayuda akweti vyuma mu Babiloni yafwile limwi yelenganyanga ukuti uculuzi wao ulaya ukawelele pansi nga yaswilila ku Yelusalemu. Nupya yelenganyanga na pa ulendo umwali ivintu ivyakutiinya. Fwandi ali nu kuswilila uku Yelusalemu yalondekwanga ukuya nu utailo ukome muli Yeova ukutemwa ukupepa kwa cumi, nu kusipa pakuti yatandike ulendo. Na Ezila kwene wakomelike pa mulandu wakuti Yeova wamukomyanga. Pa mulandu wakuti Ezila wakomelizye antu calenzile indupwa 1,500, limwi antu 6,000 yazumile ukupita. Pa cisila cakuti Ezila wacitapo na vyuze calenzile ukuti Aina Levi 38 alino na aomvi aa mu Ng’anda ikulu yako Leza 220 yazumile ukupita.
JULAI 17-23
IVYUMA IVYAYA UMWI IZWI LYAKWE LEZA | EZILA 9-10
“Iviipe Ivikafuma Umukukanaya ni Cuvwila”
w06 1/15 ifwa 20 pala. 1
Visinka Ivyaya Mwi Buku Lyakwe Ezila
9:1, 2—I ntazi ci yali mu kutwalizyanya na kumpanga zyuze? Uluko ulwaweziwe u lwali nu kulapepa Yeova ukufikila lino Mesiya wiza. Kutwalizyanya nantu akumpanga zyuze yali intazi ikalamba sana kuli ya kapepa ya cumi. Pa mulandu wakuti ndi cakuti yamwi yatwalizyanya na antu apepanga utulubi, limwi cali nu kulenga ukuti uluko lonsi lutandike ukupepa ya Leza ya ufi. Naci cali nu kulenga ukuti pano nsi pataya ukupepa ukusanguluke. Ndi cakuti ciya vii, nga kutaali uluko umwali nu kufuma Mesiya. Uli mulandu uno Ezila wayelile nu ulanda lino uvwile vii vyacitikanga.
w09 10/1 ifwa 10 pala. 6
I Vyani Vino Yeova Akalonda Twacita?
Kuya ni cuvwila kulalenga tupaalwe. Mose walemvile ukuti: ‘Mwauvwila masunde . . . yano nkumunena ilelo, pakuti vintu vyamuzipila.’ (Cikomo 13) I cacumi ukuti masunde yakwe Yeova nanti vyonsi vino akatunena ukuti tucite ivyakutuzipila. U mulandu ci uno cayela vivyo? Pano Baibo ikati, “Leza u kutemwa”. (1 Yoani 4:8) Fwandi watupeela masunde yaa pakuti yalenga ivintu vyatuzipila. (Ezaya 48:17) Ndi cakuti tukucita vyonsi vino Yeova akulonda ukuti twacita tutalakwata sana intazi ndakai, nupya uku nkoleelo tulaipakizya amapaalo manda pe lino Uwene wakwe ulateeka.
Ukuvwikisya Sana Ivyaya Umu Malembo
w06 1/15 ifwa 20 pala. 2
Visinka Ivyaya Mwi Buku Lyakwe Ezila
10:3, 44—U mulandu ci uno ana yayazingilanga pamwi naci? Apa mulandu wakuti ana nga yayasya aci aingi ngayawelanga mukulola ana. Ni cicizilepo icakuti ana anono ilingi yakalondekwa ukusakamalwa na ya nyina.
JULAI 24-30
IVYUMA IVYAYA UMWI IZWI LYAKWE LEZA | NEEMIYA 1-2
“Lyene Intala Impepa”
w08 2/15 ifwa 3 pala. 5
Mwatwalilila Ukukolezya Yeova Umu Umi Winu
5 Insita zimwi, cingalondekwa ukuti tupepe kuli Leza papo kwene sile pakuti atwazwe. Pa insita imwi Alitakisesi umwene wa ku Pesya waweni ukuti Neemiya uwa mupekanyiziyanga waini wataundela. Umwene uzizye Neemiya ati: “Uzye pacani cino ukulolekela umu undalile?” Fwandi Neemiya ‘watazile apepa kuli Leza wa mwi yulu.’ Neemiya atalanzile ivingi umwi pepo lino wapefile ilya mu mwenzo. Nomba Leza waswike ipepo lyakwe, pano umwene watungilile Neemiya pa kukuula cipya cipya viumba vya musumba uwa Yelusalemu. (Belengini Neemiya 2:1-8.) Mu cumi nanti sile ipepo ilipi lya mu mwenzo lingatwazwa.
be ifwa 177 pala. 4
Vyakwasuka Ngayatupumikizya
Ndi cakuti yamipumikizya ukulondolola vino mwazumilamo, i cani icingamwazwa ukwasuka ningo? Mwakolanya Neemiya uwapefile umu mwenzo, lino atatala wasuka iuzyo lino Umwene Alitakisesi wamuzizye. (Neem. 2:4) Lyene Mwaelenganya zuwa pa vyeo vino mumalanda na vino vimakonkana. Limwi vingakonkana wakwe vii: (1) Mungasoolola cisinka conga nanti viili ivimaya umu ulondolozi (limwi mungaomvya ivisinka ivyaya umwi buku lya cizungu lyakuti Reasoning From the Scriptures). (2) Mungasoolola malembo yano mungaomvya pa kutungilila ivisinka vivyo. (3) Mungapekanya vino mumatandika ukulanzyanya mu mucenjelo nu watamyuzya pakuti alondesya ukuvwa. Lyene mungatandika ukulanda.
Ukuvwikisya Sana Ivyaya Umu Malembo
w86 2/15 ifwa 25
Ukupepa Kwa Cumi Kwa Cimvya
Pa insita zingi lino Neemiya wapepanga “usiku nu musanya” mu mapepo yakwe walandanga pali vino Yelusalemu ononyilwe. (1:4, 6) Lino wakweti isyuko lyakunena Umwene Alitakisesi pali vino walondanga ukukuula umusumba wa Yelusalemu cipya cipya, nupya kwene Neemiya wapefile nanti icakuti ala wapepelapo imiku iingi. Vino Yeova wamwaswike vyalenzile yatandike ukukuula cipya cipya iviumba vya musumba.
Vino Tukusambililako: Neemiya walenzile utunguluzi kuli Yeova. Ndi cakuti vimwi vyatutalila ukupingulapo, naswe kwene tulinzile ukuya nu “mute wa kupepa” nu kulondela utunguluzi wakwe Yeova.—Loma 12:12.
JULAI 31–OGASITI 6
IVYUMA IVYAYA UMWI IZWI LYAKWE LEZA | NEEMIYA 3-4
“Uzye Mukailola Ukuti Mwacindama Mutanga Muombe Imilimo Ikome?”
w06 2/1 ifwa 10 pala. 1
Visinka Ivyaya Mwi Buku Lyakwe Neemiya
3:5, 27. Tutalinzile ukuilola ukuti twacindama icakuti tutanga tuombe imilimo ikome ikaombwa umi uvi, wakwe vino “asambazi” nanti intunguluzi zya Ina Tekoa zyailolanga. Lelo tulinzile ukukolanya Aina Tekoa aali aicefye aitemilwe ukuomba imilimo.
Uzye Yeova Alamulenga Ukuya Uli?
11 Lino papisile imyaka, ana akazyana yakwe Syalumu yali pa antu yano Yeova waomvizye ukuzifya iviumba vya Yelusalemu. (Neem. 2:20; 3:12) Nanti icakuti isi wali umwana wa mwene, ana yaa yaipeelisye ukuomba imilimo itale nu kuika umu uzanzo. (Neem. 4:15-18) Yapusineko na aonsi acindame aku Tekoa akanyile “ukuomba kweneko imilimo.” (Neem. 3:5) Elenganyini pali vino ana yakwe Syalumu yuvwile lino umulimo wa kukuula iviumba wasizile umu manda sile 52. (Neem. 6:15) Ndakai, ya nkazi aipeelesya yakaitemelwa ukwazwilizyako imilimo iiyele yakwe Leza ili wa kukuula nu kuzifya ivikuulwa vya kupepelamo Yeova. Ya nkazi amanya ukuomba imilimo ii, acincile nupya acumi yakalondekwa sana pakuti imilimo ii iombwe.
w04 8/1 ifwa 18 pala. 16
Mwalola Ukucindama Wakwe Vino Klistu Akakulola
16 Swe Ina Klistu swensi, ance na ikolo, tulinzile ukulola ukucindama wakwe vino Klistu akakulola. Mu cilongano mwaya imilimo iingi ilinzile ukuombwa. Tutalinzile ukusoka ndi cakuti yatupeela imilimo ikuloleka ukuti iya pansi. (1 Samueli 25:41; 2 Yamwene 3:11) Mwe yavyazi, uzye mukakomelezya ana inu ukuomba ni nsansa, imilimo ino yapeelwa apa Ng’anda ya Wene nanti kuno tukalonganila maukongano? Uzye yakalola mukuombako imilimo ikaloleka iya pansi? Umwina umwi akaombela uku ma ofesi yakalamba yakwe ya Nte yakwe Yeova akaiusya ningo sana vino avyazi yakwe yacitanga. Watiile: “Vino yaombanga umulimo wa kuzifya apa Ng’anda ya Wene nu kwa kulonganila ukongano wa citungu, vyalenzile imanye ukuti yalolanga ukuti mulimo uu wali ucindame. Lyonsi yaitemelwanga ukwazwilizyako imilimo pakuti ivintu vizipiile aina na ya nkazi umu cilongano, usi mulandu imilimo iyo antu yamwi yangailola ukuti iya pansi. Vino yacitanga vyangazwa ukulazumila imilimo ili yonsi ino yampeela pano pa Betele.”
Ukuvwikisya Sana Ivyaya Umu Malembo
w06 2/1 ifwa 9 pala. 1
Visinka Ivyaya Mwi Buku Lyakwe Neemiya
4:17, 18—Uzye umuntu angaomba uli umulimo wa kukuula ni ikasa lyonga? Citatalilanga ya kasenda ya viya kuomvya ikasa lyonga. Ndi cakuti yatwika iviya pa mutwe nanti pa viye ala cimayangukila ukucilema ni ikasa lyonga “ni lyuze ala lilemile icanzo.” Yakakuula alondekwanga ukuomvya makasa yoili lino yakukuula, yakulanga ala iika “icanzo umu musana.” Fwandi yayanga aipekanye ndi cakuti alwani yayazanza.
OGASITI 7-13
IVYUMA IVYAYA UMWI IZWI LYAKWE LEZA | NEEMIYA 5-7
“Neemiya Walondanga Ukuomba, Atalondanga Ukuti Yamuombela”
w02 11/1 ifwa 27 pala. 3
Aatungililanga Ukupepa Kwa Cumi Mpiti na Aakautungilila Ndakai
Neeniya wacisile na vyuze ukucila sile pa kuomvya insita nu kuombako imilimo iyalondekwanga ukuombwa. Waomvizye vino wakweti pa kutungilila ukupepa kwa cumi. Nupya waomvizye impiya zyakwe pa kwazwa Ayuda ukufuma umu uzya. Alino atakongwesyanga impiya zyakwe pali kaloba. Nanti icakuti wali umulasi atacuzyanga Ayuda ukupitila umukulayapatikizya ukumupeela ivintu vino yalinzile ukupeela alasi. Lelo wapeelanga ivyakulya uku Ayuda na alasi “ukulingana nu mwanda onga na makumi yasano ukulunda pa yantu yonsi afumile uku tumizi utwamuzingulwike.” Cila wanda “wapeelanga antu masaye wenga imfwele izitelepelele mutanda pamwi ni inkoko zimwi.” Nupya ngapapita Amanda 10 wapeelanga antu “waini wa musango uli onsi ukulingana nu kuvula kwa yantu.” Pakucita vyonsi vii waomvyanga impiya zyakwe.—Neemiya 5:8, 10, 14-18.
‘Mutaleka Makasa Inu Yapomponteke Foo’
16 Neemiya na auze yakomeleziwe nu kumalila ukuomba umulimo wa kukuula pano Yeova wayavwile. Yamazile ukukuula iviumba vya Yelusalemu umu manda sile 52. (Neem. 2:18, 6:15, 16) Neemiya atalangililanga sile yauze ivyakuomba. Nawe kwene wakuulangako iviumba vya Yelusalemu. (Neem. 5:16) Na ndakai kwene ya eluda aingi aya nu kutemwa yakakolanya Neemiya lilyo lino yakwazwilizyako ukukuula ivikulwa vya kusambililamo masambililo ya uleza nanti sile ukuzifya ivyati vyononeka nu kupyela Mang’anda ya Wene yano yakalonganilamo. Nupya yakakomya makasa yakwe yayo akasakamikwa lino yakuomba nayo umulimo wa kusimikila alino nu kuyatandalila.—Welengini Ezaya 35:3, 4.
w00 2/1 ifwa 32
Uzye Yeova Alamiusya Uli?
Lyonsi Baibo ikalangilila ukuti Leza “akaiusya” antu pano akacitapo vimwi. Wakwe lino insi yaunzile pa manda 150 pa mulandu na mulamba, “Leza atilile Nowa . . . , caleka Leza akatusya icipunga umu nsi na mulamba atandika ukupwa.” (Utandiko 8:1) Lino papisile imyaka, Samusoni wino Aina Filisti yatonkwile amanso nu kumunyepa wapefile ati: “Napapata, su unganjiusya, su umpeele nupya maka, nanti iila lyonga kwene.” Yeova wiwisye Samusoni lino wamupeezile sana maka pakuti alandule pa viipe vino alwani yakwe Leza yacisile. (Yakapingula 16:28-30) Lyene Neemiya nawe, Yeova wamupaazile pa milimo ino waomvile nupya ukupepa kwa cumi kwaweziwe umu Yelusalemu.
Ukuvwikisya Sana Ivyaya Umu Malembo
w07 7/1 ifwa 30 pala. 15
‘Mwacimvya Iviipe Ukupitila Umu Kucita Ivisuma.’
15 Cakwe citatu, alwani yakwe Neemiya yaomvizye Syemaya Umwina Izlaeli pakuti yalenge Neemiya atuvwila Isunde lyakwe Leza. Syemaya wanenyile Neemiya ati: “Katwingile umu ng’anda ikulu yakwe Leza, umu kasi kasi ka muputule amuno tuiyalile tufunge ningo imilyango pasi pano iza kukoma ilelo usiku pakasi.” Syemaya wanenyile Neemiya ati wali umupiipi nu kufwa, lelo wali nu kupususya umi wakwe ndi cakuti wafisama umwi tempele. Neemiya atali asimapepo nupya wali nu kukana uvwila isunde ndi cakuti wafisama umwi tempele. Uzye wali nu kukanauvwila isunde lyakwe Leza pakuti apususya umi wakwe? Neemiya watiile: “Uzye umu cumi umuntu wa milimo ino nakwata angapukila uli umu ng’anda ikulu yakwe Leza kuti apusuke? Awe cakana nemo nsikuya mwenemo!” I cani calenzile Neemiya akane itunko lyakwe Syemaya? Apa mulandu wakuti wilwike ukuti nanti cakuti Syemaya wali Umwina Izlaeli, “Asi a Yawe wino wamutumile.” Alino kasesema wa cumi atanga akomelezye Neemiya ukukanauvwila isunde lyakwe Leza. Nupya Neemiya atalesile yakakanya aipe yamucimvye. Lino papisile amanda anono Neemiya walanzile ukuti: “Yamazile ukukuula ilinga pa wanda uwalenga makumi yaili na yasano, lilyo ilyasenzile amanda makuni yasano na yaili, umu mwenzi wakwe Eluli.”—Neemiya 6:10-15; Mpenda1:51; 18:7.
OGASITI 14-20
IVYUMA IVYAYA UMWI IZWI LYAKWE LEZA | NEEMIYA 8-9
“Uluzango Luno Yawe Amamupeela Lumamukomelezyanga”
w13 10/15 ifwa 21 pala. 2
Vino Tungasambilila Ukwi Pepo Ilyali Ilipekanyiziwe Ningo
2 Lino papisile umwezi onga ukufuma pano yakolonganile yamazile ukukuula cipya cipya viumba vya musumba uwa Yelusalemu. (Neem. 6:15) Antu yakwe Leza yamazile ukukuula umu manda 52, lyene pa cisila yatwalilile ukwika amano kuli vyakwe Leza. Fwandi yakolongine pa wanda wa kutandikilako mu mwezi wa Tisyili, pakuti yuvwe kuno Ezila na Ina Levi yakubelenga nu kulondolola masunde yakwe Leza. (Cilangililo 1) Indupwa zyonsi, kumwi na “antu aali na mano yakuvwa” imilile nu kutandika ukukutika, “kutandika sile ukumaca suka lino ilanzi lyafika umutwe pakasi.” Ci icilangililo icisuma sana kuli sweswe vino tukalonganila mu Mang’anda ya Wene asuma. Uzye insita zimwi nga mukulongana mukazana ukuti imutandika ukusakamala nanti kwelenganya pa vintu asi vicindame sana? Ndi cakuti avino cili mwelenganye nupya kwene pali vino Aina Izlaeli yacisile, yatuvwile sile vino yayabelengile lelo vino yuvwile vyayafisile pa mwenzo icakuti uluko lonsi lwatandike ukulila pali vino lutuvwilile Masunde yakwe Leza.—Neem. 8:1-9.
w07 7/15 ifwa 22 mapa. 9-10
Uzye ‘Mulatwalilila Ukutungululwa nu Mupasi’?
9 Luzango ukuya sana ni nsansa. Yeova “a Leza wa nsansa.” (1 Timoti 1:11; Masamu 104:31) Umwana watemwa sana ukucita ukulonda kwakwe Isi. (Masamu 40:8; Aebele 10:7-9) Nupya “luzango luno Yawe amamipela lumamikomelezyanga.”—Neemiya 8:10.
10 Luzango luno Leza akatupeela lukatukomelezya sana lino tukucita ukulonda kwakwe nanti vintu ivitala, tuli nu ulanda, na lino tukucuziwa. Tukaya ni nsansa “nga twazana vino kumanya Leza kwaya.” (Mapinda 2:1-5) Ucuza witu na Leza wasintilila pa kumumanya ningo, kutaila muli aliwe nu mwi lambo lyakwe Yesu. (1 Yoani 2:1, 2) Ukuya umu lupwa lwa Aina na ya nkazi nako kwene kukatulenga ukuya ni nsansa. (Zefaniya 3:9; Hagai 2:7) Upaalilo uno twakwata pa wene wakwe Leza alino ni syuko lyakuombako umulimo wa kusimikila vikalenga twaya sana ni nsansa. (Mateo 6:9, 10; 24:14) Avino nu upaalilo wa kwikala amanda pe ukatulenga ukuya ni nsansa. (Yoani 17:3) Pa mulandu wa kuti twakwata upaalilo uu “tulinzile ukuya sana ni nsansa.”—Malango16:15.
Ukuvwikisya Sana Ivyaya Umu Malembo
it-1 ifwa 145 pala. 2
Cialamaiki
Lino papisile imyaka imwi ukufuma pano Ayuda yafumile umu uzya umu Babiloni simapepo Ezila wabelenzile ibuku lya masunda uku Ayunda akolongine umu Yelusalemu, nupya Aina Levi yamwi yalondolwelanga antu ivyali umwi buku lya masunde. Pali Neemiya 8:8 pakati: “Aina Levi yayo yawelengelanga nu kulondolwela antu ulupapulo lwa masunde yakwe Leza, apakuti yanguvwa muno lwalola.” Umukulondolola kuko nanti ukusenula, limwi mwali nu kufumya amazwi aa mu Ciebele ukuyatwala umu Cialamaiki. Cialamaiki u lulimi luno Ayuda yavwanganga lino yali uku Babiloni. Ukwaula nu kutwisika yalondololanga ningo sana icakuti na Ayuda iyuvwa icalandwangapo nanti icakuti yatuvwikisyanga vino simapepo wabelenganga.
OGASITI 21-27
Ukuvwikisya Sana Ivyaya Umu Malembo | NEEMIYA 10-11
“Yaipeelisye Ukusya Ivintu Vyao Pakuti Yaombele Yeova”
w98 10/15 ifwa 22 pala. 13
Yelusalemu Ukulingana na Vino Ikapiliula
13 ‘Upangano uwa ufumacumi’ uwafwatikwe umu manda yakwe Neemiya, wapekanyizizyanga antu yakwe Yeova aliko mpiti uku wanda uno iviumba vya Yelusalemu vyali nu kupeelwa. Nomba kwali na cuze icalondekwanga ukwikako sana amano. Umusumba uwa Yelusalemu walondekwanga antu aingi pano wazingulwikwe ni linga likalamba ilyakweti mpongolo 12. Nanti icakuti Aina Izlaeli yamwi ikalangamo, Yelusalemu wali “umusumba ukalamba, lelo antu sile anono ikalanga mwenemo.” (Neemiya 7:4) Pakuti yamale intazi ii, antu “iyapendola kuti yasoolole wenga mu yantu ikumi pali cila kupenda kuti aize aikala umu Yelusalemu umusumba uwa muzilo.” Vino yaipelisye ukulondela amapekanyo yaa calenzile ukuti “antu yataizye antu yauze yonsi aipeelisye ukuti yaye yakaikala mu Yelusalem.” (Neemiya 11:1, 2) Yakapepa ya cumi ndakai yangakolanya vino antu yaa yacisile ndi cakuti yaya kuno kukalondekwa yakasimikila aingi.
w86 2/15 ifwa 26
Ukupepa Kwa Cumi Kwacimvya
Ukusya ivya upyanyi vyao nu kuswilila uku Yelusalemu kwali nu kulenga yaomvye ivikwatwa vyao vimwi alino nu kukwata intazi zimwi. Nupya antu aikalanga umu musumba uwa yafwile yailetiile intazi izingi. Usi mulandu na vii, yauze yene yalolanga ukuti ukuipelesya cali icintu icicindame sana nupya ukwaula nu kutwisika yapepanga ukuti Yeova ayapaale.
Kuya nu Utailo Kukalenga Leza Atutemwe
15 Lino twapeezile umi witu kuli Yeova, twamulavile ukuti nanti ciye uli twakulacita ukulonda kwakwe. Twamanyile ukuti asi lyonsi lino cilaangupala ukufikilizya ulayo uwo. Nomba tungacita uli ndi cakuti yatunena ukucita cimwi cino tutatemilwe? Ndi cakuti twata ukuyuvwa uyi nupya twaipeelesya ukuvwila Leza, tukalanga ukuti twaya acisinka uku malayo yano tukalaya. Ukuipeela kwitu limwi kungatulenga ukuvwa uyi, lelo ivisuma vino Yeova akacitila lyonsi antu akamuvwila vikatuletela insansa. (Malaki 3:10) Nomba ngu mwana wakwe Yefuta wene cali uli? I vyani vino wacisile pa ulayo uno isi walavile?
Ukuvwikisya Sana Ivyaya Umu Malembo
w06 2/1 ifwa 11 pala. 1
Ivisinka Ivaya Umwi Buku Lyakwe Neemiya
10:34—U mulandu ci uno yaneniile antu ukulatiiya inkwi? Isunde lyakwe Mose litazumilizye antu ukutiiya inkwi. Antu yatiiyanga sile inkwi lino zikulondekwa. Nupya kwalondekwanga ikwi izingi izya kuomvya pa koca malambo pa ulambo. Pa insita iya kutali azya aingi ataali Aina Izlaeli akuomba api tempele. Fwandi yapendolanga pakuti yasininkizye ukuti kuli akutiiya inkwi.
OGASITI 28–SEPETEMBA 3
IVYUMA IVYAYA UMWI IZWI LYAKWE LEZA | NEEMIYA 12-13
“Mwaya Acisinka Kuli Yeova Lino Mukusoolola Ivyuza”
it-1 ifwa 95 pala. 5
Aina Amoni
Pa cisila ca kukanya Tobya ukwingila umwi tempele, Isunde lyakwe Leza ilyaya pa Malango 23:3-6 ilyainzile Aina Amoni na Aina Moabu ukwingila umu Ina Izlaeli lyabelenzilwe nu kukonkwa. (Neem. 13:1-3) Isileko iciindo ci limwi imyaka 1,000 ku cisila, pa mulandu wakuti Aina Amoni na Aina Moabu yakaanyile kwazwilizya Aina Izlaeli lino yapalamilanga uku Mpanga ya Ulayo. Cii capiliulanga ukuti antu yaa yataali nu kwingila umu Ina Izlaeli nu kuya aa mu luko lwa Ina Izlaeli nu kupeelwa insambu zino Aina Izlaeli yonsi yakweti. Ci cisikupiliula ukuti Aina Amoni na Aina Moabu yataali nu kuya izyuza nanti ukuti yataali nu kwikala pamwi na Ina Izlaeli nu kuipakizya amapaalo yano antu yakwe Leza yaipakizya. Twasininkizya vii pano Zeluki wali pa yasilika yakwe Devedi, alino nu mwi lyasi lyakwe Luti uwali Umina Moabu.—Luti 1:4, 16-18.
w13 8/15 ifwa 4 mapa. 5-6
Mwasangululwa
5 Belengini Neemiya 13:4-9. Umu nsi ii mwaya ivintu ivingi iviipe, fwandi cisi canguke ukutwalilila ukuya amuzilo. Lekini tulande pali Elyasyibu na Tobiya. Elyasyibu wali asimapepo umukalamba, Tobiya nawe wali umwina Amoni uwaombelanga umwene wa ku Pesya kuti aangalila aina Yudeya. Tobiya na ya cuza yakwe yalesyanga Neemiya ukukuula cipya cipya iviumba vya musumba uwa Yelusalemu. (Neem. 2:10) Aina Amoni yayalesizye ukwiza api tempele. (Malan. 23:3) Nomba u mulandu ci uno simapepo mukalamba wazumilizye umuntu wakwe Tobiya, ukulaikala umu muputule uwakuliilamo api tempele?
6 Tobiya wali acuzya umupalamisye wakwe Elyasyibu. Tobiya nu mwanakwe Yeonani yatwazile anaci Ayuda, nupya Ayuda aingi yalandanga ivisuma pali Tobiya. (Neem. 6:17-19) Wenga pa izikulu yakwe Elyasyibu watwazile umwana wakwe Sanibalati umulasi wa ku Samaliya uwali cuza umupalamisye wakwe Tobiya. (Neem. 13:28) Ucuza uwali pa yantu yaa, limwi uwalenzile Simapepo Mukalamba Elyasyibu ukulauvwila Tobiya atapepanga Leza nupya uwakanyanga antu yakwe. Lelo Neemiya walangilile ukuti wali uwa cisinka kuli Yeova lino wasumvile iviya vyakwe Tobiya vyonsi ukufuma umu muputule wa kuliilamo.
w96 3/15 ifwa16 pala. 6
Intazi Izyaya Umu Kukanaya na Ucisinka
6 Ndi cakuti tuli na ucisinka kuli Yeova tutalapanga ucuza na lwani yakwe. Ali mulandu uno musambi Yakobo walembile ukuti: “Mwe yacende, uzye mutamanya ukuti ukuya cuza ni nsi uulwani kuli Leza? Acino wensi aakulonda ukuya cuza wa nsi, ala waipanga umulwani wakwe Leza.” (Yakobo 4:4) Tukalonda ukuya acisinka wakwe vino umwene Devedi walangilile lino watile: “Ale lelo we Yawe uzye ntapata akupata, nu kupatisya yayo akakulwisya? Ala mwine, nayapata wakwe cimwi, ala nayasoka wakwe cimwi, nkayalola sile wa anisi yane.” (Masamu 139:21, 22) Naswe kwene tusilonda ukulazanwa na antu akacitila imembu ku mufulo, pano swemo tusicitako vino yakacita. Ukuya acisinka kuli Leza kungatwazwa kukanazanwa na alwani yakwe Yeova, asi mulandu antu yayo twikala nayo nanti tukayalolela sile TV?
Ukuvwikisya Sana Ivyaya Umu Malembo
it-2 ifwa 452 pala. 9
Inyimbo
Kwali mulimo nauze uno yapezilwe ukulunda pa mulimo wa kwiimba pi tempele. Malembo aingi yalanzilepo pa cisinka icakuti yakiimba “yataombanga imilimo yuze.” Yene yali nu kwika sile mano ku mulimo uno yaombanga. (1 Mila. 9:33) Calangilile ukuti lyali iumba ilicindame sana vino yaya solwile ukuti yapite yonga lino yaswililanga ku Babiloni. (Ezila 2:40, 41) Nupya umwene Alitakisesi wisileko isunde ilyakuti ali mwi umba lyako yakiimba ‘yatalinzile ukupelako umusonko’ wako vino cali ku maumba yauze aiyele. (Ezila 7:24) Lyene pa cisila umwene wisileko isunde ilyakuti “yakiimba yonsi yalinzile ukuzanwa pakutungulula inyimbo zyamu Ng’anda ikulu yakwe Leza.” Nanti icakuti Alitakisesi uwisileko isunde lii lelo wapezile Ezila amaka ukuti aliwe aangalila umulimo kwene uu. (Neem. 11:23; Ezila 7:18-26) Fwandi twamanya ukuti nanti cakuti yakiimba yonsi yali Aina Levi, Baibo ikalondolola ukuti lyali iumba liiyele lyako “yakiimba ya nyimbo nga na Ina Levi”—Neem. 7:1; 13:10.