Kuli Yeova Ivintu Vyonsi Vingacitika

UKUTANDIKA UKUOMBA KUFUMA KATONDO UKUFIKA MANGUZI

Navilwe umu 1937 pa famu apiipi nu musumba wa Tokmok, umu Kyrgyzstan. Ulupwa lwitu lwali u lwa ina Kyrgyz, nupya tukalanda ululimi lwa Cikyrgyz. Avyazi yane yali aa simafamu, nupya yaombelanga umu mafamu ukufuma katondo mpaka amanguzi. Alimi yayapelanga ivyakulya lyonsi, nomba yafolanga impiya umuku onga pa mwaka. Ya mayo yaculanga sana pa kutusakamala nu muto wane. Lino papisile imyaka 5 ukufuma pano natandikile isukulu, natandike ukuomba umu famu.

Umu ncende ino nikalangako, kwali sana icipowe, nupya umulimo wakuzanilamo ivyalondekwanga wakomile. Vino nali sile akalumendo, ntasumvile amano pali vino umi wacindama nanti pa vintu ivilacitika uku nkoleelo. Ntatazile inelenganyapo ukuti ukumanya icumi pali Yeova alino nu kulonda kwakwe vyali nu kusenula umi wane. Vino ilandwe lyafisile uku Kyrgyzstan nu kusalangana umu mpanga kwene ii i lyasi lisuma sana. Cii catandikilepo ukucitika umu ncende ya kumwitu uku kaeya ka Kyrgyzstan.

AFUMILE UMU UZYA YALETA ICUMI UKU KYRGYZSTAN

Icumi pali Yeova camanyikwe umu Kyrgyzstan muli ya 1950. Pakuti ciye vivyo, icumi cali nu kusenula imyelenganyizizye ya antu. U mulandu ci? Impanga ino ndakai yakaama yakuti Kyrgyzstan pa nsita iiya yali umu mpanga ino yamanga yakuti Union of Soviet Socialist Republics (USSR). Umu mpanga yonsi yakwe USSR, ya Nte Yakwe Yeova yatwalilile ukukanayika umu vikanza vya miteekele. (Yoa. 18:36) Fwandi yayazunyanga pano yatangi aalwani ya uteeko. Nomba imyelenganyizizye ya yantu itanga ilesye Izwi Lyakwe Leza ukufika antu afumacumi pa myenzo. I cumicumi, isambililo lino nasambilila ilicindame sana umu umi wane onsi, i lyakuti kuli Yeova, ‘ivintu vyonsi vingacitika.’—Mako 10:27.

Ukuzunya ya Nte Yakwe Yeova kwalenzile kuti yavule sana umu Kyrgyztan. U mulandu ci? Pano impanga ya USSR yalimo ni ncende ya Siberia, kuno yatwalanga alwani ya uteeko. Ndi azya yayo yayasapula, aingi izanga uku Kyrgyzstan, nupya yamwi yaletanga icumi. Umwi pa yazya yayo wali a Emil Yantzen, uwavyalilwe umu Kyrgyzstan umu 1919. Emil wasenzilwe umu nkambi ya kucuziwilwamo nupya muumu kwene amuno wakomenkinye ya Nte. Wapokelile icumi nu kuswilila uku mwao umu 1956. Emil waile aikala umupiipi nu musumba wa Sokuluk, umu cifulo ca ku ncende ya kumwao. Umu Sokuluk ali muno icilongano ca kutandikilako umu Kyrgyzstan capanzilwe umu 1958.

Lino papisile apiipi nu mwaka onga, Victor Vinter wakuukiile uku Sokuluk. Umwina wii uwa cisinka wacuzile sana umu vintu ivingi. Pa miku iili wanyefilwe umu cifungo pa myaka itatu pa mulandu nu kukanayika umu vikanza vya miteekele, nupya wamazile imyaka na yuze 10 umu cifungo kwikako ni myaka na yuze 5 umu uzya. Nomba ukuzunyiwa kutasizile pa mulandu nu kuvula kwakwe ya kapepa yakwe Leza wa cumi.

ICUMI CIZA UMU MUSUMBA UNO NIKALANGAMO

Lino umwaka wakwe 1963 wafisile, kwali ya Nte apiipi na 160 umu Kyrgyzstan, aingi yafumile uku Germany, ku Ukraine, nu ku Russia. Pali yaa paali na ya Eduard Varter, aali azya awatiziwe uku Germany umu 1924. Muli ya 1940, uteeko wa Nazi wayatumile uku nkambi yakucuziwilwamo, nupya lino papisile imyaka inono, uteeko wa mu USSR watumile ya Eduard umu uzya. Umu 1961, umwina wii uwa cumi wakukiile ukwi tauni lya Kant, ilyayela umupiipi nu kumwitu.

Ya Elizabeth Fot, aombelanga Yeova na ucisinka, nayo ikalanga umu Kant. Yaombanga incito ya kusuma. Vino yamanyile sana incito yao, antu aombanga incito wakwe ya dokota na ya mwalimu yakungulanga ivizwalo kuli ya Elizabeth. Umwanaci umwi uwakalanga ivyakuzwala kuli aliyo yamwamanga yakuti Aksamai Sultanalieva, uwatwazilwe ku muomvi wa mu uteeko. Ya Aksamai yaile kuli ya Elizabeth pakuti yakakale ivizwalo, nomba yuzizye ivyuzyo ivingi pa umi na vino afwe yaya. Ya Elizabeth yaswike ivyuzyo vyonsi ukuomvya Baibo. Ya Aksamai izile yaya acincile sana umu mulimo wa kusimikila ilandwe lisuma.

Apa nsita kwene iiya, ya Nikolai Chimpoesh, aafumile uku Moldova, yasonsilwe ukuya umwangalizi wa ciputulwa nupya yaomvile umu mulimo uwo apiipi ni myaka 30. Ya Nikolai yatandalilanga ivilongano nu kukopolola impapulo zino yatwalanga umu vilongano. Imilimo ino yaombanga izile imanyikwa uku yaomvi ya mu uteeko. Fwandi ya Eduard Varter yakomelizye ya Nikolai ukuti: “Ndi cakuti amu uteeko yamuzyapo, muce muyanene ukuti tukasenda impapulo ukufuma uku cisinte uku Brooklyn. Muce mwalola ya kapokola umu manso. Pasi vino mulinzile ukutiina.”—Mate. 10:19.

Pacisila ca kulanzyanya kuu, ya kapokola yano yamanga ukuti KGB yamile ya Nikolai uku maofesi yao akalamba umu Kant. Yasimike ivyacitike ukuti: “Kapokola wanguzizye kuno twafumyanga impapulo. Namunenyile inti tukafumya uku Brooklyn. Atamanyile ivya kulanda pali vii. Wandesile impita, atatazile angame nupya.” Ya Nte kwene yaa asipe yatwalilile ukusalanganya ilandwe lisuma uku mwitu uku kaeya ka Kyrgyzstan. Lino amu lupwa lwane yapokeliile icumi umu 1980, mamane, Mairambubu, u watandikilepo ukuuvwa icumi cico.

MAMANE WAMANYA ZUWA ICUMI

Mairambubu wafuma uku ncende ya Naryn umu Kyrgyzstan. Uwanda umwi umu Ogasiti 1974, watandalile kaci wane, kuno twakomenkine umuku wa kutandikilako. Natemilwe Mairambubu papo kwene sile. Twatwaline uwanda kwene uwa.

Umu Januwale umu 1981 lino Mairambubu wali muli basi ala akuya uku maliketi, uvwile ukulanzyanya ukwati kulandwapo mpiti. Mamane walondanga ukuvwilapo na vyuze, fwandi uzizye umwanaci wiyo izina na kuno akaikala. Wamunenyile ati a Apun, nomba wacenjile pano na muli ya 1980 kwene, umulimo wakwe ya Nte ala waindwa. Fwandi umu cifulo cakunena mamane kuno wikalanga, ya Apun aliyo yalemvile kuno twikalanga. Mamane wizile uku ng’anda ala watasansamuka.

Mairambubu walanzile ukuti: “Inuvwa ivintu ivisuma sana. Umwanaci umwi iwanena ukuti likwene sile antu yasya yate ukufwa. Ni vinyama vya mpanga kwene antu yalaaviteeka.” Nemo nuvwile kwati akusimika sile kalai. Naswike ukuti: “Leka tulolele kufika lino alatutandalila pakuti ace atunene ivingi.”

Lino papisile imyezi itatu ya Apun yatutandalile. Ukufuma papo yatwalilile ukututandalila, na ci calenzile tumanyilepo ya Nte na yauze aina Kyrgyz. Ya nkazi yaa yatusambilizye icumi pali Yeova na pali vino akalonda antu ukwikala. Yatuwelengile ibuku lyakuti Ukufuma Muli Paladaise Uwaponzile nu Kwingila Muli Paladaise Mupya (From Paradise Lost to Paradise Regained).a Lyene vino paali ibuku lii lyonga sile umu lulimi lwa Citokmok, twakopolwile sile ivyeo umwi buku lii.

Pa vintu vya kutandikilako vino twasambilile paali nu usoowelo uwaya pa Utandiko 3:15. Usoowelo uu ulafikiliziwa ukupitila muli Yesu Umwene wino Leza wasoonta ukuteeka umu uteeko wa Umesiya. Twaweni ukuti lii i landwe lisuma sana lino umuntu wensi alinzile ukuuvwa! Caticicindama sana ukuti naswe twanena antu api landwe kwene lii. (Mate. 24:14) Pataalengile, icumi ca muli Baibo catandike ukusenula amaumi itu.

UKULONGANA NU KUWATIZIWA UMU NSITA YA CIINDO

Umwina umwi watwamile uku winga umu Tokmok. Mamane nani twaweni ukuti ya Nte yapusanako na antu yauze umu micitile ya vintu. Kutaali uwengwa pa winga, nupya ukuzevya konsi kwazifile sana. Uwinga uu wapusineko uku mawinga yauze yano twazanyilweko uku cisila, kuno antu ilingi yakolekanga, ukucita iviipe, nu kulanda mazwi aipe.

Nupya twazanyilwe nu mu kulongana umu cilongano ca mu Tokmok. Yalonganilanga umu miti, umwaliko icisao. Aina na ya nkazi yamanyile ukuti ya kapokola yatusumvileko sana amano, fwandi aina yasonsile aakulola ndi cakuti yamwi yakwiza. Umu nsita ya mpepo, twalonganilanga umu ng’anda. Imiku iingi, ya kapokola izanga uku ng’anda nu kuzya vino twacitanga. Lino Mairambubu nani twawatiziwe umu Julai umu 1982 umu luzi lwa Chüy, twalondekwanga ukucenjela sana. (Mate. 10:16) Aina izanga umu tumaumba utunono nu kulonganila umu mpanga. Twimbanga inyimbo zya Wene nu kukutika ukwi lyasi lya luwatizyo.

TWASYUKILA INSITA YA KULUNDULULA UMULIMO WA KUSIMIKILA

Umu 1987 umwina umwi wanenyile ukutandalila umwi uwizile umu kulongana ukufuma umwi tauni lya Balykchy. Ukuya kuuku ukufuma uku mwitu lwali u lwendo lwa ma awala 4 ukuomvya isitima. Pa cisila ca kuya umu kusimikila imiku iingi uku Balykchy, twazanyile antu aingi alondanga ukusambilila Baibo. Lii lyali isyuko lyakuti tulundulule umulimo witu uwa kusimikila.

Mairambubu nani ilingi twayanga uku Balykchy. Twikalanga kuuku kwene ilingi pa ciwelusi na pa mulungu, ituya umu mulimo wa kusimikila, nu kulongana. Antu yalondanga sana impapulo zitu. Twasendanga impapulo ukufuma uku Tokmok ukuomvya isaka lino yasendelangamo imbataata lino yamanga yakuti mishok. Ukusenda masaka yaili ala ituzuzyamo impapulo cila mwezi, kutatwazwanga ukupeela antu yonsi alondanga impapulo. Na lino tuli umwi sitima lino tukufuma uku Balykchy nu kuswililamo, twasimikilanga antu umwi sitima.

Umu 1995 icilongano capanzilwe umu Balykchy, ala ipapita imyaka 8 ukufuma pano twailileko pa muku wa kutandikilapo umwi tauni liili. Imyaka iiya ino twayanga uku Tokmok ukufuma uku Balykchy nu kuswililamo twaomvyanga impiya izingi sana. Tutaakweti impiya izingi, uzye fwandi twakwanisyanga uli? Umwina umwi watupeelanga impiya lyonsi izya kuomvya kuli vyonsi vino vyalondekwanga. Yeova waweni ukulondesya kwitu ukwa kulundulula umulimo wa kusimikila, nupya watuyulile “inzota umwiyulu.” (Malaki 3:10) I cumicumi kuli Yeova ivintu vyonsi vingacitika.

UKUPAMVIWA PA MULANDU NU KUSAKAMALA ULUPWA NU MULIMO WA KUSIMIKILA

Umu 1992, yansonsile ukuya eluda, kuli kuti eluda wa kutandikilako umu mpanga yonsi iya Kyrgyzstan. Umu cilongano citu ica Tokmok, mwali imilimo na yuze iyalondekwanga ukuombwa. Twakweti amasambililo aingi sana akutungulula alumendo na akazyana aina Kyrgyz aali apa masukulu yakwe uumwalimu. Wenga pali ya kasukulu yano twatungululanga masambililo, lyene waya muli komiti ya musambo, nupya yauze yaili aa painiya aiyele. Nupya twezyanga ukwazwa yauze pa kulongana. Umu kutandika kwakwe ya 1990, impapulo zitu alino nu kulongana vyali umu lulimi lwa Cirussian. Nomba aingi umu cilongano yalandanga Icikyrgyz pano u lwali ululimi lwao. Fwandi nayasenwilanga, na ci cayazwilizye ukuti yapokeelele icumi.

Mairambubu nani twali apamviwe pano ulupwa lwitu lwakulilangako. Twasendanga ana itu umu mulimo wa kusimikila nu mu kulongana. Umwanitu umukazyana Gulsayra pa nsita iiya wali ni myaka 12, nupya waipakizyanga ukusimikila apitanzila. Nupya ana itu yatemilwe ukusungila Malembelo uku mutwe. Cii calenzile ukuti ana itu, na aizikulu yaomba ningo umu cilongano. Ana itu 9 na izikulu itu 11 yacili nu umi, ali 16 yakaombela Yeova nanti ukuzanwa umu kulongana na avyazi yao.

IVINTU VYASENUKA SANA

Aina na ya nkazi aatandike ukuombela Yeova muli ya 1950 yangazunguka ndi yalola vino ivintu vyasenuka kuli sweswe. Ukufuma muli ya 1990, twaipakizya ukuomba umulimo wa kusimikila ilandwe lisuma nu kulonganila capamwi umu maumba akulu.

Umu 1991 mamane nani twazanyilwe uku ukongano wakutandikilako umu Almata, ndakai yakati Almaty, umu mpanga ya Kazakhstan. Nupya umu 1993 aina umu Kyrgyzstan yapekinye ukongano umu ciwansa ca Spartak umu Bishkek pa muku wa kutandikilako. Ya kasimikila yamazile umulungu ala yakuzifya iciwansa. Umukalamba wa pa ciwansa cii watemilwe sana icakuti watuzumilizye ukuomvya icifulo cii ukwaula ukulipila.

Umu 1994 kwacitike icintu na cuze icisuma lino ulupapulo lwa kutandikilako lwapulinsilwe umu lulimi lwa Cikyrgyz. Lyene ndakai yakasenula impapulo umu CiKyrgyz kuli ya kasenula akaikala api ofesi lyakwe ya Nte ilyayela uku Bishkek. Umu 1998 umulimo wakwe ya Nte yauzumilizye umwi sunde umu mpanga ya Kyrgyzstan. Iuvi lyakula, nupya lyene ya kasimikila yonsi pamwi twaya ukucila 5,000. Ndakai, twakwata ivilongano 83 na maumba 25 umu ndimi zya Cichinese, Cizungu, Cikyrgyz, Cirussian, lulimi lwa uciulu lwa Cirussian, Citurkish, Ciuighur, ni Ciuzbek. Aina yonsi yaa na ya nkazi ukufuma uku mpanga zipusane pusane yakaombela Yeova capamwi. Yeova u walenzile vyonsi vii ukucitika.

Nupya Yeova wasenwile umi wane. Nakuliile umu lupwa ulupiina nupya nasambilile isukulu pa myaka 5 sile. Yeova wambomvizye muli ueluda nu kusambilizya icumi icaya muli Baibo uku yantu asambilile ukuncila. I cumicumi Yeova akalenga ivintu ivikaloleka kwati vitanga vicitike, ivicitika. Ivyancitikila vikalenga nanenako yauze pali Yeova, wino ‘angacita ivintu vyonsi.’—Mate. 19:26.