KATAK 12

Ñe Ej Wal̦o̦k Apañ Ilowaan Baam̦le n̦e Am̦

1. Ta apañ ko rej wal̦o̦k ñan jet baam̦le ko?

EWÕR juon wa me elukkuun to an pãd. Armej ro rel̦ak lale wa in, rej ba wõt wa kããl kõnke ej kab m̦õj karreoiki im unoiki. Bõtab, rejaje ke elukkuun l̦õjo im m̦or injin eo an wa eo im m̦õttan wõt jidik ejorrããn. Waanjoñak in ej ãinl̦o̦k wõt men eo me ej wal̦o̦k ñan elõñ baam̦le ko. Jel̦ak kalimjek baam̦le kein, ãinwõt ñe rej lukkuun m̦õn̦õn̦õ. Bõtab ilo m̦ool, el̦ap aer eñtaan im rejjab lo aenõm̦m̦an. Ruo iaan apañ ko me ekkã aer ko̦kkure an juon baam̦le aenõm̦m̦an ej kadek im lãj.

JORRÃÃN KO REJ WAL̦O̦K KÕN KADEK

2. (1) Ta eo Baibõl̦ ej ba kõn arkool̦? (2) Elemen ad jel̦ã ñe juon armej earkool̦?

² Anij ejjab dike an armej idaak arkool̦ el̦aññe rej kõm̦m̦an joñan. Bõtab, elõñ eoon ko ilo Baibõl̦ im rej kwal̦o̦k bwe Anij edike kadek. (Jabõn Kõnnaan 23:20, 21, UBS; 1 Korint 6:9, 10; 1 Timote 5:23; Taitõs 2:2, 3) Elõñ armej ro me ejjab baj l̦ap wõt aer kadek ak ebar ikkutkut. Ekkã ad ba bwe armej rein rarkool̦ kõnke rejaje mour ñe rejjab idaak arkool̦ im rejaje kilen kõm̦m̦an joñan aer idaak. Apañ in ej ke wal̦o̦k wõt ñan rũtto ro? Ejjab. Ewõr jo̦dikdik ro me rebar arkool̦.

3, 4. (1) Ñe l̦eo ej juon ri kadekdek, ewi wãween an men in jelõt kõrã eo ippãn? (2) Ñe jemãn baam̦le eo ej juon ri kadekdek, ewi wãween an men in jelõt ajri ro nejin?

³ Jãn kar etto in an Baibõl̦ ba bwe el̦aññe armej ro rej kadek im l̦e jãn joñan aer idaak arkool̦, men in enaaj kõm̦m̦an bwe en ejjel̦o̦k aenõm̦m̦an ilo baam̦le ko aer. (Duteronomi 21:18-21) Ñe jemãn baam̦le eo ej juon ri kadekdek, men in ej jelõt aolep ro ilo baam̦le eo.a Ñan waanjoñak, lio pãleen enaaj lukkuun m̦õk kõnke ej kate ñan kabõjrake jãn an idaak. Bareinwõt, kõrã in em̦õk kõnke elukkuun okkõtaktak tammwin l̦eo kõn an ekkadekdek. Kõrã in ej kajjioñ n̦ooji arkool̦ ko limen l̦eo, julo̦ki, ak n̦ooji jããn ko an l̦eo bwe en jab bar wia arkool̦. Kõrã in ej kajjioñ bar akwel̦ap ñan l̦eo bwe en l̦õmn̦ak kõn baam̦le eo an, mour eo an, im kõtaan eo an ippãn Anij. Bõtab, l̦eo ejjab roñjake im ejjab bõjrak jãn an kadek. Kõrã in elukkuun m̦õk in kate ak ejjel̦o̦k tõprak ej loe. Kõn men in, emaroñ jino an inepata, immijakjak, illulu, bũrom̦õj, im l̦õmn̦ak bwe ejjel̦o̦k tokjãn an mour.

⁴ Ñe jemãn baam̦le eo ej kõkadekdek, men in ej bar jelõt ajri ro nejin. Ewõr jet em̦m̦aan ro me rel̦ak kadek, rej m̦an ajri ro nejier. Bar jet rej rape ak ko̦kkure ajri ro nejier im kõm̦m̦ani m̦anit ko rejekkar ñan er. Ajri rein remaroñ n̦arueer make ñe jemãer ak jineer rej kadek. Ajri rein rejjab lõke jemãer kõnke eokkõtaktak tam̦m̦win kõn an kõkadekdek. Men in ebar kõm̦m̦an an pen aer lõke ro jet. Ekkã an ajri rein jook in bwebwenato ippãn ro jet kõn apañ ko ilo baam̦le eo aer. Kõn aer kajjioñ n̦ooje eñjake ko aer, men in ekkã an kõm̦m̦an aer nañinmej. (Jabõn Kõnnaan 17:22, UBS) Men in emaroñ jelõt ajri ro bwe ren l̦õmn̦ak bwe ejjel̦o̦k tokjãer. Elõñ iaan ajri rein ejjab bõjrak aer bõk l̦õmn̦ak rot in meñe rerũtto kiiõ.

TA KO BAAM̦LE KO REMAROÑ KÕM̦M̦ANI?

5. (1) Ta eo emaroñ jipañ armej ro me el̦ap aer arkool̦? (2) Etke ejjab pidodo ñan kõm̦m̦an bwe ri kadekdek ro ren bõjrak jãn aer kadek?

⁵ Em̦õj kar etale im loe bwe ñe juon armej elukkuun arkool̦, epen an naaj jol̦o̦ke apañ in an. Ta eo emaroñ jipañ armej rein me el̦ap aer arkool̦? Men eo emaroñ jipañ er ej ñe rejjab idaak arkool̦ ñan jidik. (Lale Matu 5:29.) Ekkã an pen ñan jipañ ro me el̦ap aer arkool̦ kõnke rejjab kõn̦aan bõk jipañ. Ñe jej kwal̦o̦k kõn apañ in aer, ekkã aer ba bwe ejjab m̦ool men in. Bõtab, el̦aññe ro uwaan baam̦le eo rej kaalikkar ñan ri kadek eo bwe reban kõtl̦o̦k an wõnm̦aanl̦o̦k wõt im ko̦kkure mour ko aer, armej in enaaj jino an make kile bwe ewõr an apañ im ej aikuj kõm̦adm̦õde. Juon taktõ me ej jipañ ro me rarkool̦ im baam̦le ko aer ñan kõm̦adm̦õd apañ in kõn kadek, ej ba: “Men eo eaorõktata ej bwe ro uwaan baam̦le eo ren wõnm̦aanl̦o̦k wõt kõn men ko rej kõm̦m̦ani im jab el̦l̦o̦k ñan ri kadek eo. Ñe rej kate wõt er, ri kadek in enaaj kile joñan an oktak wãween an mour jãn ro jet ilo baam̦le eo an.”

6. Ta eo emaroñ jipañ eok el̦aññe ewõr juon ilo baam̦le n̦e am̦ me el̦ap an arkool̦?

⁶ El̦aññe ewõr juon ilo baam̦le n̦e am̦ me el̦ap an arkool̦, naan in kakapilõk ko an Anij ilo Baibõl̦ remaroñ jipañ eok bwe kwõn jel̦ã ta ko kwõn kõm̦m̦ani. (Aiseia 48:17; 2 Timote 3:16, 17) Jen kiiõ etale jet iaan naan in kakapilõk ko jãn Baibõl̦ me rar jipañ baam̦le ko me rar iioon apañ eo kõn kadek.

7. El̦aññe ewõr juon ilo baam̦le n̦e am̦ me el̦ap an arkool̦, an wõn bõd eo bwe armej in en ãindein?

⁷ Jab n̦aruom̦ make. Baibõl̦ ej ba: “Jabdewõt armej enaaj make ineek kun̦aan.” Ej bar ba bwe ‘kajjojo iaad enaaj aikuj in kwal̦o̦k ñan Anij wãween an kar mour.’ (Galetia 6:5; Rom 14:12, UBS) Ri kadekdek eo ilo baam̦le n̦e am̦ emaroñ kajjioñ n̦aruomi kõn apañ in an. Ñan waanjoñak, emaroñ ba: “El̦aññe en kar em̦m̦an ami kõm̦m̦an ñan ña, iban kar kadek.” El̦aññe ri kadek eo ej loe bwe kom̦ij errã ilo naan kein an, eban bõjrak an ekkadekdek. Ej ãinwõt ñe kom̦ij rõjañe bwe en jab bõjrak an kadek. Jekdo̦o̦n ñe ri kadek eo emaroñ n̦aruom̦ kõn unin an kadek, ak keememej bwe ejjab am̦ bõd eo. Kajjojo armej ej make pepe ñan e make. Kõn men in, an make bõd eo kõnke e eo make ej kããlõt in kadek.​—Lale Pilippai 2:12, UBS.

8. Ta jet iaan men ko kwõmaroñ kõm̦m̦ani bwe ri kadek eo en kile joñan an nana men ko ej kõm̦m̦ani ñe ej kadek?

⁸ Kõtl̦o̦k bwe ri kadek eo en make lo leen an kadek. Ewõr juon jabõn kõnnaan ilo Baibõl̦ kõn juon eo me ellulu, im emaroñ bar jerbal ñan ro me rekkadekdek. Jabõn kõnnaan in ej ba: “El̦aññe kwõj jipañe juon alen, innem kwõnaaj aikuj in bar jipañe tokãlik.” (Jabõn Kõnnaan 19:19, UBS) Kõtl̦o̦k bwe ri kadek eo en make lo leen an kadek. Ñan waanjoñak, el̦aññe ear kapoke im kattoone m̦weo, kõtl̦o̦k bwe en make karreoiki. Bareinwõt, ñe ejjab maroñ jerbal kõn an kar kadek, kõtl̦o̦k bwe en make call e bo̦o̦j eo an im kõmel̦el̦eiki unin an jab jerbal.

9, 10. (1) Etke kwõj aikuj kõtl̦o̦k an ro jet jipañ eok el̦aññe ewõr juon ri kadekdek ilo baam̦le n̦e am̦? (2) Wõn ro ilo eklejia eo me renaaj m̦õn̦õn̦õ in jipañ eok?

⁹ Kõtl̦o̦k an ro jet jipañ eok. Bok in Jabõn Kõnnaan 17:17 ej ba: “Juon jeran ej yokwe iien otemjej; im juon jein im jatin, ear l̦otak bwe en ri jipañ ilo iien jorrããn.” El̦aññe ewõr juon ri kadekdek ilo baam̦le n̦e am̦, ejjel̦o̦k pere bwe el̦ap “jorrããn” ko rej wal̦o̦k ñan kom̦ im epen ami aenõm̦m̦an. Men in ej kaalikkar bwe kwõj aikuj jipañ. Kõn men in, kwõn jab ãliklik in kajjitõk jipañ ippãn ro jeram̦ im m̦õttam̦. (Jabõn Kõnnaan 18:24, UBS) Kwõn bwebwenato kõn apañ kein am̦ ippãn ro me renaaj mel̦el̦e kõn men kein kwõj iiooni ak ippãn ro me em̦õj aer kar iioone ejja wãween kein wõt. Remaroñ lewaj naan in kakapilõk ko rem̦m̦an ñan kwe. Bõtab, ebar wõr juon men eaorõk kwõj aikuj keememej. Kwõj aikuj kwal̦o̦k bũruom̦ ñan ro wõt me kwõj lõke er im kwõjel̦ã bwe reban ilo̦k im bwebwenato kake apañ kein am̦ ñan ro jet.​—Jabõn Kõnnaan 11:13, UBS.

¹⁰ Kate eok ñan lõke em̦m̦aan ro rej lale eklejia. Em̦m̦aan ro rej lale eklejia remaroñ jipañ eok. Rejel̦ã kõn eoon ko ilo Baibõl̦ me remaroñ jipañ eok im el̦ap aer imminene ilo aer kõjerbale Baibõl̦ ñan jipañ ro jet. Em̦m̦aan rein renaaj ãinwõt “juon jikin ko jãn kõto im jikin tilekek jãn l̦añ ko. Renaaj ãinwõt unin dãn ko rej to̦o̦r ilo juon ãne jem̦aden, ãinwõt annañin juon dekã el̦ap ilo ãne eo ejjel̦o̦k kããn.” (Aiseia 32:2, UBS) Em̦m̦aan ro me rej lale eklejia eo rejjab baj kõjparok wõt eklejia eo jãn men ko renana. Rej bar kakajoor im kaenõm̦m̦an aolep ro ilo eklejia eo. Rej yokwe ro ilo eklejia eo im rekõn̦aan jipañ er. Kwõn kõtl̦o̦k bwe em̦m̦aan rein ren jipañ eok.

11, 12. (1) Wõn eo el̦aptata an jipañ baam̦le ko me ewõr ri kadekdek ie? (2) Ta eo Anij ej kõjerbale ñan jipañ baam̦le kein?

¹¹ Men eo eaorõktata ej bwe kwõn jar im kajjitõk jipañ ippãn Jeova. Baibõl̦ ej ba: “Jeova ej epaak ñan ro erup bũrueer, im Ej lo̦mo̦o̦ren ro rettã.” (Sam 34:18) El̦aññe erup bũruom̦ ak kwõlukkuun inepata kõnke ewõr ri kadekdek ilo baam̦le n̦e am̦, keememej bwe Jeova ej ‘epaake’ eok im eban ilo̦k jãn kwe. Jeova emel̦el̦e kõn apañ in el̦ap me ej wal̦o̦k ñan kwe im baam̦le n̦e am̦.​—1 Piter 5:6, 7.

¹² Kwõj aikuj bar tõmak im lõke naan ko an Jeova ilo Baibõl̦. Men in enaaj jipañ eok bwe kwõn kijenmej wõt im bwe en dikl̦o̦k am̦ inepata. (Sam 130:3, 4, UBS; Matu 6:25-34; 1 Jon 3:19, 20) Anij ej letok kajoor eo an ñan ro me rej katak Baibõl̦ im l̦oore naan in kakapilõk ko an. Kajoor in an Anij enaaj jipañ eok bwe kwõn maroñ kijenmej kajjojo raan.​—2 Korint 4:7.b

13. Ta apañ eo juon me ej kõm̦m̦an bwe en pen an baam̦le ko lo aenõm̦m̦an im m̦õn̦õn̦õ?

¹³ Ñe armej ro rej kadek, emaroñ lãj wãween aer kõm̦m̦an ñan eo pãleer im ajri ro nejier. Eñin ej bar juon apañ me ej kõm̦m̦an bwe en pen an baam̦le ko lo aenõm̦m̦an im m̦õn̦õn̦õ ippãn doon.

JORRÃÃN KO REJ WAL̦O̦K KÕN AN ARMEJ RO LÃJ ÑAN RO UWAAN BAAM̦LE KO AER

14. (1) Ñããt eo m̦oktata ear jino nana im lãj wãween an armej ro kõm̦m̦an ñan ro uwaan baam̦le ko aer? (2) Ta ko elõñ armej ro ilo raan kein rej kõm̦m̦ani ñan ro uwaan baam̦le ko aer?

¹⁴ Iien eo m̦oktata me ear jino lãj wãween an armej ro kõm̦m̦an ñan ro uwaan baam̦le ko aer ej ilo iien eo ke Kein ear m̦ane Ebel, l̦addik eo jatin. (Jenesis 4:8) Jãn kar tõre eo tok ñan raan kein, elukkuun nana im lãj wãween an armej ro kõm̦m̦an ñan baam̦le ko aer make. Ñan waanjoñak, elõñ em̦m̦aan ro me rej m̦an lim̦aro pãleer. Elõñ kõrã ro elukkuun nana im kõmmetak wãween aer kõnnaan ñan l̦õm̦aro pãleer. Elõñ em̦m̦aan im kõrã ro me rej m̦an ajri ro nejier. Im ebar wõr l̦al̦l̦ap im lel̦l̦ap ro me rej eñtaan kõn an nana im lãj wãween an ro nejier kõm̦m̦an ñan er.

15. Ta eo ej wal̦o̦k ñan ro uwaan juon baam̦le el̦aññe enana im lãj wãween aer kõm̦m̦an ñan doon?

¹⁵ Ñe ej lãj wãween an ro ilo juon baam̦le kõm̦m̦an ñan doon, ejjab mel̦el̦ein bwe aolep iien jenaaj lo an kinejnej im ebbõj ãnbwinnier. Ebar wõr wãween ko jet me rej wal̦o̦k ñan er. Ñan waanjoñak, juon kõrã me l̦eo pãleen ekõn m̦ane ej ba: “El̦ap aõ jook im elõñ iien ij n̦aruõ make. Enañin aolep jibboñ ijjab kõn̦aan jerkak. Yokwe bwe en kar jab m̦ool men in ej wal̦o̦k ñan eõ ak en kar baj ettõn̦ak bajjek wõt.” Ak ta kõn ajri ro me rej rũttol̦o̦k im loe an jemãer m̦an jineer ak nana im lãj wãween an jemãer ak jineer kõm̦m̦an ñan er? Eokwe, ajri rein rel̦ak rũttol̦o̦k im wõr aer make baam̦le, emaroñ bar lãj wãween aer kõm̦m̦an ñan baam̦le ko aer.

16, 17. (1) Ewi wãween an armej ro kõmetak ro uwaan baam̦le ko aer kõn naan? (2) Ñe juon ej kwal̦o̦k naan ko rekõmmetak ñan ro uwaan baam̦le eo an, ewi wãween an men in jelõt ro uwaan baam̦le eo an?

¹⁶ Ñe baam̦le ko rej lãj ñan doon, enañin aolep iien rej kõmetak doon kõn naan. Jabõn Kõnnaan 12:18 (UBS) ej ba: “Naan ko an juon ri jajel̦o̦kjen̦ remaroñ ko̦kkure juon armej ãinwõt juon jãje.” Ekkã an armej rein bũroñe ro uwaan baam̦le ko aer, kanijnij, kwal̦o̦k naan ko rekõmmetak, reddo, im rekajjookok. Ekkã aer bar ba ñan ro uwaan baam̦le ko aer bwe renaaj m̦an er. Ñe ej wal̦o̦k men in ñan ro uwaan juon baam̦le, ekkã an ro jet jab kile joñan aer metak im eddo bũrueer.

¹⁷ Ebar lõñ rũtto ro me elukkuun nana im lãj wãween aer kõnnaan ñan ajri ro nejier. Enañin aolep iien rej luuki ajri rein nejier. Rej bar kabwebweik ajri rein im ba ñan er bwe ejej tokjãer. Ñe rũtto ro rej kõm̦m̦ane men in ñan ajri ro nejier, ajri ro renaaj l̦õmn̦ak bwe ejjel̦o̦k tokjãer. Ej menin aikuj bwe rũtto ro ren kauwe im katakin ajri ro nejier. Bõtab, Baibõl̦ ej ba ñan em̦m̦aan ro: “Kom̦win jab kallu ro nejimi, bwe ren jab ebbeer.”—Kolosse 3:21.

MEN KO REMAROÑ JIPAÑ JUON BWE EN BÕJRAK AN LÃJ ÑAN BAAM̦LE EO AN

18. (1) Etke armej ro rej lãj im m̦an ro uwaan baam̦le ko aer? (2) Ta eo Baibõl̦ ej ba bwe armej ro rej aikuj m̦okta ukote el̦aññe rekõn̦aan bõjrak jãn aer lãj?

¹⁸ Unin an juon armej lãj im m̦an ro uwaan baam̦le eo an ej kõnke eutiej bũruon im ejjab jim̦we wãween an l̦õmn̦ak. Kõm̦m̦an ko ad rej wal̦o̦ktok jãn men ko jej l̦õmn̦aki. (Jemes 1:14, 15) El̦aññe juon armej ekõn̦aan bõjrak jãn an lãj im m̦an ro uwaan baam̦le eo an, ej aikuj m̦okta ukot wãween an l̦õmn̦ak. (Rom 12:2, UBS) Emaroñe ke men in? Aet. Naan in Anij emaroñ ukot armej ro. Emaroñ jipañ er ñan jol̦o̦k jabdewõt kain l̦õmn̦ak ko me renana im epen ñan julo̦ki. (Hibru 4:12) El̦aññe armej ro rej katak Baibõl̦ im l̦oori men ko rej katak, renaaj maroñ kõm̦m̦an oktak ko. Joñan an naaj oktak armej rein, jemaroñ ba bwe rej armej kããl.​—Epesõs 4:22-24; Kolosse 3:8-10.

19. Ewi wãween an rippãlele ro aikuj watõk im kõm̦m̦an ñan doon?

¹⁹ Kwõn yokwe im kautiej eo pãleem̦. Jet armej rej l̦õmn̦ak bwe em̦m̦aan ro rej aikuj katakini im m̦ane lim̦aro pãleer bwe lim̦aro ren jel̦ã kwal̦o̦k kautiej. L̦õmn̦ak in ejjab jim̦we im ej n̦ae Baibõl̦. Naan in Anij ej ba: “L̦õm̦aro ren yokwe lim̦aro pãleer ãinwõt aer yokwe ãnbwinnier make. Juon em̦m̦aan eo ej yokwe kõrã eo pãleen ej yokwe e make.” (Epesõs 5:28, UBS) Baibõl̦ ej bar ba ñan em̦m̦aan ro: “Kom̦win jel̦ã men in bwe rej kõrã m̦õjn̦o̦. Innem kom̦win lale er im kautiej er.” (1 Piter 3:7, UBS) Baibõl̦ ej ba ñan kõrã ro bwe ren “yokwe l̦õm̦aro pãleer” im kwal̦o̦k “kautiej” ñan er. (Taitõs 2:4, UBS; Epesõs 5:33) El̦aññe juon em̦m̦aan ej yokwe im kautiej kõrã eo pãleen, eban m̦ane im ba naan ko reddo im rekõmmetak ñane. Im el̦aññe juon kõrã ej yokwe im kautiej l̦eo pãleen, eban bũroñe, kajooke, kõm̦m̦an kõjak kake, im luuki.

20. (1) El̦aññe ejjab jim̦we wãween an jemãn im jinen ajri ro lale ajri ro nejier, enaaj wõr rueer ippãn wõn? (2) Etke rũtto ro rej aikuj l̦õmn̦ak kõn joñan maroñ ko an ajri ro nejier?

²⁰ Kwõn kaorõk ajri ro nejũm̦. Ej menin aikuj bwe rũtto ro ren kwal̦o̦k aer yokwe ajri ro nejier im kõm̦m̦an aer iien ippãer. Baibõl̦ ej ba bwe ajri ro rej “menin jolõt jãn Jeova” im “menin letok jãn E.” (Sam 127:3) Em̦õj an Jeova lel̦o̦k eddo eo ñan jemãn im jinen ajri ro bwe ren lale im kõjparok ajri ro nejier. Enaaj wõr rueer el̦aññe ejjab jim̦we wãween aer lale ajri ro nejier. Baibõl̦ ej kwal̦o̦k bwe ñe juon ej ajri, ej kõm̦m̦an in ajri. Ej bareinwõt kwal̦o̦k bwe ajri ro rej “kõm̦m̦ani men ko rewaan.” Mel̦el̦ein men in bwe jet iien renaaj bõt. (1 Korint 13:11, UBS; Jabõn Kõnnaan 22:15, UBS) Kwõn jab bwilõñ el̦aññe jet iien ajri ro nejũm̦ rejjab pokake. Keememej wõt bwe ajri ro rej dik wõt. Kõn men in, rũtto ro ren jab kõtmãne bwe ajri ro nejier ren kõm̦m̦ani men ko me rej dik wõt ñan aer kõm̦m̦ani im rejjañin jel̦ã kilen kõm̦m̦ani. Rejjab bar aikuj kõtmãne bwe ajri ro nejier ren ãinwõt ajri ro jãn baam̦le ko jet, kõnke emaroñ oktak wãween aer mour jãn baam̦le kein.​—Lale Jenesis 33:12-14.

21. Ta eo Anij ekõn̦aan bwe jen kõm̦m̦ane ñan jemãd im jined ñe rej l̦al̦l̦ap im lel̦l̦ap?

²¹ Kwõn kwal̦o̦k kautiej ñan jem̦am̦ im jinem̦ ñe rej l̦al̦l̦ap im lel̦l̦ap. Bok in Livitikõs 19:32 (UBS) ej ba: “Kom̦win kautiej ro rerũtto.” Anij ej kakien armej ro bwe ren kwal̦o̦k kautiej ñan l̦al̦l̦ap im lel̦l̦ap ro im kaorõk er. Jet iien, epen ad kwal̦o̦k kautiej ñan rũtto ro jemãd im jined el̦aññe el̦ap aer kõbbo̦o̦jo̦j. Emaroñ bareinwõt pen el̦aññe renañinmej im reppal̦. Meñe epen, ak Baibõl̦ ej ba bwe ajri ro ren “ukot bõkã eo ñan jineer im jemãer.” (1 Timote 5:4, UBS) Kõn men in, kwõj aikuj jouj ñan er im kwal̦o̦k kautiej ñan er. El̦aññe rej pãd ilo aikuj, kwõj aikuj jipañ er. Ñe kwõj lãj ñan rũtto ro jem̦am̦ im jinem̦ im nana am̦ kõm̦m̦an ñan er, mel̦el̦ein men in bwe kwõjjab l̦oore ta eo Baibõl̦ ej ba.

22. (1) Ta eo kwõj aikuj kõm̦m̦ane bwe kwõn bõjrak jãn am̦ lãj ñan ro uwaan baam̦le n̦e am̦? (2) Ta ko kwõmaroñ kõm̦m̦ani bwe kwõn maroñ dãpij am̦ illu?

²² Kwõn katak kilen dãpij am̦ illu. Bok in Jabõn Kõnnaan 29:11 (UBS) ej ba: “Juon ri jajel̦o̦kjen̦ em̦õkaj an kwal̦o̦k an illu, ak juon ri jel̦ãl̦o̦kjen̦ emaroñ dãpij illu eo an.” Ta ko kwõmaroñ kõm̦m̦ani bwe kwõn maroñ dãpij am̦ illu? Eokwe, ñe ewõr apañ rej wal̦o̦k, kwõn m̦õkaj im kõm̦adm̦õdi bwe en jab l̦apl̦o̦k am̦ illu. (Epesõs 4:26, 27) El̦aññe kwõj kile bwe kwõban dãpij am̦ illu, m̦õkaj im ilo̦k jãn ijo. Jar im kajjitõk ippãn Anij bwe en lewaj kajoor eo an ñan jipañ eok bwe kwõn jel̦ã dãpij am̦ illu. (Galetia 5:22, 23, UBS) Bareinwõt, em̦m̦an ñe kwõj ilo̦k im etetal bajjek ak exercise. Men in emaroñ jipañ eok bwe en medl̦o̦k bũruom̦. (Jabõn Kõnnaan 17:14, 27, UBS) Kwõj aikuj bar kate eok bwe en ‘rum̦wij am̦ illu.’—Jabõn Kõnnaan 14:29.

KWÕNAAJ JEPEL KE AK JAAB?

23. Ta eo emaroñ wal̦o̦k ñan Kũrjin ro me rejaje dãpij aer illu, im rejjab bõjrak jãn aer m̦an eo pãleer ak ajri ro nejier?

²³ Baibõl̦ ej ba bwe Anij edike ñe armej ro rej “kõjdate doon, rej ire” im “rej illu.” Ej bar ba bwe “ro rej kõm̦m̦an men rot kein rejãmin bõk Aelõñ in Anij.” (Galetia 5:19-21, UBS) Ta eo emaroñ wal̦o̦k ñan Kũrjin ro me rejaje dãpij aer illu, im rej m̦an eo pãleer ak ajri ro nejier? Eokwe, el̦aññe armej rein rejjab ukel̦o̦k im bõjrak jãn men in rej kõm̦m̦ane, remaroñ bukwel̦o̦k jãn eklejia eo. (Lale 2 Jon 9, 10, UBS.) Etke? Kõnke men in enaaj kõjparok ro uwaan eklejia eo im kõm̦m̦an bwe en jab nana etan eklejia eo.​—1 Korint 5:6, 7, UBS; Galetia 5:9.

24. (1) Ta eo Kũrjin ro remaroñ kõm̦m̦ane el̦aññe eo pãleer ejjab bõjrak jãn an m̦an er ak lãj ñan er? (2) Ta eo em̦m̦aan ro rej lale eklejia im ro jet remaroñ kõm̦m̦ane ñan jipañ rippãlele ro me ro pãleer rej lãj ñan er?

²⁴ Ta eo Kũrjin ro remaroñ kõm̦m̦ane el̦aññe eo pãleer ejjab bõjrak jãn an m̦an er ak lãj ñan er? Jet armej rej pepe in mour wõt ippãn eo pãleer. Ro jet rej jepel jãn eo pãleer. Rej jepel kõnke rej kile bwe renaaj jorrããn ak mej ñe renaaj pãdwõt ippãn eo pãleer. Rej bar kile bwe ñe renaaj pãd wõt ippãn eo pãleer remaroñ oktak im bwebwe. Im ro jet rej jepel jãn eo pãleer kõnke rekõn̦aan kõjparok wõt kõtaan eo aer ippãn Anij. Jabdewõt pepe rej kõm̦m̦ane ej ikõtaaer wõt im Jeova. (1 Korint 7:10, 11) Bõlen ro m̦õttaer, ro ilo baam̦le ko aer, ro nukwier, ak em̦m̦aan ro me rej lale eklejia remaroñ kajjioñ jipañ im lel̦o̦k naan in kakapilõk ñan armej rein. Meñe rej lel̦o̦k naan in kakapilõk ñan rein, ak rej aikuj kõjparok bwe ren jab kwal̦o̦k ta eo ren kõm̦m̦ane. Rej aikuj keememej bwe kajjojo Kũrjin ej aikuj pepe ñan e make.​—Rom 14:4, UBS; Galetia 6:5.

M̦ÕTTAN JIDIK ENAAJ JAKO APAÑ KO REJ WAL̦O̦K ILOWAAN BAAM̦LE

25. Ta ankilaan Jeova ñan baam̦le ko?

²⁵ Ke Jeova ear kakobaik Adam im Iv, rippãlele ro ruo m̦oktata, ejjab kar ankilaan bwe en nana im lãj an ro uwaan baam̦le ko kõm̦m̦an ñan doon. Ejjab kar ankilaan bwe en wõr ri kadekdek ilo baam̦le ko. (Jenesis 2:18-24) Anij ear kõn̦aan bwe ro uwaan juon baam̦le ren yokwe doon, aenõm̦m̦an ippãn doon, im lale kab kõjparok doon. Ear kõn̦aan bwe ren m̦õn̦õn̦õ im epaak kõtaan eo aer ippãn. Bõtab, kõn an kar Adam im Iv jab pokake, rar erom ri jerawiwi. Eñin ej iien eo me ear jino nana wãween an ro uwaan baam̦le ko kõm̦m̦an ñan doon.​—Lale Ekklisiastis 8:9.

26. Ta kallim̦ur ko an Jeova ñan ro me rej pokake naan in kakapilõk ko an?

²⁶ Jeova ekõn̦aan wõt ke bwe baam̦le ko ren aenõm̦m̦an im m̦õn̦õn̦õ ippãn doon? Aet. Anij ej kallim̦ur bwe lal̦ in enaaj oktak im erom juon jikin el̦ap aenõm̦m̦an ie im armej ro ie renaaj “pãd im aenõm̦m̦an, im ejjel̦o̦k juon enaaj kalõl̦ño̦ñ er.” (Ezekiel 34:28, UBS) Ilo naaj tõre en̦, ejjel̦o̦k juon enaaj lãj im m̦an ro uwaan baam̦le eo an. Eban bar wõr ri kadekdek im eban bar wõr apañ ko me rej wal̦o̦k ñan baam̦le ko ilo raan kein. Ejjel̦o̦k juon enaaj bar metak im rup bũruon. Aolep armej renaaj ettõñdikdik kõnke “renaaj m̦õn̦õn̦õ kõn aenõm̦m̦an el̦ap.”—Sam 37:11.

[Kõmel̦el̦e ko itulal̦]

EWI WÃWEEN AN NAAN IN KAKAPILÕK KEIN JÃN BAIBÕL̦ JIPAÑ . . . BAAM̦LE KO BWE REN KÕM̦ADM̦ÕDI APAÑ KO ME REJ WAL̦O̦K ÑAN ER?

Jeova ej kamo ad idaak arkool̦ l̦e jãn joñan. —Jabõn Kõnnaan 23:20, 21, UBS.

Kajjojo armej ej lo leen kõm̦m̦an ko an make.​—Rom 14:12, UBS.

Anij ejjab m̦õn̦õn̦õ ippãd ñe jejaje dãpij ad illu.​—Jabõn Kõnnaan 29:11, UBS.

Kũrjin ro rem̦ool rej kautiej rũtto ro jemãer im jineer.​—Livitikõs 19:32, UBS.

[Pija eo ilo peij 170]

Em̦m̦aan ro rej lale eklejia remaroñ jipañ eok ñe ewõr apañ ilowaan baam̦le n̦e am̦

[Pija eo ilo peij 177]

Rippãlele ro me rej yokwe im kautiej doon rej m̦õkaj im kõm̦adm̦õdi apañ ko rej wal̦o̦k ikõtaaerro