Ailiñ Eo An Anij—Iroij Eo Ekãl An Lal
“Ailiñ eo . . . enaj kabedakilkil im kokkure ailiñ kein otemjelok, im e make enaj bed ñan indio.”—DANIEL 2:44, New World Translation.
1. Ta liki eo jemaroñ bõke ilo Bible eo?
BIBLE ej nan in kejelã eo an Anij ñan armij. Ri jilek Paul ear je: “Bwe ke kom ar bõk jen kim nan eo kom ar roñjake, nan in Anij, kom ar jab bõke einwõt nan in armij, a ein drein emol, einwõt nan in Anij.” (1 Dri Tessalonika 2:13) Ebed ilo Bible men eo jej aikwiji ñan jelã kin Anij: melele ko kin kadkadin, karõk ko an, im menin aikwij ko an ñan kij. Ewõr nan in kakabilek eo emõntata kin mour in family im mwil ran otemjej. Ej tibdiki kanan ko ear jejjet kitieir ilo ien ko remotlok, ko ej jejjet kitieir kiõ, im ko enaj jejjet kitieir ilo ran ko rej itok. Aet, “jeje ko otemjej emwij letok kin kakõrmol an Anij, ej bareinwõt or tokjeir kin katakin, im kowe, im kajime, im kajelaik armij ilo kwojarjar, bwe armij korijeran Anij en wãppen im emwij kõkõmõnmõn e ñõn jerbal emõn otemjej.”—2 Timote 3:16, 17.
2. Ewi wãwen an kar Jesus kalikar unleplep eo an Bible?
2 Men eo elaptata aorõkin ilo Bible ej unleplep eo ie: ñan kamol kajur bõtata eo an Anij (jimwe eo an ñan iroij) ikijen Ailiñ eo an ilañ. Jesus ear kõmman bwe men eo elaptata in ilo jerbal in kwalok nan eo an. “Jen ter eo Jisõs ej jino an kwalok, im ba, ‘Komin ukwelok ibemi; bwe ailiñ in lõñ ebak.’ ” (Matu 4:17) Ear kwalok tu ia eo ej aikwij bed ilo mour ko ad, im akwelap: “A komin bukot mokta ailiñ in Anij, im kwojarjar eo An.” (Matu 6:33) Ear bar kwalok joñan aorõkin ke ear katakin ri kalor ro an bwe ren jar ñan Anij: “En itok Am ailiñ. Ren kõmõnmõn ankil Am einwõt i lõñ bareinwõt ion lõl.”—Matu 6:10.
Iroij Eo Ekãl An Lal
3. Etke Ailiñ eo an Anij elap tokjen ñan kij kiõ?
3 Etke Ailiñ eo an Anij ekanuij aorõk ñan armij? Kinke ejjabto enaj kõmmane juõn emmakit eo enaj ukõt wãwen iroij eo an lal in ñan indio. Kanan eo ilo Daniel 2:44, (NW) ej ba: “Ilo ran ko an king ro [ro rej kiõ iroij ion lal] Anij in lañ enaj kajutak juõn ailiñ [juõn kien ilañ] eo rejamin kokkure. Im rejamin ailiñ in ñan jabdewõt armij. Enaj kabedakilkil im kokkure ailiñ kein otemjelok [kien ko an lal], im e make enaj bed ñan indio.” Ñe Ailiñ eo an Anij ilañ enaj iroij iaolepen lal, armij rejamin bar bebek lal in. Jebel im jab juburu eo ilo an armij iroij enaj ñan indio juõn men eo an ien ko remotlok.
4, 5. (a) Etke Jesus e eo emõntata im tellokin ñan King in Ailiñ eo? (b) Ta jerbal eo enaj wõr ibben Jesus ilo ran ko rej ebaktok?
4 Iroij eo eutiej ilo Ailiñ in lañ, iumin tel eo an Jehovah, ej juõn eo tellokin eo emõntata—Christ Jesus. Mokta jen an itok ñan lal in, ear mour ilañ einwõt “ri mejerik an Anij,” ke ej moktata ian aolep menin kõmanman ko an Anij. (Jabõn Kennan Ko 8:22-31) “E eo ej ilo nememen Anij eo je ban lo E, im lotak mokta jen men in kõmõnmõn otemjej; bwe kin E emwij kõmõn men ko otemjej, men ko i lõñ kab men ko ion lõl.” (Dri Kolosse 1:15, 16) Im ke Anij ear jilkintok Jesus ñan lal, ear kõmman ankilan Anij ien otemjej. Ear kijenmij iumin melejoñ ko elap air bin im mij ilo an tiljek ñan Jemen.—Jon 4:34; 15:10.
5 Kin tiljek eo an ñan Anij elaptata ñan mij, kar nawõnãn Jesus. Anij ear kajerkakbiji e ñan lañ im lelok ñan e maroñ eo bwe en King in Ailiñ in lañ. (Jerbal 2:32-36) Einwõt King in Ailiñ eo, Christ Jesus enaj kakõrmol jerbal eo emwij kabbeik e kake jen Anij ñan tel elõñ thousand enjel ro rekajur ñan kokkure iroij in armij otemjej ion lal im jolok jen lal in nana otemjej. (Jabõn Kennan Ko 2:21, 22; 2 Dri Tessalonika 1:6-9; Reveles̃õn 19:11-21; 20:1-3) Inem Ailiñ in Anij ilañ iumin Christ enaj maroñ in iroij eo ekãl, kien eo ej make wõt ion aolepen lal.—Reveles̃õn 11:15.
6. Kain jerbal in iroij rot eo jemaroñ kõtmene jen King eo an Ailiñ eo?
6 Nan in Anij ej ba kin iroij eo ekãl an lal in: “Im kar lelok ñan e iroij im utiej im ailiñ eo, bwe armij ro, jar in ailiñ ko im konono ko ren aikwij jerbal ñane.” (Daniel 7:14, NW) Kinke Jesus enaj anõk yokwe eo an Anij, enaj lap ainemõn im lañliñ iumin iroij eo an. (Matu 5:5; Jon 3:16; 1 Jon 4:7-10) “Kin laplok in kien eo an im ainemõn ejamin wõr jemlokin, . . . ñan rejetak im kautieje kin ekajet jimwe im kin wãnik.” (Isaiah 9:7, Revised Standard Version) Enaj juõn jerammõn bwe en wõr juõn Iroij eo ej iroij kin yokwe, ekajet jimwe, im wãnik! Kin menin, 2 Piter 3:13 ej kanan: “A ekar ñõn kalimur eo An, jej kõtõmene kin lõñ ko rekãl [Ailiñ eo an Anij ilañ] im juõn lal ekãl [juõn jukjuk im bed ekãl ilal] eo kwojarjar ej jokwe iloan.”
7. Ewi wãwen an Matu 24:14 jejjet kitien rainin?
7 Emol Ailiñ in Anij ej news eo emõntata ñan aolep ro rej yokwe men eo ejimwe. Eñin unin, einwõt mõttan kakõlle eo bwe jej mour ilo “ran ko aliktata” in jukjuk im bed in enana, Jesus ear kanan: “Im naj kwalok gospel in an ailiñ in lõñ i aolepen lõl kin men in kennan ñõn ailiñ otemjelok: ilo ien eo e naj itok jemlokõn.” (2 Timote 3:1-5; Matu 24:14) Kanan in ejejjet kitien kiõ, ke enañin jiljino million Ri Kennan ro an Jehovah ilo 234 ailiñ ko rej wujleplok elõñlok jen juõn billion awa ko juõn yiõ im jiroñ armij ro jet kin Ailiñ in Anij. Ilo jejjet, kajjojo ian jikin kabuñ ko air ñan jet 90,000 congregation ko ibelakin lal rej naetan juõn Kingdom Hall. Ijin, armij ro rej itok in katak kin kien eo ekãl ej itok.
Iroij Ro Jet Mõttan
8, 9. (a) Jen ia eo iroij ro mõttan Christ rej itok jene? (b) Ta liki eo emaroñ wõr ibbed ilo iroij eo an King eo im iroij ro mõttan?
8 Enaj bar wõr iroij ro jet ibben Christ Jesus ilo Ailiñ in lañ. Reveles̃õn 14:1-4 ear kanan bwe 144,000 armij ro ren kar “wiaik ir jen ian armij ro” im kajerkakbijik ir ñan mour ilañ. Rein ekoba maan im kõrã ro, jen an armij ro karejar ñan ir, ilo ettã rej karejar ñan Anij im armij ro mõttair. “Re naj pris an Anij im an Christ, im re naj kiñ iben iomin juõn tausan yiõ.” (Reveles̃õn 20:6) Orair elap an diklok jen “jar elap, eo ejelok armij ej maroñ bwiniir, jen ailiñ otemjej, im ian bwij otemjej, im driloabjen otemjej, im konono otemjej” ro renaj ellã im mour jen jemlokin jukjuk im bed in. Rein bareinwõt rej “korijer ñan E ran im boñ,” ak kejatdikdik eo air ejjab ñan etal ñan lañ. (Reveles̃õn 7:9, 15) Rej kumi eo ej ejaake lal eo ekãl einwõt ro rej bed iumin Ailiñ eo an Anij ilañ.—Sam 37:29; Jon 10:16.
9 Ilo kãlet ro renaj iroij ibben Christ ilañ, Jehovah ear kãlet armij ro retiljek ro ewõr air iminene ilo mour in im kin aolepen abañ ko ie. Ejelok jabdewõt men armij rar debloke me kiñ-pris rein rar jab ione. Inem mour eo air ion lal in enaj kakõmõnmõnlok maroñ eo air ñan iroij ion armij ro. Bareinwõt Jesus ear make “katak bokake jen men ko ear eñtan kaki.” (Dri Hibru 5:8) Ri jilek Paul ear ba kin e: “Bwe ar Pris elap e jab juõn ej ban tiriamokake mõjino ko, a emwij kabo E kin men ko otemjej, einwõt kij, ijoke ejelok jerawiwi iben.” (Dri Hibru 4:15) Emenin kainemõn ñan jelã bwe ilo lal wãppen eo ekãl an Anij, king ro im pris ro rej tiriamo, renaj iroij ion armij ro kin yokwe!
Ailiñ eo Ear Bed ke ilo Karõk eo An Anij?
10. Etke kar Ailiñ eo ilañ ear jab mõttan karõk eo an Anij ilo jinoin?
10 Ailiñ in lañ ear mõttan ke karõk eo an Anij ilo jinoin ke ear kõmanman Adam im Eve? Ilo bwebwenato in kõmanman eo ilo Jenesis, ejelok kwalok kake kin juõn Ailiñ eo enaj kar iroij ion armij. Jehovah make kar Iroij eo air, toan wõt air kar bokake e, ejelok kar aikwij ñan bar juõn iroij. Jenesis chapter 1 ej kwalok bwe Jehovah, emaroñ kar ikijen manje eo Nejin ilañ, jerbal ibben Adam im Eve. Bwebwenato eo ej kajerbal kajin kein einwõt “Anij e ar ba ñõn ir” im “Anij e ar ba” ñõn ir.—Jenesis 1:28, 29; Jon 1:1.
11. Ta ijjino eo ewãppen armij ear bõke?
11 Bible ej ba: “Anij e ar lo men otemjej E ar kõmõnmõni, im lo, re kanuij emõn.” (Jenesis 1:31) Men otemjej ilo jikin kallip in Eden rar kanuij wãppen. Adam im Eve rar jokwe ilo juõn paradise. Lemnak ko air im enbwiniir rar wãppen. Rar maroñ konono ibben Ri Kõmanman eo air im e ibbeirro. Im ilo air bed wõt im tiljek, ren kar maroñ keotak ajiri ro rewãppen. En kar ejelok aikwij ñan juõn kien ekãl ilañ.
12, 13. Einwõt armij wãppen ro rej timmon im orlok, etke Anij enaj kar maroñ in konono wõt ibbeir?
12 Ke family eo an armij ear timmon im orlok, ewi wãwen an naj kar Anij konono ibbeir aolep? Lemnak kin iju ko ilañ. Rej kuk ibben don einwõt ene ilo lañ ko naetair galaxy ko. Jet galaxy ko ewõr juõn billion iju ko ie. Ko jet ewõr enañin juõn trillion. Im scientist ro rej antonelok bwe ewõr enañin 100 billion galaxy ko ilo lañ jemaroñ loi! Ak, Ri Kõmanman eo ej ba: “Komin reiliñlok ñõn lañ im loe. Wõn eo e ar kõmõnmõn men kein, E eo ej bõktok ir einwõt juõn jar in tarinae kin orair, im aolepeir ej kir etair. Kin kajur eo an ekanuij lap joñan, ejelok juõn iair ej jako.”—Isaiah 40:26, NW.
13 Ke Anij ej maroñ etale aolepen iju kein ilañ, emol ejelok abañ ñan an etale joñan eo elaplok an eiet in oran armij ro. Bar kiõ, million ro ri karejaran rej jar ñan e ran otemjej. Jar kein rej tõbar Anij ilo mõkaj. Inem an konono ibben aolep armij ro rewãppen ejamin kõmman abañ ñan e. Ejamin naj kar aikwiji juõn Ailiñ in lañ ñan etale ir. Juõn karõk aibujuij—bwe Jehovah en Iroij eo ad, bwe jen maroñ kajju im tõbare, im bwe jen jerammõn im jab bar mij, a mour indio ilo juõn paradise ilal!
“Ejjab An Armij”
14. Etke armij enaj ñan indio aikwiji wõt iroij eo an Jehovah?
14 Bõtab, armij—meñe ro rewãppen—renaj aikwiji iroij eo an Jehovah ñan indio. Etke? Kinke Jehovah ear jab kõmanman ir kin maroñ eo ñan jenoloklok iair jen iroij eo an. Menin ej kien eo kin armij, einwõt an ri kanan Jeremiah kamole: “Emõn aõ jelã, O Jehovah, bwe ñan armij in lal ial eo an ejjab an. Ejjab an armij eo ej etetal ñan tel buñten neen bareinwõt. Kajimwe iõ, O Jehovah.” (Jeremiah 10:23, 24, NW) Enaj juõn lemnak ebwebwe bwe armij ren lemnak bwe remaroñ lo tõbrak ilo air bebek jukjuk im bed eo air ilo an Jehovah jab iroij ñan ir. Enaj einjuõn jen wãwen eo kar kõmanman ir ie. Jenoloklok ian jen iroij eo an Jehovah enaj, ilo ejelok likjap, walok tokjen ilo kibbon, kijirãt, lej, kowadoñ, tarinae ko, im mij. ‘Armij ewõr an maroñ ion bar juõn bwe en kejorrãne.’—Ekklisiastis 8:9.
15. Ta tokjen ko rar itok jen kãlet eo enana ro jemed im jined moktata rar kõmmane?
15 Ekaburomõjmõj, bwe jemed im jined ro moktata rar beek bwe rejjab aikwiji Anij einwõt air Iroij, im rar kãlet bwe ren mour im jenolok jen e. Tokjen eo, ear jako an Anij debij ir ilo wãppen. Kiõ rar einwõt juõn kein jerbal ko rej kajerbal jarom eo emwij ome jen unjen kajur eo air. Inem elikin jet ien, renaj mõjnolok im bõjrak—ilo mij. Rar oktak im einwõt juõn joñan eo elikjap, im wãwen eo dein remaroñ kar lelok ñan ro nejiir. (Dri Rom 5:12) “Ejman Eo [Jehovah], An jerbal e wãppen; bwe ial ko An otemjej re wãnik. . . . Rar kõmõn men ko renana ñõn E, re jab nejin, men in air bwir.” (Duteronomi 32:4, 5) Emol, jitõb eo ej jumae me ear erom Satan ear kareel Adam im Eve, ak ear wãppen lemnak ko airro, im remaroñ kar kajekdon ennan ko an rebwid.—Jenesis 3:1-19; Jemes 4:7.
16. Ewi wãwen an bwebwenato kamol ñan tokjen eo ear walok kin jenoloklok ian eo jen Anij?
16 Bwebwenato in etto elap an kamol tokjen eo ear walok jen jenoloklok ian jen Anij. Iumin elõñ thousand yiõ ko, rar kajeoñ aolep kain kien ko an armij, aolep makitkit in money im jukjuk im bed eo an armij. Ak, nana ej wõnmanlok wõt “laplok ilo air nana.” (2 Timote 3:13) Ebeben eo kein ka 20 ear kamol menin. Ear obrak kin matõrtõr ko rekakijoñjoñ im lap kowadoñ, tarinae, kwuli, jeramel, im eñtan jen jabdewõt ien ilo bwebwenato. Im jekdon ta wõnmanlok ko ilo kabel in doctor rar kõmmani, kiõ wõt ak tokelik aolep rej mij. (Ekklisiastis 9:5, 10) Ilo air kajeoñ in tel buñten neiir make, armij rar kõtlok ir make bwe Satan im dimon ro an ren rakimi ir, joñan an lap Bible ej naetan Satan “anij in lõl in.”—2 Dri Korint 4:4.
Menin Letok eo ilo Anemkwoj in Kãlet
17. Ewi wãwen naj kar kajerbal menin letok eo an Anij kin anemkwoj in kãlet?
17 Etke Anij ear kõtlok bwe armij ren etal ilo ial in jenoloklok eo air make? Kinke ear kõmanman ir kin menin letok eaibujuij eo in anemkwoj in kãlet, maroñ ñan anemkwoj in kãlet. “Ijo jitõb in Jehovah ej bed, ewõr anemkwoj,” ri jilek Paul ear ba. (2 Corinthians 3:17, NW) Ejelok juõn ekõnan bwe en juõn robot, bwe en wõr juõn eo ej beek aolep second in ran eo ta eo enaj ba im kõmmane. Ak Jehovah ear aikwiji an armij ro kajerbal menin letok in anemkwoj in kãlet in ilo jimwe, ñan lo meletlet in kõmanman ankilan im bokake e. (Dri Galetia 5:13) Inem anemkwoj ear wõr joñan, kinke enaj kar jemlok ilo an ejelok kien im keojaljal. Enaj kar wõr juõn kien kajimweiki iloan wõt worwor in kien joij eo an Anij.
18. Ta eo Anij ear kalikare ilo an kõtlok an armij jerbale anemkwoj in kãlet eo?
18 Ilo an kõtlok bwe family eo an armij en etal ilo ial eo an make, Anij ear, juõn alen im ñan aolep ien, kalikar bwe jej aikwiji an iroij. Wãwen an iroij, kajur bõtata eo an, ej ial eo wõt ejimwe. Ej walok tokjen ilo mõnõnõ eo elaptata, juburu, im jerammõn. Eñin kinke lemnak ko ad im enbwinid Jehovah ear jeknalemeir ñan jerbal emõntata ñe ej errã ibben kien ko an. “Ña, Jeova, am Anij, Eo eor tokjen An katakin yuk, Eo ej tel yuk ilo ial eo emõn kwon etal ie.” (Aiseia 48:17) Anemkwoj ñan kãlet iloan wõt worwor in kien ko an Anij eban eddo ak enaj walok ilo elõñ kain mõñã ko renno, moko, kain kaluijuj ko, im kajañjañ. Jerbal ilo jimwe, anemkwoj in kãlet enaj kar walok tokjen ilo juõn mour eo emõn, kabwilõñlõñ ion juõn paradise ilal.
19. Ta agency eo Anij ej kajerbale ñan kakon kõtan armij ro ñan e make?
19 Ak kin kãlet eo air enana, armij rar kajenolok ir make jen Jehovah, im erom jab wãppen, rittolok, im mij. Inem kar aikwij binmouri ir jen wãwen eo ekaburomõjmõj rar bed ie im kajeblaktok ir ñan loan juõn kõtan eo ejimwe ibben Anij einwõt ro nejin maan im kõrã. Agency eo Anij ear kãlet ñan kõtõbrak menin ej Ailiñ eo, im Ri Binmour eo ej Jesus Christ. (Jon 3:16) Ikijen karõk in, ro emol air ukwelok—einwõt nejin eo ejerwan ilo wanjoñok eo an Jesus—naj kilajrak ir ñan Anij im enaj bõk ir einwõt ro nejin.—Luk 15:11-24; Dri Rom 8:21; 2 Dri Korint 6:18.
20. Ewi wãwen an karõk eo an Anij jejjet kitien ikijen Ailiñ eo?
20 Ilo ejelok likjap, ankilan Jehovah naj kõtõbrake ion lal. (Aiseia 14:24, 27; 55:11) Ikijen Ailiñ eo an iumin Christ, Anij enaj kõmat an karreoik (kalikar ak kamol) jimwe eo an ñan Kajur bõtata eo an. Ailiñ eo enaj bõktok juõn jemlok ñan iroij eo an armij im dimon ro ion lal in, im e wõt enaj iroij jen lañ iumin juõn thousand yiõ ko. (Dri Rom 16:20; Reveles̃õn 20:1-6) Ak ilo ien en, ewi wãwen an naj kalikar wãwen eo ekajur bõtata in an Jehovah iroij? Im elikin juõn thousand yiõ ko, ta naj jerbal eo an Ailiñ eo? Katak in tok ilokan enaj etale kajitõk kein.
Point ko ñan Elij
• Ta unlaplap eo an Bible?
• Wõn ro rej ejaake iroij eo ekãl an lal?
• Etke an armij jenoloklok ian jen Anij im iroij ejamin lo tõbrak?
• Ewi wãwen ad aikwij jerbale anemkwoj in kãlet?
[Pija]
Katak ko an Jesus rar kalikare Iroij eo an Anij ikijen Ailiñ eo
[Pija]
Ilo aolep ailiñ Ri Kennan ro an Jehovah rej kõmman bwe Ailiñ eo en katak eo air elap
[Pija]
Bwebwenato ej kamol kin tokjen ko renana rej walok jen jenoloklok ian jen Anij
[Etan eo ej kõmman ]
WWI soldiers: U.S. National Archives photo; concentration camp: Oświęcim Museum; child: UN PHOTO 186156/J. Isaac