Mour In Christian Eo Emol Ej Laplok Wõt An Jededlok
“Ein drein an kanuij laplok im kajurlok nan in Anij.”—JERBAL 19:20.
1. Kwalok kin eddeklok eo an mour in Christian ilo ebeben eo kein kajuõn.
KIN kakijeekek in kajur in jitõb kwojarjar eo, Christian ro jinoin rar keañ kin nan in Anij kin juõn kijejeto eo ejamin kar maroñ aemedlok. Juõn ri bwebwenato ear je: “Mour in Christian ear mõkaj an jededlok ion lal eo an Rome. Tok ñan yiõ eo 100 bõlen bukwon ko otemjej rar bed itõrerein kõtan Mediterranean ear wõr juõn air bed in Christian iloan.”
2. Ewi wãwen an Satan kar kajeoñ jumae news eo emõn, im ewi wãwen kar kanan kin menin?
2 Satan Devil eo ear jab maroñ jibed Christian ro jinoin bwe ren ikõñ. Ak, ear jibed kareelel eo an news eo emõn ikijen bar juõn wãwen—buñ jen tõmak. Jesus ear kanan kin ejaak in menin ilo parable eo kin tãõ im wit ko. (Matu 13:24-30, 36-43) Ri jilek Peter ear bareinwõt kakkõl bwe ri kaki wan ro renaj kar jutakliñtak iloan congregation eo, im dolul in kabuñ ko rej kõmman menin jorrãn. (2 Piter 2:1-3) Ilo wãwen in lok wõt, ri jilek Paul ear lukkun kakkõl bwe buñ jen tõmak enaj kar itok mokta jen ran eo an Jehovah.—2 Dri Tessalonika 2:1-3.
3. Ta eo ear walok elikin mij eo an ri jilek ro?
3 Elikin an ri jilek ro mij, katak ko im tõmak ko an pagan rar kaluri news eo emõn. Einwõt kar kanan kake, ri kaki wan ro rar ikirlok im katton mol in ennan eo erreo. Ear etal em, juõn annañ wan kar naetan Christendom ear bõk jikin mour in Christian eo emol. Juõn jar in ri tel in kabuñ ear wanliñtak im kajeoñ in debij Bible eo jen pein armij ro. Meñe oran ro rar naetair make Christian ear orlok, kabuñ eo air ear jab erreo. Christendom ear eddeklok ilo belak ko im oktak im juõn dolul eo ekajur im kareelel eo ekajur ilo mantin ri ailiñ ko Iturear, ak ear jab bed ibben kajerammõn eo an Anij ak jitõb eo an.
4. Etke karõk eo ettino an Satan ñan kabañ karõk eo an Anij ear jab tõbrak?
4 Bõtab, kamadmõd eo an Satan ñan kabañ karõk eo an Jehovah enaj kar likjap. Meñe ilo ien ran ko remarok tata in buñ jen tõmak eo, mour in Christian eo emol ear mour wõt ibwiljin jet. Maan ro rar copyiki Bible eo rar eñtan ñan air kõmmane eindein ilo jimwe. Kin menin, Bible eo make ear jimwe wõt im ejelok men en ear jelete, meñe melele eo ie ear bwid ukõte ikijen elõñ ro rar ba bwe ewõr air maroñ in katakin kake. Ilo ebeben ko ri katak rot in einwõt Jerome im Tyndale rar beran in ukõte im ajeje Nan in Anij. Million armij ro rar jedmatmat ñan Bible eo im ñan juõn wãwen mour in Christian, ak ear annañ wan wõt.
5. Ta eo ri kanan Daniel ear kanan kake in “jelalokjen eo emol”?
5 Ejjabto tokelik, einwõt kar kanan kake ilo book in Daniel, ‘jelãlokjen eo emol ear oktak im lap.’ Menin ear walok ilo ien eo “ien jemlokin”—ien in jej mour ie kiõ. (Daniel 12:4, New World Translation) Jitõb kwojarjar eo ear tel ro rej yokwe mol eo ibelakin lal ñan juõn jelãlokjen eo ejimwe kin Anij eo emol im karõk eo an. Meñe elikin ebeben ko in katakin eo an buñ jen tõmak, nan in Anij ej kajur! Rainin, news eo emõn rej keañ kake ijoko jabdewõt, jitõñlok armij ro ñan kejatdikdik eo kin juõn lal emmanmõn im kãl. (Sam 37:11) Jen kiõ etale eddeklok eo an nan in Anij ilo ran kein.
Eddeklok in Nan eo Rainin
6. Ta mol ko Ri Katak Bible ro rar jelã kaki tok ñan yiõ eo 1914?
6 Ilo jemlokinlok ebeben eo kein ka 19, mol in Bible eo ear lujur juõn jar dikdik in Ri Katak Bible ro, rej jelã kake ir rainin einwõt Ri Kennan ro an Jehovah ( Jehovah’s Witnesses). Tok ñan 1914 eo Bible eo ear itok im mour ñan ir. Rar melele mol ko remõn kin karõk eo an Anij. Burueir rar lukkun emmakit kin yokwe eo an Jehovah ilo an jilkintok Nejin ñan lal, im kin menin kabellok ial eo ñan mour indio. Rar bareinwõt itok im jelã im kamolol kin etan Anij im kadkadin. Bareinwõt, rar kile bwe “ien ko an Gentile” ededelok an jemlok, ej kalikar bwe ien eo ebaktok ñan an kien eo an Ailiñ in Anij bõktok jerammõn ko ñan armij. (Luke 21:24, King James Version.) Juõn news emõn ekajur im aibujuij! Mol kein rekajur naj kar jake ibben jabdewõt armij, ijoko jabdewõt. Mour ko rar bed ilo kauwatata!
7. Ewi wãwen an mol eo ilo Bible kajur ilo ien kein ran kein?
7 Jehovah ear kajerammõn Christian ri kabit ro ilo jitõb. Rainin, oran ro rej bõk mour in Christian eo emol ellãlok jen jiljino million. Nan eo an Anij ear bareinwõt jededlok ilo belak ko, bwe Ri Kennan ro an Jehovah rej lo ir ilo 235 ailiñ ko. Bareinwõt, mol eo ilo Bible ej jerbale kajur, ekajur ion aolep kabañbañ ko, kabuñ im jab kabuñ. Jerbal in kwalok nan in ibelakin lal ej kobatok ñan kamol eo ejelok kõbauwe kake bwe Jesus ej kiõ bed ilo kajur in Ailiñ eo.—Matu 24:3, 14.
8. Ta eo jet rar ba kake kin eddeklok eo an Ri Kennan ro an Jehovah?
8 Einwõt an ri bwebwenato ro kwalok kin eddeklok eo ekabwilõñlõñ in mour in Christian eo ilo ebeben eo kein kajuõn, elõñ ri kabel ro rar kennan kin eddedlok eo an armij ro an Jehovah ilo ien kein ran kein. Ilo United States, ruo ri kabel rar ibben don im je: “Ilo 75 yiõ ko remotlok Ri Kennan ro an Jehovah emwij air tõbar juõn joñan eddeklok eo elap . . . im rar kõmman eindein ilo juõn joñan ibelakin lal.” Juõn East African journal ej jitõñlok ñan Ri Kennan ro einwõt “juõn ian eddeklok eo emõkaj an lal im juõn ian kabuñ ko rej kautieje im jelã kake ibelakin lal kin eddeb eo an ñan katak ko ilo Bible.” Im juõn Catholic journal, jeje ilo Europe, ej jitõñlok ñan “eddeklok eo ekabwilõñlõñ an Ri Kennan ro an Jehovah.” Ta eo ear kõmman ñan eddeklok in?
Jitõb Kwojarjar eo ej Makitkit Rainin
9. (a) Ta un eo moktata unin an nan in Anij kajur rainin? (b) Ewi wãwen an Jehovah karuaktok armij ro ñan e?
9 Juõn un eo mokta unin an kajur nan in Anij rainin ej bwe jitõb eo an Jehovah’ ej jerbal ilo kajur, ejja einwõt kar ilo ebeben eo kein kajuõn. Jesus ear ba: “Ejelok armij ej maroñ itok ñõn iba elañe Jema eo E ar jilkintok Iõ E jab ibertok e.” (Jon 6:44) Nan kein rej kwalok bwe Anij ej kaaltok ro ejimwe air karõk, kõmmane juõn eowor ñan buru ko. Ikijen jerbal in kwalok nan eo an Ri Kennan ro an, Jehovah ej kebaktok armij ro jet ñan air kabuñ ñan e “men ko remõn an ailiñ ko otemjej”—ettã buru, armij ro einwõt sheep in lal in.—Haggai 2:6, 7, NW.
10. Kain armij rot ro rar uak ñan nan eo an Anij?
10 Ejjab jitõb kwojarjar eo wõt ej kamaroñ armij ro an Anij ñan bõklok nan eo an Anij ñan ijo etoloktata ilo lal in; ear kamakit armij ro jabdewõt ñan uak ñan news eo emõn. Emol, ro rar bõk nan in Anij rar itok jen “bwij otemjej, im konono otemjej, im dri loabjen otemjej, im ailiñ otemjej.” (Reveles̃õn 5:9; 7:9, 10) Rej lo ir ibwiljin ri mweie im ri jeramel, ro rar bed ilo school ko reutiej im ro rejaje read im jeje. Jet rar bõk mol eo iumin wãwen ko ilo tarinae im matõrtõr ko relej, ke ro jet rar kõmman eindein ilo ien ainemõn ko im jerammõn. Iumin jabdewõt wãwen kien, manit ko, jen jikin kalbuj ko ñan jikin ko an iroij, maan im kõrã ro rar uak ilo emõn ñan news eo emõn.
11. Ewi wãwen an jitõb kwojarjar jerbal ilo mour ko an armij ro an Anij, im ta einjuõn eo ealikar an mol?
11 Jekdon kabwilõñlõñ in oktak ko reinjuõn jen don an armij ro an Anij, rej mour ilo burukuk ibben don. (Sam 133:1-3) Menin ej kobalok ñan menin kamol eo bwe jitõb kwojarjar eo ej jerbal ilo mour ko an ro rej karejar ñan Anij. Jitõb eo an ej juõn kajur ñan emõn eo ej kamaroñ ro ri karejaran ñan kalikar yokwe, lañliñ, ainemõn, joij, im kadkad ko jet ewõr itoklimo ie. (Dri Galetia 5:22, 23) Rainin, ealikar ad melele men eo ri kanan Malachi ear kanan kake etto: “Kom armij ro naj . . . lo oktak eo ikõtan juõn ri wãnik im juõn ri nana, ikõtan juõn eo ej karejar ñan Anij im eo ejañin karejar ñan e.”—Malachi 3:18, NW.
Nan in Anij Ej Bõk Anjo ilo Ri Jerbal ro rej Kijejeto
12. Ewi wãwen eñjake eo an Ri Kennan ro an Jehovah kin jerbal in evanjel eo, im ta uak eo ñan jerbal in kwalok nan eo air rej kõtmene kake?
12 Ri Kennan ro an Jehovah rainin rejjab ri jar ro rej jeniknik in etal in kabuñ. Rej bõk juõn mõttan eo eboub ilo jerbal in kwalok nan. Einwõt Christian ro jinoin, rej lelok ir make ilo kõnan ñan kõmanman ankilan Anij, jibadõk air jibañ ro jet katak kin kallimur ko an Ailiñ eo an Jehovah. Rej ri jerbal ro mõttan Anij, ro ilo air errã ibben jitõb kwojarjar eo, aintok ro jet ñan jerbal eo an Jehovah. Ilo air kõmman eindein, rej kalikar tiriamokake im joij eo an Jehovah ñan armij ro rejjab tõmak. Im rej kõmman eindein jekdon ñe rej ion ejelok itoklimo, kajirere, im matõrtõr. Jesus ear keboj ri kalor ro an ñan emmakit ko reoktak jen don ñan news eo emõn. Ear ba: “Dri korijer e jab utiej jen iroij eo an. Elañe r’ar matõrtõr Iõ, re naj bareinwõt matõrtõr kom; elañe rar kejbãrok Aõ in nan, re naj bareinwõt kejbãrok ami nan.”—Jon 15:20.
13. Ta wãwen ko rejabwe ilo Christendom ak elap ibwiljin Ri Kennan ro an Jehovah?
13 Jej bwilõñ kin men eo einlok wõt ikõtan Ri Kennan ro an Jehovah rainin im ro rar bõk mour in Christian eo emol ilo ebeben eo kein kajuõn. Eindeinlok men eo ealikar loe ej oktak eo ikõtan Ri Kennan ro an Jehovah im Christendom rainin. Elikin an jeje kin kijejeto ilo jerbal in evanjel eo an Christian ro jinoin, juõn ri kabel ear kwalok an buromõj: “Mae ien ewõr juõn oktak ilo kien kabuñ ilo ien in kiõ bwe jerbal in evanjel eo en bar juõn alen juõn men eo jej loe einwõt eddo ion jabdewõt Christian eo emwij an baptais, im kamole ikijen juõn kadkadin mour eo emõntata an romak im kajurlok ñan menin me ro ejelok air tõmak rej kwaloke, jejamin wõnmanlok wõt.” Men ko ejabwe ibben Christendom elap ibwiljin Ri Kennan ro an Jehovah! Men eo ibbeir ej juõn tõmak eo emour, juõn tõmak eo emol, im juõn tõmak eo ej bedbed ion mol eo ilo Bible bwe rej eñjake air ekaiuriur in kwalok ñan ro otemjej renaj roñjake.—1 Timote 2:3, 4.
14. Ewi wãwen an Jesus kar watõk jerbal in kwalok nan eo an, im ta lemnak eo ri kalor ro an rainin rej kwalok?
14 Jesus ear bõk jerbal in kwalok nan eo an im kanuij lemnak kake, im kõmmane bwe en men eo moktata ej lemnak kake. Ear ba ñan Pilate: “Kin men in I ar lotak, im kin men in I ar itok ñõn lõl, bwe in kennan kin mol.” (John 18:37) Armij ro an Anij rej eñjake einwõt kar Jesus. Kin mol eo ilo Bible ilo burueir, rej kate ir bukõt wãwen ko ñan jake ibben elõñ joñan wõt an maroñ. Jet ian wãwen kein rej kalikar kilen eo ekabel ilo kabwilõñlõñ.
15. Ewi wãwen an jet kwalok air kabel ilo kwalok nan kin news eo emõn?
15 Ilo juõn ailiñ in South American, Ri Kennan ro rar iuwelok ilo juõn river edik eo ej kobalok ilo Amazon River ñan air tõbar armij ro kin mol eo. Bõtab, ke keojaljal eo ilo ailiñ eo ear mõkaj an walok ilo 1995, itoitak ilo river eo rar kamoiki. Ilo air kar beek ñan air etal wõt im lelok ñan ro eitoklimoiir kin Bible publication ko, Ri Kennan ro rar bebe bwe ren kabbebeiki ennan eo ion river eo lok. Rar jeje letter ko im likit copy in magazine ko in Imõniaroñroñ im Awake! iloan bottle plastic ko ejelok kobbair. Inem rar kabellok bottle ko loan river eo. Menin ear wõnmanlok wõt iloan emen im jimettan yiõ ko mae ien river eo ear bar bellok ñan armij ro. Ilo joko otemjej iturin river eo, armij ro rar kamolol Ri Kennan ro kin book ko. Juõn kõrã eo ear juõn ri katak Bible ear bõki kin dennin kemjalal ilo mejen im ear ba: “I ar lemnak I jamin naj kar bar lo kom. Bõtab, ke I ar jino bõk book ko ilo bottle ko, I ar jelã bwe kom ar jab meloklok iõ!” Ro jet rar jokwe iturin river eo rar ba bwe rar eliji air readi magazine ko. Elõñ ro rar jokwe ijo ear wõr juõn air “post office”—juõn men ej ebbebe ijo men ko rej betok rej lorak ie. Eñin ijo ro ewõr air itoklimo ekkã air etale in lale ñe ewõr jabdewõt “mail” rej betok jen tulañ in river eo.
16. Ewi wãwen kõmman an wõr ad ien make jet ien ej kabellok ial eo ñan kõmman ri kalor?
16 Kwalok nan kin news eo emõn Jehovah Anij ej tel im jutak ilikin im enjel ro an rekajur. (Reveles̃õn 14:6) Ilo ad baj lelok kij make bwe en wõr ad ien, ien ko ejelok kar kõtmene kaki ñan kõmman ri kalor jet ien rej walok. Ilo Nairobi, Kenya, ruo Christian kõrã ilo jerbal in kwalok nan ear dedelok airro jerbal ilo moko rar karõk erro ñani. Juõn jiroñ dikdik ear mõkaj im kebaklok erro im ba: “I ar jar ñan aõ ione juõn eo einwõt komro.” Ear akwelap bwe Ri Kennan ro ren mõkaj in etal ñan mweo imõn ñan juõn air konono, im juõn katak Bible ear ijjino ibben kõrã eo ilo ran eo wõt. Etke kõrã eo ear kebak Christian ro ruo kin kain idiñ rot in? Enañin ruo week ko lok mokta, kõrã eo ear luji niñniñ eo nejin ear mij. Inem ke ear lo an juõn ajiri ej bõk ibben tract eo “Ta Kejatdikdik eo ñan Ro Jitenburu Remij?” im kõrã eo ear lukkun kõnan im ear kajitõk ibben ladik eo bwe en lelok ñane. Ladik eo ear makoko, ak ear jitõñlok ñan Ri Kennan ro rar lelok tract eo ñane. Ejjabto kõrã eo ear kõmman wõnmanlok ilo jitõb im ear emõnlok an kamadmõde eñtan eo an kin jako eo an ledik eo nejin.
Yokwe eo an Anij ej Aikwij Kajur
17-19. Ta yokwe eo Jehovah ear kwalok ñan armij ikijen binmour eo?
17 Eddeklok eo an nan in Anij ilo aolepen lal ej ekkeijak lok ñan katok in binmour eo an Christ Jesus. Einwõt binmour eo, jerbal in kwalok nan eo ej juõn wãwen kalikar yokwe eo an Jehovah ñan armij ro ijoko jabdewõt. Ri jilek John kar kakõrmole ñan an je: “Kin an Anij yokwe lõl [armij] Ear letok juõn wõt Nejin E ar keutak, bwe jabrewõt eo ej liki E en jab joko, a en mour in drio.”—Jon 3:16.
18 Lemnak kin yokwe eo Jehovah ear kwalok ilo an letok binmour eo. Iumin elõñ billion yiõ ko, Anij ear lañliñ kin juõn kõtan eo ebak ibben Nejin eo ej make wõt ear keotak, im kaorõke, “jinoin kõmõnmõn an Anij.” (Reveles̃õn 3:14) Jesus ear mũlal an yokwe Jemen, im Jehovah ear yokwe Nejin “mokta jen jinoin kõmõnmõn lõl.” (Jon 14:31; 17:24) Jehovah ear kõtlok Nejin jitenburu ñan an mij bwe armij ren maroñ bõk mour indio. Juõn kakõrmol ekabwilõñlõñ in kalikar yokwe ñan armij!
19 Jon 3:17 ej ba: “Bwe Anij e ar jab jilkintok Nejin ñõn lõl bwe En ekajet lõl, a bwe lõl en mour kin e.” Kin menin, Jehovah ear jilkintok Nejin kin juõn jerbal in yokwe ñan lomor, ejjab juõn ekajet ak naruõn. Menin ej errã ibben nan ko an Peter: “[Jehovah] ejjab kõnan bwe jabdewõt en jako ak ej kõnan bwe otemjej ren itok im ukwelok.”—2 Peter 3:9, NW.
20. Ilo wãwen et eo lomor ej kobalok ibben kwalok nan kin news eo emõn?
20 Ke emwij an letok bedbed in kien eo ñan lomor kin wõnãn eo elap ñan e make, Jehovah ej kõnan joñan eo elõñ joñan wõt air maroñ ñan air bõk tokjen. Ri jilek Paul ear je: “ ‘Bwe ro otemjej rej kir etan Iroij re naj mour.’ Inem ekijkan air naj kir ñõn Eo r’ar jab liki E? Im ekijkan air naj liki Eo r’ar jab roñ kin E? Im ekijkan air naj roñ ñe ejelok dri kwalok?”—Dri Rom 10:13, 14.
21. En ewi wãwen eñjake eo ad kin ien emõn ñan bõk kunad ilo jerbal in kwalok nan?
21 Juõn jerammõn emõn ñan bõk kunad ilo jerbal in kwalok nan im katakin in ibelakin lal! Ejjab juõn jerbal ebidodo, ak Jehovah ej lañliñ ñe ej lo an armij ro an retiljek mour kin mol eo im bõk kunair kin news eo emõn ibben ro jet! Inem jabdewõt wãwen ko kwoj bed ie, kõtlok bwe jitõb eo an Anij im yokwe eo ilo buruõm ren kamakit yuk ñan am bõk kunam ilo jerbal in. Im kememej bwe men eo jej lo an tõbrak ibelakin lal ej letok menin kamol eo ewõr tõmak ie bwe Jehovah Anij ejjabto enaj kajejjet kallimur eo an ñan bõktok “lõñ ko rekal im lõl ekal, eo kwojarjar ej jokwe iloan.”—2 Piter 3:13.
Kwoj Kememej Ke?
• Etke buñ jen tõmak ear jab kaikõñ ri kwalok nan ro kin news eo emõn?
• Ewi wãwen an nan in Anij kajur ilo ran kein ad?
• Ilo wãwen et ko jitõb eo an Anij ej jerbal rainin?
• Ewi wãwen an binmour eo ekkeijaklok ñan jerbal in kwalok nan eo kin news eo emõn?
[Graph/Pija]
(For fully formatted text, see publication)
Eddeklok in oran ri keañ ro an Ailiñ eo ilo ebeben eo kein ka 20
Average Ri kwalok ro (ilo million)
6.0
5.5
5.0
4.5
4.0
3.5
3.0
2.5
2.0
1.5
1.0
0.5
1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970 1980 1990 2000
[Pija ko]
JEROME
TYNDALE
GUTENBERG
HUS
[Etan eo ej kõmman]
Gutenberg im Hus: Jen book eo The Story of Liberty, 1878
[Pija]
Ri Katak Bible ro rej keañ kin news eo emõn ilo yiõ ko 1920
[Pija]
Ibelakin lal armij ro rej uak ñan news eo emõn
[Pija]
Einwõt katok in binmour eo an Jesus Christ, jerbal in kwalok nan ej kalikar yokwe eo an Anij