Kajerbal Nan In Kaiñi Ko Rekwojarjar Ñan Tel Yuk
“[Jeova ej] eo eor tokjen an katakin yuk.”—Aiseia 48:17.
1. Ewi wãwen an Ri Kõmanman eo tel armij?
ÑE SCIENTIST ro rej kate ir ñan kwalok men in ittino ko ijoko otemjej ilañ im iion lal, rej bwilõñ kin joñan an lap kajur ej bed ibelakid. Al meram eo ad—juõn iju emõn joñan—joñan kajur eo ej kõmman ej einwõt “100 billion hydrogen bomb ko rej ebõkkolok ilo kajjojo second.” Ri Kõmanman eo emaroñ kamakit iju kein ilañ kin kajur eo an eo ejelok joñan. (Job 38:32; Aiseia 40:26) Ta kin kij einwõt armij ro, ewõr ibbed maroñ in jokãlet, maroñ in mour erreo, maroñ in lemnak ilo kõmmanwa, im maroñ in melele kin men ko ilo jitõb? Ilo wãwen et eo Ri Kõmanman eo ad ear tel kij? Ej tel kij ikijen kien ko an rewãppen im utiej, ibben bõklikit eo ad emõn.—2 Samuel 22:31; Dri Rom 2:14, 15.
2, 3. Anij ej mõnõnõ kin kain bokake rot eo?
2 Anij ej mõnõnõ kin men in kõmanman ko an remeletlet ro rej kãlet in bokake e. (Jabõn Kennan 27:11) Jen an kõmanman kij ñan emmakit einwõt robot ko rejajelokjen, Jehovah ear kamaroñ kij kin maroñ in jokãlet eo bwe jen beek in kõmman men eo ejimwe.—Dri Hibru 5:14.
3 Jesus, eo ear lukkun anõk Jemen, ear ba ñan ri kalor ro an: “Kom ro jera, elañe komij kõmõn men ko Ij jiroñ kom. I jamin bar naetõmi dri korijer.” (Jon 15:14, 15) Ilo ien ko etto, juõn ri karejar joñan maroñ in jokãlet eo ibben ear dik wõt ak ear aikwij bokake nan in jiroñ ko an master eo an. Ilo wãwen eo iturãjet, jitõb in jimjera eo ear ejaak ke rar kwalok kadkad ko rar lel buruen armij. Jemaroñ erom jeran Jehovah. (Jemes 2:23) Jitõb in jimjera in enaj kajurlok kin an ruo armij yokwe don. Jesus ear ekkeijaklok bokake Anij ibben yokwe ke ear ba: “Elañe armij ej yokwe Iõ, e naj kejbãrok Aõ in nan; im Jema e naj yokwe e.” (Jon 14:23) Ñan kõtõbrak men in—im tel kij ilo ejelok uwõta—Jehovah ej kir kij ñan mour ekkar ñan kien ko an.
Nan in Kaiñi ko Rekwojarjar
4. Ewi wãwen am naj kamelele kin nan in kaiñi ko?
4 Ta in nan in kaiñi ko? Juõn nan in kaiñi ej melelen “juõn katak in mol: juõn kien ak juõn lemnak eo ej bedbed iion kien ko jet, ak ko me kien ko jet rar kine jen e.” (Webster’s Third New International Dictionary) Juõn etale emõn ej kalikar bwe Jemed ilañ ej letok nan in kaiñ ko rej jerbal ñan elõñ wãwen ko an mour. Ej kõmman men in bwe en wõr tokjed ñan indio. Ej ekkar ñan ta eo ri meletlet eo King Solomon ear je: “Kwon roñjake, O nejiõ, im bõk nan ko aõ; inem yiõ ko im am mour renaj lõñ. Emwij aõ katakin yuk ilo ial in meletlet; I ar tel yuk ilo ial ko re jime.” (Jabõn Kennan 4:10, 11) Nan in kaiñi ko raorõk Jehovah ear litoki rej jelet kõtan eo ad ibben im ibben armij ro mõttad, kabuñ eo ad, im mour ko ad ran otemjej. (Sam 1:1) Jen etale jet ian nan in kaiñi kein raorõk kiõ.
5. Kwalok wanjoñok ko kin nan in kaiñi ko relap.
5 Ikijen kõtan eo ad ibben Jehovah, Jesus ear ba: “Kwon yokwe Iroij am Anij kin aolepen buruõm im kin aolepen am, im kin am lemnok otemjej.” (Matu 22:37) Bareinwõt, Anij ej letok nan in kaiñi ko rej jelet kõmman ko ad ibben armij ro mõttad, einwõt Kien Gold eo: “Inem men otemjej jabrewõt komij kõnan bwe armij ren kõmõnmõn ñõn kom, en eindrein ami kõmõnmõn ñõn ir.” (Matu 7:12; Dri Galatia 6:10; Taitõs 3:2) Ikijen kabuñ, rar rejañ: “Jen lale dron, im kõkãtõk dron ñõn yokwe im jerbal ko remõn; im jen jab likit ad kwelok im jar, einwõt mõnit an jet, a jen kowe dron im kalaplok ad kõmõn men in, bwe jej lo an ran eo ebaktok.” (Dri Hibru 10:24, 25) Ikijen men ko jej kõmmani ilo ad mour jen ran ñan ran, ri jilek Paul ej ba: “Elañe komij mõña ak irak ak kõmõn jabrewõt, komin kõmõn men otemjej ñõn aibujuij an Anij.” (1 Dri Korint 10:31) Ebar lõñ nan in kaiñi ko ilo Nan in Anij.
6. Ewi oktak eo ikõtan nan in kaiñi ko jen kien ko?
6 Nan in kaiñi ko rej jerbal wõt, katak ko remol jej aikwiji, im Ri Christian ro remeletlet rej katak kaki ñan kalaplok air yokwe kin ir. Jehovah ear kakõrmole Solomon ñan jeje: “Nejiõ, kwon eoroñ nan ko aõ, kwon kejaltok lojiliñõm ñõn aõ konono. Ren jab illok jen mejõm: kwon drebiji iloan buruõm. Bwe ren men in mour ñõn jabrewõt ro rej loi, im mour emõn wõt ñõn aolepen kõniekir.” (Jabõn Kennan 4:20-22) Ewi wãwen an nan in kaiñi ko einjuõn jen kien ko? Nan in kaiñi ko rej bedbedin kien ko. Kien ko, remaroñ jerbal ñan juõn men, im jerbal mae ien ewõr tõbrak im mwij, ak nan in kaiñi ko rej jerbal ñan indio. (Sam 119:111) Nan in kaiñi ko rekwojarjar rejamin jemlok ak jako. Nan in kakõrmol ko an ri kanan Isaiah rar mol: “Ujoij ej aimerlok, inõk eo ej mejkwunlok; a nan jen aruij Anij e naj bin ñõn indrio.”—Aiseia 40:8.
Lemnak im Jerbal Ekkar ñan Nan in Kaiñi ko
7. Ewi wãwen an Nan in Anij rejañ kij ñan lemnak im jerbal ekkar ñan nan in kaiñi ko?
7 Elõñ alen, “nan jen aruij Anij” ej rejañ kij ñan lemnak im jerbal ekkar ñan nan in kaiñi ko. Ke rar kajitõk ibben Jesus bwe en kakobabaik nan in Kien eo, ear kwalok ruo ennan ko ilo tukaduin im jejjet—juõn ear kalikar kin yokwe ñan Jehovah, im eo juõn ñan yokwe armij. (Matu 22:37-40) Ilo an kõmman men in, Jesus ear kwalok mõttan nan ko jen Kien ko an Moses, ilo Duteronomi 6:4, 5: “Jeova ar Anij, E wõt Jeova: im kwon yokwe Jeova am Anij kin aolepen buruõm, im kin aolepen am, im kin aolepen am kajur.” Alikar, Jesus ear lemnak kin tel eo an Anij ilo Livitikõs 19:18. Ilo juõn wãwen ealikar, jejjet, im kajur ilo tujemlokin book in Ekklisiastis, nan ko an King Solomon rar kakobabaik elõñ ian kien ko an Anij ilo an ba: “Eñin tokjen men eo; emwij roñjake aolepen: kwon mijõk Anij, im bokake kien ko An; bwe eñin aolepen kõmõn emõn an armij ro.”—Ekklisiastis 12:13, 14; Micah 6:8, NW.
8. Etke ej juõn men in kejbãrok ñan lukkun melele kin nan in kaiñi ko relap an Bible?
8 Ilo ad lukkun melele nan in kaiñi ko relap remaroñ jibañ kij melele im jerbale elõñlok nan in tel ko rejejjet. Bareinwõt, elañe jejjab kanuij melele im bõk nan in kaiñi ko relap, bõlen jejjab maroñ kõmman bebe ko rekeie im tõmak eo ad enaj bidodo an rup. (Dri Epesõs 4:14) Elañe jej lukwõje nan in kaiñi kein ilo lolãtãt eo ad im buruõd, jenaj bojak in kajerbali ñan kõmman bebe ko rejimwe. Ñe jej jerbali ilo jelãlokjen, jenaj lo tõbrak.—Joshua 1:8; Jabõn Kennan 4:1-9.
9. Etke ejjab bidodo aolep ien ñan lo im jerbale nan in kaiñi ko?
9 Kile im jerbale nan in kaiñi ko an Bible ejjab bidodo einwõt ñe jej lore juõn lajrak in kien ko. Einwõt armij ro rejjab wãppen jemaroñ ãliklik in kate kij ñan lemnak ilo kõmmanwa kin nan in kaiñi ko. Jemaroñ kõnan lore kien ko ralikar ñe jej aikwij kõmman juõn bebe ak jelmae juõn abañ. Jet ien jemaroñ kebak juõn Ri Christian eritto ilo jitõb—bõlen juõn elder ilo congregation eo—im kõtmene bwe en kwalok juõn kien ejejjet ñan abañ eo ad. Ak, Bible eo ak book ko rej bedbed iion Bible rejjab maroñ kwalok kain kien rot eo, im meñe remaroñ letok juõn kien, ejjab maroñ jerbal ien otemjej im ilo aolep abañ ko. Kwomaroñ kememej bwe juõn emaan ear kajitõk ibben Jesus: “Dri Kaki, kwon karoñ jeiõ im jãtiõ, bwe en ajej jolit iba.” Jen an mõkaj in kwalok juõn kien ejejjet ñan kamadmõde akwel eo ikõtan likao ro nejin, Jesus ear lelok ruo nan in kaiñi ko: “Komin lale, im kejbãrok kom jen jabrewõt arõk mweiuk.” Inem Jesus ear lelok juõn nan in kaiñi ekeie ilo ien eo im ej bareinwõt jerbal ñan kiõ.—Luk 12:13-15.
10. Ewi wãwen ad emmakit ekkar ñan nan in kaiñi ko rej kalikar ta kõnan ko ilo buruõd?
10 Bõlen kwar lo armij ro rej bokake ilo makoko kien ko, bõlen kin air mijak in bõk kaje jen e. Kautiej nan in kaiñi ko ej bõprae lok iman kain lemnak rot in. Bedbedin nan in kaiñi ko rej kamakit ro rej jerbali bwe ren kõmman eindein jen burueir. Ilo mol, enañin aolep nan in kaiñi ko rejjab lelok kaje ilo mõkaj ñan ro rejjab bokake. Men in ej letok ien ñan kij ñan kalikar unin ad bokake Jehovah, im ta men eo enaj kamakit buruõd. Jej lo juõn men in katak ilo joñok eo an Joseph kin an jumae kareelel ko retton an lio belen Potiphar. Meñe Jehovah ejañin kar lelok juõn kien ilo jeje nae mantin lũñ im kar ejelok jabdewõt kaje jen lañ iion jabdewõt eo ear babu ibben lio belen armij eo juõn, Joseph ear kile nan in kaiñi ko kin tiljek ilo mour in belele eo Anij ear ejaak. (Jenesis 2:24; 12:18-20) Jemaroñ lo jen wãwen an uak bwe kain nan in kaiñi rot kein rekajur rar jelet e: “Ekijkan aõ maroñ kõmõn nana in elap, im jerawiwi ñõn Anij?”—Jenesis 39:9.
11. Ilo wãwen et ko Ri Christian ro rekõnan bwe nan in kaiñi ko an Jehovah ren tel ir?
11 Ran kein, Ri Christian ro rekõnan bwe nan in kaiñi ko an Jehovah ren tel ir ilo men ko air make, einwõt jokãlet in ri kamao ro, men in kamõnõnõ ko al im kajañjañ ko, book ko jej readi. (1 Dri Korint 15:33; Dri Pilippai 4:8) Ñe jej kalaplok ad jelã, melele, im kamolol kin Jehovah im kien ko an, bõklikit eo ad, eñjake eo ad kin mour erreo, renaj jibañ kij ñan jerbale nan in kaiñi ko rekwojarjar iumin jabdewõt wãwen ak melejoñ ko jej jelmae, elaptata ilo men ko ad make. Ñe jej kõtlok bwe nan in kaiñi ko an Bible ren tel kij, jejamin kabukõt juõn ial in jekben ñan jab lore kien ko an Anij; im jejamin kajeoñe ro rej lale ewi joñan air maroñ bed ebak ñan rupe juõn kien meñe rejañin rupe. Jej kile bwe kain lemnak rot in enaj kajorrãn im kokkure kij—Jemes 1:22-25.
12. Ta key eo ñan kõmman bwe nan in kaiñi ko rekwojarjar ren tel kij?
12 Ri Christian ro reritto ilo jitõb rej kile juõn key ñan lore nan in kaiñi ko rekwojarjar ej juõn kõnan ñan jelã kin ewi eñjake eo an Jehovah kin juõn men. “O kom dri yokwe Jeova,” ri jeje sam ear rejañ, “komin kitõtõkake nana.” (Sam 97:10) Ilo an kilajrak jet ian men ko Anij ej watõk renana, Jabõn Kennan 6:16-19 ej ba: “Jiljino men Jeova ej drike; aet jiljilimjuõn rej men in jõjõik iben: Mejen dri añte, lo ej riõp, im pã ko rej katorlok bõtõktõk im ejelok ruõn; juõn buru ej kine bebe ko re nana, ne ko e mõkõj air etõr ñõn kokkure, juõn dri kennan wan ej konono nan in riõp, im eo ej jeor im kijbil jimjãn jimjãtin.” Ñe juõn kõnan kin ewi wãwen an Jehovah eñjake kin kain men rot ko ej iroij iion mour ko ad, mour ekkar ñan nan in kaiñi ko enaj einwõt juõn manit jej kaminene kij kake.—Jeremiah 22:16, NW.
Ej Aikwij Wõr Juõn Un Emõn
13. Kain lemnak rot eo Jesus ear kamelele kake ilo Katak eo iion Tol eo?
13 Jelã im jerbale nan in kaiñi ko ej bareinwõt kejbãrok kij jen aujid in kabuñ eo ejelok tokjen, im ilo wãwen ewan. Ewõr oktak eo ikõtan ad jerbale nan in kaiñi ko im bokake kien ko rekijñeñe le jen joñan. Jesus ear kwalok men in ilo an alikar ilo Katak eo iion Tol eo. (Matu 5:17-48) Kememej bwe ri roñjake ro an Jesus rar Ri Jew ro, inem Kien eo an Moses en kar tel mwiliir. Ak ilo mol rar bõk juõn lemnak ejjab jimwe kin Kien eo. Rar kalikar aikwij eo ñan lore wõt tibdik ko tibdikin Kien ilo kijñeñe jen air lore melele eo an Kien eo. Im rar kalikar aikwij eo ñan lore manit ko air, im likit men kein iman katakin ko an Anij. (Matu 12:9-12; 15:1-9) Tokjen men in bwe, armij ro kar jab katakin ir ikijen nan in kaiñi ko.
14. Ewi wãwen an kar Jesus jibañ ri roñjake ro an bwe ren lemnak ekkar ñan bedbed in kaiñi ko?
14 Ilo oktan, Jesus ear kakobaik ilo Katak eo iion Tol eo lalem wãwen ko ñan mour ilo erreo: illu, belele im jebel, kallimur ko, ukõt nana kin nana, im yokwe im kijirãt. Ilo wãwen kein kajjojo, Jesus ear kwalok tokjen lore nan in kaiñi eo. Inem Jesus ear kautiej kien mour erreo ñan ri kalor ro an. Ñan wanjoñok, ikijen mour in lũñ, ear letok juõn nan in kaiñi eo ej kejbãrok jab kõmman ko ad wõt ak bareinwõt lemnak ko im kõnan ko ad: “Jabrewõt eo ej kalimjek kõra im mijkaiye emwij an lũñ iben ilo buruen.”—Matu 5:28.
15. Ewi wãwen ad maroñ kejbãrok kij jen ad bokake ilo ejelok kõmmanwa?
15 Wanjoñok in ej kalikar bwe jejjab kõnan meloklok kin ta lukkun melelen nan in kaiñi ko an Jehovah. Jejjab kõnan kajeoñ in wiaik buruen Anij ilo ad kwalok mour erreo iman mejen armij wõt. Jesus ear kajerwawaik wãwen etao eo an lemnak rot in ilo an jitõñlok ñan tiriamo im yokwe eo an Anij. (Matu 12:7; Luk 6:1-11) Ilo ad lolorjake nan in kaiñi ko an Bible, jenaj kejbãrok kij jen ad mour (ak iun ro jet bwe ren mour) ekkar ñan kien ko rekijñeñe rej kalikar ilo tibdikin ta eo kwomaroñ kõmmane im jab kõmmane im rej ellã jen katakin ko an Bible. Jenaj kalaplok ad lemnak kin nan in kaiñi ko kin yokwe im bokake Anij jen ad kwalok wõt wãwen kabuñ eo ad iman mejen armij.—Luk 11:42.
Tokjen ko Rekamõnõnõ
16. Kwalok wanjoñok ko kin nan in kaiñi ko itulikin kien ko an Bible.
16 Ñe jej kate kij ñan bokake Jehovah, jej aikwij kememej bwe kien ko an ren bedbed iion nan in kaiñi ko relap. Ñan wanjoñok, Ri Christian ro rej aikwij kejbãrok ir jen kabuñ ñan ekjap, mour in ãjãj, im kajerbal bõktõktõk ilo jõkkar. (Jerbal 15:28, 29) Ta bedbedin jutak eo an juõn Ri Christian kin wãwen kein? Ej tellokin bwe kabuñ eo ad en ñan Anij wõt; jej aikwij tiljek ñan ri belele eo mõttad; im Jehovah eo ej Ri Letok Mour. (Jenesis 2:24; Exodus 20:5; Sam 36:9) Ad melele kin nan in kaiñi kein enaj kabidodo ad bõk im lore kien ko.
17. Ta tokjen ko remõn rej waloktok jen ad kile im jerbale nan in kaiñi ko an Bible?
17 Ñe jej melele kin nan in kaiñi ko rejejjet im jerbali, jej kile bwe ewõr tokjen ko remõn ñan kij. Ekkã an walok bwe tokjen ko remõn ilo kanniek rej waloktok ibben jerammõn ko ilo jitõb. Ñan wanjoñok, ro rejjab kõbatat, mour ilo erreo, im kautiej im kokwojarjar bõtõktõk rej kejbãrok ir jen jet nañinmij ko. Eindeinlok wõt, ilo ad mour ekkar ñan mol eo ekwojarjar jemaroñ bõk tokjen ikijen kabwe aikwij ko ad ilo kanniek, bed ibben armij ro jet, ak wãwen ko kin mour in family. Jabdewõt ian tokjen ko ilo kanniek rej kamole tokjen kien ko an Jehovah, bwe relukkun keie im remõn. Ak bõk tokjen kein rekeie ejjab un eo elaptata unin ad jerbale nan in kaiñi ko an Anij. Ri Christian ro remol rej bokake Jehovah kinke rej yokwe e, kinke ej tellokin bõk air kabuñ ñan e, im kinke ej men eo ejimwe rej aikwij kõmmane.—Reveles̃õn 4:11.
18. Elañe jekõnan lo tõbrak einwõt Ri Christian, ta eo ej aikwij tel mour eo ad?
18 Ilo ad kõtlok bwe nan in kaiñi ko an Bible ren tel mour eo ad enaj tellok ñan wãwen mour eo elap, eo me emaroñ kareel armij ro jet ñan wãwen Anij. Elaptata, wãwen mour eo ad ej kaibujuij Jehovah. Jej kile bwe Jehovah ej lukkun juõn Anij in yokwe eo ekõnan letok men eo emõntata ñan kij. Ñe jej kõmman bebe ko ekkar ñan nan in kaiñi ko an Bible im lo wãwen an Jehovah kajerammõn kij, eñjake eo ad enaj einwõt jej bed ebak ñan e. Aet, jenaj kalaplok kõtan eo ad ej yokwe ibben Jemed ilañ.
Kwoj Kememej Ke?
• Ta in juõn nan in kaiñi?
• Ewi oktak eo ikõtan nan in kaiñi ko im kien ko?
• Etke elap tokjen ñan kij ñan lemnak im jerbal ekkar ñan nan in kaiñi ko?
[Box eo ilo peij 28]
Wilson, juõn Ri Christian ilo Ghana, ear bõk juõn kejelã bwe iumin jejjo ran, renaj jolok e jen jerbal eo an. Ilo ran eo eliktata in an jerbal, rar jiroñ e bwe en kwale waan ettõr eo wan manager eo an company eo. Ke Wilson ear lo jet money iloan wa eo, boss eo an ear ba ñan e bwe Anij ear jilkintok money eo kinke Wilson enaj kar to jen jerbal eo an ilo ejja ran eo wõt. Bõtab, ilo an jerbale nan in kaiñ ko an Bible ikijen mol, Wilson ear karol money eo ñan manager eo. Joñan an bwilõñ im mõnõnõ, manager eo ear jab kajitõk wõt ibben Wilson bwe en jerbal toan wõt an kõnan wõt ak bareinwõt ear kõmman bwe en utiejlok ilo jikin jerbal eo einwõt juõn uan ro reutiej ilo company eo.—Dri Epesõs 4:28.
[Box ilo page 30]
Rukia ear juõn kõrã in Albania 60 jima an yiõ. Kinke ear wõr juõn iakwelel ibben family eo an, liin ear jab konono ibben likao eo jein iumin 17 yiõ ko. Ear jino katak Bible ibben Ri Kennan ro an Jehovah im katak bwe Ri Christian ro rej aikwij ainemõn wõt ibben ro jet, jab ellotan ibbeir. Ear jar aolepen boñ, im meñe ear lukkun ikũmkũm, ear etetal ñan mweo imõn jein. Ledik eo nejin jein ear kabellok kejam eo. Ear ilbõk im kajitõk ibben Rukia: “Wõn ear mij? Kwoj et am ijin?” Rukia ear kajitõkin e elañe emaroñ lo jein. Kin juõn buru eainemõn ear kamelele bwe kin an katak nan in kaiñi ko an Bible im kin Jehovah men in ear kamakit e bwe en kamadmõde abañ eo ibben jein. Elikin elap jañ im atbokwõj don, rar kõmmane juõn kwojkwoj einjuõn kin ien in air burukuk kiõ!—Dri Rom 12:17, 18.
[Pija eo ilo peij 29]
[Pija eo ilo peij 29]
[Pija eo ilo peij 29]
[Pija eo ilo peij 29]
“Ke Ej lo jar ko, Ej wõnliñlok ñõn tol: im ke Ej jijõt, dri kaloran rej itok ñõn iben; im Ej walõñi loñin, im katakin ir.”—MATU 5:1, 2