Erreo Einwõt Juõn Jar In Armij Ñan Jerbal Ko Remõn
“Jen mõke karreoik kij jen etton otemjej in kanniek kab ar, im kowãppen kwojarjar ilo mijõk Anij.”—2 DRI KORINT 7:1.
1. Ta eo Jehovah ej aikwiji ñan ro rej kabuñ ñan e?
“WÕN e naj wõnliñlok ilo tol in Jeova, wõn e naj jutõk ilo jikin kwojarjar eo An?” King David in etto eo ear jarõk kajitõk in kin kabuñ eo emõn ibben Jehovah. Inem ear kwalok uak eo: “Eo erreo pein, im buruen ekwojarjar: eo e ar jab koutiej an ñõn riõp, ak kanõjnij im e jab mol.” (Sam 24:3, 4) Ñan emõn ibben Jehovah, eo ej ejaakin kwojarjar, juõn ej aikwij erreo im kwojarjar. Moktalok, Jehovah ear kakememej congregation eo an Israel: “Komin mõke kokwojarjar kom, im komin kwojarjar: bwe Ña I kwojarjar.”—Livitikõs 11:44, 45; 19:2.
2. Ewi wãwen an kar Paul im James kalikar aorõkin erreo ilo kabuñ eo emol?
2 Ilo ebeben ko tokelik, ri jilek Paul ear jeje ñan Christian ro mõttan ilo jikin kwelok eo etton mour ie ilo Corinth ñan ro me kien mour erreo ko air ear kanuij in mõjno: “Inem ro jitenburu, ke kalimur kein iber, jen mõke karreoik kij jen etton otemjej in kõniek kab ar, im kowãppen kwojarjar ilo mijõk Anij.” (2 Dri Korint 7:1) Menin bar juõn alen ej kalikar melele eo bwe ñan an wõr juõn kõtan ibben Anij im bõk wõnãn ko kar kallimur kaki, juõn ej aikwij erreo im anemkwoj jen etton im nana ko an kanniek im jitõb. Einlok wõt, ilo an kar jeje kin kabuñ eo emõn ibben Anij, ri jilek James ear ba: “Men in kabuñ erreo im jab etton iman mejen ar Anij im Jemer, eñin, bwe armij en lolok ro atajinemjen im kõra ejoko beleir ilo air jorran, im bwe en drebij e im jab lipjinjin kin lõl in.”—Jemes 1:27.
3. Bwe kabuñ eo ad en emõn ibben Anij, ta eo jej aikwij lukkun lemnak kake?
3 Ke erreo, kwojarjar, im jab etton rej men ko elap tokjeir ilo kabuñ eo emol, jabdewõt eo ej kõnan bõk melim eo jen Anij ej aikwij lukkun lemnak kin an tõbar ak kajejjet kitien menin aikwij ko. Bõtab, kinke rainin armij ro elap an einjuõn kien ko im lemnak ko air ikijen erreo, jej aikwij melele im errã ilo men eo Jehovah ej watõke erreo im emõn. Jej aikwij in lale ta eo Anij ej aikwiji ñan ri kabuñ ro an ilo menin im men eo ear kõmmane ñan jibañ ir oktak im bed wõt ilo air erreo im emõn ñan e.—Sam 119:9; Daniel 12:10, NW.
Erreo ñan Kabuñ eo Emol
4. Kameleleik lemnak eo ilo Bible kin erreo.
4 Ñan elõñ wõt ian armij ro, erreo ej baj melelen wõt ñan anemkwoj jen bũdejdej ak etton. Bõtab, ilo Bible, lemnak eo kin erreo ewõr juõn oran nan ko ilo Hebrew im Greek rej kakõlleiki im kwalok kake kin erreo ejjab baj ilo enbwin wõt ak ekkã an laplok ilo wãwen mour erreo im jitõb. Kin menin, juõn encyclopedia in Bible ej ba: “‘Erreo’ im ‘jab erreo’ rej kajin ko ejeja jitõñlok ñani ñan kajitõk ko kin erreo eo ñan jab bõk nañinmij, ak elap wõt kin lemnak ko kin kabuñ. Ekkar ñan kain melele in nan in kaiñi eo kin ‘erreo’ ej jelet enañin jabdewõt wãwen mour.”
5. Ñan joñan et eo Kien eo ikijen Moses ear kakiene erreo ilo mour eo an juõn Ri Israel?
5 Emol, Kien eo ikijen Moses ear kobaiki rule ko im kien ko ion enañin aolepen jabdewõt wãwen mour an Ri Israel ro, im kalikar ta eo ear erreo im emõn im ta eo ear jab. Ñan wanjoñok, ilo Livitikõs chapter ko 11 ñan 15, jej lo tibdikin nan in jiroñ ko erreo im jab erreo. Jet kain menin mour ko rar jab erreo, im Ri Israel ro ren kar jab mõñã. An juõn ajiri lotak ej kõmman menin an juõn kõra jab erreo iloan juõn ien eo emwij kalikare. Jet nañinmij in kilin armij, elaptata leper, im an jako mõttan ko in enbwinin leo ak lio ilo wãweninlok wõt ej kõmman menin an juõn armij jab erreo. Kien eo ej bareinwõt kalikar ta eo ej aikwij kõmman ilo wãwen ko etton ejeleti. Ñan wanjoñok, ilo Bwinbwin 5:2, jej konono: “Kwon jiroñ ro nejin Israel bwe ren kadrioijlok jen kamp eo, dri leper otemjej, im ro otemjej eor torlok ibeir, im jabrewõt eo e jab erreo kin juõn dri mij.”
6. Ñan ta un eo kien ko kin erreo kar liloki?
6 Ejelok bere, men kein im kien ko jet jen Jehovah ebed ie lemnak ko kin jerbal in doctor im enbwin moktalok wõt jen an kar scientist ro im doctor ro kile im jelã kaki, im armij ro rar bõk tokjen ñe rej lori kien ko an Jehovah. Ak, kien kein rar jab liloki einwõt juõn kien ejmour ak ñan air jerbal einwõt ialin tel ikijen jerbal in doctor. Rar juõn mõttan kabuñ eo emol. Mol eo ej bwe kien ko rar jelet mour eo an armij ran otemjej—mõñã, kalotak, kõtan belele, im men ko eierlok wõt—rej baj kalikar wõt kin melele eo bwe einwõt Anij eo air, Jehovah ewõr an maroñ in beek ñan armij ro ta eo ear jimwe im ta eo ear jab jimwe ilo aolepen wãwen ko otemjej ilo mour eo air, eo kar wujleplok aolepen ñan Jehovah—Duteronomi 7:6; Sam 135:4.
7. Ilo air kejbãrok Kien eo, ta jerammõn eo ailiñ in Israel enaj kar bõke?
7 Bujen Kien eo ear bareinwõt kejbãrok Ri Israel ro jen manit ko retton an ailiñ ko ibelakiir. Ikijen air tiljek ilo air kejbãrok Kien eo, ekoba aolep menin aikwij ko otemjej ie ñan air bed wõt im erreo ilo mejen Jehovah, Ri Israel ro enaj kar jimwe ñan air karejar ñan Anij eo air im ñan air bõk kajerammõn eo an. Ilo menin, Jehovah ear jiroñlok ailiñ eo: “Kin men in, kiõ, elañe komij eoroñ ainikiõ im kejbãrok bujen eo Aõ, inem kom naj Aõ mweiuk e aurõk, jen ailiñ ko otemjej: bwe aolepen lõl Aõ. Im kom ñõn Iõ juõn ailiñ in pris ro, im ailiñ e kwojarjar.”—Exodus 19:5, 6; Duteronomi 26:19.
8. Etke Christian ro rainin rej aikwij kanuij lale ta eo kien eo ej ba kin erreo?
8 Ke Jehovah ear kobaik kain tibdik kein ilo Kien eo ñan katakin Ri Israel ro kin wãwen oktak im erreo, kwojarjar, im emõn ñan e, ejjab jimwe ke ñan an Christian ro kanuij kejbãrok wãwen ko rej kajejjet kitien menin aikwij kein? Meñe Christian ro rejjab bed iumin Kien eo, rej aikwij likit ilo air lemnak bwe, einwõt an kar Paul kamelele, men otemjej emwij likiti ilo Kien eo “rej men ko anõñin men ko re naj itok, a enbwin eo enbwinin Kraist.” (Dri Kolosse 2:17; Dri Hibru 10:1) Elañe Jehovah Anij, eo ej ba “I jañin oktak,” ilo kalimjek erreo im jab etton ej juõn men elap tokjen ilo kabuñ eo emol ilo ien ko, kij rainin jej aikwij lukkun lemnak kin wãwen in kin erreo ilo enbwin, mour erreo, im ilo jitõb elañe jej kõnan kowãppen im kajerammõn eo an.—Malachi 3:6, NW; Dri Rom 15:4; 1 Dri Korint 10:11, 31.
Erreo ilo Enbwin Ej Kaiñ Kij
9, 10. (a) Etke erreo ilo enbwin elap tokjen ñan juõn Christian? (b) Ta ennan ko ekkã air kwaloki kin convention ko an Ri Kennan ro an Jehovah?
9 Erreo ilo enbwin ej juõn men eo ej lap wõt tokjen ilo kabuñ eo emol ke? Ke erreo ilo enbwin make ejjab kõmman bwe juõn en ri kabuñ eo emol an Anij, elukkun ekkar bwe juõn ri kabuñ eo emol en erreo ilo enbwin joñan wõt an wãwen ko an kõtlok. Elaptata ilo ran kein ad, ke elõñ armij rejjab kanuij lale air kejbãrok ir make, air letlet nuknuk, ak kejbãrok ir make ak belak ko belakiir bwe ren erreo, ak ro rej kejbãrok ir make im belak ko belakiir bwe ren erreo ekkã an armij ro ibelakiir kile ir. Menin emaroñ tellok ñan tokjen ko remõn, ejja einwõt an kar Paul jiroñlok Christian ro ilo Corinth: “Ke kim jab kõmõn men in buñ ilo jabrewõt, bwe en ejelok notan jerbal eo am; a ilo men otemjej kim kwalok karkarim einwõt dri jerbal an Anij.”—2 Dri Korint 6:3, 4.
10 Ri jerbal ro an kien ekkã air nebar Ri Kennan ro an Jehovah kin air erreo, emõn air karõk, im air jerbal mwiliir emõn einwõt air kar loe elaptata ilo convention ko air relap. Ñan wanjoñok, kin juõn convention rar kõmmane ilo bukwon in Savona, Italy, newspaper eo La Stampa ear kwalok: “Men eo ear mõkaj an emõn lale eo ñe juõn ej deloñtok iloan jikin ej kin erreo im wãwen lajrak eo an armij ro rej kajerbal jikin kein.” Elikin juõn convention an Ri Kennan ilo stadium eo ilo São Paulo, Brazil, juõn ri utiej ilo stadium eo ear jiroñlok supervisor eo an kumi in karreo eo: “Jen kiõ im etal kimij kõnan bwe stadium in en erreo ilo wãwen eo Ri Kennan ro an Jehovah rar kõmmane.” Bar juõn ri utiej ilo ejja stadium eo wõt ear ba: “Ñe Ri Kennan ro an Jehovah rej kõnan jataiki stadium in, men eo jej lemnak kake deo ej kin ran ko rej kajitõk ñan convention ko air. Ejelok bar jabdewõt men ej kainebataik kij.”
11, 12. (a) Ta nan in kaiñi eo ilo Bible jej aikwij likiti ilo ad lemnak ikijen erreo an juõn armij? (b) Ta kajitõk ko jemaroñ kajitõk kin manit ko im wãwen mour eo ad?
11 Elañe erreo im lajrak ilo jikin kabuñ eo ad emaroñ juõn unjen nebar ñan Anij eo jej kabuñ ñane, emol kalikar kadkad kein ilo mour ko ad kajjojo ej joñan dein an lap tokjen. Bõtab, ilo moko imõd make, jemaroñ eñjake bwe ewõr ad jimwe in kakije im kõmman einwõt ad kõnan. Im ikijen nuknuk im baotokin, emol ewõr ad anemkwoj in kãlet men eo jej eñjake bwe emõn im jej reel ie! Ak, ñan juõn joñan eo elap, aolepen anemkwoj in ej atartarlok wõt ilo ad kabuñ. Kememej bwe ilo an konono kin kãlet eo an juõn ñan mõñã jet kain mõñã ko, Paul ear kakkõl Christian ro mõttan: “A komin lale bwe maroñ in ami en jab lõkatip ñõn ro remõjno.” Inem ear ba kin juõn nan in kaiñi eaorõk: “Men otemjej remelim; a jab men otemjej rej kakajuror. Men otemjej remelim; a jab men otemjej rej kalek.” (1 Dri Korint 8:9; 10:23) Ewi wãwen nan in kakabilek in an Paul jerbal ñan kij ilo wãwen in kin erreo?
12 Emenin kõmmanwa bwe armij ro rej aikwij kõtmene kin juõn ri jerbal an Anij bwe en erreo im kwon ilo wãwen mour eo an. Kin menin, jej aikwij kamol bwe baotokin mweo imõd im belakin en jab kadiklok aorõkin jen men eo jej ba bwe jej bed ie, einwõt ba, ri jerbal ro an Nan in Anij. Kain nan in kamol rot mweo imõd ej kwalok kin kij im tõmak eo ad? Ej kwalok ke bwe emol ad kõnan mour ilo juõn lal eo ekãl erreo, ekwon, im wãnik, eo ekajur ad kwalok kake ñan ro jet? (2 Piter 3:13) Eindeinlok, baotokid—meñe ilo ien ad bed bajjek im kakije ak ilo jerbal in kwalok nan—emaroñ kalaplok ak kadiklok kareelel in ennan eo jej kwalok nan kake. Ñan wanjoñok, lale nan in an juõn ri report in newspaper ilo Mexico: “Emol, ewõr juõn oran eo elap joñan ajiri ro ibwiljin Ri Kennan ro an Jehovah, im emõn ko air rej mijbar ko air, erreo im emõn air letlet.” Ewõr ibbed juõn lañliñ elap kinke ajiri rein rej bed ibwiljid!
13. Ta eo jemaroñ kõmmane ñan lukkun lale bwe aolepen wãwen ko ilo mour eo ad ran otemjej rej erreo im kwon?
13 Bwebõta, kanuij lale bwe enbwinid im baotokid, men ko mweied, im mweo imõd ien otemjej ren erreo im kwon ebidodolok ba jen kõmmane. Menin aikwij eo, ejjab juõn kein jerbal eo ebin jerbale im lap wõnãn ak kein kamadmõd ko, ak ej karõk eo emõn im jibadbad eo etal in wõt juõn. Ej aikwij wõr ien jej karõk ñan karreoik enbwinid, nuknuk ko ad, mweo imõd, car eo waad, im ko eirlok wõt. Boub ilo jerbal in kwalok nan, bed ilo kwelok, im katak ibbed make—kobatok kejbãrok eddo ko jet ilo mour eo ad ran otemjej—ejjab kõtlok kij jen aikwij eo ñan bed wõt im erreo im emõn ilo mejen Anij im armij. Nan in kaiñi eo ewõr jelã kake bwe “ewõr ien ñõn jabrewõt” ej bareinwõt jerbal ñan mõttan jab in ilo mour eo ad.—Ekklisiastis 3:1.
Juõn Buru Eo Ejjab Etton
14. Etke jemaroñ ba bwe mour erreo im ilo jitõb elaplok tokjeir jen erreo in enbwin?
14 Einwõt an lap tokjen ñan lale erreo eo an enbwin, elaplok an lap tokjen ñan lemnak kin mour erreo im erreo ilo jitõb. Jej itok ñan jemlok in ilo ad kememej bwe ailiñ in Israel Jehovah ear kajekdone, ejjab kinke rar jab erreo ilo enbwin, ak kinke rar oktak im nana ilo mour erreo im ilo jitõb. Ikijen ri kanan Isaiah, Jehovah ear jiroñ ir bwe kinke rar einwõt juõn “ailiñ in jerawiwi, rej kõmõn men ko re jab jime,” jortak ko air, air lale allõñ ekãl im sabbath, aet, meñe jar ko air rar oktak im juõn eddo ñan e. Ta eo rar aikwij kõmmane ñan air bar bõk joij an Anij? Jehovah ear ba: “Komin kwol kom, komin karreoik kom; komin jolok nana in kõmõn ko ami jen iman meja; en jokwõr ami kõmõn nana.”—Aiseia 1:4, 11-16.
15, 16. Ta eo Jesus ear ba kin etton an juõn armij, im ewi wãwen ad maroñ bõk tokjen jen nan ko an Jesus?
15 Ñan kalaplok melele eo kin aorõkin erreo ilo kanniek im jitõb, lemnak kin ta eo Jesus ear ba ke Pharisee ro im scribe ro rar ba bwe ri kalor ro an rar jab erreo kinke rar jab kwal peiir mokta jen air mõñã. Jesus ear kajimwe ir ke ear ba: “Jab men eo ej dreloñ ilo loñin ej kananaik armij: a men eo ej walok jen loñin, ej kananaik armij.” Inem Jesus ear kamelele: “A men ko rej walok jen loñin rej itok jen buruen, im rej kananaik armij. Ñan wanjoñok, jen buru ej walok un ko renana, uror ko, lũñ ko, lejen ko, kwot ko, nan in riap ko, blasphem ko. Erkein men ko rej katton juõn armij; ak mõñã im jab kwol pein ejjab katton juõn armij.”—Matu 15:11, 18-20.
16 Ta eo jemaroñ katak jen nan ko an Jesus? Jesus ear kalikar bwe nana, mour etton im kõmman ko rejjab erreo men ko rej itok imair rej, nana, mour etton, im kõnan ko rejjab erreo im rej itok wõt in walok ilo buru. Einwõt an kar ri kalor James ba: “A emwij kabo jabrewõt armij ñe mõm ko an rej karel buruen im kamej e.” (Jemes 1:14, 15) Kin menin, elañe jejjab kõnan kõmmani jerawiwi ko relap Jesus ear kwaloki, jej aikwij tũmi okrair im jolok jen buruõd jabdewõt kõnan ko rej itok wõt in walok ñan kain men kein. Melelen menin jej aikwij kejbãrok kin ta eo jej read, lale, im roñjake. Rainin, ilo etan anemkwoj in konono im oktak eo jen mol, jekjekin, ak rule eo an juõn ri pija, ak ri jeje ñan tokjen eo ej tõbare, menin kamõnõnõ im kareelel ko jikin business ko rej kõmmani juõn men eo ejelok jemlokin kin ainikien ko rej walok im annañ ko rej lilok ñan kõnan ko an kaniek. Jej aikwij beek bwe jen jab kõtlok kain lemnak rot in bwe en eddek okran ilo buruõd. Nan in kaiñi eo ej bwe ñan kamõnõnõik im emõn ñan Jehovah, jej aikwij ekkõl wõt bwe jen debij wõt juõn buru erreo im ejjab etton.—Jabõn Kennan Ko 4:23.
Erreo ñan Jerbal ko Remõn
17. Etke Jehovah ear bõktok armij ro an ñan loan juõn bed erreo?
17 Emol ej juõn jerammõn eaorõk im juõn kejbãrok bwe, kin jibañ eo an Jehovah, jej maroñ lañliñ kin juõn jutak eo emõn iman mejen. (2 Dri Korint 6:14-18) Ak, jej bareinwõt melele bwe Jehovah ear bõktok armij ro an ñan loan juõn bed eo erreo kin juõn unin. Paul ear jiroñlok Titus bwe Christ Jesus “E ar mõke lelok E kin kij, bwe En lomoren kij jen jerawiwi otemjej, im kokwojarjar ñõn E armij ro bwe ren An, ro rej kijejeto ilo jerbal ko remõn.” (Taitõs 2:14) Einwõt juõn armij erreo, ñan jerbal rot ko jej aikwij kijejeto ie?
18. Ewi wãwen ad maroñ kwalok bwe jej kijejeto ñan jerbal ko remõn?
18 Mokta im elaptata, jej aikwij kate kij make ilo keañ ilobwilij kin news eo emõn kin Ailiñ in Anij. (Matu 24:14) Ad kõmman eindein, jej lelok ñan armij otemjej ijoko jabdewõt kejatdikdik eo kin mour indio ion juõn lal eo enaj anemkwoj jen jabdewõt kain etton. (2 Piter 3:13) Jerbal ko ad remõn rej bareinwõt kobaik air kalikar leen jitõb eo an Anij ilo mour eo ad ran otemjej, im kin menin wijtake Jemed ilañ. (Dri Galetia 5:22, 23; 1 Piter 2:12) Im jejjab meloklok ro rejjab bed ilo mol eo ro emaroñ lap air jorrãn jen jorrãn ko rej make walok ak jorrãn ko jen armij. Jej likit ilo ad lemnak nan in kakabilek eo an Paul: “Inem, einwõt eor ien iber, jen jerbale emõn ñõn armij otemjej, im elaplok ñõn ro rej ber ilo nukin tõmak.” (Dri Galetia 6:10) Aolep kain jerbal rot in, rej lelok jen juõn buru erreo im kin juõn emmakit emõn, rej kamõnõnõik Anij.—1 Timote 1:5.
19. Ta men ko remõn rej kõttar kij elañe jej etal wõt im debij juõn kien eo eutiej in erreo ilo—enbwin, mour erreo im ilo jitõb?
19 Einwõt ro ri karejaran Eo Eutiejtata, jej bõk ñan buruõd nan ko an Paul: “Inem ij akwelap ñõn kom, ro jeiõ im jãtiõ, kin tiriamokake ko an Anij, bwe komin lelok enbwinemi men in jurtak emour, ekwojarjar, men in kabuñburuen Anij, eñin ami jerbal men in Jitõb.” (Dri Rom 12:1) Jen etal wõt im kaorõk jerammõn in ad bõk erreo jen Jehovah im kõmman joñan wõt ad maroñ ñan debij wõt juõn kien eutiej kin erreo in enbwin, mour erreo, im ilo jitõb. Ad kõmman eindein ej bõktok ñan kij ejjab make kautiej im juburu wõt kiõ ak bareinwõt jerammõn in lo “men ko mokta”—nana im etton eo an jukjuk im bed in kiõ—an jakolok ñe Anij ‘ej kõmman men otemjej rekãl.’—Reveles̃õn 21:4, 5.
Kwoj Kememej Ke?
• Etke kar lelok ñan Ri Israel ro elõñ kien ko kin erreo?
• Ewi wãwen erreo ilo enbwin ej kalaplok kareelel in ennan eo jej kwalok nan kake?
• Etke mour erreo im ilo jitõb elaplok tokjeir jen erreo ilo enbwin?
• Ewi wãwen ad maroñ kwalok bwe jej armij ro rej “kijejeto ñan jerbal ko remõn”?
[Pija ko ilo peij 17]
Erreo in enbwin ej kalaplok kareelel eo kin ennan eo jej kwalok nan kake
[Pija eo ilo peij 18]
Jesus ear kakkõl bwe lemnak ko renana rej tellok ñan jerbal ko renana
[Pija ko ilo peij 19]
Einwõt juõn armij erreo, Ri Kennan ro an Jehovah rej kijejeto kin jerbal ko remõn