Kajeoñ In Lo Armij ro Jet Einwõt An Jehovah Lo Ir

“Jeova e jab lo einwõt armij ej lo.”​—1 SAMUEL 16:7.

1, 2. Ewi wãwen lemnak eo an Jehovah kin Eliab kar einjuõn jen lemnak eo an Samuel, im ta eo jemaroñ katak jen men in?

ILO ebeben eo kein ka joñoul-juõn B.C.E., Jehovah ear jilkinlok ri kanan Samuel bwe en jerbal ilo ittino. Ear kaiñi ri kanan eo bwe en etal ñan mweo imõn juõn emaan etan Jesse im kabit juõn ian ro nejin bwe en jutak einwõt king eo an Israel ilo ien ko tok iman. Ke Samuel ear lo Eliab, manjen Jesse, ear lemnak bwe emol e eo Anij ear kãlet e. Ak Jehovah ear ba: “Kwon jab lale turin mejen ak aitokõn; bwe I ar jolok e; bwe Jeova e jab lo einwõt armij ej lo; bwe armij ej lale elikin armij, a Jeova ej lale buruen.” (1 Samuel 16:​6, 7) Samuel ear likjap in lale Eliab einwõt an kar Jehovah loe.a

² Ebidodo an armij ro bwid ilo air lemnak kin ro jet! Ilo bar juõn wãwen, armij ro remaroñ kar etaouk kij kin air emejaja iman mejen armij ak rej likjap in mour ekkar ñan kien mour erreo. Ijo rãjet, jemaroñ kijñeñe im lej ilo wãwen ad etale armij ro emol burueir kinke kadkad ko kadkadiir rej kabõnõnõik kij.

3, 4. (a) Elañe juõn abañ ej walok ikõtan ruo Ri Christian, ta eo kajjojo iair rej aikwij bebe kake ilo burueir bwe ren kõmmane? (b) Ta kajitõk ko jej aikwij kajitõkin kij kaki ñe juõn akwel elap ej walok ibben ri tõmak eo mõttad?

³ Abañ ko remaroñ walok ñe jej ekajete armij ilo mõkaj​—meñe jej jelã kajjen armij ro iumin elõñ yiõ ko. Bõlen juõn akwel elap ear walok ikõtam im juõn Ri Christian eo mõttan ebak. Kwokõnan ke kõkãl kõtan eo am ibben? Ta eo enaj jibañ yuk bwe kwon kõmmane men in?

⁴ Etke kwojjab kalimjek Ri Christian jeõm im jatõm maan ak kõrã? Im kõmman men in ekkar nan ko an Jesus: “Ejelok armij ej maroñ itok ñõn iba elañe Jema eo E ar jilkintok Iõ E jab ibertok e.” (Jon 6:​44) Inem kajitõk ibbam make: ‘Etke Jehovah ear karuaklok armij in ñan Nejin? Ta kadkad ko remõn ibben armij in? I ar jab lo ke ak kajettokjen kadkad kein? Etke jaad jimjeran don ilo jinoin? Ta eo ear kamakit iõ bwe in bed ebak e?’ Ilo jinoin, emaroñ bin am lo kadkad ko remõn kadkadin, elaptata ke kwar lotane jen jemaan. Bõtab, men in ej juõn buñten ne eo eaorõk ñan kõkãl kõtan eo emõn ikõtamiro. Ñan kwalok juõn wanjoñok ñan kõmman men in, jen etale kadkad ko remõn kin ruo maan ro me jet ien armij ro rar bwebwenato kake ir ekkar ñan likjap ko air. Rar ri kanan eo Jonah im ri jilek Peter.

Juõn Etale Emol kin Jonah

5. Ta jerbal eo Jonah ear bõke, im kar ewi wãwen lemnak eo an?

⁵ Jonah ear jerbal einwõt juõn ri kanan ilo ailiñ eo itueañ in Israel ilo ran ko an nejin Jehoash, King Jeroboam II. (2 Kiñ Ro 14:23-​25) Juõn ran, Jehovah ear kakien Jonah bwe en ilok jen Israel im etal ñan jikin kwelok eo an Ailiñ in Assyria, Nineveh. Kar ta jerbal eo an? Ñan kakkõl ri Nineveh ro bwe jikin kwelok eo air elap enaj kar jeebeplok. (Jonah 1:​1, 2, NW) Jen an bokake Anij, Jonah ear ko jen e! Ear uwe ion juõn waan lojet eo ear bojak in jeraklok ñan Tarshish, juõn jikin kwelok eo etolok jen Nineveh.​—Jonah 1:​3, NW.

6. Etke Jehovah ear kãlet Jonah bwe en etal ñan Nineveh?

⁶ Ta eo kwoj kememej kake ñe kwoj lemnak kin Jonah? Kwoj lemnak ke bwe ear juõn ri kanan eo ekiblia? Elañe jej kalimjek itulikin jemaroñ watõk e ear eindein. Ak Anij ear kãlet ke Jonah einwõt juõn ri kanan kinke ear jab bokake? Emol jaab! Jonah ear wõr kadkad ko remõn kadkadin. Kalmenlokjen kin jerbal ko an einwõt juõn ri kanan.

7. Ilo wãwen et ko Jonah ear jerbal ñan Jehovah ilo Israel, im ilo am jelã kin men in ear jelet ke lemnak eo am kin e?

⁷ Jonah ear jerbal ilo tiljek ilo Israel, juõn jikin eo ear jab mõnõnõ kin mol eo. Ri kanan Amos, eo ear jokwe ilo ejja ien eo wõt ibben Jonah, ear kamelele bwe Ri Israel ro ilo ran eo an rar arõk men in kamõnõnõ ilo kanniek.b Men ko renana rar walok ilo eneo, ak Ri Israel ro rar kajekdoni. (Amos 3:​13-​15, NW; 4:​4, NW; 6:​4-6, NW) Ak, jen ran ñan ran Jonah ear jerbal ilo tiljek ilo an kwalok nan ñan ir. Elañe kwe kwoj juõn ri kwalok nan kin news eo emõn, kwoj jelã kin ewi joñan an bin konono ñan armij ro rej juburueir wõt kin kõnan ko im ejelok air itoklimo in roñjake kin jabdewõt ennan. Inem, ñe jej jelã kin likjap ko an Jonah, jen jab meloklok kin kadkad ko an einwõt tiljek im kijenmij ke ear kwalok nan ñan Ri Israel ro rejjab tõmak.

8. Ta jerbal ko rebin juõn Ri Israel ri kanan eo ear aikwij kõmmani ilo Nineveh?

⁸ Ñan etal ñan Nineveh ear juõn jerbal elaplok an bin jen an kwalok nan ibben Ri Israel ro rejjab tõmak. Ñan tõbar jikin kwelok eo, Jonah ear aikwij etal lal tarrin 500 mile ko​—juõn itoitak ebin im ear aikwij bõk juõn alliñ ñan kõmmane men in. Ñe ej tõbar ijo, ri kanan eo ear aikwij kwalok nan ñan Ri Assyria ro, rar buñbuñ kin air kanuij lej. Bõk mõnõnõ ilo air kõmetak armij kar juõn manit ekkã air kõmmani ilo tarinae eo air. Rar kimjãje kin air man armij bareinwõt. Ejelok bwilõñ bwe rar naetan Nineveh einwõt “jikin kwelok in katorlok bõktõktõk”!​—Nahum 3:​1, 7, NW.

9. Ke juõn lañ elap enaj kar kokkure sailor ro, ta kadkad ko Jonah ear kalikari?

⁹ Kin an jenliklik jen an bokake kien eo an Jehovah, Jonah ear uwe ion juõn waan lojet eo ear jeraklok e ñan juõn jikin etolok jen jikin eo ear aikwij kwalok nan ie. Mekarta, Jehovah ear jab ebwer jen an kajerbal ri kanan in an ak karõk bwe en kajerbal bar juõn armij bwe en bõk jikin. Jen men in, Jehovah ear emmakit ñan kajimwe lemnak eo an Jonah. Anij ear kõmman bwe juõn lañ ekauwatata en walok ilo lojet. Waan lojet eo Jonah ear uwe ion ear bed ilo no in lometo ko relimajinono. Lõmaro ejelok rueir rar bojak in mij, kinke Jonah ear ko jen jerbal eo an! (Jonah 1:​4, NW) Enaj kar ewi lemnak eo an Jonah? Kinke ear jab kõnan bwe lõmaro ren mij kin e, Jonah ear jiroñ ir: “Komin jolok iõ na ilo lojet, im enaj lur ñan kom.” (Jonah 1:​12, NW) Ear ejelok jabdewõt unin an lemnak bwe ke sailor ro rar jolok e ilo lojet, bwe Jehovah enaj kar lomoren e jen lojet. (Jonah 1:​15, NW) Bõtab, Jonah ear bojak in mij bwe sailor ro ren jab mij. Jejjab lo ke bwe ear wõr kadkad ko ibben einwõt beran, ettã buru, im yokwe?

10. Ta eo ear walok elikin an Jehovah kõkãle jerbal eo an Jonah?

¹⁰ Eliktata, Jehovah ear kanemkwoj Jonah. Makitkit ko an Jonah rar kabõjrak e ke jen an bar karejar ñan Anij einwõt juõn ri kanan? Jaab, ilo tiriamo im yokwe Jehovah ear bar kajutake e einwõt juõn ri kanan ñan kwalok nan ñan Ri Nineveh ro. Ke Jonah ear tõbar Nineveh, ilo beran ear jiroñ ri ene ro bwe nana ko relap air Anij ear loi im bwe jikin kwelok eo air enaj kar jeebeplok iumin 40 ran ko. (Jonah 1:​2, NW; 3:​4, NW) Elikin air roñjake ennan eo ealikar an Jonah, Ri Nineveh ro rar ukwelok, im jikin kwelok eo air ar jab jeebeplok.

11. Ta eo ej kalikar bwe Jonah ear bõk juõn katak eaorõk?

¹¹ Jonah ejañin kar bõk juõn lemnak ejimwe. Bõtab, ikijen juõn katak, ilo meanwõd Jehovah ear jibañ Jonah ñan katak bwe Ej lo ellã jen baotokin armij. (Jonah 4:​5-​11, NW) Ej alikar bwe Jonah ear bõk juõn katak elap tokjen im ear kalikar men in ilo an jeje juõn bwebwenato emol kin emake. Kin an mõnõnõ in jeje kin likjap ko an im kwaloki ilo tibdikin ej bar kamol bwe ear ettã buruen. Ej aikwij wõr beran ñan an juõn armij kwalok bwid eo an make!

12. (a) Ewi wãwen ad jelã bwe Jesus ej errã ibben lemnak eo an Jehovah kin armij ro? (b) Jej bõk juõn nan in rejañ ñan debij ta lemnak eo kin armij ro jej kwalok news eo emõn ñan ir? (Lale box ilo page 12.)

¹² Elõñ yiõ ko tokelik, Jesus Christ ear kwalok juõn ennan emõn kin juõn men ear walok ilo mour eo an Jonah. Ear ba: “Bwe einwõt Jona e ar ber ilo lojen iik iomin jilu ran im jilu boñ, ein drein Nejin armij E naj ber iloan lõl iomin jilu ran im jilu boñ.” (Matu 12:40) Elikin an Jonah naj jerkakbiji, enaj katak bwe Jesus ear keidi ien eo An make ilo roñ eo ñan ien in emarok ilo ien mour eo an ri kanan in an. Jejjab mõnõnõ ke ñan karejar ñan juõn Anij eo ear jab karmijeteik ri karejar ro an ñe rej kõmman bwid? Ri jeje sam ear je: “Einwõt jemeir ej tiriamokake ro nejin, ein drein Jeova ej tiriamokake ro remjõk E. Bwe E jela wãwen kõmõnmõn kij; E kememej bwe kim bõñõlñõl.” (Sam Ko 103:13, 14) Emol, “bõñõlñõl” in​—ekoba armij ro rejjab wãppen rainin​—remaroñ kõtõbrak elõñ men ko kin jibañ eo jen jitõb kwojarjar eo an Anij!

Juõn Lemnak Ejokkin Wõt Juõn kin Peter

13. Ta kadkad ko kadkadin Peter jemaroñ lemnak kaki, ak etke Jesus ear kãlete einwõt juõn ri jilek?

¹³ Kiõ ilo tukaduin jen lale wanjoñok eo kein karuo, ikijen ri jilek Peter. Elañe rar kajitõkin yuk ñan kamelele kin kain armij rot eo kar Peter, kwoj lemnak ke kin kadkad ko einwõt wãlok, emõkaj an kõmman men ko jen an lemnak kaki mokta? Peter ear kwalok kadkad kein jet ien. Bõtab, Jesus enaj ke kar kãlet Peter einwõt juõn ian ri jilek ro joñoul im ruo elañe Peter ear juõn armij eo ej kõmmane men ko ilo mõkaj mokta jen an lemnak kake, im wãlok? (Luk 6:​12-​14) Emol jaab! Jesus ear lo ilo alikar le jen likjap kein im kile kadkad ko remõn kadkadin Peter.

14. (a) Ta eo emaroñ kalikar unin an Peter kajju ilo an kennan? (b) Etke jej aikwij kamolol Peter kin an kwalok elõñ kajitõk ko?

¹⁴ Jet ien Peter ear jerbal einwõt juõn ri konono eo an ri jilek ro jet. Jet armij remaroñ watõk bwe ear ejelok ettã buruen. Ak mol ke men in? Jet armij rej ba bwe Peter emaroñ kar rittolok jen ri jilek ro jet​—bõlen rittolok jen Jesus. Elañe emol men in, emaroñ jibañ kij ñan melele kin etke ekkã an kar Peter konono mokta. (Matu 16:22) Bõtab, ear wõr bar juõn men jej aikwij lemnak kake. Peter ear juõn armij eritto ilo jitõb. Mãroñ eo an kin jelãlokjen ear kamakit e bwe en jomantak elõñ kajitõk ko. Jej bõk tokjen jen kajitõk ko an. Jesus ear kwalok elõñ uak ko ñan kajitõk ko an Peter, im uak kein rej bed ilo Bible eo. Ñan wanjoñok, ñan uake ennan eo Peter ear jomantak Jesus ear konono kin “ri kõmñe eo etiljek.” (Luk 12:41-​44) Im kalmenlokjen kin kajitõk eo an Peter: “Kim ar ilok jen men otemjej, im lor Yuk; kin men in, ta eo e naj am?” Men in ear kamakit Jesus ñan kwalok juõn kallimur ñan kakajur ir: “Ir otemjej r’ar ilok jen mo ko, ak jeir im jãtir maan ak kõra, ak jemeir, ak jineir, ak ro nejir, ak ene ko, kin eta, re naj bõk jibuki alen, im re naj jolit mour indrio.”​—Matu 15:15; 18:21, 22; 19:27-​29.

15. Etke jemaroñ ba bwe Peter ear lukkun tiljek?

¹⁵ Peter ear wõr bar juõn kadkad eo emõn​—ear tiljek. Ke elõñ ri kalor ro rar bõjrak jen air lor Jesus kinke rar jab melele kin juõn ian katak ko an, Peter ear jutak im konono ilo etan ri jilek ro 12 im ba: “Iroij, kim naj ilok ñõn wõn? ibõm nan ko nan in mour in drio.” (Jon 6:​66-​68) Nan kein elap an kar kõmãnãn buruen Jesus! Tokelik, ke juõn jarlepju in ri nana ro rar jibwe Master eo, enañin aolep ri jilek ro rar ko. Bõtab, Peter ear lor jarlepju eo meñe ear jenoloklok jen ir im ear deloñlok ilo melaj eo an priest eo elap. Beran, jab bikõt, ear kamakit e bwe en etal ijo. Ke ro rar jibwe Jesus rar etale im kajitõkin e, Peter ear kobalok ibben juõn jar in Ri Jew ro rar rañrañ. Juõn ian ri karejar ro an priest eo elap ear kile e im naruõn kinke ear bed ibben Jesus. Aet, Peter ear karmijeteik Master eo, ak jen jab meloklok bwe tiljek im lemnak eo an kin Jesus ear kamakit Peter bwe en bed ilo juõn ien ekauwatata, juõn ien enañin aolep ri jilek ro rar jab kõnan wõnmaike.​—Jon 18:15-​27.

16. Kin un et eo emõn unin ad kalmenlokjen kin kadkad ko remõn kadkadin Jonah im Peter?

¹⁶ Kadkad ko remõn kadkadin Peter rar le jen likjap ko an. Ear eindein ibben Jonah. Einwõt ad bõk juõn lemnak emõn kin Jonah im Peter, jej aikwij katakin kij bwe jen kõmman einlok wõt in ñe jej lemnak kin ro jeid im jatid ilo jitõb ilo ran kein. Ilo ad kõmman eindein enaj tellok ñan ad kakõmanmanlok kõtan eo ad ibbeir. Etke men in ej juõn aikwij elap?

Jerbale Katak eo Rainin

17, 18. (a) Etke akwelel emaroñ walok ikõtan Ri Christian ro? (b) Ta nan in kakabilek eo an Bible emaroñ jibañ kij kamadmõd abañ ko ibben ri tõmak ro mõttad?

¹⁷ Maan, Kõrã, im ajiri ro jen aolep wãwen mour im wãwen ekkatak im ailiñ ko rej karejar ñan Jehovah ilo burukuk ilo ran kein. (Reveles̃õn 7:​9, 10) Elõñ kain kadkad ko jej loi ilo congregation eo an Christian! Kinke jej ebake don ñe jej jerbal ñan Jehovah, alikar bwe jenaj lõkatipe armij ro jet ien ko.​—Dri Rom 12:10; Dri Pilippai 2:3.

¹⁸ Meñe jejjab bilo jen likjap ko an ro jeid im jatid, jejjab kalimjek wõt men kein. Jej kate wõt ñan kajeoñe Jehovah, eo me ri jeje sam ear al ñan e: “Elañe Kwe, O Jeova, kwo naj kakõle jerawiwi ko, O Iroij, wõn e naj jutõk?” (Sam Ko 130:3) Jen ad lemnak wõt kin kadkad ko me remaroñ kejebel kij, jej “lor men in ainemõn ko, im men ko je maroñ in kalek dron kaki.” (Dri Rom 14:19) Jej kate wõt kij im lemnak kin armij ro joñan wõt an Jehovah lemnak kake ir, lo ellã jen likjap ko im kalimjek kadkad ko remõn. Ñe jej kõmmane men in, enaj jibañ kij ñan “meãnwõr kin dron.”​—Dri Kolosse 3:​13.

19. Kwalok wãwen ko rekeie juõn Ri Christian emaroñ kõmmani ñan kamadmõde akwel ko relap.

¹⁹ Ta elañe abañ ko rej walok im ebin jeorlok bwid ilo buruõd? (Sam Ko 4:4) Enañin kar walok ke men in ikõtam im juõn ri tõmak eo mõttam? Etke kwojjab kajeoñ in kamadmõde abañ eo? (Jenesis 32:13-​15) Moktata, kebak Jehovah ilo jar, kajitõkin e bwe en tel yuk. Inem, ilo am kememej wõt kin kadkad ko remõn kadkadin armij eo kwon kebak e ilo “inimõn in meletlet.” (Jemes 3:​13) Jiroñ e bwe kwokõnan kõkãl juõn kõtan eainemõn ibben. Kememej wõt kin nan in kakabilek eo emwij kakõrmole: “En rumij an konono, en rumij an illu.” (Jemes 1:​19) Nan in kakabilek eo ñan “rumij an illu” ej melelen bwe armij eo juõn emaroñ kõmman ak ba juõn nan im kaillu yuk. Elañe men in ej walok, kajitõk ibben Jehovah ñan jibañ yuk kwalok jatõr. (Dri Galetia 5:​22, 23) Kõtlok bwe jeim im jatõm en kwalok unin an lõkatip, im kwon lukkun roñjake. Jab kabõjrak an konono, meñe kwojjab errã ibben ilo nan ko an otemjej. Lemnak eo an emaroñ bwid, mekarta ej lemnak eo an. Kajeoñ in lemnak kin abañ eo ekkar ñan lemnak eo an. Emaroñ koba am wate yuk ekkar ñan lemnak eo an jeim im jatõm.​—Jabõn Kennan Ko 18:17.

20. Ñe jej kamadmõde abañ ko ikõtan don, etke ej aorõk ñan lukkun roñjake kin ta eo armij eo juõn ej ba mokta jen ad kwalok juõn uak?

²⁰ Ñe ej ien am konono, kwon konono ilo joij. (Dri Kolosse 4:6) Jiroñ jeõm kin ta eo kwoj kamolol kake kin e. Kajitõk ibben ñan jeorlok jabdewõt bwid kwar kõmmane ñan kalõkatip e. Elañe etõbrak am kajeblaktok juõn kõtan emõn ikõtam im e, kwon kamolol Jehovah. Elañe jab, etal wõt im kajitõk ibben Jehovah bwe en tel yuk ñe kwoj bukõt ien ko jet remõn ñan kõmman ainemõn.​—Dri Rom 12:18.

21. Ewi wãwen katak in ear jibañ yuk ñan lo armij ro jet einwõt an Jehovah lo ir?

²¹ Jehovah ej yokwe aolep ri karejar ro an. Ej mõnõnõ in kajerbal kij aolep ilo jerbal eo an meñe jejjab wãppen. Ñe jej kalaplok ad jelã kin lemnak eo an kin ro jet, yokwe eo ad kin maan im kõrã ro mõttad ilo tõmak enaj laplok. Elañe yokwe eo ad kin juõn Ri Christian eo mõttad ear mololok, jemaroñ kõkãl e. Enaj juõn jerammõn elap ibbed elañe jej kate wõt im kwalok juõn lemnak emõn kin ro jet​—aet, ñan lo ir einwõt an Jehovah lo ir!

[Kamelele ko itulal]

Ewi Wãwen Am Naj Uak?

• Ewi wãwen an Jehovah lemnak kin likjap ko an ri karejar ro an retiljek?

• Ta kadkad ko remõn kadkadin Jonah im Peter kwomaroñ konono kaki?

• Ta lemnak eo kin Ri Christian ro jeim im jatõm kwokõnan wõnmanlok im debiji?

[Bo̦o̦k eo ilo peij 12]

Lemnak Kin Ewi Wãwen an Anij Lemnak Kin Armij

Ñe kwoj kalmenlokjen kin bwebwenato eo ilo Bible kin Jonah, kwoj lo ke aikwij eo ñan kõkãle lemnak eo am kin armij ro kwoj keini in kwalok news eo emõn ñan ir? Jemaroñ lo ir einwõt ro rejjab aikwiji jabdewõt men ak ejelok air itoklimo, einwõt Ri Israel ro, ak rej jumae ennan eo an Anij. Mekarta, ewi lemnak eo an Jehovah Anij kin ir? Jet armij ro reutiej ilo jukjuk im bed in remaroñ jino bukõt Jehovah, einwõt kiñ in Nineveh eo ear ukwelok kin an Jonah kwalok nan.​—Jonah 3:​6, 7, NW.

[Pija eo ilo peij 8]

Kwoj lo armij ro ke einwõt an Jehovah lo ir?

[Pija eo ilo peij 10, 11]

Jesus ear lo juõn kadkad eo emõn ñan konono kin bwebwenato eo an Jonah