Lemnak eo Ebwok kin Jerbal
“Jerbal! Ej juõn men in kamõnõnõ elap ñan jelã bwe ej wõr wõt men ko remõntata ñan ad kõmmani.”—Katherine Mansfield, ri jeje book (1888-1923).
KWOJ errã ke ibben lemnak in kin jerbal me ej walok ilo nan ko ilõñ? Ewi lemnak eo am kin jerbal? Kwoj lemnak ke bwe jerbal ej juõn men enana im ej kokkure ien kakije ko am? Ak jerbal eo am ear oktak ke im elap an aorõk ñan yuk?
Ñan elõñ armij, rej jolok enañin aolepen ien ko air ilo jerbal. Jerbal eo emaroñ jelet ia eo jenaj jokwe ie im wãwen mour eo ad. Jen ien rar jodikdik ñan ien eo rej retire (bõjrak jen jerbal), elõñ rej lo bwe jerbal ej jibadbad eo elaptata ilo mour ko air. Jet iad elap ad bõk juburu jen jerbal eo ad. Ro jet rej joñe aorõkin jerbal eo ikijen wõnãn ak kautiej eo rej bõke, ak bar jet rej watõk jerbal einwõt juõn men eo rej baj kõmmane wõt ñan kajerbal ien eo air ak juõn men ej kokkure ien.
Elõñ rej jerbal bwe ren maroñ kabwe aikwij ko air im ewõr ro rej lemnak bwe jerbal eo air ej men eo aorõktata ilo mour eo air. Ro jet rej mij kin jerbal eo air. Ñan wanjoñok, ekkar ñan juõn report an United Nations, elõñlok armij ro rej eñtan im mij kin jerbal “jen ro rar mij ilo tarinae ko, jen uno ko rekajur im alcohol jimor.” Ilo an konono kin men in, newspaper eo The Guardian ilo London ear report: “Elõñlok jen ruo million armij ro rej mij jen jorrãn ko rej walok ilo jikin jerbal ko ak kin nañinmij kajjojo yiõ . . . Air menonoik bũñalñal, uno ko, ainikien im radiation ej kõmman bwe ren bõk nañinmij in cancer, nañinmij in menono im mij enbwinir.” Kajerbal ajiri jidik ro im jibed armij ro bwe ren jerbal rej ruo ian wãwen ko renana rej walok ilo jikin jerbal ko ilo ran kein.
Bareinwõt, juõn doctor etan Steven Berglas ej kamelele kin juõn ri jerbal eo eniknik me ear tõbar jea eo eutiejtata ilo jerbal eo an. Im meñe ellã jen joñan an mõk ej “mijak im eñjake bwe ejjab maroñ ko jen jerbal eo an.”
Niknik ilo Jerbal Ñe Keidi Ibben Ro Rej Jerbal Ellã Jen Joñan
Rainin elõñ rej aikwij jerbal iumin elõñ awa ko. Ak ej juõn men in aikwij ñan jelã wõn ri jerbal ro rej niknik im wõn ro rej jerbal ellã jen joñan. Elõñ iair rej watõk jikin jerbal eo air einwõt juõn jikin air ko jen inebata ko an mour; eo eniknik ej watõk jerbal einwõt juõn eddo eaorõk im jet ien ekajuburu. Ro rej jerbal ellã jen joñan rej kõtlok bwe jerbal eo air ej men eo eaorõktata ilo mour eo air. Einwõt juõn wanjoñok, ri jerbal ro reniknik rejelã ñããt eo rej aikwij bõjrak jen air jerbal, im kõmman ien ibben family eo air. Ro ejaje bõjrak air jerbal rej lañliñ ñe etto air jerbal im rej elloetak kake; ejjab eindein eñjake eo an ro rej niknik.
Jukjuk im bed in ej watõk jerbal ellã jen joñan einwõt juõn men eaibujuij im kõmman bwe en jab alikar oktak eo ikõtan wãwen kein ruo. Kein konono ko einwõt cell phone, im pager ko rej kõmman bwe en bin an armij ro jelã ñããt eo rej aikwij bõjrak jen air jerbal. Jet rej jerbal ellã jen joñan kinke rej kõmmane jerbal eo air ilo jabdewõt jikin rej bed ie, im jabdewõt awa im men in ej kokkure ejmour eo air.
Ewi wãwen lemnak eo an jet armij kin men in? Ro rej etale kin makitkit ko an armij rar kile juõn wãwen armij ro rej kõmmane ilo air bõklok jerbal ko air ñan jikin kabuñ eo air. San Francisco Examiner eo ear report bwe “kobaik ien air kabuñ ibben jerbal eo air ej juõn men ej kab walok iman mejen armij.”
Ikijen jikin eo Silicon Valley, jikin kwelok eo elap rej kõmman kein jerbal ko einwõt computer ijo ilo United States, juõn report ekãl ear ba: “Ri utiej ro ilo jikin jerbal ko rej lo bwe elõñlok armij ro rej etal ñan jikin katak Bible ilo jota jen ro rej bed ilo jikin jerbal ko air.” Jekdon ta eo ej walok, elõñ armij ibelakin lal rar lo bwe Bible eo ej jelet jerbal eo air, im tokjen men in ej kõmman bwe wãwen mour eo air ear emõnlok.
Ewi wãwen Bible eo emaroñ jibañ kij ñan bõk juõn lemnak ejokkin wõt juõn kin jerbal? Ewõr ke jabdewõt kien ko ilo Bible remaroñ jibañ kij ñan bõk anjo jen aitwerõk ko jej jelmaiki ilo jikin jerbal ko ilo ran kein? Katak eo tok ilal enaj uaki kajitõk kein.