Kainemõn Eo Enaj Jako kin Nañinmij eo An
“Ke iar jelã bwe Jinõ ejamin naj mour jen nañinmij eo an, iar jab maroñ tõmak men in. Iar lukkun buromõj, im jab tõmak bwe jinõ eo ejitenburu ibba enaj mij.”—Grace, Canada.
ÑE DOCTOR ro rej lo bwe juõn eo ejitenburu ej bõk juõn nañinmij enaj jako kake, family eo im ro mõttan jimor rekanuij buromõj im remaroñ jab jelã ta eo ren kõmmane. Jet remaroñ lemnak elañe rej aikwij kwalok mol ñan ri nañinmij eo kin ta eo ej walok ñan e. Jet rej bere kin elañe renaj maroñ kijenmij ñe rej lo an eo ejitenburu ibbeir eñtan im jook kin men ko rej walok ñan e kin nañinmij eo an. Elõñ rej inebata bwe renaj jaje ta eo ren ba ak kõmmane ilo awa ko eliktata in an ri nañinmij eo mour.
Ta eo kwoj aikwij in jelã kin wãwen am naj emmakit kin news kein renana? Im ewi wãwen kwomaroñ “juõn jeran” im lelok kainemõn im jibañ ilo ien in ekaburomõjmõj?—Jabõn Kennan Ko 17:17.
Eñjake in Ekkã An Walok
Buromõj ekkã an walok ñe juõn nañinmij elap ej jelet juõn eo ejitenburu. Doctor ro bareinwõt, meñe ekkã air lo an armij ro mij im rej konono ibben ri nañinmij ro kin mij, ak ekkã air inebata—im ejelok men eo remaroñ kõmmane—ñe rej jelmae aikwij ko ilo kanniek im eñjake an eo enaj jako kin juõn nañinmij elap.
Kwe bareinwõt emaroñ bin am debij eñjake ko am ñe kwoj lo an juõn eo ejitenburu eñtan. Hosa, eo ej jokwe ilo Brazil im eo me lio jatin ear bõk juõn nañinmij enaj mij jene ej ba, “Ej juõn wãwen ebin ñan lo an juõn eo jej lukkun yokwe eñtan kin an metak.” Ilo an kar Moses lo an lio jein bõk nañinmij in leper, lein etiljek ear lamõj im ba: “Kwon kaejmour e, O Anij, ij akwelap ñõn Yuk.”—Bwinbwin 12:12, 13.
Elap ad eñtan im buromõj kin wãwen eo ebin eo ejitenburu ej jelmae kinke jej ilo nememen wõt Anij Jehovah, eo etiriamo. (Jenesis 1:27; Aiseia 63:9) Ewi an Jehovah eñjake kin eñtan eo an armij ro? Lemnak kin wãwen an Jesus emmakit. Ilo wãppen ear kwalok kadkad ko kadkadin Jemen. (Jon 14:9) Ke Jesus ear lo armij ro renañinmij, ear “tiriamokake” ir. (Matu 20:29-34; Mark 1:40, 41) Einwõt jaar etale ilo katak eo lok iman ilo magazine in, ke Lazarus, leo jeran ear mij im an kar Jesus lo wãwen mij ear jelet family eo im ro mõttan, ear kanuij buromõj im “jõñ.” (Jon 11:32-35) Emol, Bible eo ej kwalok bwe mij ej einwõt juõn ri kijirãt im ej kallimur bwe mõttan jidik nañinmij im mij renaj jako.—1 Dri Korint 15:26; Reveles̃õn 21:3, 4.
Emol, kwomaroñ kõnan naruõn bar juõn armij—jabdewõt armij—kin news eo enana bwe juõn eo ejitenburu ej bõk juõn nañinmij me enaj jako kake. Bõtab, Dr. Marta Ortiz, eo ear keboje juõn report kin wãwen lale im kejbãrok juõn eo enaj jako kin juõn nañinmij enana, ej letok nan in kakabilek in: “Bõprae bwe kwon jab naruõn ro jet—doctor ro, nurse ro, ak kwe make—kin wãwen an ri nañinmij eo mour im bed. Men in enaj kalaplok abañ ilo kõtan ko im kamad aolep jen men eo aorõklok: aikwij ko an ri nañinmij eo.” Ta buñten nee ko rekeie kwomaroñ bõki ñan am jibañ eo ejitenburu ibbam ñan an kijenmij kin nañinmij eo an im ñan an melele im jelã bwe ej bojak in mij?
Kwon Itoklimo kin Armij Eo, Jab Mad kin Nañinmij Eo
Buñten nee eo kein kajuõn ej ñan am jab mad kin mõjno im jorrãn ko rej walok jen nañinmij eo im kwalok itoklimo kin armij eo. Ewi wãwen kwomaroñ kõmmane men in? Sarah, juõn nurse, ej ba: “Ij bõk ien im lale pija ko pijan ri nañinmij eo ilo ien ko ke ear kajur im emõn an ejmour. Ij lukkun roñjake ñe ej bwebwenato kin men ko ear kõmmani ilo ien ko remotlok. Men in ej jibañ iõ ñan aõ kememej mour im bwebwenato in mour eo an im jab lemnak kin ta eo ej walok ñan e kiõ.”
Anne-Catherine, ej bareinwõt juõn nurse, ej kamelele kin wãwen an jab lale wõt kin wãwen eo nañinmij eo ej jelet enbwinin ri nañinmij eo. “Ij kalimjek mejen armij eo,” ej ba, “im ij kate iõ ñan lale ta eo imaroñ kõmmane ñan kakõmõnmõnlok wãwen eo an ri nañinmij eo. Book eo Menin Aikwij ko an Ro Renaj Mij—Nan in Tel eo kin Bõktok Kejatdikdik, Kainemõn, im Yokwe ñan Ien eo Eliktata in an Mour (The Needs of the Dying—A Guide for Bringing Hope, Comfort, and Love to Life’s Final Chapter) ej ba: “Ekkã an nana ad mour ñe jej lo an juõn eo ejitenburu jorrãn enbwinin kin nañinmij eo ak lanwõtwõt. Men eo emõntata ñan ad kõmmane ilo ien rot kein ej ñan jelã bwe ejjab oktak armij eo jekdon ta nañinmij eo an.”
Emol bwe, jenaj aikwij jatõr im kate wõt kij ñan ad kõmman men in. Georges, juõn Ri Christian elder me ekkeini an lolok ro renaj jako kin nañinmij, ej ba men in, “Yokwe eo ad kin ro mõttad ej aikwij kajur, bwe jen jab ãliklik ñan jibañ ir kinke nañinmij eo air ej kabõnõnõ kij.” Elañe kwoj lemnak kin armij eo im jab kin nañinmij eo an, men in ewõr tokjen ñan kwe im eo ejitenburu ibbam. Yvonne, eo ear kejbãrok ajiri ro rej nañinmij in cancer, ej ba, “Am kile bwe kwomaroñ jibañ ro re nañinmij ñan kile bwe raorõk ej jibañ yuk ñan am kate wõt meñe nañinmij eo air ej nana lok wõt.”
Kwon Bojak in Roñjake
Armij ro remaroñ ãliklik ñan bukõte im konono ibben juõn armij enaj mij meñe elap air yokwe armij eo. Etke? Rej inebata bwe rejamin jelã ta eo ren ba. Bõtab, Anne-Catherine, eo ear kejbãrok juõn jeran enaj mij kin nañinmij eo an, ear kwalok tokjen ko ñe ej ejelok nan. Ej ba: “Kainemõn ej itok jab jen nan ko ad wõt ak bareinwõt jen wãwen ad lemnak im emmakit. Ñe jej karuaklok jea eo ad im jijet ituriir, kebake ir im lelok peid, jab debij ad jañ ñe rej kwalok eñjake eo air—men kein aolep rej kwalok bwe jej kea kake ir.”
Eo ejitenburu ibbam ej aikwij in kwalok eñjake ko an—ñan an kwalok kin ta eo ilo buruen. Bõtab, ekkã an ri nañinmij eo kile bwe ro rej yokwe ir rej abõnõnõ im bõprae bwe ren jab konono kin men ko raorõk. Ro jeran im family eo remaroñ lemnak bwe rej jibañ ak ilo mol remaroñ kõmman abañ ko kinke rej bõprae air konono kin men ko raorõk ibben ri nañinmij eo im bareinwõt rej noje kamelele ko kin ejmour eo an. Ta eo enaj walok elañe jej noje kamelele ko kin nañinmij eo? Juõn doctor me ej jerbal ibben ro renaj jako kin juõn nañinmij elap ej kamelele bwe ñan noje mol eo jen ri nañinmij eo ej “bõk ien eo ebellok ñan an jelã kin nañinmij eo an im konono kin men in, im ej bõk kajur eo ro mõttan rej aikwiji ñan jibañ ri nañinmij eo kijenmij kin nañinmij eo an.” Kin men in, elañe ekõnan, rej aikwij in kõtlok bwe ri nañinmij eo en konono jen buruen kin wãwen ak jemlokin mour eo an.
Ñe rej jelmae mij, ri karejar ro an Anij ilo ien ko remotlok rar jab aibedbed ñan kwalok air mijak ñan Jehovah Anij. Ñan wanjoñok, ke ear jelã bwe enaj mij, King Hezekiah, eo kar 39 an yiõ, ear kwalok an buromõj. (Aiseia 38:9-12, 18-20) Ilo ejja wãwen in lok wõt, ej menin aikwij ñan ad kõtlok bwe ro renañinmij ren kwalok air buromõj ke rej lo bwe enaj kadu air mour. Bõlen rej illu im buromõj kinke mejenkajjik ko air make, einwõt ito-itak im lolok bar juõn jikin, en wõr nejiir, lo an ajiri ro jibwiir rittolok, ak kalaplok air ien jerbal ñan Anij, rej kiõ mejenkajjik ko me rejjab maroñ tõbari. Bõlen rej mijak bwe ro jeran im ro uan family eo renaj katoanlok ir kinke rej mijak bwe rejjab jelã ta eo ren kõmmane. (Job 19:16-18) Mijak in bõk eñtan, ak air jab maroñ debij air kõnan kebojak, ak ñan make iair ñe rej mij emaroñ kainebataik ir.
Anne-Catherine ej ba: “Eaorõk ñan am kõtlok bwe eo mõttam en kwalok ta eo ilo buruen, jab kabõjrak an konono ak ekajete e ak ba ñan e bwe ejelok unin an mijak. Eñin ej wãwen eo emõntata ñan jelã lukkun eñjake eo an im melele kin men ko ej kõnan, an mijak, im men ko ej kõtmene kaki.”
Kwon Melele Menin Aikwij Ko
Wãwen an jeram mour, bõlen enanalok kin kamadmõd ko rej kõmmani ñan e me rej kokkure enbwinin, emaroñ lap an kabõnõnõik yuk im kõmman bwe kwon meloklok aikwij eo elap an ri nañinmij eo. Aikwij eo ñan an maroñ kõmman kãlet ko an make.
Ilo jet manit in ailiñ ko, juõn family emaroñ kajeoñ in kejbãrok ri nañinmij eo ikijen an noje mol eo kin wãwen ejmour eo an, ilo an jab kõtlok bwe ri nañinmij eo en kõmman bebe ko an make kin kilen kamadmõd nañinmij eo an. Ilo manit in ailiñ ko jet, bar juõn kain abañ emaroñ walok. Ñan wanjoñok, Jerry juõn emaan me ej nurse, ej ba, “Jet ien ri lolok ro remaroñ bwebwenato kin ri nañinmij eo ke rej jutak turin kinien, einwõt ñe ejjab bed ituriir.” Manit kein ruo jimor rej kajook ri nañinmij eo.
Kejatdikdik ej bar juõn menin aikwij. Ilo ailiñ ko me ebwe an emõn kilen doctor ko ie, kejatdikdik ekkã an ekkejel ibben kilen kamadmõd eo me enaj wõr tõbrak ie. Michelle, eo ear jibañ jinen ke nañinmij in cancer ear walok ibben 3 alen, ej kamelele: “Elañe Jinõ ekõnan in kajeoñ bar juõn kain kilen kamadmõd ak konono ibben bar juõn doctor, ij jibañ e ñan kõmman etale. Emwij aõ kile bwe ijjab maroñ lukkun kõtmene bwe emaroñ wõr tõbrak in kemour nañinmij eo bõtab ij aikwij in konono ilo juõn wãwen eo ejjab kabwer jinõ.”
Ta elañe ejelok kejatdikdik ñan lo juõn kein kamadmõd ak uno ñan kemour nañinmij eo? Jen kememej bwe ri nañinmij eo ej aikwij in anemkwoj in konono kin mij eo an. Georges, Ri Christian overseer eo kar konono moktalok, ej ba: “Ekanuij lap an aorõk bwe jen jab noje bwe ebak an mij. Men in enaj kõtlok bwe armij eo en kõmman karõk ko im kebojak lok iman kin mij eo an.” Kebojak rot kein emaroñ kainemõn juõn ri nañinmij bwe ededelok aolep men ej aikwij in kõmmani mokta jen an mij im enaj jako an inebata kin an maroñ naj bõktok juõn eddo ion ro jet.
Emol bwe, ebwe an bin ñan bwebwenato kake men kein. Ak bwebwenato rot kein enaj kabellok ien bwe kwon kwalok ta eo ilo buruõm. Bõlen armij eo ebojak in mij emaroñ kõnan kamadmõd abañ eo ikõtamiro, kwalok an ajlok, ak kajitõk ibbam ñan am jolok an bwid. Bwebwenato kein remaroñ kebaklok kõtan eo am ibben eo ebojak in mij.
Lelok Kainemõn Ilo Ran ko An Eliktata
Ewi wãwen kwomaroñ lelok kainemõn ñan armij eo ebak an jemlok mour eo an? Dr. Ortiz, eo ear konono moktalok, ej ba: “Kwon kõtlok bwe ri nañinmij eo en kwalok kallimur ko an eliktata. Kwon lukkun roñjake. Elañe kwomaroñ, kajeoñ in kejejjet ta eo ri nañinmij eo ekõnan. Elañe kwojjab maroñ kõmmane men eo ej kajitõk, kwalok mol ñan e.”
Kiõ elaplok jen mokta, armij eo ebojak in mij emaroñ eñjake bwe ej aikwij in kamao ibben ro raorõk tata ilo mour eo an. Georges ej ba, “Jibañ ri nañinmij eo ñan kamao ibbeir, meñe enaj kadu ien an bwebwenato ibbeir kin an mõjnolok.” Meñe ej ikijen telephone wõt, men in enaj lelok ien ñan air rejañ don im bareinwõt ien air jar ibben don. Christina, juõn kõrã in Canada me ear luji 3 ro rejitenburu ibben juõn in lok juõn, ej kememej, “Ke ear ebaklok ñan jemlokin mour ko air, elaplok air atartar ion jar ko an Ri Christian ro mõttair.”
Kwoj aikwij ke mijak in jañ iman eo ejitenburu ibbam? Jaab. Elañe kwoj jañ, ilo mol kwoj kõtlok bwe eo ebojak in mij en erom juõn ri kainemõn. Book eo etan Menin Aikwij ko an Eo Enaj Mij (The Needs of the Dying) ej ba: “Ekanuij in emõn ñan bõk kainemõn jen juõn eo ebojak in mij, im elap an aorõk ñan e ñan an kõmmane men in.” Ilo an kainemõn ro jet, emaroñ lo im jelã bwe e ej juõn jeran, jemen, ak jinen eo ewõr an kea kin ro jet.
Jej melele bwe, wãwen ko remaroñ bõprae am bed ibben eo ejitenburu ibbam ilo awa ko an eliktata. Bõtab, elañe kwomaroñ bed ibben jeram ilo hospital ak ilo mweo, kajeoñ in jibwe pein mae ien eo enaj jako. Ien kein eliktata rej lewõj juõn ien ebellok ñan am kwalok eñjake ko am me ejeja am konono kaki. Ilo awa ko eliktata meñe eo enaj mij ejjab maroñ konono, jab kõtlok bwe an jab makitkit en kabõjrak am yokyokwe e im kwalok yokwe eo am im kejatdikdik eo am bwe kwonaj bar loe ilo jerkakbiji.—Job 14:14, 15; Jerbal 24:15.
Elañe kwoj kajerbal ien kein eliktata ilo wãwen eo emõntata, kwonaj bõprae am ajlok tokelik. Ilo mol, ien kein rej obrak kin eñjake ej unjen eo me kwomaroñ bõk kainemõn jene ilo ilju im jeklaj. Kwonaj kamol bwe kwoj juõn jeran eo emol “ilo ien jorran.”—Jabõn Kennan Ko 17:17.
[Naan ko ilo peij 27]
Lemnak kin armij eo wõt im jab kin nañinmij eo ewõr tokjen ñan kwe im eo jitenburu ibbam
[Bo̦o̦k/Pija eo ilo peij 29]
Juõn Wãwen ñan Kautiej Ri Nañinmij Eo
Ilo elõñ ailiñ ko, elõñ kõtõbar ko rej kõmmani ñan kile maroñ eo an juõn eo ebojak in jako kin juõn nañinmij enana ñan an mij ilo ainemõn im ilo kautiej. Kallimur ko ear jei ilo beba moktalok ej juõn kein jibañ ñan kautiej kõnan kein an im kõtlok bwe ri nañinmij eo en mij ilo mweo ak ilo hospital.
Juõn nan in kamelele kar jeje moktalok enaj jibañ ilo wãwen kein:
• Kakõmõnmõnlok wãwen konono ibben doctor ro im ro nukin
• Lelok bwe ri nañinmij eo en kõmman bebe ko kin kilen doctor jen an lelok ñan family eo eddo eo ñan bebe kin ta eo rej aikwij in kõmmane
• Enaj kejbãrok bwe ren jab kajerbal kilen doctor ko me remaroñ kalaplok an eñtan ri nañinmij eo im elap wõnãir
Juõn nan in kamelele ekeie im ear jeje moktalok en kar koba men kein:
• Ãt eo etan armij eo kwar kamelim ñan an kõmman bebe ko kin ejmour eo am
• Kilen kamadmõd ko kwonaj bõk ak abwin bõki elañe mour eo am ejamin emõnlok
• Elañe emaroñ, etan doctor eo ejelã kin jokãlet ko am
[Pija eo ilo peij 26]
Kememej wõt kin mour im bwebwenato eo an armij im jab lemnak wõt kin wãwen an ri nañinmij eo mour kiõ