“Inaaj Pãd Ippemi”

“Elõñ renaaj itoitak im enaaj l̦apl̦o̦k jel̦ãl̦o̦kjen̦.”​​​—DANIEL 12:⁠4.

EWI WÃWEEN KWÕNAAJ UWAAK?

Ewi wãween armej ro rar maroñ lo “jel̦ãl̦o̦kjen̦” eo em̦ool ilo raan kein?

Ewi wãween an kar jino ‘lõñl̦o̦k’ oran ro rar tõmake m̦ool eo?

Ewi wãween an jel̦ãl̦o̦kjen̦ eo em̦ool jino “l̦apl̦o̦k”?

1, 2. (1) Etke jejel̦ã bwe Jijej ej pãd ippãd rainin im ilo bar raan ko im̦aan? (2) Ekkar ñan Daniel 12:​4, ta eo enaaj wal̦o̦k ñe jet renaaj lukkuun katak kõn Jeje ko?

BAJ l̦õmn̦ake m̦õk am̦ pãd ilo Pedetaij. Aolep jibboñ ñe kwõj rujtok elukkuun em̦m̦an am̦ mour im kwõlukkuun m̦õn̦õn̦õ in jinoe m̦akũtkũt ko am̦ ilo raan eo. Kwõjjab eñjake metak ilo ãnbwinnũm̦ im ejjel̦o̦k bar am̦ nañinmej. Em̦m̦an am̦ loe m̦aan, roñ, ãtbwin, eñjake im nemak. Kwõlukkuun kajoor, kwõj lañlõñ ilo jerbal ko am̦, elõñ m̦õttam̦ im kwõjjab inepata ñan jidik. Aolep jeraam̦m̦an kein kwõnaaj loi ñe Aelõñ eo an Anij enaaj jino an tõl aolepen lal̦ in. Kiiñ eo ad Jijej Kũraij, enaaj lel̦o̦k aolep jeraam̦m̦an kein ñan armej ro. Im enaaj kõm̦m̦an bwe aolep ioon lal̦ in ren katak kõn Jeova.

² Ilo naaj iien in, Anij im Nejin renaaj jipañ ro retiljek ñan katakin ro jet kõn Jeova. Ilo m̦ool, aolep iien erro kar jipañ Kũrjin ro retiljek ñan katakin ro jet. M̦okta jãn an kar Jijej wanlõñl̦o̦k ñan lañ, ear jiroñ rũkal̦oor ro an bwe enaaj wõnm̦aanl̦o̦k im jipañ er. Ear ba: “Inaaj pãd ippemi.” (Riit Matu 28:​19, 20, UBS.) Ñan kapen ad tõmak ilo kallim̦ur in an Jijej, jenaaj etale kanaan eo Daniel ear je ilo Babilon elõñl̦o̦k jãn 2,500 iiõ ko remootl̦o̦k. Ear je men in kõn iien kein ad: “Elõñ renaaj itoitak im enaaj l̦apl̦o̦k jel̦ãl̦o̦kjen̦.” (Daniel 12:⁠4) Jejel̦ã ta mel̦el̦ein an eoon in ba “itoitak.” Ej mel̦el̦ein ñan lukkuun katak. Kanaan in ej kalikkar bwe ro im rej lukkuun katak Jeje ko renaaj lo el̦ap jeraam̦m̦an. Jeraam̦m̦an in ej bwe renaaj lo jel̦ãl̦o̦kjen̦ eo em̦ool im ejim̦we kõn Naan in Anij. Kanaan in ej bar ba bwe “enaaj l̦apl̦o̦k jel̦ãl̦o̦kjen̦” in. Ro renaaj lo jel̦ãl̦o̦kjen̦ in renaaj tõmake im katakin ro jet kake. Bareinwõt, armej ro ijoko otemjej renaaj maroñ katak kõn katak kein rem̦ool. Jenaaj kiiõ etale ewi wãween an kanaan in kar jejjet im wal̦o̦k. Men in enaaj kal̦apl̦o̦k ad tõmak bwe Jijej ej pãd ippãn rũkal̦oor ro an rainin im bwe Jeova enaaj kajejjet aolep kallim̦ur ko an kõn raan ko rej pãd im̦aan.

KŨRJIN RO REM̦OOL REJ LOE “JEL̦ÃL̦O̦KJEN̦” EO EM̦OOL

3. Ta eo ear wal̦o̦k ãlikin an kar mej rijjelõk ro?

³ Rijjelõk Paul ear kanaan bwe enaaj wõr katak ko reriab renaaj del̦o̦ñ ilo eklejia eo. Men in ear jino wal̦o̦k ãlikin an kar mej rijjelõk ro im ear m̦õkaj aer ajeeded. (Jerbal 20:​28-30; 2 Tessalonika 2:​1-3) Elõñ bũki iiõ ko in an ro me rar make watõk er Kũrjin jab jel̦ã kõn “jel̦ãl̦o̦kjen̦” eo em̦ool. Ri kaki in kabuñ ko rej ba rej tõmak ilo Jeje ko. Bõtab, rej katakin armej ro kõn “katak ko an tim̦on̦ ran̦” ak katak ko reriab im rej n̦ae Anij. (1 Timote 4:⁠1) Eñin unin enañin aolep armej rar jab jel̦ã m̦ool eo kõn Anij. Kar katakin er katak ko rejjab m̦ool ãinwõt jilu Anij ilo juon, ewõr juon men ilowaan armej ej mour wõt meñe emej, im jet armej rej bwil ilo hell ñan indeeo.

4. Ewi wãween an kar juon kumi in Kũrjin ilo kar iiõ ko 1870 jino pukot m̦ool eo ilo Baibõl̦?

⁴ Ear wõr oktak ko rar wal̦o̦k ilo iiõ ko 1870. Tarrin 40 iiõ ko m̦okta jãn an kar jino “raan ko ãliktata,” juon kumi edik in Kũrjin ro rem̦ool rar koba ippãn doon ñan lukkuun katak Baibõl̦ im pukote jel̦ãl̦o̦kjen̦ ak mel̦el̦e eo em̦ool ie. Kumi in ear pãd ilo Pennsylvania ilo Amedka. (2 Timote 3:⁠1) Etan kumi in kar Ri Katak Baibõl̦ ro. Elukkuun ettã bũrueer im rar lukkuun kõn̦aan kõm̦anm̦an ankilaan Anij. Rein rar jab “ri mãlõtlõt im ri jel̦ãl̦o̦kjen̦” ro me Jijej ear ba bwe naaj n̦ooje jel̦ãl̦o̦kjen̦ eo em̦ool jãn er. (Matu 11:​25) Ri Katak Baibõl̦ ro rar kanooj riit, kõnono ippãn doon im kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ kõn Jeje ko, im rar bar jar bwe Anij en tõl er. Rar keidi eoon ko jãn doon ilo Baibõl̦ eo im rar lale kõmel̦el̦e ko jet an ro m̦oktal̦o̦k me rar bar katak kõn Jeje ko im pukot m̦ool eo. Jidik kõn jidik, Ri Katak Baibõl̦ rein rar loi katak ko rem̦ool me elõñ armej ro rejañin kar jel̦ã kaki elõñ bukwi iiõ ko.

5. Ta unin an kar Ri Katak Baibõl̦ ro kõm̦m̦ane bok eo etan The Old Theology?

⁵ Meñe Ri Katak Baibõl̦ ro rar lukkuun m̦õn̦õn̦õ kõn men ko rar katak kaki ak men in ear jab kõm̦m̦an an utiej bũrueer. Rar jel̦ã bwe katak ko rem̦ool rar pãd wõt ilo Baibõl̦ eo jãn kar jinoin. Kõn men in, rar jab kwal̦o̦k ñan ro jet bwe rar lo jet katak ko rekããl ñan aer bõk nõbar ñan er make. (1 Korint 8:⁠1) Ak rar kõm̦m̦ane jet bok ko remãni kõn katak ko rem̦ool ilo Baibõl̦. Etan taitõl̦ in bok kein ej The Old Theology. Unin bok kein kar ñan jipañ armej ro katak Baibõl̦ bwe ren jol̦o̦k aolep katak ko reriab an armej ro im bõk katak ko rem̦ool an Jijej im rijjelõk ro an.​​​—The Old Theology, No. 1, Eprõl̦ 1889, peij 32.

6, 7. (1) Ta katak ko rem̦ool Ri Kõnnaan ro an Jeova rar katak kaki jãn iiõ ko ilo 1870 ko? (2) Ta katak ko rem̦ool el̦ap am̦ kar m̦õn̦õn̦õ in katak kake?

⁶ Jãn kar iiõ ko ilo 1870 ko, Ri Kõnnaan ro an Jeova rar katak elõñ katak ko rem̦ool.a (Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.) Ñe jej katak kõn katak kein, jejjab baj katak wõt kõn men ko rem̦ool ak jej bar katak kõn men ko rej kakõm̦anm̦anl̦o̦k mour ko ad. Katak ko rem̦ool rej kam̦õn̦õn̦õik kõj im letok ad kõjatdikdik kõn ilju im jekl̦aj. Rej bar katakin kõj ñan jel̦ã kõn Jeova, Anij eo ad ewõr yokwe ippãn im rej katakin kõj ñan mel̦el̦e kõn ankilaan. Rej bar kwal̦o̦k kõn wõn in Jijej, etke ear itok ñan lal̦ in im mej kõn kõj im ta eo ej kõm̦m̦ane kiiõ. Aolep katak ko rem̦ool rej kõmel̦el̦eik kõj ta unin an Anij kõtl̦o̦k an wal̦o̦k men ko renana, etke jej mej, wãween jej aikuj jar im ewi wãween jemaroñ lo m̦õn̦õn̦õ eo em̦ool.

⁷ Jemaroñ mel̦el̦e kiiõ kanaan ko me rekar ‘n̦ojak’ elõñ to̦ujin iiõ ko im kiiõ rej jejjet kitieer ilo iien kein ãliktata. (Daniel 12:⁠9) Elõñ iaan kanaan kein rej pãd ilo bok in Matu, Mark, Luk, Jon im Revelesõn. Ñan waanjoñak, Jeova ear jipañ kõj ñan jel̦ã kõn men ko rar wal̦o̦k ilañ me ejjel̦o̦k armej rar loi. Jejel̦ã bwe em̦õj an Jijej jino Irooj, bwe juon tarin̦ae ear wal̦o̦k ilañ im kar jolal̦tak Setan ñan lal̦ in. (Revelesõn 12:​7-12) Anij ear bar jipañ kõj ñaj jel̦ã mel̦el̦ein men ko rej wal̦o̦k im jemaroñ loi. Jejel̦ã etke unin an wal̦o̦k tarin̦ae, m̦akũtkũt lal̦, nañinmej, ñũta im unin an armej ro kõm̦m̦ani men ko renana me rej kõm̦m̦an an l̦apl̦o̦k wõt an ‘nana wal̦o̦k’ ilo raan kein.​​—2 Timote 3:​1-5; Luk 21:​10, 11.

8. Wõn eo ej kõm̦m̦an bwe jen maroñ lukkuun mel̦el̦e kõn m̦ool eo?

⁸ Jijej ear ba ñan rũkal̦oor ro an: “E m̦õn̦õn̦õ mej ko rej lo men ko kom̦ij loi: Bwe Ij ba ñan kom̦, elõñ ri kanaan im kiiñ rar kõn̦aan lo men ko kom̦ij loi, im rar jab loi; im roñjake men ko kom̦ij roñjake, im rar jab roñ.” (Luk 10:​23, 24) Eñin men eo ej wal̦o̦k ñan kõj rainin. Jeova Anij ej kõm̦m̦an bwe jen maroñ ‘lo’ im ‘roñ,’ ak mel̦el̦e m̦ool eo. El̦ap ad kam̦m̦oolol Anij kõn kajoor eo an me ej ãinwõt juon “ri jipañ” im ej kõjerbale ñan jipañe kõj lukkuun mel̦el̦e kõn m̦ool eo. (Riit Jon 16:​7, 13, UBS.) Jen keememej bwe elukkuun aorõk m̦ool eo im kõn men in, jen kwal̦o̦ke ñan ro jet bwe ren katak.

“ELÕÑ” RAR TÕMAKE “JEL̦ÃL̦O̦KJEN̦” EO EM̦OOL

9. Ta naan in kũr eo ear wal̦o̦k ilo Naan in Keeañ eo an Eprõl̦ 1881?

⁹ Enañin ruo iiõ ko tokãlik jãn iien eo kar jino kõm̦m̦ane bok in Naan in Keeañ, ear wõr juon katak ilo bok in ilo allõñ in Eprõl̦ 1881. Katak eo ej ñan kũrtok ro im rekõn̦aan kõjerbal iien ko aer meñe jidik ak el̦ap ñan jerbal in pioneer. Rar kõn̦aan 1,000 ri kwal̦o̦k ro. Kar kajjitõk ippãer ñan etal im kwal̦o̦k naan ilo jabdewõt jikin ko remaroñ pukot Kũrjin ro ettã bũrueer. Rar pukote ro me rej yokwe Anij ak rejañin lo m̦ool eo bwe ren katakin er kõn katak ko rem̦ool kõn Anij im Baibõl̦ eo.

10. Ta eo elõñ armej ro rar kõn̦aan kõm̦m̦ane ãlikin aer kar riiti naan in kũr eo bwe en wõr 1,000 ri kwal̦o̦k ro?

¹⁰ Ri Katak Baibõl̦ ro rar rõjañ ro jet bwe ren bar bõk kun̦aaer ilo kwal̦o̦k naan kõnke rar kile bwe Kũrjin ro rem̦ool rej aikuj kwal̦o̦k kõn nuuj eo em̦m̦an. Ilo kar iien eo, ear wõr wõt jejjo bukwi armej ro me rar pãd ilo iien kweilo̦k ko an Ri Katak Baibõl̦ ro, innem rar jab kõtmãne bwe enaaj kar lukkuun lõñ renaaj bõk naan in kũr eo. Bõtab, elõñ rar riiti bok ko Ri Katak Baibõl̦ ro rar kõm̦m̦ani im rar kile ak tõmak bwe em̦õj aer lo m̦ool eo. Kõn men in, rar eo̦roñ kũr eo kõnke rar bar kõn̦aan jipañ ro jet. Ñan waanjoñak, ilo 1882, ear wõr juon jãn London ilo Iñlen me ear riiti juon bok in Naan in Keeañ im juon iaan bar bok ko jet kõn Baibõl̦ eo me Ri Katak Baibõl̦ ro rar je. Armej in ear ba: “Jouj im katakin eõ kilen kwal̦o̦k naan im ta eo in kwal̦o̦k kake bwe en maroñ tõprak jerbal eo Anij ekõn̦aan kadedel̦o̦ke.”

11, 12. (1) Ta eo pioneer ro ilo iien ko m̦okta rar kõn̦aan kõm̦m̦ane? (2) Ewi wãween aer kar ejaake eklejia ko rekããl?

¹¹ Ilo 1885, ekar wõr tarrin in 300 pioneer ro. Rein rar kõn̦aan kõm̦m̦an rũkal̦oor an Jijej Kũraij ãinwõt bar kõj rainin. Bõtab, wãween aer kar kõm̦m̦ane men in eoktak jãn wãween eo jej kõm̦m̦ane raan kein. Ilo raan kein, ekkã ad katak Baibõl̦ eo ippãn juon wõt armej, innem tokãlik jej kũrtok e ñan kweilo̦k ko. Ak ilo kar iien ko m̦okta, pioneer ro rej likũti bok ko ippãn armej ro, innem kũrl̦o̦k er ñan iien ko rej koba ippãn doon ñan katak Baibõl̦. Ilo wãween in, pioneer ro rar ejaake eklejia ko. Ilo iien ko aer rejjab ba eklejia ak rej ba class.

¹² Ñan waanjoñak, ilo 1907, juon kumi in pioneer ro rar etal ñan juon jikin im pukote ro me ear wõr aer bok ko etan Millennial Dawn (ãt eo juon Studies in the Scriptures). Innem, pioneer ro rar kũr rein ñan kweilo̦k eo aer ilo raan in Jabõt ilo juon iaan m̦oko im̦õn ro rar itoklimo in roñjake. Im ilo raan in Jabõt eo, juon pioneer ear kwal̦o̦ke juon katak (Divine Plan of the Ages) ilo aolepen raan eo. Katak in ej kõn ta eo ej ankilaan Anij ñan armej. Im ilo Jabõt eo tok juon, ear rõjañ ro rar pãd ilo iien in ñan wõnm̦aanl̦o̦k wõt im keini aer pãd ilo kweilo̦k ko. Im ilo 1911, ear bar wõr juon wãween rar kõm̦m̦ane ñan kõm̦m̦an rũkal̦oor. Ear wõr 58 em̦m̦aan ro rar etal ñan aelõñ ko ilo Amedka im ilo Canada bwe ren kõm̦m̦an katak ko. Im em̦m̦aan rein rar je etan ro rar pãd ilo kweilo̦k kein im bukwõn ko rar jokwe ie. Innem, rej kakobaik armej rein ilo juon kumi ñan koba ippãn doon im kweilo̦k ilo juon em̦. Ilo wãween in, ebar ejaak juon eklejia ekããl. Ilo iiõ eo 1914, ekar wõr 1,200 eklejia ko an Ri Katak Baibõl̦ ro ipel̦aakin lal̦.

13. Ta eo ekabwilõñlõñ ippam̦ kõn jerbal in kwal̦o̦k naan?

¹³ Rainin, ewõr enañin 109,400 eklejia ko ipel̦aakin lal̦ in, im ewõr tarrin 895,800 pioneer ro. Enañin 8 milien armej ro rej kiiõ tõmake “jel̦ãl̦o̦kjen̦” eo em̦ool im rej jerbale ilo mour ko aer. (Riit Aiseia 60:22.)b (Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.) Ekabwilõñlõñ an orl̦o̦k oran armej rein kõnke Jijej ear kanaan bwe elõñ renaaj kar kõjdate rũkal̦oor ro an. Ear ba bwe armej renaaj kaeñtaan ak ko̦kkure er, kalbuuji er im m̦an er. (Luk 21:​12-17) Meñe Setan, enjel̦ ro an renana im elõñ armej ro rar kajjioñ kabõjrak jerbal in kwal̦o̦k naan ak armej ro an Jeova rar wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kõm̦m̦an rũkal̦oor im ekanooj l̦ap tõprak rar loi. Kiiõ, rej kwal̦o̦k naan “i aolepen lal̦” ilo jikin ko rebwil, rem̦õl̦o, ilo tol̦ ko, ãne jem̦aden, jikin ko ejeja armej ie im jikin ko ebool̦ armej ie. (Matu 24:​14) Elukkuun l̦ap tõprak kõn wõt jipañ eo jãn Jeova.

JEL̦ÃL̦O̦KJEN̦ EO EM̦OOL EJ JINO “L̦APL̦O̦K”

14. Ewi wãween “jel̦ãl̦o̦kjen̦” eo em̦ool ear jino l̦apl̦o̦k ikijjeen bok ko ad?

¹⁴ “Jel̦ãl̦o̦kjen̦” eo em̦ool ear jino l̦apl̦o̦k kõnke elõñ rej kwal̦o̦k naan kõn nuuj eo em̦m̦an. Bareinwõt, unin an bar l̦apl̦o̦k ej kõn bok ko. Ilo Jul̦ae 1879, Ri Katak Baibõl̦ ro rar kõm̦m̦ane bok in Naan in Keeañ eo jinointata. Ilo iien in kar etan bok in ej Zion’s Watch Tower and Herald of Christ’s Presence. Ri Katak Baibõl̦ ro rar kõl̦l̦ãik an juon kom̦bani kõm̦m̦an 6,000 copy in bok in ilo kajin Pãlle. Kar kããlõt Charles Taze Russell eo im ear 27 an iiõ bwe en bõk eddon bok in, im bar l̦alem em̦m̦aan ro rar bar ri jeje ñan bok in. Rainin, rej kõm̦m̦an 42,182,000 copy in bok in Naan in Keeañ im ewõr ilo 195 kajin ko. Eñin ej bok eo el̦aptata aer kajedede ilo pel̦aakin lal̦. Bok eo kein karuo jãn bok in ej Awake! Bok in rej kõm̦m̦an 41,042,000 copy ko ilo 84 kajin ko. Bareinwõt, ewõr enañin 100 milien bok ko jet im Baibõl̦ ko me rej kõm̦m̦ani kajjojo iiõ.

15. Ia eo jããn in jipañ eo ej itok jãne ñan kõm̦m̦an bok?

¹⁵ Jããn ko rej kõjerbali ñan jerbal in ej itok jãn ro rej m̦õn̦õn̦õ in jaba. (Riit Matu 10:⁠8.) Ri jerbal ro ilo peejnej in kõm̦m̦an bok ko rej bwilõñ kõn men in kõnke rejel̦ã bwe elukkuun l̦ap on̦ean kein kõm̦m̦an bok ko, peba, ink im men ko jet. Juon jeid im jatid m̦aan me jerbal eo an ej wiaiki men ko kõbwebweien jikin kõm̦m̦an bok eo ilo Betel̦, ej ba bwe ñe ri jerbal ro ilo peejnej ko rej lotok Betel̦ el̦ap aer bwilõñ. Rej bwilõñ bwe jããn in jaba ko rebwe ñan ad wiaiki kein kõm̦m̦an bok ko me rel̦l̦ap im rekããl. Rej bar bwilõñ kõn ro rej jerbal ilo jikin kõm̦m̦an bok eo bwe reddik im el̦ap aer m̦õn̦õn̦õ.

JEL̦ÃL̦O̦KJEN̦ EO EM̦OOL KÕN ANIJ ENAAJ PÃDJAKE LAL̦

16. Etke Jeova ear kõm̦m̦an bwe “jel̦ãl̦o̦kjen̦” eo em̦ool en l̦apl̦o̦k?

¹⁶ Jeova ej kõm̦m̦an bwe “jel̦ãl̦o̦kjen̦” eo em̦ool en l̦apl̦o̦k kõnke “e kõn̦aan lo̦mo̦o̦ren armej otemjej, im bwe ren item jel̦ã m̦ool.” (1 Timote 2:​3, 4) Jeova ekõn̦aan bwe armej ro ren jel̦ã kõn m̦ool eo bwe en jim̦we aer kabuñ ñan e im bwe ren maroñ bõk kajeraam̦m̦an jãn e. Jeova ear kakobaik kumi in ri kapit ro retiljek ikijjeen jerbal in kwal̦o̦k naan. Ebar wõr ro jet ear kakobaiktok er ikijjeen jerbal in. Wõn rein? Ej juon “jar el̦ap” jãn “aolep kain armej, bwij, aelõñ, im kajin,” ro me ewõr aer kõjatdikdik ñan mour indeeo ilo ijin ioon lal̦.​​—Revelesõn 7:⁠9.

17. An orl̦o̦k oran ri kabuñ ro rem̦ool an Jeova, men in ej kalikkar ta?

¹⁷ Ilo 130 iiõ ko rej kab mootl̦o̦k, ear lukkuun orl̦o̦k ri kabuñ ro rem̦ool an Jeova ipel̦aakin lal̦ in. Men in ej kalikkar bwe Anij im Jijej Kũraij, eo kar kapiti bwe en Irooj, rar jim̦or pãd ippãn ri karejar ro an Jeova ilal̦ in ñan kiiõ. Rej tõl, kõjparok, karõk im katakin er. Jeova ear kam̦ool kallim̦ur eo an bwe enaaj jipañ aolep ñan jel̦ã kõn m̦ool eo rainin. Kõn men in, jen tõmak bwe enaaj bar kajejjet kallim̦ur ko an kõn raan ko rej pãd im̦aan. “Lal̦ enaaj obrak kõn jel̦ã Jeova ãinwõt dãn ko rej kobrak lo̦jet.” (Aiseia 11:⁠9) Baj l̦õmn̦ak m̦õk kõn aolep jeraam̦m̦an ko rekanooj em̦m̦an jenaaj loi ilo iien in.

[Kamelele eo itulal]

[Pija ilo peij 14]

Ear ettã bũruon Ri Katak Baibõl̦ ro im rar kõn̦aan kõm̦anm̦an ankilaan Anij

[Pija ilo peij 15]

Jeova el̦ap an m̦õn̦õn̦õ kõn am̦ kate eok ñan kajededl̦o̦k “jel̦ãl̦o̦kjen̦” eo em̦ool kõn E