Pukot Jel̦ãl̦o̦kjen̦ kab Jããn Remaroñ Ke Kõm̦m̦an bwe Kwõn Lo Juon Ilju im Jekl̦aj Eaenõm̦m̦an im Ejokwane?

Elõñ rej l̦õmn̦ak bwe ro me el̦ap jel̦ãl̦o̦kjen̦ ko rar bũki im rem̦weiie, epojak kadede juon aer ilju im jekl̦aj eo ejokwane im eaenõm̦m̦an. Rej tõmak bwe jel̦ãl̦o̦kjen̦ ko jej bũki ilo university ak jikuul̦ ko reutiejl̦o̦k remaroñ jipañ juon ñan an erom juon ri-jerbal eo em̦m̦anl̦o̦k, juon eo em̦m̦an an kõm̦m̦an ñan baam̦le eo an, im juon eo em̦m̦an ñan juon jukjukun pãd. Remaroñ bar bõk l̦õmn̦ak eo bwe ñe em̦m̦an ad kar bõk jel̦ãl̦o̦kjen̦, men in enaaj kõm̦m̦an bwe jen maroñ bõk juon jerbal em̦m̦an on̦ããd ie, im bwe ro rej kõm̦m̦an el̦ap jããn renaaj m̦õn̦õn̦õ.

JUON JOKÃLÕT ELÕÑ REJ KÃÃLÕTE

L̦õmn̦ak kõn naan kein an Zhang Chen, juon eo im ej jãn Jaina. Ej ba, “Iar tõmak bwe ej aikuj wõr juon aõ degree jãn university bwe in jab bar pãd ilo aikuj ak jeram̦õl, im iar tõmak bwe juon jerbal eo el̦ap on̦ããd ie enaaj kõm̦m̦an bwe jen lo juon mour eo elem̦õn̦õn̦õ im ejubũruod kake.”

Ñan aer maroñ lo juon ilju im jekl̦aj eo eaenõm̦m̦an im ejokwane, elõñ relukkuun kõn̦aan jikuul̦ ilo university ko rebuñbuñ, emaroñ ilo aelõñ ak lal̦ ko jet. Elukkuun kar alikkar an l̦apl̦o̦k wõt kõn̦aan in m̦ae iien ear wal̦o̦k COVID-19 im kõm̦m̦an an pen itoitak ñan jikin ko ipel̦aakin lal̦ in. Juon ripoot me ear wal̦o̦k ilo 2012 eo jãn juon doulul (Organisation for Economic Co-operation and Development) ej ba: “Iaan aolep ri-jikuul̦ ro me rar etal im jikuul̦ ilo lal̦ ko jet, 52 bõjjããn in ri-jikuul̦ rein rej armej in Eijia.”

Ekkã an rũtto ro ewõr nejier l̦ap aer kaarmejjeteik er ilo elõñ wãween ko bwe ajri ro nejier ren maroñ etal ñan lal̦ ko jet im jikuul̦ ilo university. Qixiang, jãn Taiwan, ej ememejtok im ba: “Jinõ im jema rar jab jet ro rem̦weiie, ak rar jilkinl̦o̦k aolepemeañ emãn ajri ro ñan jikuul̦ ilo college ilo Amedka.” Ñan aer maroñ kar kõl̦l̦ãik on̦ããn aer kar etal im jikuul̦, ãinwõt baam̦le ko jet, baam̦le eo an ear aikuj in m̦uri el̦ap jããn.

TA KO RAR WAL̦O̦K?

Juon iaan jiroñ ro ãinwõt em̦õk im eddodo ke ej jijet im̦aan juon kampiutõr ilo boñ. — Elõñ ro rej jibadek jel̦ãl̦o̦kjen̦ ko reutiejl̦o̦k im rej kõttõpar aer m̦weiie rej oktak im l̦ap aer eddodo kõn inepata

Jel̦ãl̦o̦kjen̦ emaroñ kakõm̦anm̦anl̦o̦k jet wãween ko ilo mour, bõtab ejjab aolep iien men in ej kajejjet wãween ko me ri-jikuul̦ ro rar kõtmãne kaki. Ñan waanjoñak, ãlikin elõñ iiõ in aer kaarmejjeteik elõñ men ko im kõm̦m̦an bwe en l̦apl̦o̦k aer m̦uri, elõñ rejjab maroñ bũk jerbal ko me rekõn̦aan. Juon ripoot jãn Rachel Mui ilo juon jikin bõk mel̦el̦e etan Business Times an Singapore ej ba: “An ejjel̦o̦k an ri-jikuul̦ ro me em̦õj aer kadduojl̦o̦k jerbal, ej juon men me ej kab baj l̦apl̦o̦k wõt an wal̦o̦k.” Jianjie, juon eo me elõñ jejjo kain an degree jãn university im ej jokwe ilo Taiwan, ej ba, “Elõñ rejjab ellolo aer jerbal, im rar aikuj in bõk jerbal ko me ejjab ekkar ñan degree ko aer.”

Meñe ewõr ro me rar maroñ ellolo aer jerbal ikijjeen men eo rar jikuul̦ kake, ak remaroñ lo bwe mour ko aer ejjab jejjet ekkar ñan wãween eo rar kõtmãne kake. Niran, eo im ej jãn Thailand, ear lo juon an jerbal ikijjeen men eo ear jikuul̦ kake ãlikin an kar ro̦o̦l jãn an kar jikuul̦ ilo university eo ilo United Kingdom. Niran ej ba, “Ãinwõt aõ kar kõtmãne kake, degree eo ear jipañ eõ ñan bõk juon jerbal me el̦ap on̦ããn. Bõtab, el̦ak l̦apl̦o̦k on̦ãeõ, el̦apl̦o̦k jerbal ko ij kõm̦m̦ani im el̦apl̦o̦k an bõk iien ko aõ. Tokãlik, kom̦bani eo ear kabõjrak an enañin aolep ri-jerbal ro jerbal, ekoba ña. Iar kile bwe ejjel̦o̦k juon jerbal me jemaroñ lukkuun likũt ad kõjatdikdik ioon ñan an letok juon ilju im jekl̦aj me eaenõm̦m̦an im ejokwane.”

Meñe ro rem̦weiie ak ro rar maroñ bõk juon mour me rej watõk bwe elukkuun em̦m̦an, ak rej bareinwõt iioon apañ ko ilowaan baam̦le, nañinmej, im apañ ko kõn jããn ak on̦ããn mour. Katsutoshi, jãn Jepaan, ej make kwal̦o̦k m̦ool ilo an ba, “Ear lukkuun lõñ m̦weiuk ko m̦weiõ me im̦õn̦õn̦õ kaki, ak ear l̦ap aõ inepata kõn wõt jiãe, ebbanban, im an ro jet irõjetok eõ im nana aer kõm̦m̦an ñan ña.” Lam, juon kõrã me ej jokwe ilo Vietnam, ej ba, “Ij lo an elõñ armej kate er ñan kappukot juon aer jerbal el̦ap on̦ããn bwe ren jab inepata ak apañ kõn jããn, bõtab ilo m̦ool, wãween eo juon me rar jab kõtmãne kake ej jelõt er—rejjab lo aer jokwane im aenõm̦m̦an, rej iioon apañ kõn ãjmour, eñtaan itulowa kõn eñjake ko rekam̦m̦õkm̦õk im kaeñtaanan, im nañinmej in inepata itulowa kõn inepata ko el̦e jãn joñaer.”

UNIN AN PUKOT JEL̦ÃL̦O̦KJEN̦ KAB JÃÃN JET MEN KO ME REJABWE

Em̦ool bwe armej rej aikuj bõk jel̦ãl̦o̦kjen̦ kab rej aikuj jããn ñan aer maroñ kabwe aikuj ko aer make im aikuj ko an baam̦le ko aer. Bõtab, men kein rejjab bwe ñan kõm̦m̦an bwe juon en maroñ lo juon ilju im jekl̦aj eo eaenõm̦m̦an im ejokwane. Etke? L̦õmn̦ak kõn ta ko Jeje ko Rekkwõjarjar rej ba.

EJJAB AOLEP IIEN JEL̦ÃL̦O̦KJEN̦ KO REUTIEJ REJ KÕM̦M̦AN BWE JEN LO TÕPRAK.

“Jet iien ro rem̦õkaj ilo ettõr rejjab wiin ilo iien iãekwõj, im jet iien . . . ro rejel̦ãl̦o̦kjen̦ rejjab m̦weiie, im armej rejjab likũt ro rekapeeltata bwe ren jeban jerbal ko rej pãd ie. Jerata ej wal̦o̦k ñan jabdewõt armej.”—EKKLISIASTIS 9:11, UBS.

Ro me ãinwõt ñe er eo elukkuun ekkar bwe ren kar bõk juon men, ekkã aer oktak im jab bõke men eo ak jab lo tõprak, im ekkã an wal̦o̦k men in kõn elõñ un ko me ejjel̦o̦k aer maroñ ioer. Apañ ko kõn jããn kab jãn ro ewõr maroñ ko ippãer, im an armej kalijekl̦o̦k, men kein remaroñ bõbraik ro me rar bõk jel̦ãl̦o̦kjen̦ ko rem̦m̦antata jãn aer maroñ kõm̦m̦ani men ko rekõn̦aan.

M̦WEIIE EMAROÑ JAB TO KŨTIEN AN PÃD.

“Kwõn jab kaeñtaan eok make bwe kwõn m̦weiie, ak kwõn mãlõtlõt im bõjrak jãn am̦ kappok m̦weiuk. Emaroñ jidimkij an jako m̦ani ko am̦, ãinwõt ñe ear wõr peier bwe ren kãlo̦k ãinwõt juon ikõl̦.”—JABÕN KÕNNAAN 23:4, 5, UBS.

Jabdewõt joortoklik ko kõn jããn me armej rej likũt aer kõjatdikdik ioer rej an jidik wõt iien. Apañ ko rel̦l̦ap ak oktak ko rej wal̦o̦k ilo jidimkij ñan peejnej ko remaroñ kajju orañl̦o̦k aolep jããn ko juon ear joortoklik kaki ilowaan juon wõt boñ. Jorrããn ko rel̦l̦ap ãinwõt, m̦akũtkũt lal̦ ko, an pãd im make bwil bukwõn wõjke ko ilo jet jikin, kab kõto im l̦añ ko rej wal̦o̦k, men kein remaroñ kõm̦m̦an bwe juon en kajju pããñkõrab ak luuji aolep jããn ko an im ejjel̦o̦k jikin an jokwe.

JÃÃN EKKÃ AN KÕM̦M̦AN APAÑ.

“Kõn an obrak ri-m̦weiie ejjab itok an kiki.”—EKKLISIASTIS 5:12.

Franklin, eo im ej jokwe ilo Hong Kong, ear lo an lukkuun m̦ool naanin jiroñ kein remãlõtlõt. E ej juon eo ear bõk el̦ap jel̦ãl̦o̦kjen̦ im juon jerbal elukkuun em̦m̦an on̦ããn ie. Tokãlik rar kautiejl̦o̦k ilo jerbal eo an bwe en juon mãnija. Ej ba, “Eddodo kõn inepata ear jino jelõt ãjmour eo aõ. Joñan an l̦ap aõ inepata ijaje kiki.” Ejjabto tokãlik, ear jab maroñ wõnm̦aanl̦o̦k wõt. Ej keememejtok im ba, “Iar jino make kajitũkin ña kõn men eo ij kõm̦m̦ane, im ear jino kõm̦m̦an aõ lukkuun kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ kõn unin ad mour.”

“Kwõn jab kaeñtaan eok make bwe kwõn m̦weiie.”—JABÕN KÕNNAAN 23:4, UBS

Ãinwõt Franklin, elõñ rar etal im bar bõk l̦õmn̦ak eo bwe elõñl̦o̦k men ko el̦apl̦o̦k aer aorõk ilo mour jãn aer baj jibadek jel̦ãl̦o̦kjen̦ ko reutiej im kõttõpar aer m̦weiie. Ijello̦kun aer l̦õmn̦ak wõt kõn jibadek m̦weiuk ko, jet rej pukot juon ilju eo em̦m̦an ilo aer kajjioñ kate er bwe ren juon armej eo em̦m̦an im kõm̦m̦ani men ko rem̦m̦an ñan ro jet. An juon jibadek kain mour rot in enaaj ke lukkuun kõm̦m̦an bwe en lo juon ilju im jekl̦aj eo eaenõm̦m̦an im ejokwane? Katak eo tok juon enaaj letok uwaak eo.