Mour eo Aõ Elem̦õn̦õn̦õ ilo Jerbal ko Aõ ñan Jeova

Ilo iiõ eo tok juon, kar kõjjel̦ã ñan baam̦le eo ilo Betel̦ bwe ewõr aikuj ñan ro rekõn̦aan volunteer im jerbal ilo ra eo ilo South Africa, kõnke ej pojakin wõr juon aer kein bũriin ekããl (rotary printing press). Ke iar roñ kõn kõjjel̦ã in, iar baj likũti wõt eta bwe ren lale, im iar lukkuun m̦õn̦õn̦õ bwe kar jitõñ eõ. Ear bar wõr jilu likao ro jeid ak jatid jãn Betel̦ eo ilo Canada me kar bar jitõñ er, etaer ej Dennis Leech, Bill McLellan, im Ken Nordin. Kar jiroñ kõmeañ bwe ticket ko ameañ ñan South Africa rar ñan etal wõt im jab ñan ro̦o̦ltok!

Iar call e jinõ im ba: “M̦am̦a, ewõr juon nuuj jen ije. Ittõn etal ñan South Africa!” Jinõ ej juon armej me ejej an naan, ijoke ej juon eo ekajoor tõmak eo an im erũtto ilo jetõb. Ear jab lukkuun ba jabdewõt, bõtab ijel̦ã bwe el̦ap an rejetake eõ. Jinõ im jema jim̦or rar jab kabõjrak eõ kõn pepe eo iar kõm̦m̦ane meñe erro ar bũrom̦õj bwe inaaj ettol̦o̦k jãn erro.

MOOTL̦O̦K ÑAN SOUTH AFRICA!

M̦okta, kõmar etal ñan Ra eo ilo Brooklyn bwe kõmin bõk kamminene ko ium̦win jilu allõñ kõn kilen kõjerbale juon kain kein bũriin etan letterpress printing. Innem tokãlik, kõmeañ kar uwe ilo juon tim̦a in ektak m̦weiuk me ej etal ñan Cape Town, ilo South Africa. Ilo tõre in, ej kab 20 aõ iiõ. Ear jota iien eo me kõmeañ ar tõn uwe ilo train eo jãn Cape Town bwe kõmin jibadekl̦o̦k Johannesburg. Ilo jimmarokin raan eo juon, jikin eo jinointata me train eo ear bõjrak ie, ej juon bukwõn jidikdik ilo Karoo, juon jikin me ebwe an m̦õrã kõnke ejeja an wõt. Jikin in ear bũñalñal, im bwil ak okmããn̦ãn̦. Kõmeañ kar kõpel̦l̦o̦ke wũntõ eo im kalimjeke nabõj im l̦õmn̦ak kain jikin rot in. Kõmeañ ar jaadin inepata kõn wãween ameañ naaj eñjake kõn eddo in ameañ ekããl. Ilo iiõ ko jet tokãlik ke kõmar bar jam̦botok ñan jikin in, kõmar jino lo em̦m̦an eo an bukwõn jiddik kein im wãween mour eo eaenõm̦m̦an ie.

Jerbal eo me iar kõm̦m̦ane ium̦win jejjo iiõ, ej ñan jerbal ilo machine eo etan Linotype, ear juon kein jerbal ekãitoktoklimo ijoke ebwe an pen kõjerbale. Men eo ij kõm̦m̦ane ij kõpooji ak karõki lõta ko bwe ren pojak ñan aer bũriini bok ko etaer, Watchtower im Awake! Ra eo ear bũriini magazine ko ilo elõñ iaan kajin ko ilo Africa, ejjab kajin ko wõt ilo South Africa ak ñan bar kajin ko jet ilo elõñ iaan aelõñ ko ituiõñ ilo Africa. Kein bũriin in ekããl (rotary printing) me ear kõm̦m̦an bwe kõmin itok ñan jikin in me ebwe an ettol̦o̦k, ear lukkuun l̦ap tokjãn im l̦ap an jerbal!

Tokãlik, iar jerbal ilo ijo rej n̦aetan Factory Office me ej loloodjake elõñ kain jerbal ko ikijjeen bũriin, ijjilõkl̦o̦k bok im men ko jet, im jerbalin ukok. Ear bwe aõ poub, ijoke mour eo aõ ear lukkuun lem̦õn̦õn̦õ im wõr tokjãn.

M̦ARE IM BAR JUON JERBAL EKÃÃL

Ilo kar 1968 eo, iar m̦areiki Laura Bowen, juon jeid im jatid kõrã me ej juon bainier im ej jokwe ilo juon jikin me ej pãd turin wõt ra eo. Ear bareinwõt juon eo me jerbal eo an ej ñan taip ilo jikin ukok eo ilo ra eo. Ilo kar tõre ko, ejjel̦o̦k kar karõk ñan rippãlele ro me rej kab m̦are ñan jerbal ilo Betel̦, kõn men in kar kajjitõk ippemro ñan jerbal ãinwõt juon jipejel̦ bainier. Iar jaadin ekkõl im inepata jidik. Kõnke joñoul iiõ in aõ kar jerbal ilo Betel̦, mel̦el̦ein kar loloodjake m̦õñã im jikin jokwe, im kõn men in iar l̦õmn̦ak enaaj ewi wãween am̦ro kabwe aikuj ko am̦ro kõn joñan jããn eo me kar letok ñan jipejel̦ bainier ro kajjojo allõñ. Kajjojo iaam̦ro ekõn bõk joñan in 25 rand (ilo tõre eo tarrin $35 ilo jããn in Amedka) kajjojo allõñ​—wãween eo wõt ñan am̦ro maroñ bõk joñan in kajjojo allõñ ej ñe kõm̦ro naaj kar maroñ kajejjet joñan awa ko kom̦ro ej aikuj tõpari kajjojo allõñ, ekoba joñan armej ro jej ro̦o̦ll̦o̦k ippãer, im joñan bok ko jaar lito litak. Kõm̦ro ar kõjerbale jããn im me kar letok ñan kõl̦l̦ã on̦ããn rent, m̦õñã, m̦akũtkũt jãn jikin ñan jikin, im bareinwõt kõl̦l̦ã on̦ããn taktõ im aikuj ko jet am̦ro.

Kar jilkinl̦o̦k kõm̦ro ñan jerbal ilo juon kurub edik me ej pãd ilo juon jikin epaake Durban, juon bukwõn ilo Indian Ocean. Ebwe an lõñ armejin India ilo jikin in, im elõñ iaaer rej itok jãn bwijjin ro me rar jerbal ilo jikin kõm̦m̦an jukwa eo ilo South Africa, ilo jem̦l̦o̦kinl̦o̦k 1800 jim̦a ko. Kiiõ, elõñ bar jerbal ko jet rej kõm̦m̦ani, ijoke ejjañin jako aer l̦oori m̦anit ko aer im wãween aer kõm̦m̦an m̦õñã, ekitibuj aer iiõki m̦õñã ko renno̦ me kõm̦m̦an jãn kare. Im armej rein rej kõnono kajin Pãlle, kõn men in ear pidodo am̦ro bwebwenato im kwal̦o̦k naan ñan er.

Ilo kar tõre eo, kar kõtmãne bwe jipejel̦ bainier ro ren kõm̦m̦ane 150 awa kajjojo allõñ ilo jerbalin kwal̦o̦k naan, innem kõm̦ro Laura ear pepe in kwal̦o̦k naan ium̦win jiljino awa ilo raan eo m̦oktata me kõm̦ro naaj kwal̦o̦k naan ie. Ebwe an kar bwil im ñilñil. Ekar ejjel̦o̦k am̦ro return visit im rũkkatak, kõn men in kõm̦ro ar aikuj em̦ ñan em̦ ium̦win jiljino awa. Ãlikin jidik iien jãn iien eo kõm̦ro ar jino em̦ ñan em̦, il̦ak lale waj eo aõ, ej kab tõn 40 minit in am̦ro jerbal! Ikar l̦õmn̦ak ippa make ewi wãween am̦ro naaj kajejjete jerbal eo am̦ro ãinwõt juon jipejel̦ bainier!

Ejjabto tokãlik, ear em̦m̦anl̦o̦k am̦ro kõppel̦aak. Kajjojo raan, kõm̦ro kõn kõppopo kijem̦ro sandwich im kanne juub ak etteiñ ko̦pe ilo kõnno̦ ak nien kein idaak ko me rej jipañ bwe en to an mããn̦ãn̦ m̦õñã ak dãn eo. Im ñe kõm̦ro ej aikuj in kakkije jidik, kõm̦ro ej baake wa jiddik eo waam̦ro ium̦win juon jikin ellor iturin juon wõjke, im jet iien ajri in India ro rej kaapool̦e kõm̦ro im kalimjek kõm̦ro kõn am̦ro oktak! Jejjo raan tokãlik, kõm̦ro ear kile bwe ãlikin am̦ro kwal̦o̦k naan ium̦win ruo ak jilu awa, kiiõ ãinwõt em̦õkaj an kakõtkõt awa ak jem̦l̦o̦k juon raan.

Ebwe an kar kalañlõñ ñan kwal̦o̦k kõn m̦ool eo ñan armej rein me rejel̦ã karwainene ilo teretore in! Kõm̦ro ear kile bwe armejin India rej jet armej ro me rejel̦ã kwal̦o̦k kautiej, rejouj, im rej mijak Anij. Elõñ iaan armej ro jãn kabuñ in Hindu rar m̦õn̦õn̦õ in eo̦roñ ennaan eo kõm ar kwal̦o̦k ñan er. El̦ap aer itoklimo in katak kõn Jeova, Jesus, Baibõl̦ eo, lal̦ eo ekããl me enaaj wõr aenõm̦m̦an ie, im kõn kõjatdikdik eo kõn ro remej. Ãlikin juon iiõ, ear wõr 20 am̦ro rũkkatak Baibõl̦. Aolep raan, kõm̦ro ej m̦õñã ippãn juon iaan baam̦le ko me kõm̦ro ar katak Baibõl̦ ippãer. El̦ap am̦ro kar lukkuun m̦õn̦õn̦õ.

Ijoke ejjabto tokãlik, kar bar letok juon jerbal ekããl ñan kõm̦ro​—jerbalin lol̦o̦k eklejia ko ilo jikin ko itõrerein aelõñin South Africa me rej pãd ilo Indian Ocean. Kajjojo wiik, ilo iien ko kõm̦ro kõn lol̦o̦k im jerbal ippãn ri-kwal̦o̦k naan ro ilo juon eklejia ñan kõkajoor er, kõm̦ro ar jokwe ippãn juon baam̦le. Kõm̦ro ar jino oktak im uwaan baam̦le kein, jaar m̦õn̦õn̦õ ilo iien ko kõm̦ro ar jol̦o̦k iien ippãn ro nejier im menninmour ko nejier. Ear etal im mootl̦o̦k ruo iiõ in am̦ro kar bõk jerbal in. Bõtab ejjabto, ra eo ear call e kõm̦ro. Em̦m̦aan eo jeid im jatid me ear call tok ear ba, “Kõmij l̦õmn̦ak in bar karo̦o̦ltok komiro ñan ra e.” Innem iar uwaak im ba, “Eokwe, ebwe am̦ro m̦õn̦õn̦õ ilo ije kõm̦ro ej pãd ie.” Meñe ãindein, ak kõm̦ro kar m̦õn̦õn̦õ in jerbal ilo jabdewõt jikin kar jiroñ kõm̦ro ñan jerbal ie.

JEPL̦AAK ÑAN BETEL̦

Jerbal eo aõ ilo kar Betel̦ ej ñan jerbal ilo Service Department ak ippãn em̦m̦aan ro me rej loloodjake jerbalin kwal̦o̦k naan. Ear juon jeraam̦m̦an bwe imaroñ in kar jerbal ippãn em̦m̦aan ro me rerũtto ilo tõmak im el̦ap imminene ko ippãer. Ilo kar tõre ko, ekõn etal juon lõta ñan kajjojo eklejia ko kõn uwaakin ripoot eo jãn em̦m̦aan eo ej lol̦o̦k eklejia ãlikin an kar lol̦o̦k juon eklejia. Lõta kein rar ñan kõkajoor im lel̦o̦k jabdewõt naanin tõl ko me remaroñ kar menin aikuj. Men in ar kõm̦m̦an bwe en l̦ap an jekretari ro jerbal ak em̦m̦aan ro me rej loloodjake ripoot in jerbalin kwal̦o̦k naan. Kõnke rar aikuj in ukote ripoot kein jãn kajin Xhosa, Zulu, im kajin ko jet ñan kajin Pãlle. Innem ãlikin, rar aikuj in ukote lõta kein jãn kajin Pãlle ñan kajin ko ilo Africa. El̦ap aõ kar kam̦m̦oolole ri-ukok ro me el̦ap aer kate er, im rein rar bareinwõt jipañ eõ ñan mel̦el̦e kõn wãween ko reppen me rũkkilmeej ro jeid im jatid jãn Africa rar jelm̦aiki.

Ilo kar tõre eo, South Africa ear pãd ium̦win juon kien me rar kõjenolo̦k ro remouj jãn ro rekilmeej. Kar kõjenolo̦k jikin jokwe ko an kumi kein ruo jãn doon, kõn men in kumi kein rar jab lukkuun iiãio ippãn doon. Rũkkilmeej ro jeid im jatid, rar kõnono kajin ko aer make, kwal̦o̦k naan ilo kajin ko aer, im rar pãd ilo eklejia ko wõt me rej kõnono kajin ko aer.

Iar jab lukkuun jel̦ã kajjien elõñ iaan ri-Africa ro me rũkkilmeej, kõnke teretore ko an eklejia eo kõm̦ro ear pãd ie, rar ñan armej ro rej kõnono kajin Pãlle. Meñe ãindein ak, ear juon jeraam̦m̦an bwe iar maroñ katak kõn m̦anit im imminene ko an ri-Africa ro me rũkkilmeej. Iar katak im mel̦el̦e kõn wãween ko reppen ro jeid im jatid rar jelm̦aiki ñe ej itok ñan m̦anit im tõmak ko aer. Ear l̦ap an rein jeid im jatid kwal̦o̦k peran kõnke rar aikuj in el̦l̦o̦k jãn m̦anit ko me rejjab pedped ioon Baibõl̦ eo, im ejjab men in wõt ak rar bar iioon el̦ap matõrtõr jãn baam̦le ko aer im armejin bukwõn ko rej jokwe ie kõn aer jab l̦oori m̦anit ko ikijjeen kajjetõbtõb! Im ilo jikin ko me ejeja armej ie, ebwe an lõñ armej ro me rejeram̦õl. Elõñ armej ro me ejjab lukkuun l̦ap jel̦ãl̦o̦kjen̦ ko ippãer, ijoke el̦ap aer kautiej Baibõl̦.

Ear juon jeraam̦m̦an bwe iar maroñ jipañ kõn jet iaan keej ko an ro jeid im jatid ikijjeen anemkwõj ñan kabuñ im ikijjeen neutral ak ad jab bõk kun̦aad ilo m̦akũtkũt ko an kien. Ear juon men me el̦ap an kar kõkajoore tõmak e aõ ke iar lo an ajri ro me rej Ri-Kõnnaan ro an Jeova kwal̦o̦k aer tiljek im peran, kõnke jikuul̦ ko aer rar jol̦o̦k etaer kõn aer jab bõk kun̦aaer ilo iien jar im ilo iien ko jikuul̦ eo aer ej al kõn al eo an aelõñ eo.

Ro jeid im jatid rar bar iioon juon wãween epen ilo juon aelõñ edik me ilo kar jinoin kar n̦aetan Swaziland. Ke Kiiñ Sobhuza II ear mej, aolep armejin aelõñ in rar aikuj l̦oore jet iaan m̦anit ko aer me rej kõm̦m̦ani ñe ej mej juon armej. Em̦m̦aan ro rar aikuj pil̦õl̦e bõraer, im kõrã ro rar aikuj in tam̦baje bõraer. Elõñ iaan ro jeid im jatid rar iioon matõrtõr kõn aer kar jab l̦oore m̦anit in me ej ekkejell̦o̦k ñan kabuñ ñan ro jibwier im jim̦m̦aer me remej. Aer kar kwal̦o̦k aer tiljek, ear juon men me el̦ap an kar kam̦õn̦õn̦õik bũruem! Ear lukkuun l̦ap am̦ro katak ikijjeen tiljek, im kijenmej jãn rein jeid im jatid, im men in ear lukkuun kõkajoore tõmak eo am̦ro.

BAR JEPL̦AAK ÑAN JERBALIN BŨRIIN

Ilo kar 1981 eo, kar jitõñ eõ bwe in bar jepl̦aak im jerbal ilo jikin bũriin eo ñan jipañ im kõjerbal kampiutõr ko ilo jerbalin bũriin. Ear juon iien ebwe an kãitoktoklimo! Ear wõr kõl ko rekããl kõmar aikuj katak. Juon em̦m̦aan me ej karreelel kõn m̦weiuk ko, ear letok juon phototypesetter ak juon kain kein type ñan ra eo bwe ren kajjioñ kake, ilo ejjel̦o̦k on̦ããn. Tokãlik, ear bõjrak an ra eo kõjerbal Linotype ko ruwatimjuon, innem rar wiaiki l̦alem phototypesetter ko ñan bõk jikin Linotype ko. Im bareinwõt ilo kar tõre in, kar bar kõl̦aake juon rotary offset printing ekããl ak juon kein bũriin. Innem ej kab baj m̦õkajl̦o̦k wõt ammim jerbal!

Am kar jino kõjerbal kampiutõr, men in ear kõm̦m̦an bwe kõmin lo jet kõl ko rekããl ñan kõm̦m̦an bwe en laajrakl̦o̦k ad karõki naan ko ilo peij ko ilo bok ko ad. Im jaar maroñ kõm̦m̦ane men in ikijjeen juon bũrookraam̦ etan MEPS, mel̦el̦ein Multilanguage Electronic Publishing System. Ebwe an oktakl̦o̦k im em̦m̦anl̦o̦k technology ak kein jerbal ko rekapeel jãn tõre eo ña im likao ro jet jilu kar em̦m̦akũttok jãn ra eo ilo Canada ñan South Africa! (Ais. 60:17) Im ilo kar tõre in, em̦õj kadede ameañ kar m̦areik jet jeid im jatid kõrã ro me rar bainier im el̦ap aer yokwe Jeova. Kõm̦ro Bill ar wõnm̦aanl̦o̦k wõt im jerbal ilo Betel̦. Ak ñan Ken im Dennis, ewõr aerro baam̦le im rar jokwe turin wõt ra eo.

Ear lõñl̦o̦k wõt jerbal ko ilo ra eo. Ilo ra in, kar ukote bok ko ad me rej pedped ioon Baibõl̦ ñan kajin ko jet im bareinwõt kar bũriini ilo elõñl̦o̦k kajin ko, innem kar jilkinl̦o̦k bok kein ñan ra ko jet. Kõn men in, ear juon menin aikuj bwe en jutak bar juon jikin jerbal. Ro jeid im jatid rar kalõke jikin jerbal in ilo juon wãto eaiboojoj me ej pãd turilikin Johannesburg, im kar aje ra in ilo 1987 eo. Ear juon jeraam̦m̦an bwe iar maroñ bõk kun̦aõ ke kar kalõke jikin jerbal in im bwe iar maroñ jerbal ãinwõt juon iaan Em̦m̦aan Ro rej Loloodjake Ra eo ilo South Africa ium̦win elõñ iiõ.

BAR JUON JERBAL EKÃÃL!

Ilo 2001 eo, ear wal̦o̦k juon jeraam̦m̦an me ejjel̦o̦k aõ kar kõtmãne kake, kar kũr eõ bwe in jerbal ippãn juon kumi me ej kab jutak, kumi in Em̦m̦aan Ro rej Loloodjake Ra eo ilo Amedka. Meñe kõm̦ro kõrã eo ippa kar bũrom̦õj in em̦m̦akũt jãn jerbal eo am̦ro im ro m̦õttam̦ro ilo South Africa, ak kõm̦ro ar kijooror in jino juon am̦ro mour ekããl ippãn baam̦le eo ilo ra eo ilo Amedka.

Ijoke, kõm̦ro ar inepata kõn jinen Laura, kõnke ej juon eo erũtto im ebwe am̦ro nãj lukkuun ettol̦o̦k jãne. Eban lukkuun bwe joñan eo kõm̦ro maroñ kõm̦m̦ane ñan jipañe ñe kõm̦ro pãd ilo New York, bõtab ilo tõre eo kõrã ro jatin Laura rar ba bwe renaaj lale jinem ilo jabdewõt aikuj ko an. Rar ba, “Kõmij jab maroñ pãd ilo jerbalin buul̦ taim̦, ijoke ñe kõmjel enaaj lale jined, men in enaaj jipañ komiro ñan wõnm̦aanl̦o̦k wõt ilo jerbal n̦e amiro.” Elukkuun l̦ap am̦ro kam̦m̦oolole er.

Ejja ãindeinl̦o̦k wõt ippãn l̦eo jeiũ im kõrã eo pãleen me rej jokwe ilo Toronto ilo Canada, erro ar lale lel̦l̦ap eo jinem me emake iaan kõnke em̦õj an jako baba ilo mej. Ilo kar tõre eo, elõñl̦o̦k jãn 20 iiõ in an jinõ jokwe ippãerro. El̦ap am̦ro kõrã eo ippa kam̦m̦oolole erro kõn yokwe eo aerro ñan jinem im kõn an em̦m̦an aerro kar lale ñan tõre eo ear jako ilo mej ejjabto ãlikin am̦ro kar itok ñan New York. Ej juon jeraam̦m̦an ñe ewõr juon am̦ baam̦le me el̦ap aer rejetak eok im rem̦õn̦õn̦õ in kõm̦m̦an ukoktak ko ilo mour ko aer bwe ren maroñ bõk juon eddo me jet iien emaroñ bwe an pen!

Ium̦win kar jejjo iiõ, kar likũt eõ bwe in jerbal ilo jikin kõm̦m̦an bok eo ilo ra eo ilo Amedka, ilo jikin kõm̦m̦an bok in ebwe an em̦m̦anl̦o̦k kein jerbal ko ãinwõt ke jej kõjerbal kein jerbal ko rekapeel ilo raan kein im epidodol̦o̦k. Bõtab, jejjo iiõ ko remootl̦o̦k tok ñan kiiõ, ij jerbal ilo Purchasing Department. Ej juon jeraam̦m̦an el̦ap bwe 20 iiõ in am̦ro kõrã eo ippa uwaan ra in me ebwe an kilep, me kiiõ ewõr enañin 5,000 uwaan baam̦le in ilo Betel̦ im kobal̦o̦k ippãn rein ewõr enañin 2,000 ro me rej jerbal ilo ra in ak rejjab jokwe ilo Betel̦!

Jiljinoñoul iiõ ko remootl̦o̦k, ejjel̦o̦k aõ nãj kar kõtmãne bwe eñin ej ijo me inaaj kar pãd ie. Kõrã eo ippa Laura, ear rejetak im jipañ eõ kõn aolepen bũruon ium̦win iiõ lõñlõñ ko m̦aantak. Ebwe an kar mour e aõ lukkuun kalañlõñ tok ñan kiiõ. Kõm̦ro Laura ar lukkuun kaorõk aolep jerbal ko am̦ro me reoktak jãn doon im bareinwõt aolep ro me kõm̦ro ar jerbal ippãer, ekoba ro jeid im jatid jãn elõñ iaan ra ko ipel̦aakin lal̦ in me kõm̦ro ar lol̦o̦ki ikijjeen jerbal. Kiiõ ke 80 jim̦a aõ iiõ, ejjab lukkuun l̦ap jerbal ko ij kõm̦m̦ani kõnke ewõr likao ro jet jeid im jatid rekapeel me remaroñ bõk eddo ko jet.

Ri-jeje sam ear je im ba: “Em̦õn̦õn̦õ aelõñ eo el̦aññe an Anij Jeova.” (Sam 33:12) El̦ap an m̦ool naan kein! El̦ap aõ m̦õn̦õn̦õ bwe iar maroñ in jerbal ilo lañlõñ ippãn armej ro an Jeova me rem̦õn̦õn̦õ.