Watchtower ONLINE L̦ÃIBRÃRE
Watchtower
ONLINE L̦ÃIBRÃRE
Kajin M̦ajel̦
O̦
  • N̦
  • n̦
  • M̦
  • m̦
  • L̦
  • l̦
  • O̦
  • o̦
  • BAIBÕL̦
  • BOK IM KEIN KATAK
  • KWEILO̦K KO
  • w05 7/1 p. 28-p. 31 pãr. 12
  • Katak ko Relap Jen Book in Juõn Kiñ Ro

Ejjañin wõr pija in ilo tõre in.

Jol̦o̦k bõd, ewõr juon problem ej kõm̦m̦an an jab jo̦ pija in.

  • Katak ko Relap Jen Book in Juõn Kiñ Ro
  • Imõniaroñroñ Ej Kwalok kin Ailiñ eo an Jeova—2005
  • Unin Tõl Jidikdik Ko
  • Katak ko Jet
  • JUÕN KING EMELETLET EJ KOWÕNMANLOK AINEMÕN IM JERAMMÕN
  • (1 Kiñ 1:1–11:43)
  • JUÕN AILIÑ EBURUKUK EAR RUP
  • (1 Kiñ Ro 12:1–22:53)
  • Ilo Tokjen Elap ñan Kij
  • Ej Ke Juon Joñak Em̦m̦an ñan Kwe ak Juon Menin Kakkõl?
    Imõniaroñroñ Ej Kwalok kin Ailiñ eo an Jeova—2011
  • Bwij ko ilo Aelõñ eo Rejepel jãn Doon
    Katak jãn Bwebwenato ko ilo Baibõl̦
  • Jen Kamolol Jisõs, Devid eo Elaplok im Solomon eo Elaplok
    Imõniaroñroñ Ej Kwalok kin Ailiñ eo an Jeova—2009
  • E Jibel Ailiñ Eo
    Aõ Buk in Bwebwenato Ko Jen Baibel
Imõniaroñroñ Ej Kwalok kin Ailiñ eo an Jeova—2005
w05 7/1 p. 28-p. 31 pãr. 12

Nan eo an Jehovah Ej Mour Wõt

Katak ko Relap Jen Book in Juõn Kiñ Ro

“ÑE ELÕÑLOK ro dru wãnik, armij rej mõnõnõ; a ñe juõn dri nana ej iroij, armij rej kubarbar.” (Jabõn Kennan Ko 29:2) Ilo Bible book in Juõn Kiñ Ro ej kalikar molin jabõn kennan in. Ej kwalok kin mour eo an Solomon, eo iumin iroij eo an, Israel in etto ear lañliñ kin jokane im mweie. Juõn Kiñ Ro ej bareinwõt kitibuj bwebwenato eo kin ewi wãwen an kar jebel ailiñ eo elikin an kar Solomon mij im kin king ro 14 elikin, jet ilo Israel im jet ilo Judah. Ruo wõt ian king rein rar tiljek ñan Jehovah, Bareinwõt, book eo ej kwalok ilo tibdikdik kin makitkit ko an jiljino ri kanan ro, ekoba Elijah.

Ri kanan eo Jeremiah ear je book in ilo Jerusalem im ilo Judah, im bwebwenato in ej kitibuj enañin 129 yiõ ko​—jen 1040 B.C.E. ñan 911 B.C.E. Ke ear kõmmane book in, alikar Jeremiah ear lale lokbook in etto ko einwõt “buk eo buk in jerbal ko an Solomon.” Lokbook kein rejako kiõ.​—1 Kiñ 11:41; 14:19; 15:7.

JUÕN KING EMELETLET EJ KOWÕNMANLOK AINEMÕN IM JERAMMÕN

(1 Kiñ 1:1–11:43)

Book in Juõn Kiñ Ro ej jino kin juõn bwebwenato ekaitoktoklimo kin an Adonijah, leo nejin King David, kajeoñ in bõk iroij eo an jemen. Kõmman ko remõkaj an ri kanan Nathan ear kabõjrak karõk in, im kar kairoij Solomon nejin David. Jehovah ej buñburuen kake kajitõk eo an king eo ekãl im ej lelok ñan e “buru e meletlet im jelalokjen” im bareinwõt “mweiuk im ñiãjo.” (1 Kiñ Ro 3:​12, 13) Ejelok juõn ear joñan an meletlet wõt king eo, ejelok en jemaroñ keidi ñan joñan mweie eo an. Israel ej lañliñ kin juõn ien ainemõn im jerammõn.

Ibwiljin jerbal in ekkal ko Solomon ej kõmmani ej temple eo an Jehovah im elõñ imõn kien ko. Jehovah ej kamol ñan Solomon: “I naj kabin tron eo am ion Israel ñõn in drio,” elañe king eo ej bokake wõt. (1 Kiñ Ro 9:​4, 5) Anij eo emol ej bareinwõt kakkõl e kin tokjen jab bokake. Ak, Solomon ear bõk elõñ limaro belen jen ri ailiñ ko. Kin kilair, ej oktaklok ñan kabuñ waan ke ej ritto. Jehovah ej kanan bwe enaj ajej ailiñ eo an. Ilo 997 B.C.E., Solomon ej mij, im ej bõktok jemlokin ien iroij eo an iumin 40 yiõ ko. Rehoboam leo nejin ej bõk throne eo.

Emwij Uaki Kajitõk ko Rej Bedbed ion Bible:

1:5​—Etke Adonijah ear kajeoñ in bõk throne eo ke David ear mour wõt? Bible ejjab ba. Bõtab, kinke emwij an mij lõmaro jein Adonijah, Amnon im Absalom, im bareinwõt Chileab nejin David, Adonijah ear lemnak bwe ear wõr an jimwe ñan an bõk throne eo kinke e eo ear rittotata ian ro nejin David me rej mour wõt. (2 Samuel 3:​2-4; 13:28, 29; 18:14-​17) Kinke ear bõk rejetak jen Joab kapen ekajur in jar in tarinae eo im priest eo elap Abiathar, Adonijah ear liki bwe jibadbad eo an enaj kar tõbrak. Bible ejjab ba elañe ear jelã kin karõk eo an David ñan kairoij Solomon. Bõtab, Adonijah ear jab kirtok Solomon im ro jet retiljek ñan David ñan ien katok eo an. (1 Kiñ Ro 1:​9, 10) Men in ej kalikar bwe ear watõk Solomon einwõt juõn eo ej jiaik e.

1:49-53; 2:13-25​—Etke Solomon ear mõn Adonijah elikin an kar jolok ruõn? Meñe Bath-sheba ear jab jelã, Solomon ear kile unin an Adonijah kajitõk ibben king eo bwe en lelok Abishag ñan e einwõt belen. Meñe David ear jab babu ibben, rekar watõk Abishag bwe ej concubine eo an David. Ekkar ñan mantin ien eo, lio en kar an eo enaj binej jenkwon David. Adonijah ear lemnak bwe elañe ear bõk Abishag einwõt belen, emaroñ bar kajeoñ in bõk throne eo. Kin an kile bwe kajitõk eo an Adonijah ear kalikar kõnan eo an ñan bõk iroij eo, Solomon ear ukõt bebe eo an ñan an jolok ruõn.

6:⁠37–​8:2​—Ñããt eo ar aje temple eo? Ededelok air kar kõmmane temple eo ilo alliñ eo kein karalitõk ilo 1027 B.C.E., ilo yiõ eo kein ka-joñoul juõn in an Solomon iroij. Kar bõk 11 alliñ ñan bõktok kõbwebweien temple eo im ñan kõmman kebojak ko jet. Ien aje eo ear walok ilo alliñ eo kein kajiljilimjuõn ilo yiõ eo 1026 B.C.E. Bwebwenato eo ej kwalok kin jerbal in ekkal ko jet rar walok elikin an dedelok air kõmmane temple eo im mokta jen an konono kin ien aje eo, alikar ñan lukkun kwalok ilo tibdikin kin jerbal ko rar walok ilo ien eo.​—2 Kronikel 5:​1-3.

9:​10-​13​—Men in lelok eo an Solomon ñan Hiram, King in Tyre, kin 20 jikin kwelok ko ilo enen Galilee ear ekkar ke ñan Kien Moses? Kien eo ilo Livitikõs 25:23, 24 emaroñ kar jerbal wõt ñan jikin ko Ri Israel ro rar jokwe ie. Bõlen armij ro rejjab Ri Israel rar jokwe ilo jikin kwelok ko me Solomon ear lelok ñan Hiram, meñe rar bed iloan Enen Kallimur eo. (Exodus 23:31) Makitkit eo an Solomon ear maroñ bareinwõt kalikar likjap eo an ñan bokake Kien eo, einwõt ilo ien eo ke ear ‘korlok horse ñan e make’ im korlok belen. (Duteronomi 17:16, 17) Jekdon ta, Hiram ear jab juburu kin men in lelok in. Bõlen ri pagan ro me rar jokwe ilo jikin kein rar jab kejbãroki, ak bõlen rar jab bed ilo jikin ko remõn.

11:4​—Solomon ear oktak im jab tiljek ilo ien eo ear ritto kinke ear eppal ke? Alikar ear jab eindein. Solomon ear dik wõt ke ear jino an iroij, im meñe ear iroij iumin 40 yiõ, ear jab lukkun ritto. Bareinwõt, ear jab lukkun bõjrak jen an kabuñ ñan Jehovah. Alikar ear kajeoñ in kobaik jet wãwen kabuñ ko.

Tokjen Katak ko ñan Kij:

2:​26, 27, 35. Men ko Jehovah ej kanan kaki ien otemjej rej jejjet kitieir. Ke rar jolok Abiathar, nukin Eli, men in ear kajejjet kitien “nan jen Jeova, eo E ar konono kin ro nukin Ilai.” Ke Zadok jen line eo an Phinehas ear bõk jikin Abiathar men in ear kajejjet kitien Bwinbwin 25:10-​13.​—Exodus 6:​25; 1 Samuel 2:​31; 3:​12; 1 Kronikel 24:3.

2:​37, 41-​46. Elap an kauwatata ñan an juõn lemnak bwe emaroñ rupe kien Anij im jab bõk kaje! Ro rej etal jen air lor ‘ial eo eaidik me ej tellok ñan mour’ renaj eñtan kin tokjen bebe eo air ejjab meletlet.​—Matu 7:​14.

3:​9, 12-​14. Jehovah ej uake jar ko remol an ro ri karejaran kin meletlet, jelãlokjen, im tel ñan air kõmmane jerbal eo an.​—Jemes 1:5.

8:​22-​53. Elap an kar Solomon kwalok kamolol ñan Jehovah​—juõn Anij in yokwe im joij, juõn Anij eo ej kajejjet kitien kallimur ko an, im eo ej Roñjake jar ko! Ilo ad kalmenlokjen kin nan ko an Solomon ilo jar in aje eo men in enaj kalaplok kamolol eo ad kin wãwen kein im wãwen ko jet kin kadkad ko kadkadin Anij.

11:​9-​14, 23, 26. Ke Solomon ear oktak im jab bokake ke ear ritto, Jehovah ear kajutak ro rej jumae. “Anij ej jumae ro dri jua, a Ej lelok joij ñõn ro dri etã burueir,” ri jilek Peter ej ba.​—1 Piter 5:5.

11:30-​40. King Solomon ear kajeoñ in mõn Jeroboam kin ta eo Ahijah ear kanan kake kin Jeroboam. Elap an kar oktak emmakit eo an king eo enañin 40 yiõ ko mokta ke ear makoko in bukõt idenwõne nae Adonijah im ri jumae ro jet! (1 Kiñ Ro 1:​50-​53) Kain lemnak rot in an ear walok tokjen an kar ilok jen Jehovah.

JUÕN AILIÑ EBURUKUK EAR RUP

(1 Kiñ Ro 12:1–22:53)

Jeroboam im armij ro rar itok ñan ibben King Rehoboam im kajitõk ibben bwe en kõmeraiklok eddo eo me jemen, Solomon, ear likit ioir. Jen an bokake ir, Rehoboam ej ba bwe enaj kalaplok eddo eo air. Joñoul ian bwij ko rej jumae im kairoij Jeroboam ioir. Ailiñ eo ej jebel. Rehoboam ej iroij ion ailiñ eo itu-rak, ejaak in bwij ko an Judah im Benjamin, im Jeroboam ej iroij ion bwij ko joñoul itu-eañ an Israel.

Ñan kabwer armij ro jen air etal ñan Jerusalem in kabuñ, Jeroboam ear kajutak ruo kon in cow gold ko​—juõn ilo Dan im eo juõn ilo Bethel. Ian king ro me rar iroij ilo Israel elikin Jeroboam kar Nadab, Baasha, Elah, Zimri, Tibni, Omri, Ahab, im Ahaziah. Abijam, Asa, Jehoshaphat, im Jehoram rar iroij elikin Rehoboam ilo Judah. Ri kanan ro me rar jerbal ilo ran ko an king rein kar Ahijah, Shemaiah, im juõn armij an Anij me ejjab kwalok etan, im bareinwõt Jehu, Elijah, im Micaiah.

Emwij Uaki Kajitõk ko Rej Bedbed ion Bible:

18:21​—Etke armij ro rar ikõñ ke Elijah ear kajitõk ibbeir ñan air lor Jehovah ak elañe jab Baal? Bõlen rar kile likjap eo air ñan kabuñ ñan Jehovah Anij wõt im kin men in ear abõnõnõ bõklikit eo air. Ak bõlen joñan an kar jorrãn bõklikit eo air rar jab lo bwe ebwid ñan air kabuñ ñan Baal im ilo ejja ien eo wõt ba bwe rej ri kabuñ ro an Jehovah. Elikin wõt an kar Jehovah kwalok kajur eo an rar ba: “Jeova, ej Anij; Jeova, ej Anij!”​—1 Kiñ Ro 18:39.

20:34​—Elikin an kar Jehovah kõmman bwe Ahab en anjo ion Ri Syria ro, etke Ahab ear jab mõn king eo air, Ben-hadad? Ijellokin an mõn Ben-hadad, Ahab ear kõmmane juõn bujen ibben kin ial ko ilo capital eo an Syria, Damascus, renaj karõki ñan Ahab, ñan kajutak bazaar ko, ak mõn wia ko. Mokta, eindein an kar jemen Ben-hadad kõmman ilo an karõk ñan e make ial ko ilo Samaria ñan an kajutak business ko. Kin men in, rar kõtlok Ben-hadad bwe Ahab en maroñ kajutak business ko ilo Damascus.

Tokjen Katak ko ñan Kij:

12:13, 14. Ñe jej kõmman bebe ko raorõk ilo mour, jej aikwij bukõt nan in kakabilek ko an ro remeletlet im ritto ilo lemnak me elap air melele kin Jeje Ko im elap air kaorõk nan in kaiñi ko rekwojarjar.

13:11-​24. Juõn nan in kakabilek ak nan in rejañ eo ewõr ad bere kake, meñe ej itok jen juõn ri tõmak mõttad emol, jej aikwij etale im keidi ibben nan in tel eo emõn ilo Nan in Anij.​—1 Jon 4:1.

14:13. Jehovah ej lukkun etale kij ñan an bukõt men ko remõn iload. Jekdon ewi joñan an dik emõn eo, emaroñ kõmman bwe en eddeklok ke jej kate kij joñan wõt ad maroñ ñan karejar ñan e.

15:10-​13. Jej aikwij beran in jumae ro rej buñ jen tõmak im kowõnmanlok kabuñ eo emol.

17:10-​16. Kõrã eo ejako belen ilo Zarephath ear kile bwe Elijah ear juõn ri kanan im ear eindein an jerbal ibben, im Jehovah ear kajerammõn e kin jerbal in tõmak ko an. Rainin, Jehovah ej bareinwõt lo jerbal in tõmak ko jej kõmmani, im ej kajerammõn ro rej jurake jerbal in Ailiñ eo ilo elõñ wãwen ko.​—Matu 6:​33; 10:41, 42; Dri Hibru 6:​10.

19:​1-8. Ñe jej jelmae jumae ko relap, jemaroñ liki bwe Jehovah enaj rejetak kij.​—2 Dri Korint 4:​7-9.

19:10, 14, 18. Ri kabuñ ro remol rejjab make iair. Jehovah im dolul in jimjãn jimjatin eo ibelakin lal rej bed ibbeir.

19:11-​13. Jehovah ejjab juõn anij in kajur ko an lal.

20:11. Ke Ben-hadad ear kemjãje kin an kokkure Samaria, king in Israel eo ear uak: “Eo ej kañõrñõr ken tõrinae ko, en jab kemjãje einwõt eo ej wutiki” elikin an jeblak ilo anjo jen tarinae. Ñe jej jelmae juõn jerbal ekãl, jej aikwij bõprae jitõb in liki kij make.​—Jabõn Kennan Ko 27:1; Jemes 4:​13-​16.

Ilo Tokjen Elap ñan Kij

Ke ear kwalok kin ien eo kar lelok Kien eo ilo Tol Sinai, Moses ear jiroñ ro nejin Israel: “Lo, ij kwalok ñõn kom ranin jerammõn im jerata: jerammõn, elañe komij eoroñ kien ko an Jeova ami Anij, ko ij jiroñ kom kake, ranin; im jerata, elañe kom jab eoroñ kien ko an Jeova ami Anij, a kom jeõrlok jen ial eo ij ba ñõn kom ranin.”​—Duteronomi 11:26-​28.

Elap an alikar rej kwalok kin mol in ilo book in Juõn Kiñ Ro! Einwõt emwij ad lo, book in ej bareinwõt katakin kij kin katak ko jet raorõk. Ennan eo an emol emmour im ewõr an kajur.​—Dri Hibru 4:​12.

[Pija eo ilo peij 29]

Temple eo im em ko jet Solomon ear kaleki

[Pija eo ilo peij 30, 31]

Elikin an kar Jehovah kwalok kajur eo an, armij ro rar lamõj: “Jeova, ej Anij!”

    Bok im Kein Katak ilo Kajin M̦ajel̦ (1983-2026)
    Log Out
    Log In
    • Kajin M̦ajel̦
    • Share
    • Preferences
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Kilen Kõjerbale
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Share