Jipañ Rũkkatak ro Am̦ bwe Ren Erom Ri-Kal̦oor ro me Em̦õj Aer Peptaij

1. Ilo tõre ko an rijjilõk ro, ta eo me kar jiroñ juon jarlepju el̦ap in armej bwe ren kõm̦m̦ane?

JUON jarlepju el̦ap in em̦m̦aan im kõrã ro me rej itok jãn elõñ aelõñ ko im rej kõnono kajin ko reoktak jãn doon rar kobatok ippãn doon. Ewõr juon men me ekabwilõñlõñ ear wal̦o̦k ilo raan eo, juon kumi in ri-Ju rar maroñ kõnono kajin ko jet an armej ro jãn aelõñ ko jet. Meñe elukkuun kar kabwilõñlõñ men eo ear wal̦o̦k, ak men ko me ri-Ju ro im rijjilõk Piter rar ba, ear l̦apl̦o̦k aer kabwilõñlõñ. Men ko me rar ba ebar kitibuj ennaan eo bwe remaroñ bõk lo̦mo̦o̦r el̦aññe renãj kwal̦o̦k aer tõmak ilo Jesus Christ. Ennaan eo ear lukkuun jelõt bũruon armej ro, joñan an kar kõm̦akũt er, rar kajjitõk im ba: “Ta eo kõmij aikuj kõm̦m̦ane?” Im Piter ear uwaake er im ba: “Kajjojo iaami en peptaij.”​—Jrb. 2:37, 38.

2. Ta eo jenãj etale ilo katak in? (Lale pija eo ilo kilin bok in.)

² Tokãlik ewõr juon men ejejuwaan ear wal̦o̦k, enañin 3,000 armej rar peptaij ilo ejja raan eo wõt im erom ri-kal̦ooran Christ. Eñin kar jinoin jerbal eo ñan kõm̦m̦an ri-kal̦oor me Jesus ear kakien ri-kal̦oor ro an ñan kõm̦m̦ane, im jerbal in ej wõnm̦aanl̦o̦k wõt ilo raan kein ad. Rainin jejjab maroñ jipañ juon armej bwe en kajju peptaij ium̦win jejjo wõt awa. Emaroñ bõk elõñ allõñ ak iiõ ñan an juon rũkkatak maroñ tõpar mejãnkajjik in. El̦aññe kwõj katak Baibõl̦ ippãn juon armej ilo tõre in, ejjel̦o̦k pere bwe kwõmel̦el̦e bwe jerbalin kõm̦m̦an ri-kal̦oor ej juon jerbal me ebõk el̦ap kajoor im maroñ ñan kõm̦m̦ane. Ilo katak in, jenãj etale ta ko jemaroñ kõm̦m̦ani ñan jipañ rũkkatak ro ad bwe ren erom ri-kal̦oor ro me em̦õj aer peptaij.

JIPAÑ RŨKKATAK EO AM̦ ÑAN JERBALI MEN KO EJ KATAK KAKI

3. Ãinwõt an Matu 28:19, 20 kwal̦o̦k kake, ta eo juon rũkkatak Baibõl̦ ej aikuj kõm̦m̦ane ñan an maroñ kõm̦m̦an wõnm̦aanl̦o̦k ko im peptaij?

³ M̦okta jãn an juon rũkkatak maroñ peptaij, enãj aikuj m̦okta jerbali men ko me ej katak kaki jãn Baibõl̦. (Riit Matu 28:19, 20.) Ñe juon rũkkatak enãj jerbali men ko ej katak kaki, kiiõ enãj ãinwõt “em̦m̦aan eo ejel̦ãl̦o̦kjen̦” me Jesus ear waanjoñak kake, me ear kõb lal̦l̦o̦k ñan ijo em̦wilal̦ bwe en kalõk m̦weo im̦õn ioon juon pedped epen ak ioon dekã. (Matu 7:24, 25; Luk 6:47, 48) Ewi wãween am̦ maroñ jipañ juon rũkkatak ñan jerbali men ko ej katak kaki? Eokwe jen etale jilu wãween ko.

4. Ewi wãween am̦ maroñ jipañ juon rũkkatak bwe en maroñ kõm̦m̦an wõnm̦aanl̦o̦k ko im peptaij? (Bar lale bo̦o̦k eo etan “Jipañ Rũkkatak eo Am̦ ñan Kõm̦m̦an Mejãnkajjik ko im Tõpari.”)

⁴ Jipañ rũkkatak eo am̦ ñan kõm̦m̦an mejãnkajjik ko. Etke kwõj aikuj kõm̦m̦ane men in? L̦õmn̦ak kõn waanjoñak in: Ñe kwaar l̦õmn̦ak in jam̦bo im ettõr ñan juon jikin me ettol̦o̦k, kwõmaroñ kõn̦aan bõjrak ilo jet jikin ko bwe kwõn alwõji. Kiiõ emaroñ kõm̦m̦an bwe en dikl̦o̦k am̦ ñate ial̦ in am̦ l̦o̦k ñan jikin eo ettol̦o̦k me kwõj jibadeke. Ãindeinl̦o̦k wõt, ñe rũkkatak eo am̦ ej kõm̦m̦an mejãnkajjik dikdik ko im tõpari, kiiõ enãj kile bwe epaakl̦o̦k an maroñ tõpar mejãnkajjik eo an ñan peptaij. Kõjerbale ijo me ej ba “Goal” ak mejãnkajjik ilo bok eo etan Enjoy Life Forever! ñan jipañ rũkkatak eo am̦ ñan kõm̦m̦an wõnm̦aanl̦o̦k. Ilo jem̦l̦o̦kin kajjojo katak, kwal̦o̦k ñan rũkkatak eo am̦ kõn wãween an mejãnkajjik eo ekkejell̦o̦k ñan men ko me ej kab m̦õj an katak kaki. Ñe ebar wõr juon mejãnkajjik me kwaar l̦õmn̦ake ñan rũkkatak eo am̦, kwõmaroñ je ilo ijo ej ba “Other.” Ekkeini am̦ kõjerbali men kein im ãliji ippãn rũkkatak eo am̦ kõn mejãnkajjik dikdik ko an im mejãnkajjik ko an rel̦l̦ap.

5. Ãinwõt an Mark 10:17-22 kwal̦o̦k kake, ta eo Jesus ear jiroñ em̦m̦aan eo em̦weiie ñan kõm̦m̦ane, im etke?

⁵ Jipañ rũkkatak eo am̦ ñan kõm̦m̦an oktak ko ilo wãween an mour. (Riit Mark 10:17-22.) Jesus ear jel̦ã bwe enãj kar pen ñan an em̦m̦aan eo em̦weiie wiakaki aolep men ko m̦weien. (Mark 10:23) Meñe ãindein, ak ear ba ñane bwe en kõm̦m̦ane oktak in el̦ap ilo mour eo an. Etke? Kõnke Jesus ear yokwe e. Ewõr iien jemaroñ ãliklik in rõjañ rũkkatak ro ad ñan jerbali men ko rej katak kaki, kõnke jemaroñ l̦õmn̦ak bwe rejjañin pojak ñan kõm̦m̦an oktak ilo mour ko aer. Emaroñ bõk iien ñan an juon armej maroñ julo̦k imminene ko an kar m̦okta im kõn̦ak mour eo ekããl. (Kol. 3:9, 10) Bõtab ñe em̦õkaj am̦ kõnono kake men in ippãn rũkkatak eo am̦, emaroñ m̦õkaj an jino kõm̦m̦an oktak. Ilo am̦ kõnono kake men in ippãn, kwõj kwal̦o̦k am̦ kea kõn e.​—Sam 141:5; JK. 27:17.

6. Etke eaorõk bwe jen kõjerbal kajjitõk ko me rej ñan kõl̦mãnl̦o̦kjen̦?

⁶ Kajjitõk ko me rej ñan kõl̦mãnl̦o̦kjen̦, ej juon iaan wãween ko jej kõjerbali ñan kajjioñ bõk l̦õmn̦ak eo an rũkkatak ro kõn men eo jej kõnono kake ippãer. Kõjerbal kain kajjitõk rot in ñan lale ta ko rũkkatak eo am̦ emel̦el̦e kaki im ta ko ej tõmaki. El̦aññe eokkutkut am̦ kõm̦m̦ane men in, innem ilo raan ko rej pãd im̦aan enaaj pidodol̦o̦k am̦ kõnono ippãn kõn men ko emaroñ pen ñan an jerbali ak tõmaki. Ilo bok eo Enjoy Life Forever! ej kwal̦o̦k elõñ kajjitõk ko me rej ñan kõl̦mãnl̦o̦kjen̦. Ñan waanjoñak, ilo katak 04 ej kwal̦o̦k kajjitõk in: “Kwõl̦ak lale, ta eñjake eo an Jeova ñe kwõj kõjerbal etan?” Im ilo katak 09 ej kwal̦o̦k kajjitõk in: “Ta jet iaan men ko kokõn̦aan jar kaki?” Ilo jinoin, rũkkatak eo am̦ emaroñ aikuj iien ñan an kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ kõn kilen an maroñ uwaake kain kajjitõk rot in. Kwõmaroñ jipañe ilo am̦ kammineneiki ñan kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ kõn eoon ko im pija ko me rej ekkejell̦o̦k ñan katak eo.

7. Ewi wãween ad maroñ kõjerbal bwebwenato ko an ro jet ñan jipañ rũkkatak ro ad?

⁷ Ilo iien eo rũkkatak eo am̦ ej mel̦el̦e kõn ta eo ej aikuj in kõm̦m̦ane, kiiõ kwõmaroñ kõjerbale bwebwenato ko an ro jeid im jatid ñan jipañe bwe en kõm̦m̦an oktak. Ñan waanjoñak, ñe rũkkatak eo am̦ ejjab niknik ilo an itok ñan iien kweilo̦k ko, kwõmaroñ kaalooje pija eo etan Jehovah Cared for Me, me ej pãd ium̦win jikin eo me ej ba “Explore” ilo katak 14. Ilo elõñ iaan katak ko ilo bok eo Enjoy Life Forever! kwõnaaj loe elõñ kain bwebwenato ko kõn ro jet ilo ijo me ej ba “Dig Deeper” ak bareinwõt ium̦win ijo me ej ba “Explore.”b Kõjparok bwe kwõn jab keidi rũkkatak eo am̦ ñan bar juon ilo am̦ ba naan kein ãinwõt: “El̦aññe emaroñ kõm̦m̦ane, kwe bareinwõt kwõmaroñ kõm̦m̦ane.” Kõtl̦o̦k bwe rũkkatak eo am̦ en make kile bwe emaroñ kõm̦m̦ane. Kwõmaroñ kaalikkare boin ko me rar jipañe armej eo ilo pija eo ñan an jerbale katak ko jãn Baibõl̦. Kwõmaroñ kwal̦o̦k juon eoon ak juon wãween me ekar jipañe armej eo ilo pija eo. Im jabdewõt iien epel̦l̦o̦k ñan kwe, kaalikkar ñane ewi wãween an kar Jeova jipañe armej in.

8. Ewi wãween ad maroñ jipañ rũkkatak ro ad ñan yokwe Jeova?

⁸ Jipañ rũkkatak eo am̦ ñan yokwe Jeova. Ewi wãween? Ilo am̦ pukot wãween ko ñan kwal̦o̦k ñan e kõn kadkad ko kadkadin Jeova. Im jipañ rũkkatak eo am̦ ñan watõk Jeova bwe ej juon Anij in m̦õn̦õn̦õ me ej jipañ ro rej yokwe E. (1 Tim. 1:11; Hib. 11:6) Kwal̦o̦k ñan rũkkatak eo am̦ bwe ewõr tokjãn ko enaaj bũki jãn an jerbali men ko ej katak kaki, im kõmel̦el̦eiki bwe eñin ej juon wãween Jeova ej kwal̦o̦k an yokwe e. (Ais. 48:17, 18) El̦ak l̦apl̦o̦k yokwe eo an rũkkatak eo am̦ ñan Jeova, men in enaaj kõm̦akũti bwe en l̦apl̦o̦k wõt an kõn̦aan kõm̦m̦ani oktak ko.​—1 Jon 5:3.

KWAL̦O̦K KAJJIEN RŨKKATAK EO AM̦ ÑAN RŨTTÕMAK RO JET

9. Ekkejell̦o̦k ippãn Mark 10:29, 30, ta eo emaroñ jipañ juon bwe en kaarmejjeteik jet men ko ñan an maroñ erom juon eo em̦õj an peptaij?

⁹ Bwe juon rũkkatak en maroñ kõm̦m̦an wõnm̦aanl̦o̦k ko im peptaij, ewõr men ko enaaj aikuj in kaarmejjeteiki. Ãinwõt em̦m̦aan eo em̦weiie me kar kwal̦o̦k kake m̦oktal̦o̦k, jet rũkkatak remaroñ aikuj in kaarmejjeteiki men ko me rej ekkejell̦o̦k ippãn m̦weiuk. El̦aññe jerbal eo aer ej n̦ae naanin kakapilõk ko ilo Baibõl̦, remaroñ aikuj bar kappok juon aer jerbal. Elõñ rar aikuj in bõjrak jãn aer m̦õttãiki ro me rejjab yokwe Jeova, im ewõr ro jet me baam̦le ko aer rar kõjekdo̦o̦ne er kõn aer dike Ri-Kõnnaan ro an Jeova. Jesus ear mel̦el̦e bwe eban pidodo ñan an jet kõm̦m̦an kain oktak rot in, bõtab ear kallim̦ur ñan ro rej l̦oore bwe reban ajl̦o̦k kõn pepe in. Ijoke, renaaj lukkuun jeraam̦m̦an kõn juon aer baam̦le ilo tõmak me el̦ap aer yokwe er. (Riit Mark 10:29, 30.) Ewi wãween am̦ maroñ jipañ rũkkatak eo am̦ bwe en bõk tokjãn jãn jeraam̦m̦an in?

10. Ta eo kwõj katak jãn bwebwenato eo an Manuel?

¹⁰ Ejaak juon am̦ jem̦jerã ippãn rũkkatak eo am̦. Eaorõk ñan am̦ kwal̦o̦k ñan rũkkatak eo am̦ bwe kwõj kea kõn e. Etke? L̦õmn̦ak kõn naan kein an Manuel, eo im ej jokwe ilo Mexico. Ilo an ememejtok tõre eo ear juon rũkkatak, ej ba: “Aolep iien m̦okta jãn aõ katak, eo ej katak ippa ekõn kajjitõk ejet aõ mour. Ear kõm̦m̦an bwe en pidodo aõ kwal̦o̦k bũruõ ak kõnono ippãn kõn jabdewõt men. Iar lukkuun kile an lukkuun kea kake eõ.”

11. Ewi wãween an rũkkatak ro ad maroñ bõk tokjãn ñe rej jol̦o̦k iien ippãd?

¹¹ Jol̦o̦k iien ippãn rũkkatak ro am̦ ãinwõt an Jesus kar jol̦o̦k iien ippãn ri-kal̦oor ro an. (Jon 3:22) Ñe ekkar, kũrwaj rũkkatak eo am̦ me em̦m̦an an kõm̦m̦an wõnm̦aanl̦o̦k ñan m̦weo im̦õm̦ bwe komiro en idaak ko̦pe ak m̦õñã ak alwõje juon iaan broadcast ko. Rũkkatak eo am̦ emaroñ lukkuun m̦õn̦õn̦õ ñe kwõj kũrwaj e, el̦aptata ilo iien ko ñe ej jejjet holiday ko an lal̦ in im emaroñ eñjake bwe ej make iaan. Kazibwe, eo ej jokwe ilo Uganda ej ba: “Il̦ak lale el̦ap aõ bar katak kõn Jeova ilo iien ko ij jol̦o̦k iien ippãn eo ej katak ippa ãinwõt aõ bar katak kõn E ilo iien ko kõm̦ro ej katak Baibõl̦. Iar lo joñan an Jeova lukkuun kea kõn armej ro an im aer m̦õn̦õn̦õ, im eñin men eo iar bar kõn̦aan bwe en wal̦o̦k ilo mour e aõ.”

12. Etke em̦m̦an ñe jej bõktok ri-kwal̦o̦k naan ro jet ñe jej katak Baibõl̦ ippãn juon?

¹² Kũrwaj ri-kwal̦o̦k naan ro jet ilo iien am̦ katak Baibõl̦ ippãn rũkkatak eo am̦. Jet iien jemaroñ l̦õmn̦ak bwe epidodol̦o̦k ñe jej make etal im katak ippãn ak ñe jej bõktok ejja ri-kwal̦o̦k naan eo wõt me ekkã an itok ippãd. Meñe emaroñ pidodol̦o̦k ñan ad kõm̦m̦ane men in, ak rũkkatak ro ad remaroñ bõk tokjãn ñe jen iien ñan iien, jej bõktok ri-kwal̦o̦k naan ro jet. Dmitrii, eo ej jokwe ilo Moldova, ej ba: “Kajjojo iaan ri-kwal̦o̦k naan ro me rar kobatok ilo iien aõ katak ekkã an em̦m̦an aer kõmel̦el̦eiki boin ko jet. Men in ear jipañ eõ ñan kile wãween ko jet imaroñ jerbali men ko ij katak kaki. Im iar jab lukkuun mijak ilo iien eo kein kajuon in aõ etal im kweilo̦k, kõnke em̦õj aõ kar jel̦ã kadede kajjien elõñ iaan ro jeid im jatid.”

13. Etke jej aikuj jipañ rũkkatak ro ad ñan kobatok ilo iien kweilo̦k ko?

¹³ Jipañ rũkkatak eo am̦ ñan kobatok ilo iien kweilo̦k ko. Etke jen kõm̦m̦ane men in? Kõnke Jeova ej kakien ri-karejar ro an ñan kweilo̦k ippãn doon, men in ej m̦õttan ad kabuñ ñane. (Hib. 10:24, 25) Ejjab men in wõt, ak ro jeid im jatid rej baam̦le eo ad ilo tõmak. Im ñe jej pãd ilo iien kweilo̦k ko, ej ãinwõt ñe jej koba ippãn doon ilo m̦weo im̦õd im m̦õñã. Ñe kwõj jipañ rũkkatak eo am̦ ñan kobatok ilo iien kweilo̦k ko, kwõj jipañe ñan bõk juon iaan buñtõn ne ko raorõktata ñan an maroñ peptaij. Bõtab, emaroñ jab pidodo ñan an kõm̦m̦ane men in. Ewi wãween an bok eo Enjoy Life Forever! maroñ jipañ rũkkatak eo am̦ ñan anjo̦ ioon jabdewõt wãween ko reppen emaroñ jelm̦aiki?

14. Ewi wãween ad maroñ lujur bũruon rũkkatak ro ad bwe ren kobatok ilo iien kweilo̦k ko?

¹⁴ Kõjerbal katak 10 ilo bok eo Enjoy Life Forever! ñan lujur bũruon rũkkatak eo am̦. M̦okta jãn an kar dedel̦o̦k bok in, ri-kwal̦o̦k naan ro el̦ap imminene ko ippãer me kar kajjitõk ippãer ñan kajjioñ kõjerbal katak in kein kajoñoul, rar lo el̦ap tõprak ilo aer jipañ rũkkatak ro aer ñan kobatok ilo iien kweilo̦k ko. Ilo m̦ool kwõjjab aikuj kõttar ñan katak 10 bwe kwõn kũrtok rũkkatak eo am̦ ñan iien kweilo̦k ko. Kwõmaroñ kũrtok e ilo iien eo em̦õkajtata, im wõnm̦aanl̦o̦k wõt im keini am̦ kõm̦m̦ane men in. Kajjojo rũkkatak eoktak apañ ko rej jelm̦aiki jãn doon. Kõn men in, kwõn lukkuun lale ta aikuj eo an rũkkatak eo am̦, im lale ñe kwõmaroñ jipañ. Kwõn jab ebbweer ñe ebõk iien ñan an itok ñan iien kweilo̦k ko. Kwõn kijenmej wõt, bõtab kwõn wõnm̦aanl̦o̦k wõt im keini am̦ kũrtok e ñan iien kweilo̦k ko.

JIPAÑ RŨKKATAK BAIBÕL̦ EO AM̦ BWE EN JAB MIJAK

15. Ta ko me remaroñ kõm̦m̦an an rũkkatak ro ad mijak?

¹⁵ Kwõj ke keememej am̦ kar mijak jidik in erom juon iaan Ri-Kõnnaan ro an Jeova? Bõlen kwaar l̦õmn̦ak bwe kwoban maroñ kwal̦o̦k naan, ak bõlen kwaar mijak el̦aññe baam̦le eo am̦ ak ro m̦õttam̦ renaaj kar jum̦aik eok. El̦aññe ãindein, kwõmaroñ mel̦el̦e kõn eñjake eo an rũkkatak eo am̦. Jesus ear kwal̦o̦k bwe kain mijak rot in emaroñ wal̦o̦k ñan kõj. Ijoke, ear rõjañ ri-kal̦oor ro an bwe ren jab kõtl̦o̦k bwe aer mijak en kabõjrak er jãn aer karejar ñan Jeova. (Matu 10:16, 17, 27, 28) Ewi wãween an kar Jesus jipañ ri-kal̦oor ro an ñan jab mijak? Im ewi wãween am̦ maroñ anõke joñak eo an?

16. Ewi wãween ad maroñ kammineneik rũkkatak ro ad ñan kwal̦o̦k kõn tõmak eo aer?

¹⁶ Wõnm̦aanl̦o̦k im kammineneik rũkkatak eo am̦ ñan kwal̦o̦k kõn tõmak eo an. Ri-kal̦oor ro an Jesus remaroñ kar ikkũm̦kũm̦ ke ear jilkinl̦o̦k er bwe ren kwal̦o̦k naan. Bõtab Jesus ear jipañ er ilo an kwal̦o̦k ia eo renãj kar kwal̦o̦k naan ie im ennaan ta eo renaaj kar kwal̦o̦k kake. (Matu 10:5-7) Ewi wãween am̦ maroñ anõke Jesus? Ikijjeen am̦ jipañ rũkkatak eo am̦ ñan loi ia ko emaroñ kwal̦o̦k naan ie. Ñan waanjoñak, kajjitõk ippãn rũkkatak eo am̦ el̦aññe ewõr en̦ ejel̦ã kajjien me emaroñ bõk tokjãn jãn juon iaan katak ko ilo Baibõl̦. Innem jipañe kõpooj ta eo enãj ba ilo am̦ kwal̦o̦kl̦o̦k juon wãween epidodo ñan an maroñ kwal̦o̦k kõn katak eo em̦ool jãn Baibõl̦. Ñe ekkar, kwõmaroñ kõmmãlmel ippãn ilo am̦ kõjerbal kein jipañ ko etan “Some People Say” im “Someone May Ask,” ilo bok eo etan Enjoy Life Forever! Ñe kwõnaaj ãindein, kajjioñ jipañ rũkkatak eo am̦ bwe en kõjerbale Baibõl̦ eo ñan uwaake armej eo ilo juon wãween epidodo im ejouj.

17. Ewi wãween ad maroñ kõjerbale Matu 10:19, 20, 29-31 ñe jej jipañ rũkkatak ro ad ñan lõke Jeova?

¹⁷ Jipañ rũkkatak eo am̦ ñan lõke Jeova. Jesus ear ba ñan ri-kal̦oor ro an bwe Jeova enaaj jipañ er kõnke ej yokwe er. (Riit Matu 10:19, 20, 29-31.) Kakeememej rũkkatak eo am̦ bwe Jeova enaaj bareinwõt jipañ e. Kwõmaroñ jipañe ñan atartar ioon Jeova ilo am̦ jar ippãn kõn mejãnkajjik ko an. Franciszek, eo ej jokwe ilo Poland, ej ba: “Ekkã an eo me ear katak ippa kobaik mejãnkajjik ko aõ ilo iien an jar. Ke iar lo wãween an Jeova uwaaki jar ko an, men in ear kõm̦akũt eõ bwe in jino jar. Iar lo an Jeova jipañ eõ ilo iien ko iar aikuj kajjitõk raanin aõ kakkije jãn jikin jerbal eo aõ ekããl bwe in maroñ etal ñan iien kweilo̦k ko im kweilo̦k ko rel̦l̦ap.”

18. Ewi wãween an Jeova eñjake kõn jerbal ko ri-katakin ro rej kõm̦m̦ane?

¹⁸ El̦ap an Jeova kea kõn rũkkatak ro ad. Im ej kam̦m̦oolol ri-katakin ro kõn joñan aer kate er ñan jipañ armej ro ñan ruwaakl̦o̦k ñane, im ej yokwe er kõn aer kõm̦m̦ane men in. (Ais. 52:7) Meñe ejjel̦o̦k en̦ kwõj katak Baibõl̦ ippãn ilo tõre in, ak ej wõr wõt am̦ maroñ ñan jipañ rũkkatak Baibõl̦ ro jet, ilo am̦ kobal̦o̦k ippãn ri-kwal̦o̦k naan ro jet ilo iien aer katak Baibõl̦ ippãn rũkkatak ro aer.