INTERNET RA ULBI SAKANKA NANI Watchtower
Watchtower
INTERNET RA ULBI SAKANKA NANI
miskitu
Â
  • î
  • â
  • û
  • Î
  • Â
  • Û
  • BAIBIL
  • ULBI SAKANKA NANI
  • AIDRUBANKA NANI
  • Jehova ai waihla nani wina Josafat ra kan kahbisa
    Baibil wina smalkanka nani lan takisna
    • King Josafat bara aiwawanra libait nani Jerusalem wina takan taim, war aiklaklabra nani tâura wapisa

      SMALKANKA 50

      Jehova ai waihla nani wina Josafat ra kan kahbisa

      Josafat Juda kingka kum kan, Baal altarka bara aidul nani kuntri ra bâra kan ba sauhkan. Witin want kan upla nani ba Jehova lâka nani kakaira takbia. Ba mita, tawan tâ uplika bara libait nani ra blikan Juda aiska ra Jehova lâka nani ba upla nani ra smalkaia.

      Nisan nani lamara kan ba sibri kan Juda mapara aiklabaia, kan nu kan Jehova ai uplika nani ra hilp munisa. King Josafat ra prisant nani kat sin yabi kan. Kuna Amón, Moab bara Seír tasbaya wala uplika nani Juda mapara aiklabaia wan. Josafat nu kan Jehova hilpka nit takaia kan ba. Baku Jerusalem ra waitna, mairin bara tuktan nani sut asla prakan. Witin nani mawan ra pura sunra kum daukan: “Jehova man âpukira aiklabanka ba yawan nani win takbia apia. Pliskam pali, wan wis yawan dîa daukaia ba”.

      Jehova Josafat ra walan bara pana win: “Si bripara, yang hilp mai munamna. Pliskam nani ra was, sâp bas, bara kaiks nahki swaki mai sakaisna ba”. ¿Jehova nahki swaki sâkbia?

      Titan wala ra, Josafat aiwawanra nani wahbi sakan bara win aiklaklabra nani tâura wapbia. Witin nani Jerusalem wina takan, aiklabaia tasbaya tani ra wan, plis kum nina Tecoa mâki kan ba.

      Ai karma binka karna wal Jehova ra lawana nani aiwani aiwawanra nani ba lilia kan. Jehova ai uplika nani tâwan aiklabi kan. Amón bara Moab uplika nani ra lal blakan, bara pâna pâna aiklabi sut pruan. Kuna Jehova Juda uplika nani ra suldiar bara prîs nani ra kan kahban. Nisan nani lamara kan ba sut nu takan Jehova dîa daukan ba, bara ai tânka brin witin ban ai waihla nani wina ai uplika nani kan kahbisa. ¿Jehova ai uplika nani ra nahki swaki sakisa? Tnatka ailal ra. Witin upla nani hilpka nit apia.

      “Naha warka na man nani aiklabaia apia sma, pliskam pliki brih banhs, sâp banhwi bas, bara kaikma nahki Jehova bui swaki mai sâkbia ba” (2 Kronikas 20:17 [TNM]).

      Makabi walanka nani: ¿King Josafat dîa dukia nani daukan? ¿Jehova Juda uplika nani nahki kan kahban?

      2 Kronikas 17:1-19; 20:1-30.

  • War aiklaklabra ba bara tuktan mairin ba
    Baibil wina smalkanka nani lan takisna
    • Naamán Eliseo watla ra auya rakbia dukiara

      SMALKANKA 51

      War aiklaklabra ba bara tuktan mairin ba

      Siria ra, Israel tuktika mairin kum kan ai watla bara ai pamali wina laihura kan. Siria suldiarka nani ba alki brih wan kan, bara nanara, suldiarka nani lalka kum nina Naamán maya mairin dukia dadaukra kan. Tukta mairin ba Jehova ra mayuni kan, kuna upla nani wal iwi kan ba lika apia.

      Naamán ai taya ra siknis saura kum bri kan bara latwan muni kan. Tuktan mairin ba hilp munaia want kan, baku maya mairin ra win: “Upla kum kakaira sna mayam waitna ra hilp munbia kau pain ai dara walaia. Israel prapitka kum sa nina Eliseo. Witin mayam ra sip sa rakaia”.

      Naamán maya ba win tukta mairin dîa aisan ba. Witin tnatka ailal plikan rawaia dukiara, ba mita Eliseo watla ra wan Israel ra. Naamán luki kan Eliseo ba taki kaikbia upla kulkanka tara bri baku. Kuna witin wal taki aisaia watlikara, Eliseo ai dukia dadaukra kum blikan witin ra kaikbia, bara naha maisa pahkanka yabia: “Was bara Jordan awalka ra aima 7 dims. Baku rawma”.

      Naamán baha ba laik apia kan bara win: “Lukri naha prapitka na ai Gâdka ra wini bara ai mihta nani wahwi ai rakbia. Kuna diara kumi ai win ba sika yang wamna Israel awalka ra. Siria ra awala kau pain nani yawan brisa. ¿Dîa muni yang baha awalka nani ra sip waras?”. Naamán praut taki Eliseo watla wina mahka wan.

      Naamán Jordan awalka ra aihtabi bara rawisa

      Naamán dukia dadaukra nani witin ra hilp munan diara ba kau pain luki kaikaia bara win: “¿Rait apia man, dîa kabia sin daukma rawaia dukiara? Naha prapitka mai mamkabi ba isi pali sa. ¿Dîa muni daukras?”. Naamán bîla wali bara Jordan awalka laya ra 7 taim diman. Aima las diman ba ra Naamán aiska pali rawi lî wina bal takan. Lilia pali kan bara Eliseo watla ra wan tingki wiaia. Bara win: “Nanara nu sna Jehova sika Gâd kasakkira ba”. Naamán rawi ai watla ra balan. Israel tuktika mairin witin ra kaikan taim, ¿nahki ai dara walan luki?

      “Tukta sirpi swap lupia tiala di nani lawana ba wal man ra mamyunaia ba yaram sa” (Matiu 21:16).

      Makabi walanka nani: ¿Israel tuktika mairin mapara Naamán maya wal aisaia ba isi kan lukisma? Dîa lukisma, ¿dîa hilp munan kupia karnakira kaia?

      2 King Nani 5:1-19; Luk 4:27.

  • Jehova war aiklaklabrika nani ba pauta klauhi baku sa
    Baibil wina smalkanka nani lan takisna
    • Eliseo bara ai dukia dadaukra ba Siria suldiarka nani mita kutbi brisa

      SMALKANKA 52

      Jehova war aiklaklabrika nani ba pauta klauhi baku sa

      Siria kingka Bin-Hadad aima ailal Israel mapara aiklaban. Kuna prapit Eliseo ba piua sut Israel kingka ra maisa pahki kan plapi swakbia dukiara. Ba mita Bin-Hadad Eliseo ra alki priskaia lukan. Nu takan Dotán tawanka ra kan ba, bara Siria war aiklaklabrika nani blikan alkaia dukiara.

      Siria uplika nani tihmia ra Dotán ra wan. Titan ra, Eliseo dukia dadaukra ba takan, bara kaikan tawan ba suldiar nani kutbi bri kan. Sirang iwan bara ai pura winan: “Eliseo, ¿yawan dîa daukbia?”. Eliseo pana win: “Yawan nani wal, suldiar kau ailal sa witin nani ba wal”. Baha minitka ra, Eliseo dukia dadaukra ra Jehova yan kaikan il nani ra war aiklabaia pauta klauhi araska bara trukka nani banhki kan.

      Eliseo bara ai dukia dadaukra ba insal war aiklaklabra nani ai tnaya kir ba kaikisa

      Siria suldiarka nani Eliseo ra alkaia trai kaikan taim, witin ai pura sunan: “Jehova, du pali blain dauks”. Ban wina, suldiar nani ba ai tânka briras kan anira kan sapa, kaikaia sip kan kuna. Bara Eliseo win: “Tawan ba sip sakras sma, nini blîks, bara mai brih wamna waitnika plikisma ba ra”. Witin nani Eliseo nina bliki Samaria kat wan. Baha ra Israel kingka iwi kan.

      Ba kat Siria uplika nani ba ai tânka brin anira kan ba, kuna diara daukaia sip apia kan. Israel kingka ba Eliseo ra makabi walan: “¿Ikamna?”. Siria uplika nani ba Eliseo ra saura munaia trai kaiki kan, ¿naha sanska wal witin pana munbia? Apia. Witin king ra pana win: “Ikpara. Yas plun pibia bara swis mahka wabia”. Baku king ba plun ailal ridi dauki, ba wina swin ai watla nani ra mahka wabia.

      Siria suldiarka nani Samaria ra plun pisa

      “Yawan lika Gâd ra wan kupia mangki lukisa, kan yawan kaikisa, witin ai kupia lâka kat dîa dîa makabuya ba wan walisa” (1 Jan 5:14).

      Makabi walanka nani: Eliseo bara ai dukia dadaukra ra, ¿Jehova nahki kan kahban? ¿Lukisma Jehova sip sa man ra sin kainam kahbaia?

      2 King Nani 6:8-24.

  • Joiadá ba kupia karnakira sa
    Baibil wina smalkanka nani lan takisna
    • Prîs tara Joiadá ba Joás king wahma ba tawan uplika ra marikisa

      SMALKANKA 53

      Joiadá ba kupia karnakira sa

      Jezabel ba luhpa mairin kum baikan nina Atalía, ai yapti baku saurakira kan. Atalía Juda kingka wal marit takan. King ba pruan taim, ai luhpia waitna king aimakan. Bara ai luhpia pruan taim, Atalía Juda kingka lâka ba brin. Upla kumi sin ai mihta dakbia apia dukiara, king luhpia nani ra ikaia trai kaikan bara upla wala nani sin witin ai watlikara king aimakaia sip ba. ¡Ai mula nani kat sin ikan! Ba mita upla sut sîa kan.

      Prîs tara Joiadá bara ai maya mairin Joseba nu kan Atalía dîa dauki kan ba saura pali kan. Baku ai rayaka pât ra dingkan Atalía mulika kum ra kan kahbaia dukiara, bibi kum nina Joás. Tempel ra pakan.

      Joás 7 mani alkan taim, Joiadá main kakaira nani lalka bara libait nani sut ra asla prakan. Bara win: “Tempel durka nani ba main kaiks, upla kumi sin swirka dimbiara. Ba wina, Joiadá Joás ra kraun mangkan Juda kingka kabia dukiara. Bara Juda uplika nani ai pura winan: “¡King ba ban kabia!”.

      Kwin Atalía ai pura winisa

      Kwin Atalía ba upla nani bin dauki ba walan bara tempel ra plapi wan. King raya ba kaikan taim, ai pura winan: “¡Maipara buan! ¡Maipara buan!”. Main kakaira nani lalka ba witin ra alkan, brih wan bara ikan. Witin tânka saura kum marikan kuntri ba mapara. ¿Nanara dîa takbia?

      Joiadá kuntri ra hilp munan Jehova wal lâ kum daukaia. Baha lâka ba wal witin nani Gâd ra pramis takan witin ra baman mayunaia. Joiadá adar yan Baal tempelka ba slingbaia bara aidul nani ba sauhkaia. Prîs bara libait nani mangkan Jehova tempelka ra wark takbia, upla nani ba sip kabia bahara kli mayunaia dukiara. Baku sin main kakaira nani mangkan tempel ba aihwakaia, klin takras nani dimbia apia dukiara. Ba wina Joiadá bara main kakaira lalka nani ba Joás ra brih wan king watla ra, bara king iwaika ra yan iwan. Juda uplika nani lilia pali takan. Las kat Jehova dukia daukaia sip kan, Atalía saurakira bara Baal mayunanka ba wina pri. ¿Lukisma Joiadá kupia karnakira kan? ¿Tânka brisma baha daukan ba mita upla ailal ra hilp munan?

      “Baha nani ra sin sibrin lukpara wan wîna tara iki ba, sakuna wan sulka lika sip ikras ba. Sakuna witinka ra lika sibrin lukma, wan sulka wan wîna tara sin Gehena ra sauhki tikaia sip ba” (Matiu 10:28 [TNM]).

      Makabi walanka nani: ¿Joiadá kupia karnakira kan ba nahki marikan? ¿Lukisma Jehova sip sa hilp mai munaia kupia karnakira kaia?

      2 King Nani 11:1-12:12; 2 Kronikas 21:1-6; 22:10-24:16.

  • Jehova, Jona wal ai kupia alki takaskisa
    Baibil wina smalkanka nani lan takisna
    • Inska tarka tara kum Jona lamara yawisa kabu ra rungwi ba ra

      SMALKANKA 54

      Jehova, Jona wal ai kupia alki takaskisa

      Asiria tawanka kum Ninibi nina mâki kan uplika nani ba saura pali kan. Jehova ai prapitka Jona ra adar yaban Ninibi ra wabia bara uplika nani ra wibia chens takaia. Kuna Ninibi ra waia watlikara, Jona plis wala ra plapan. Tawan kum ra wan nina Tarsis but kum ra uli.

      But ba kabu ra kan taim, pâsa tara kum krawan, bara but ra kan nani ba sibrin pali takan. Ai gâdka nani ra ai pura suni bara makabi walan: “¿Dîa muni naha wan takisa?”. Las ra, Jona win: “Yang pâtki mita. Jehova adar aikan ba daukaia apia dukiara plapisna. Pâsa tara takaskbia dukiara, liura ai lulks”. But uplika nani ba Jona ra liura lulkaia want apia kan, kuna witin kli makaban liura lulkbia. Baku kabu ra lulkan, bara pâsa tara ba takaskan.

      Jona lukan witin prubia. Kabu ra kau kau rungwi auya kan ba ra, Jehova ra ai pura sunan. Baku Jehova inska tarka tara kum blikan Jona ra langkaia, kuna ikras kan. Inska biara bilara, Jona Jehova ra ai pura sunan: “Pramis mai munisna piua sut ra bîlam walaia”. Jehova Jona ra raya ban bri kan inska biara bilara yu yumhpa bara ningkara yaban inska ba sauhka ra aikabi sakan.

      Jehova Jona ra swaki sakan, kuna baha ba ¿Ninibi ra wabia apia wiaia want kan? Apia. Jehova kli blikan, nanara lika Jona bîla walan. Bâra wan, upla saura nani ra win: “Jehova yu 40 bilara tawan ba sauhkaisa”. Sakuna diara bîla kaikras kan ba takan. Ninibi uplika nani ba bîla wali bara chens takan. Ninibi kingka ba ai uplika nani ra win: “Gâd ra bik taki makas bara kupiam laks, baku ban kra wan sauhkbia apia”. Jehova kaikan upla nani ba ai kupia lakan, ba mita sauhkras kan.

      Jona Ninibi ra auya

      Jehova tawan ba sauhkras kan ba mita, Jona praut takan. Minit kum luks: Jehova, Jona wal ai kupia alki takaskan bara umpira kaikan. Kuna Jona, Ninibi uplika nani ra umpira kaikras kan. Baha watlika ra, tawan wina lata tani ra wih pispis distika ra iwi bara praut takan. Ba wina, pispis ba lâwan bara Jona ai kupia baikan. Baku ba ra, Jehova witin ra win: “Man baha inma wahia ba kau tara kulkisma Ninibi uplika nani wal. Yang witin nani ra umpira kaikri, ba mita swakwi takan”. ¿Gâd Jona ra dîa smalkaia want kan? Ninibi uplika nani ba kau kulkanka tara brisa inma wahia ba wal.

      “Jehova [...] yawan wal witin ai kupia alki takaski brisa; kan witin brin daukras upla kumi kra sauhkan kabia, kuna upla sut ai daukanka saura wina ai kupia lakbia” (2 Pita 3:9 [TNM]).

      Makabi walanka nani ba: ¿Jehova Jona ra dîa smalkanka nani yaban? ¿Jona ra takan ba wina yawan dîa lan takisa?

      Jona 1:1-4:11.

  • Jehova insalka ba Ezequías ra kan kahbisa
    Baibil wina smalkanka nani lan takisna
    • Insal kum Asiria uplika kiampka mapara aiklabisa

      SMALKANKA 55

      Jehova insalka ba Ezequías ra kan kahbisa

      Asiria kingka lâka ba Israel kiamka 10 kingka lâka ba dakbi brin kan. Nanara, Asiria kingka Senaquerib, Juda kiamka wâl kingka lâka ba sim briaia want kan. Ba mita Juda tawanka kumi bani dakbi briaia tâ krikan. Kuna tawanka kau brin dauki kan ba sika Jerusalem. Jehova kan kahbi kan ba sika Senaquerib nu âpu kan.

      Ezequías Juda kingka ba, Senaquerib ra lalah ailal aibapan Jerusalem mapara aiklabia apia dukiara. Senaquerib lalahka ba brin, ban sakuna ai suldiarka karnakira nani blikan mapara aiklabia. Tawan uplika nani sirang iwan, kan Asiria uplika nani kau kau lamara bali kan. Bara, Ezequías win: “Si bripara. Asiria uplika nani ba karna sa, kuna Jehova kau karna wan daukbia witin nani ba wal”.

      Senaquerib ai bîla twatwilkra rabsaqué ba blikan, Jerusalem uplika nani lawaska kikaia. Rabsaqué ba lata tani ra takaski ai pura winan: “Jehova hilp mai munbia apia. Swipara Ezequías kunin mai munbia. Wan mihta wina gâd kumi sin kainam kahbia apia”.

      Ezequías dîa daukaia sapa Jehova ra makabi walan, bara Jehova pana win: “Rabsaqué ba dîa aisi ba wali sibripara. Senaquerib Jerusalem dakbi bribia apia”. Ba wina, Ezequías Senaquerib wina wauhtaya nani brin ba naku ulban kan: “Maipa bupara. Jehova swaki mai sâkbia apia”. Bara Ezequías ai pura sunan: “Jehova, du pali, swaki wan sâks bara upla sut nu takbia man baman Gâd kasakkira sma ba”. Bara Jehova pana win: “Asiria kingka ba Jerusalem ra dimbia apia. Yang tawanki ba kan kahbaisna”.

      Senaquerib luki kan tisku Jerusalem dakbi bribia. Kuna tihmia kum, Jehova insal kum blikan Asiria uplika nani kiampka ra, tawan lata tani ra kan ba. ¡Insal ba 185.000 suldiar ra ikan! King Senaquerib ai uplika kau karnakira nani ba lus tiwan, kau diara wala daukaia sip apia kan, lus tiwi ai watla ra mahka wan. Baku Jehova Ezequías bara Jerusalem kan kahban, pramis munan kan ba baku. Man Jerusalem ra kapram kaka, ¿Jehova ra kasak lukaia kapram?

      “Jehova ra yamni kulki uplika nani ba, ai insalka ba mita kan kahbi, swaki sakisa” (Lawana Nani 34:7 [TNM]).

      Makabi walanka nani: ¿Jehova Jerusalem ra nahki kan kahban? ¿Jehova man ra sin kainam kahbia lukisma?

      2 King Nani 17:1-6; 18:13-37; 19:1-37; 2 Kronikas 32:1-23.

  • Josías Gâd lâka ba latwan kaikisa
    Baibil wina smalkanka nani lan takisna
    • Safán king Josías ra karbanka ba aisi kaiki yabisa

      SMALKANKA 56

      Josías Gâd lâka ba latwan kaikisa

      Josías Juda ra king aimakan taim, 8 mani bri kan. Baha piua ra upla nani ba magia yus muni bara aidul nani mayuni kan. Josías 16 mani bri kan taim, lâ kat Jehova ra mayunaia want kan. Ba wina 20 mani bri kan taim, aidul bara altar nani kuntri aiska ra sauhkaia tâ krikan. Bara 26 mani bri kan taim, diara sut ridi daukan tempel kli paskaia.

      Hilquías prîs tara ba, Gâd Lâka wauhkataya karbanka ba tempel ra sakan. Ban kra baha karbanka ba Moses ulban kata ba. Safán, king âiulbrika ba, karbanka ba Josías ra brih wan bara ai bîla baikra tara wal aisi kaiki yaban. Josías walan bara ai tânka brin tawan uplika ba mani ailal bilara Jehova ra bîla walras kan. Baku ba ra, king Josías Hilquías ra win: “Jehova yawan nani wal ai kupia sauhkan sa. Witin wal aisas bara wan wibia yawan dîa daukaia ba”. Jehova prapitka mairin Huldá ra naha bîla yaban: “Juda uplika nani ba ai swin. Yang klala yabaisna, kuna Josías king kabia piua ra lika apia, kan witin bawikira sa”.

      Hilquías Gâd lâka bîla ba karbanka ba sakisa

      King Josías naha bîla walan taim, tempel ra wan bara Juda uplika sut asla prakan. Ba wina Jehova lâka ba upla nani sut mawan ra aisi kaikan. Josías bara tawan uplika ba pramis takan ai kupia aiska Gâd ra bîla walaia.

      Mani ailal kan Juda uplika nani ba Insal Luan Yua ba kulkras kan. Kuna Josías Lâ ra aisi kaikan Insal Luan Yua ba mani bani kulkaia kan, baku tawan uplika ra win: “Jehova dukiara, Insal Luan Yua liliaka kum bribia”. Ba wina, Josías adar yaban sakripais ailal ridi daukbia bara aiwawanra daknika kum tempel ra kabia. Baku, Brit Îs Mangkras Liliaka ba daukan yu 7 bilara. Insal Luan Yua kum baha baku daukras kan Samuil yua nani wina. Josías kasak pali Jehova Lâka ba latwan kaiki kan. ¿Bara man? ¿Jehova wina lan takaia laik sma?

      “Man bîlam ba, yang mini nani lampka kum sa, bara ingni kum sa yabalki ra” (Lawana Nani 119:105).

      Makabi walanka nani: Gâd lâka ra dîa ulban kan ba nu takan taim, ¿King Josías ba dîa daukan? ¿Jehova Josías dukiara dîa luki kan?

      2 King Nani 21:26; 22:1-23:30; 2 Kronikas 34:1-35:25.

  • Jehova Jirimaya ra smalkaia blikisa
    Baibil wina smalkanka nani lan takisna
    • Jirimaya slaubla sumika kum baikisa tawan almukka nani mawan ra

      SMALKANKA 57

      Jehova Jirimaya ra smalkaia blikisa

      Jehova Jirimaya ra wahbi sakan Juda tasbaya ra prapit kaia. Baha ra iwi uplika nani ra smalkaia blikan bara maisa pakbia diara saura dauki ba swibia. Kuna Jirimaya Jehova ra pana win: “Kau wahma lupia sna, upla ailal mawan ra turi aisaia sip apia sna”. Jehova pramis munan: “Si bripara, yang hilp mai munamna bara mai wimna dîa smalkaia sma ba”.

      Jehova Jirimaya ra win tawan almukka nani ra asla prakbia, slaubla sumika kum witin nani mawan ra baiki bara wibia: “Naha sim baku Jerusalem ra takaisa”. Jirimaya baha daukan taim, tawan almukka nani praut takan. Prîs kum nina Pashur Jirimaya ra prukan, mina bara mihta nani tat ra priski swin. Jirimaya tihmia aiska sip aiawras kan. Pashur yauhkika titan ra lanhkan. Bara Jirimaya win: “Yang kau sip apia sna. Smalkamna apia”. Kuna ¿rait pali baha daukan? Apia. Jirimaya pain luki kaiki bara win: “Jehova bîla ba kupi ra pauta klauhan kum baku sa. Smalkaia swimna apia”. Baku ba ra, Jirimaya upla nani ra ban maisa paki kan.

      Mani ailal luan bara king raya kum Juda ra king aimakan. Prîs bara prapit kuninkira nani ba Jirimaya smalkanka ba misbara kaiki kan. Baha mita tawan wihtka nani ra win: “Naha waitnika ba pruaia sa”. Jirimaya win: “Ai ikma kaka, waitna pâtkas kum ra ikma. Yang smalkanki ba Jehova wina sa, yang kupi wina lika apia”. Tawan wihtka nani baha walan taim aisan: “Naha waitnika na pruaia apia sa”.

      Ébed-Mélec bara waitna wala nani Jirimaya ra liwanhta wina sakisa

      Jirimaya ban smalki kan, kuna naha taim, wihta nani ba ai kupia saura baiki king ra makaban ikbia. King ba pana win: “Dîa daukaia want sma ba witin ra dauks”. Baku, alki liwanhta pakni drapapa ailal bri kan ba ra lulkan baha ra prubia wisi. Jirimaya tawa tawa, drapapa ra rungwi kan.

      Ba wina king dukia dadaukra wihtka kum Ébed-Mélec nina mâki kan ba king ra win: “Wihta nani ba Jirimaya ra liwanhta kum ra lulkan. Yawan bâra swibia kaka, prubia”. King ba adar yaban Ébed-Mélec ra waitna 30 brih wabia bara Jirimaya ra liwanhta wina sâkbia. Jirimaya takaskras ban smalki kan. ¿Rait apia man witin baku kaia want sma?

      “Upla sut mita yang tâiwan misbara mai kaikbia sakuna ya ya tnata kat ban bapi bubia ba, baha lika swaki sakan kabia” (Matiu 10:22).

      Makabi walanka nani: ¿Jirimaya ra dîa hilp munan wahma lupia wina bîla wawalra kaia? ¿Jirimaya smalki ba swibia dukiara ya trai kaikan?

      Jirimaya 1:1-19; 19:1-11; 20:1-13; 25:8-11; 26:7-16; 38:1-13.

  • Jerusalem sauhkanka ba
    Baibil wina smalkanka nani lan takisna
    • Jerusalem bara tempel ba amisa

      SMALKANKA 58

      Jerusalem sauhkanka ba

      Juda uplika nani ba aima ailal Jehova ra swin bara aidul nani ra mayunan. Baha manka nani piua ra, Jehova trai kaikan prapit ailal bliki hilp munaia. Sakuna upla nani ba bîla walras kan bara lawaska kiki kan. Jehova aidul lâka âpu daukaia want kan. ¿Nahki daukbia?

      Nabucodonosor, Babilon kingka ba, kuntri kum bara wala dakbi bri kan. Aima pas Jerusalem dakbi brin taim, king Joaquín, wihta, war aiklaklabra, bara diara papaskra nani ra alkan, bara Babilon ra brih wan. Jehova tempelka dukia manakira nani sin brih wan. Ba wina, Nabucodonosor lukan Sedequías ba Juda kingka kabia.

      Tâ krikanka ra king Sedequías Nabucodonosor ra bîla wali kan. Kuna prapit kuninkira nani bara kuntri lamara uplika nani ba Sedequías ra wi kan Babilon mapara bubia. Jirimaya maisa pakan: “Mapara buma kaka, prura, plun wahwan bara siknis nani Juda ra takbia”.

      Mani 8 luan ba ra, king Sedequías ba Babilon mapara buan, bara baha dukiara Idsip war aiklaklabrika nani hilpka makaban. Baku ba ra, Nabucodonosor ai war aiklaklabrika nani blikan Jerusalem mapara aiklabaia. Babilon war aiklaklabrika nani ba tawan aiska kutban. Jirimaya Sedequías ra win: “Jehova win Babilon uplika nani mapara buras sma kaka, man bara tawan ba swakbia. Kuna mapara buma kaka, witin nani Jerusalem ba angkbia bara silak uplika baku mai brih wabia”. Sedequías pana win: “¡Yang mapara aiklabamna!”.

      Mani kum bakriki ningkara, Babilon uplika nani Jerusalem kutbanka nani ba pîs kum slingban. Bahak tawan ra dimi bara angkan. Tempel ba sin angkan, upla ailal ikan bara upla tausin nani silak ra brih wan.

      Sedequías Jerusalem wina plapan, kuna Babilon uplika nani nina bliki Jeriko lamara alkan bara king Nabucodonosor ra brih wan. King ba Sedequías ra taibi munan kaikbia nahki ai luhpia nani iki ba. Ba wina, blain dauki silak ra mangkan. Sedequías bahara pruan. Kuna Jehova Juda uplika nani ra naha pramiska daukan: “Wamtla ra kli mai brih balamna Jerusalem ra mani 70 lubia taim”.

      ¿Babilon ra brih wan wahmika nani ra dîa takbia? ¿Jehova ra ban kasak kabia?

      “Jehova Gâd, karnika sut brisma ba, lâ daukankam nani ba kasak bara wapni sa” (Param Marikan 16:7 [TNM]).

      Makabi walanka nani: ¿Nabucodonosor ba ya kan? ¿Jerusalem tawanka ra dîa munan? ¿Sedequías ba ya kan?

      2 King Nani 24:1, 2, 8-20; 25:1-24; 2 Kronikas 36:6-21; Jirimaya 27:12-14; 29:10, 11; 38:14-23; 39:1-9; Isikiel 21:27.

  • Wahma 4 ba Jehova bîla wali daukisa
    Baibil wina smalkanka nani lan takisna
    • Daniel, Ananías, Misael bara Azarías piaia want apia sa king pata ba

      SMALKANKA 59

      Wahma 4 ba Jehova bîla wali daukisa

      Nabucodonosor Juda wihtka nani Babilon ra brih wan, bara witin nani king lamara warkka taki nani lalka kum mihta ra mangkan Aspenaz nina mâki kan. Baku sin, adar yaban wark tatakra lalka ba wahma nani wîna tara yamni sinska yari nani ra plikbia baha wihtka nani tila ba wina. Naha wahmika nani skul pain kum briaia kan mani yumhpa bilara, Babilon ra kulkanka tara warkka briaia dukiara. Babilon bîla aisanka acadio ba aisi kaikaia, ulbaia bara aisaia lan takaia kan. King watla ra plun kahbi kan ba sim pata ba piaia kan. Naha wahmika nani tila ba wina Daniel, Ananías, Misael bara Azarías nina mâki kan. Kuna Aspenaz Babilon uplika nani nina yaban: Beltsasar, Sadrac, Mesac bara Abednego. ¿Baha skulka briaia kan ba lukisma sip kan Jehova wina laihura sakaia?

      Naha wahmika walhwal want kan Jehova bîla wali daukaia. Witin nu kan king pata ba piaia apia kan, kan Jehova lâka nani ba saura kulki kan baha pata nani kum kum piaia. Ba mita, Aspenaz ra makaban: “Du pali, taibi wan munpara king pata piaia”. Kuna Aspenaz pana win: “Plun pain piras sma kaka, king ba kaikbia siknis sma, bara ai ikbia”.

      Daniel lukanka kum sakan. Main kakaira ra win: “Du pali, upan âpu pata bara lî baman wanki bas yu 10 bilara. Ba wina king pata pi wahmika nani wal praki wan kaiks”. Main kakaira ba pain lukan.

      Yu 10 luan taim, Daniel bara ai pânika nani wîna tara ba kau yamni kan wahma wala nani ba wal. Jehova lilia pali kan witin nani wal, kan ai bîla wawalra nani kan. Baku sin Daniel ra sins lâka yan nakra ra marikanka bara yapri sauhkanka nani tânka briaia dukiara.

      Mani yumhpa skulka ba danh takan taim, Aspenaz Nabucodonosor mawan ra wahma nani ba brih wan. King ba witin nani wal aisan bara tânka brin Daniel, Hananías, Misael bara Azarías kau sinska yari kan wahma wala nani ba wal. Baku wahbi sakan ai lamara wark takbia dukiara. Ba wina, king ba aima ailal diara tara nani dukiara lukanka makabi kan. Jehova sins lâka kau yaban king uplika sinskira bara mago wala nani ba wal.

      Daniel, Ananías, Misael bara Azarías ai kuntrika ra apia kan, kuna piua sut ai kupia krauki kan Jehova uplika kan ba. ¿Bara man? Aisikam nani man wal apia sa taim, ¿Ban Jehova ra kupiam krauki kama?

      “Wahma sma ba ra wisi, upla nani mita yarka mai kulkras kabiara; sakuna tânkam ba ni lalukra nani ra lâ yabi bas, bîlam aisisma ba wal, taukisma ba wal, latwan lâka, kasak lukan lâka bara sunu lâka ni sin” (1 Timoti 4:12).

      Makabi walanka nani: ¿Daniel bara ai pânika nani dîa muni Jehova bîla walan? ¿Jehova nahki witin nani ra hilp munan?

      Daniel 1:1-21.

  • King lâka kum ban kaia ra ban kabia
    Baibil wina smalkanka nani lan takisna
    • King Nabucodonosor kusbi paskan lilkika tara walpa kum mita sauhki ba wal yapri sauhkan kaikisa

      SMALKANKA 60

      King lâka kum ban kaia ra ban kabia

      Tihmia kum king Nabucodonosor yapri sauhkan aihka kum kaikan, baha luki sip yapras kan. Mago nani ra wini bara win: “Yapri sauhkan kaikri ba ai wis”. Witin nani pana win: “King tara, yapri sauhkankam ba wan wis”. Kuna king ba pana win: “¡Apia! Yapri sauhkanki ba man nani ai wis. Ai wiras sma kaka, mai ikamna”. Kli makaban: “Kuna yapri sauhkankam ba wan wis, bara ningkara tânka ba mai wimna”. Witin pana win: “Kunin ai munaia trai kaikisma. ¡Yapri sauhkanki ba ai wis!”. Witin nani pana win: “Na tasba ra upla kumi sin âpu sa makabisma ba daukaia. Sip apia sa daukaia”.

      Nabucodonosor ai kupia baiki bara adar yan kuntri bilara sinskira nani ba sut ikbia. Baku Daniel, Sadrac, Mesac bara Abednego ra sin ikaia kan. Kuna Daniel king ra taim makaban. Baku, witin bara ai pânika nani Jehova ra ai pura sunan hilp munbia. ¿Jehova dîa daukan?

      Jehova Daniel ra marikan Nabucodonosor yapri sauhkanka ba nakra ra marikanka kum ra, bara dîa tânka ba win. Yu wala, Daniel king dukia dadaukra ra wan bara win: “Sinskira nani kumi sin ikpara. Yang sip sna king yaprisauhkanka ba tânka wiaia”. Dukia dadaukra ba Daniel ra brih wan Nabucodonosor mawanra, Daniel king ra win: “Gâd naika piua ba mamrikan. Naha sa yaprisauhkankam ba: Gul ni kusbi paskan lal lilkika tara kum kaikram, lama bîla bara klahkla nani ba silbar kan, maisa bara kuhma nani ba bras kan, braka nani ba ayan kan bara mina nani ba ayan slaubla wal miks munan kan. Ba wina, il kum wina walpa kum takan bara lilka tara mina ra karna pali prukan. Lilka tara ba baiwi pukpuka takan, bara pâsa ba brih wan. Walpa ba il tara kum taki tasba aiska banhkan”.

      Ba wina, Daniel win: “Yapri sauhkan tânka ba naha sa: kingkam lâka ba sika gul lal ba. Silbar pîska ba king lâka kum ninamra takbia ba. Bras ba king lâka wala kabia, ningkara balbia ba, bara tasba aiska purara king aimakbia. King lâka wala aula ba karna pali kabia ayan baku. Las ra king lâka tar baiwan kum kabia pîska karna bri kabia ayan baku, pîska swapni bri kabia slaubla baku. Walpa il kum takan ba Gâd kingka lâka sa, king lâka wala nani sut ra sauhkbia bara ban kaia ra ban kabia”.

      Nabucodonosor Daniel mawan ra ai lula kriki ai lal makupi bara win: “Man Gâdkam yapri sauhkanki ba param sakan. Witin baku gâd wala âpu sa”. Daniel ra ikaia watlikara, Nabucodonosor sinskira nani sut lalka mangkan bara Babilon purara wihta tara mangkan. ¿Kaikram Jehova nahki Daniel pura sunra wali hilp munan ba?

      “King nani sut plis kumi ra asla daukan, bara pliska ba Hibru bîla ra Armagedan mâkisa” (Param Marikan 16:16).

      Makabi walanka nani: ¿Nabucodonosor yapri sauhkanka tânka ba Daniel nahki nu takan? ¿Yapri sauhkanka ba dîa tânka kan?

      Daniel 2:1-49.

  • Lilka ba mawan ra bawi banhras sa
    Baibil wina smalkanka nani lan takisna
    • Sadrac, Mesac bara Abednego gul lilkika mawanra bawras sa

      SMALKANKA 61

      Lilka ba mawan ra bawi banhras sa

      King Nabucodonosor ba lilka wal yapri sauhkanka kaikan ba wina, adar yaban gul wal lilka tara kum paskbia. Dura langnika ra bapan bara kuntri uplika kulkanka tara bri nani sut ra, Sadrac, Mesac bara Abednego sin baha mawan ra asla prakan. King ba adar yaban: “Trumpit, arp bara miusik walma taim, lilka ba mawan ra bawaia sma. Ya ya daukras kabia kaka pauta klauhan kubuska ra klala yaban kabia”. ¿Dîa lukisma? ¿Hibru yumhpa ba lilka tara mawan ra bawbia? ¿Apia kaka Jehova ra baman mayunbia?

      Bara, king ba miusik kangbaia adar yaban. Sut bawi lilka ba mayunan. Kuna Sadrac, Mesac bara Abednego mayunras kan. Waitna kum kum kaikan bara king ra win: “Baha hibruka yumhpa lilka ba mayunras”. Nabucodonosor wahmika yumhpa ra winan bara win: “Sans wala kum maikaisna lilka ba mayuni banhma dukiara. Daukras sma kaka, pauta klauhi kubuska tara ra mai lulkamna. Bara gâd kumi sin mihti wina swaki mai sâkbia apia”. Witin nani pana win: “Yang nani sans wala nit âpu sna. Wan Gâdka sip sa swaki wan sakaia. Swaki wan sakras kabia sin, king tara, lilka ba yang nani mayunamna apia”.

      Nabucodonosor ai kupia baikan. Ai uplika nani ra win: “¡Kubus ba aima 7 taim kau lapta dauks!”. Ba wina ai suldiarka nani ra adar yan: “Naha waitnika nani mihta priski bahara lulks”. Kubus ba lapta pali kan suldiar nani ba lamara wan taim prui banhwan. Hibru nani yumhpa ba pauta ra kauhan. Ba wina, Nabucodonosor kubus lamara wan, bara upla walhwal wapi kan kaikan yumhpa watlika ra. Sirang pali iwi bara ai hilp mamunra nani ra makabi walan: “¿Yawan waitna yumhpa pauta ra lulkan apia? Walhwal kaikisna, ¡bara kum ba insal talia sa!”.

      Nabucodonosor kubus lamara kau wih ai pura winan: “¡Laih pura Gâdka dukia dadaukra nani, bal taks!”. Sut sirang iwan Sadrac, Mesac bara Abednego pauta wina bal takan taim, bara witin nani ra diara kumi sin takras kan. Ai taya, tawa bara prâkka amras kan, kiasma kîa sin âpu kan.

      Nabucodonosor win: “¡Sadrac, Mesac bara Abednego Gâdka ba tara sa! Ai insalka kum blikan swaki sâkbia. Witin nani Gâdka baku gâd wala âpu sa”.

      Hibru yumhpa ba wilin kan Jehova ra kasak kaia, dîa takbia kra sin. ¿Man witin nani baku kasak kaia want sma?

      King Nabucodonosor Sadrac, Mesac bara Abednego pauta wina bal takan amras kan kaiki sirang iwisa

      “Jehova Gâdkam ra lulam kriki puram suni mayunma, bara witin dukia baman sin daukma” (Matiu 4:10 [TNM]).

      Makabi walanka nani: ¿Sadrac, Mesac bara Abednego dîa ba daukras kan? ¿Jehova dîa daukan swaki sakaia dukiara?

      Daniel 3:1-30.

  • King lâka kum ba dus tara kum baku sa
    Baibil wina smalkanka nani lan takisna
    • Nabucodonosor yapri sauhkan dusa ba klakisa

      SMALKANKA 62

      King lâka kum ba dus tara kum baku sa

      Tihmia kum, Nabucodonosor ba sirang iwan yapri sauhkan kum kaikan ba. Sinskira nani ra winan yapri sauhkan ba tânka wibia dukiara, kuna kumi sin tânka wiaia sip apia kan. Las ra, king ba Daniel wal aisan.

      Nabucodonosor Daniel ra win: “Yapri sauhkan ra dus kum pâwi kasbrika kat alkan kaikri. Tasba pîska bani wina sip kan kaikaia. Wahia painkira nani bara mâ nani bri kan. Daiwan nani ai distika ra ris bri kan, daiwan tnawira nani dusa tnawa ra ai watla mâki kan. Ba wina, insal kum heven wina bal iwan bara ai pura wini aisan: ‘¡Dusa ba bara tnawa nani ba klaks! Kuna playa pîska kum wakia nani wal swis. Baku ba ra ayan bara bras kiwka wal wilks. Dusa kupia ba chens takbia. Waitna kupia kum apia kabia, kuna daiwan kupia kum bribia. Bara piu 7 lubia. Upla sut ai tânka bribia Gâd ba King sa bara witin king lâka kum yabaia sip sa yaura witin yabaia lukbia ba’”.

      Jehova yapri sauhkanka tânka ba Daniel ra win. Daniel yapri sauhkan tânka ba brin taim, sirang iwi, aisan: “King tara, baha yapri sauhkanka ra kaikram ba waihlam nani ra takbia kaka pain kabia, kuna man ra mai takaisa. Dus tara klakan ba sika man. Kingkam lâka tikma bara latara daiwan wail baku inma wahia pima. Kuna insal ba win plamaya pîs kum wakia nani wal swibia. Baha tânka ba kli king kama”.

      Mani kum ningkara, Nabucodonosor ai watla bahna ra kirhbi kan bara Babilon prana ba kaiki witin win: “¡Tawan pranakira paskri! ¡Yang kau tara sna!”. Baha aisi kan ba ra, heven wina bîla baikra kum witin ra win: “¡Nabucodonosor! Kingkam lâka ba lus tiwram”.

      Ba minitka ra, Nabucodonosor krisi takan bara daiwan wail kum baku takan. Baku king watla wina kangban bara latara daiwan nani tilara iwan. Ai tawa yari pâwan bara yakal tnawa talia kan, ai asmala nani yari takan tnawira kum asmala nani baku.

      Mani 7 luan, Nabucodonosor kli upla sinska brin, bara Jehova Babilon kingka kaia kli mangkan. Baku ba ra Nabucodonosor aisan: “Jehova ra mayunisna, heven Kingka ba. Upla tara puli nani ra witin swira daukisa. Nanara yang nu sna Jehova ba King sa bara witin king lâka kum yabaia sip sa yaura witin yabaia lukbia ba”.

      “Praut lâka ninara sauhki tikan lâka sin aula; pura luaia spiritka ba ninara, kauhanka tara sin balisa” (Sins Lâka 16:18).

      Makabi walanka nani: ¿Nabucodonosor yapri sauhkanka ba dîa tânka kan? ¿Nabucodonosor baha wina dîa lan takan?

      Daniel 4:1-37.

  • Utla bila kutbanka ra ulbanka ba
    Baibil wina smalkanka nani lan takisna
    • Mihta kum bîla blikanka kum utla tnaya ra ulbisa

      SMALKANKA 63

      Utla bila kutbanka ra ulbanka ba

      Piu kum luan, Belsasar Babilon kingka aimakan. Tihmia kum, ai uplika nani tausin dukiara plun tara kum daukan. Kuntri uplika kau tara nani bâra kan. Bara ai dukia dadaukra nani ra adar yan gul kapka nani Nabucodonosor Jehova tempelka wina brih balan ba sâkbia. Belsasar bara ai uplika nani kapka nani yus munan diaia dukiara bara ai gâdka nani ra mayuni banhwi kan. Ban wina, upla mihta kum takan bara bîla aihkakira kum kum ba piaia pliska kutbanka ra ulbi kan.

      Belsasar sirang iwan. Ai magoka nani ra wini pramis munan: “Ya ya kra bîla nani na tânka ai wibia kaka, Babilon waitnika tara nani tilara yumhpika ba man kama”. Trai kaiki banhwan, kuna bîla blikan ba kumi sin sip apia kan tânka wiaia. Ba wina kwin ba balan bara win: “Waitna kum nina Daniel Nabucodonosor ra yapri sauhkan bara bîla aihka nani tânka aisi wi kan. Witin sip sa naha bîla nani tânka ba mai wiaia”.

      Daniel king mawanra wan. Wan taim, Belsasar witin ra win: “Naha bîla nani aisi kaiki tânka wiaia sip sma kaka, gul lilurka kum maikamna bara Babilon waitnika tara nani tilara yumhpika ba man kama”. Daniel pana win: “Prisant nani want apia sna. Kuna bîla nani tânka ba mai wimna. Nabucodonosor aisikam ba, tara papulra kan, bara Jehova bawikira kaia smalkan. Man nu sma witin ra dîa nani takan ba, kuna ban Jehova ra rispik munras sma. Baku ai tempelka gul kapka nani yus munram wain diaia dukiara. Ba tâwan Gâd naha bîla nani ulban: MENÉ, MENÉ, TEKEL bara PARSÍN. Tânka ba Media bara Persia uplika nani Babilon dakbi bribia, bara man king apia kama”.

      Ciro suldiarka nani Babilon durka nani ra waia dukiara awala ba luisa

      Sip apia talia kan upla kum ba Babilon dakbi bribia. Tawan ba kutbanka tara nani bara awala tihu kum wal kan kahban kan. Kuna baha sim tihmika Media bara Persia uplika nani Babilon mapara aiklaban. Ciro, Persia kingka ba, awala laya ba tnaya ra lakan suldiar nani ba tawan durka nani kat waia sip kabia dukiara. Bahara wan taim, ¡durka nani kwawan kan! Suldiar nani ba isti pali mapara aiklaban, tawan ba dakbi brih bara king ra sin ikan. Nanara Ciro ba Babilon kingka aimakan.

      Ai kingka lâka pas manka ra, Ciro maisa pakan: “Jehova Jerusalem ra ai tempelka ba kli paskamna ai win. Ju nani hilp munaia want ba sip sa waia”. Ba mita, Jerusalem sauhkan 70 mani luan ningkara, ailal ai tasbaya ra kli tawi wan. Baku Jehova pramiska ba aimakan. Baku, Ciro gul bara silbar kapka nani ba kli yaban, bara Nabucodonosor diara wala nani tempel wina brih wan kan ba sin. ¿Kaikram Jehova nahki Ciro ra yus munan ai uplika nani ra hilp munaia?

      “¡Pat kauhan, pat kauhan Babilon tara ba! Nanara witin na dibil nani bara pirit saura nani watla takan sa” (Param Marikan 18:2).

      Makabi walanka nani: ¿Utla bila kutbanka ra ulbanka takan ba dîa tânka kan? ¿Jehova Ciro ra dîa daukbia win?

      Esdras 1:1-11; Daniel 5:1-30; Aiseya 44:27-45:2; Jirimaya 25:11, 12.

  • Daniel layan nani watla ra
    Baibil wina smalkanka nani lan takisna
    • Waitna tatumra nani Daniel ra kaikan windar kum mawan ra ai pura sunisa

      SMALKANKA 64

      Daniel layan nani watla ra

      Darío Media wina ba, Babilon kingka wala kan. Nu takan Daniel baku wala âpu sa. Witin kuntri waitnika kulkanka tara bri nani tâ briaia mangkan. Naha waitnika nani ba Daniel ra tumi bara ikaia luki kan. Nu kan Daniel Jehova ra yu kumi ra aima yumhpa ai pura suni kan, ba mita Darío ra win: “King tara, lâ kum mangkaia sa, upla sut man ra baman ai pura sunaia. Ya, lâka ba alki daukras sa kaka, layan nani watla ra lulkan kaia sa”. Darío baha pain kaikan, bara lâka ba sain munan.

      Daniel lâ raya ba nu takan taim, ai watla ra wan. Bahara kan taim, ai lula kriki windar kum kwâkan ba mawan ra Jehova ra ai pura sunan. Baha waitnika tatumra nani ba isti ai watla ra diman bara ai pura suni kan kaikan. Bara baku, plapi Darío ra wih win: “Daniel bîlam walras sa. Yu bani aima yumhpa ai Gâdka ra ai pura sunisa”. Darío Daniel ra pain kaiki kan bara ikaia want apia kan. Yu aiska luki tauki kan nahki swaki sakaia, kuna witin sin sip apia kan lâ pat sain munan ba chens munaia. Ba mita diara wala daukaia âpu kan, adar yan Daniel ra layan kraskira nani watla ra lulkbia.

      Baha tihmika, Darío trabil taki luki kan Daniel dukiara bara yapras kan. Titan ra, layan watla ra plapi wan, kaiki bara ai pura wini aisan: “¡Daniel! ¿Gâdkam swaki mai sakan?”.

      Darío bîla baikra kum walan. Aisan ba Daniel kan: “Jehova insalka layan nani bîla prakan, bara diara ai munras”. Darío lilia takan bara adar yan baha wina sâkbia. Daniel taya ba kurban kumi sin âpu bal takan. Ba wina, king ba adar yan: “¡Layan watla ra waitnika nani ba lulks Daniel ra dahra sakan ba!”. Lulkan taim, layan nani ba isti pali pin.

      Darío ai uplika nani ra naha adarka yan: “Upla sut Daniel Gâdka ra rispik munaia sa. Witin layan nani wina swaki sakan”.

      ¿Bara man? ¿Yu bani Jehova ra Daniel baku puram sunisma?

      Daniel layan nani watla ra

      “Jehova kaikisa witin ra luki uplika nani ba, traika kaikanka wina swaki sakisa” (2 Pita 2:9 [TNM]).

      Makabi walanka nani: ¿Aima yumhpa yu bani Daniel dîa dauki kan? ¿Jehova Daniel ra swaki sakaia dukiara dîa daukan?

      Daniel 6:1-28.

Miskitu bîla ra Ulbi sakanka nani (1996-2025)
Prakaia
Dimaia
  • miskitu
  • Blikaia
  • Kau laik ba
  • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
  • Nahki yus munaia
  • Nahki yus munaia raitka ba
  • Internet dukiara wahbi sakanka wala nani
  • JW.ORG
  • Dimaia
Blikaia