Имаш право да избереш

Еден денешен медицински пристап (наречен анализа ризик/корист) им олеснува на лекарите и на пациентите да соработуваат во избегнувањето терапија со крв. Лекарите ги одмеруваат факторите како што се ризиците од извесен лек или хируршки зафат, како и веројатните користи. Пациентите можат исто така да учествуваат во една таква анализа.

Да видиме еден пример кој им е познат на луѓето во многу места — хронично воспаление на крајници. Ако би имал ваков проблем, веројатно би отишол на лекар. Всушност, би можел да се консултираш со двајца лекари, затоа што здравствените стручњаци честопати препорачуваат да се добие и второ мислење. Едниот би можел да препорача хируршки зафат. Тој изложува во кратки црти што значи тоа: должината на болничкиот престој, колку тоа ќе боли и трошокот. Во врска со ризиците, тој ти вели дека не се вообичаени тешки крвавења и дека многу ретко доаѓа до смрт при една таква операција. Но, лекарот кој го дава второто мислење, те поттикнува да се обидеш со терапија со антибиотици. Тој го објаснува видот на медикаментот, веројатноста од успех и трошокот. Во поглед на ризикот, тој вели дека малкумина пациенти имаат реакции на медикаментот кои биле опасни по животот.

Секој компетентен лекар веројатно ги разгледувал ризиците и користите, но сега ти мораш да ги одмериш ризиците и можните користи, како и другите фактори кои ти најдобро ги познаваш. (Ти си во најдобра положба да ги разгледаш таквите аспекти како што е твојата емоционална или духовна сила, семејните финансии, влијанието врз семејството, како и твојата лична етика.) Потоа донесуваш одлука. Веројатно даваш информирана согласност за едниот вид терапија, а го одбиваш другиот.

Ова би било така дури и ако вашето дете било тоа кое имало хронично воспаление на крајниците. Вам, како родители полни со љубов, кои сте најдиректно погодени и кои ќе бидете одговорни да се справите со последиците, во кратки црти ќе ви бидат изложени ризиците, користите и терапиите. Откако сте ги разгледале сите аспекти, можете да направите информиран избор во врска со оваа работа, во која е вклучено здравјето на вашето дете, па дури и неговиот живот. Можеби се согласувате со хируршкиот зафат, но не и со неговите последици. Други родители би можеле да се решат за антибиотици со нивните ризици. Како што лекарите се разликуваат во нивните совети, така и пациентите или родителите се разликуваат во поглед на тоа што тие мислат дека е најдобро. Тоа претставува едно разбирливо обележје при правењето информиран (ризик/корист) избор.

А, како е со употребата на крв? Никој кој објективно ги испитува фактите не може да порекне дека трансфузијата на крв вклучува огромен ризик. Д-р Чарлс Хагинс, кој е директор на трансфузиолошката служба во големата Општа болница во Масачусетс, убаво го објаснил тоа: „Крвта никогаш не била побезбедна. Но, таа мора да се смета за неизбежно небезбедна. Таа е најопасната материја што ја користиме во медицината“ (The Boston Globe Magazine, 4 февруари 1990).

Со добра причина, медицинскиот персонал бил советуван: „Неопходно е повторно да се процени ризичниот дел од односот корист/ризик за трансфузијата на крв и да се бараат алтернативи“ (нагласено од нас) (Perioperative Red Cell Transfusion — Периоперативна трансфузија на црвени крвни зрнца, конференција на Националните институти за здравје, 27—29 јуни 1988).

Лекарите може да не се согласуваат во поглед на користите или ризиците од употребата на крвта. Некој може да дава многу трансфузии и да биде уверен дека вреди да се ризикува. Друг може да мисли дека ризиците се неоправдани, бидејќи имал добри резултати со бескрвната постапка. Меѓутоа, конечната одлука, како пациент или родител, мора да биде твоја. Зошто баш твоја? Затоа што е вклучено твоето (или на твоето дете) тело, живот, етика и многу важниот однос со Бог.

СЕ ПРИЗНАВА ТВОЕТО ПРАВО

На многу места денес, пациентот има неповредливо право да одлучи какво лечење ќе прифати. „Законот за информирана согласност се темели на две претпоставки: прво, дека пациентот го има правото да добие доволно информации за да донесе информиран избор во врска со препорачаното лечење; и второ, дека пациентот може да избере да ја прифати или да ја одбие препораката на лекарот . . . Доколку не се смета дека пациентите го имаат правото да кажат не, исто како и да, па дури и условно да, се губи голем дел од принципот за информирана согласност“ (Informed Consent—Legal Theory and Clinical Practice — Информирана согласност — Правна теорија и клиничка пракса, 1987).a

Некои пациенти наидувале на отпор кога се обидувале да го искористат своето право. Можеби тоа бил некој пријател кој имал цврсти уверувања во врска со оперирањето на крајниците или со антибиотиците. Или, пак, можеби некој лекар е убеден во исправноста на својот совет. Некој медицински службеник можеби не се согласил дури и поради правни или финансиски интереси.

„Многу ортопеди одлучуваат да не ги оперираат пациентите [Сведоци]“, вели д-р Карл Л. Нелзон. „Ние веруваме дека пациентот го има правото да одбие каков и да било вид медицинска терапија. Ако е технички можно да се изврши безбеден хируршки зафат а да се исклучи некое одредено лечење, како што е трансфузија, тогаш тоа треба да постои како една можност“ (The Journal of Bone and Joint Surgery, март 1986).

Обѕирниот пациент нема да врши притисок врз лекарот да употреби терапија во која лекарот не е вешт. Сепак, како што забележал д-р Нелзон, многу лекари кои се предадени на својата професија, можат да се прилагодат на верувањата на пациентот. Еден германски службеник советувал: „Лекарот не може да одбие да даде помош . . . резонирајќи дека кај Јеховините сведоци не му стојат на располагање сите медицински алтернативи. Тој сѐ уште е должен да даде помош дури и кога му се намалени приодите за тоа“ (Der Frauenarzt, мај—јуни 1983). На сличен начин, болниците не постојат само за да заработуваат пари туку и за да им служат на сите луѓе без дискриминација. Католичкиот теолог Ричард Џ. Дивајн наведува: „Иако болницата мора да го вложи секој друг медицински напор за да го зачува животот и здравјето на пациентот, таа мора да гарантира дека медицинската грижа не ја повредува [неговата] совест. Освен тоа, таа мора да ги избегнува сите облици на принуда — од ласкаво убедување на пациентот па до добивање судски налог за присилно давање трансфузија на крв“ (Health Progress, јуни 1989).

ПОРАДО ОТКОЛКУ СУДОВИТЕ

Многу луѓе се сложуваат дека судот не е место за лични медицински прашања. Како би се чувствувал ти ако избереш терапија со антибиотици, но некој се обрати на суд за да те присили на оперативно отстранување на крајниците? Некој лекар можеби сака да го даде она за кое мисли дека е најдобра нега, но тој не е должен да бара законско оправдување за да ги гази твоите основни права. А бидејќи Библијата го става воздржувањето од крв на истото морално ниво како и избегнувањето блуд, да се присилува еден христијанин да земе крв би било исто што и принуден секс — силување (Дела 15:28, 29).

Сепак, книгата Informed Consent for Blood Transfusion (Информирана согласност за трансфузија на крв, 1989) известува дека некои судови се толку многу вознемирени кога некој пациент е спремен да прифати извесен ризик поради своите верски права, „што донесуваат некои правни исклучоци — правни измислици, ако сакате — за да овозможат да се даде трансфузија“. Тие можеби се обидуваат да се оправдаат велејќи дека се работи за бременост или дека има деца кои треба да се издржуваат“. „Тоа се правни измислици“, вели книгата. „Компетентните возрасни имаат право да одбијат лечење.“

Некои кои инсистираат на трансфузија на крв, го игнорираат фактот дека Сведоците не ги одбиваат сите видови терапии. Тие отфрлаат само еден вид терапија, за која дури и стручњаците велат дека е полна со опасности. Обично, еден медицински проблем може да се реши на различни начини. Едниот го има овој ризик, а другиот оној. Може ли еден суд или некој лекар татковски да знае кој ризик е „во твој најдобар интерес“? Ти си тој кој треба да го просуди тоа. Јеховините сведоци се цврсти во тоа дека не сакаат некој друг да одлучува за нив; тоа е нивна лична одговорност пред Бог.

Ако некој суд те присили на некаков одвратен третман, како би можело тоа да влијае врз твојата совест и врз важниот елемент — врз твојата волја за живот? Д-р Конрад Дребингер напишал: „Сигурно би претставувало еден погрешно сфатен облик на медицинска амбиција кој би довел некого до тоа да присили еден пациент да прифати дадена терапија, отфрлајќи ја неговата совест, лечејќи го физички, а задавајќи ѝ смртоносен удар на психата“ (Der Praktische Arzt, јули 1978).

ГРИЖА ЗА ДЕЦАТА ПОЛНА СО ЉУБОВ

Кај судските случаи во врска со крвта главно се работи за деца. Понекогаш, кога родители полни со љубов со респект барале да се употреби бескрвна постапка, некои медицински персонали барале судска поддршка за да дадат крв. Се разбира, христијаните се согласуваат со законите или со судските постапки за да се спречи злоупотреба или занемарување на детето. Можеби си читал за случаи во кои некој родител брутално го малтретирал детето или го лишувал од секаква медицинска нега. Колку трагично! Јасно е дека државата може и треба да се вмеша и да го заштити запоставеното дете. Сепак, не е тешко да се види дека е многу поинаку кога еден грижлив родител бара висококвалитетна бескрвна медицинска терапија.

Овие судски случаи обично се сосредоточуваат на некое дете кое се наоѓа во болница. Како се нашло таму и зошто? Скоро секогаш, загрижените родители го донеле своето дете за да добие квалитетна нега. Исто како што Исус бил заинтересиран за децата, така и христијанските родители се грижат за своите деца. Библијата зборува за ‚доилка која нежно се однесува кон своите деца‘. Јеховините сведоци имаат таква длабока љубов кон своите деца (1. Солунјаните 2:7; Матеј 7:11; 19:13—15).

Нормално, сите родители донесуваат одлуки што влијаат врз безбедноста и животот на нивните деца: Дали семејството ќе користи гас или нафта за загревање на домот? Дали ќе го поведат детето на некое далечно патување? Дали тоа смее да оди на пливање? Таквите работи вклучуваат ризици, па дури и такви кај кои се работи за живот и смрт. Но, општеството ја признава родителската слобода на одлучување и затоа на родителите им е даден главниот збор скоро во сите одлуки кои се однесуваат на нивните деца.

Во 1979 година, Врховниот суд на САД јасно изјавил: „Сфаќањето на законот во врска со семејството почива на претпоставката дека родителите го поседуваат она што му недостасува на детето во поглед на зрелоста, искуството и способноста за расудување, кои се потребни за донесување тешки животни одлуки . . . Самото тоа што одлуката на еден родител [околу некоја медицинска работа] вклучува ризици, не ја префрла автоматски врз некоја установа или државен службеник моќта за донесување на таа одлука“ (Parham v. J.R.).

Во истата година, њујоршкиот Апелационен суд изгласал: „Најзначајниот фактор при одлучувањето дали едно дете е лишено од адекватна медицинска нега . . . е дали родителите се погрижиле за прифатлива постапка на медицинска нега за своето дете, земајќи ги во обѕир сите придружни околности. Оваа истрага не може да се темели на тоа дали родителот донел ‚исправна‘ или ‚погрешна‘ одлука, затоа што сегашната состојба на медицинската пракса, и покрај нејзините големи напредоци, многу ретко допушта такви конечни заклучоци. Ниту, пак, еден суд може да ја преземе улогата на замена за родител“ (In re Hofbauer).

Сети се на примерот на родителите кои избираат помеѓу хируршки зафат или антибиотици. Секоја терапија би имала и свои ризици. Родителите полни со љубов се одговорни да ги одмерат ризиците, користите и другите фактори и тогаш да одлучат. Во врска со ова, д-р Џон Семјуелс (Anesthesiology News, октомври 1989), предложил да се преиспита публикацијата Guides to the Judge in Medical Orders Affecting Children (Водич за судијата во медицинските налози во врска со децата), која го зазела овој став:

„Медицинското спознание не е доволно напреднато за да му овозможи на еден лекар да претскаже со разумна сигурност дека неговиот пациент ќе живее или ќе умре . . . Ако постои избор на процедури — ако, на пример, лекарот препорачува процедура која има 80 отстотна шанса за успех но која родителите ја одбиваат, а родителите немаат ништо против некоја процедура која има само 40 отстотна шанса за успех — лекарот мора да се одлучи за оној правец кој медицински е поризичен, но за кој родителите немаат приговор“.

Со оглед на многуте смртни опасности што се појавиле при медицинската употреба на крв и затоа што постојат делотворни алтернативни начини на постапување, зарем ризикот не е дури и помал ако се избегнува крвта?

Секако, христијаните одмеруваат многу фактори ако на нивните деца им е потребен хируршки зафат. Со или без употреба на крв, секоја операција има ризици. Кој хирург може да даде гаранција? Родителите можеби знаат дека вештите лекари имале извонреден успех во бескрвната хирургија кај деца Сведоци. Затоа, дури и ако некој лекар или медицински службеник претпочита нешто друго, зарем не е разумно да соработуваат со родителите полни со љубов, наместо да се предизвикува стресна и правна битка која ќе одземе многу време? Или, пак, родителите би можеле да го префрлат своето дете во друга болница, каде што персоналот има искуство во справувањето со такви случаи и е спремен да го прави тоа. Всушност, бескрвната постапка поверојатно ќе биде квалитетна нега, бидејќи, како што забележавме порано, таа може да му помогне на семејството ‚да постигне легитимни медицински и немедицински цели‘.

[Фуснота]

[Рамка на страница 18]

ОТСТРАНУВАЊЕ НА ЗАКОНСКИТЕ ГРИЖИ

Можеби се прашуваш: ‚Зошто некои лекари и болници се брзи во набавувањето судски налог за да дадат крв?‘ Во некои места, вообичаена причина е стравот од одговорност.

Не постои основа за ваква загриженост кога Јеховините сведоци избираат бескрвна постапка. Еден лекар при Медицинскиот колеџ Алберт Ајнштајн (САД) пишува: „Повеќето [Сведоци] спремно го потпишуваат формуларот на Американската медицинска асоцијација со кој ги ослободуваат лекарите и болниците од одговорност, и многумина носат [картичка] Медицинско упатство. Еден исправно потпишан и датиран формулар ‚Одбивање да се прифатат крвни продукти‘ претставува спогодбена согласност и е законски обврзувачки“ (Anesthesiology News, октомври 1989).

Да, Јеховините сведоци кооперативно нудат законско уверување дека лекарот или болницата нема да си навлечат одговорност со тоа што ќе ја дадат бараната бескрвна терапија. Како што препорачале медицинските експерти, секој Сведок носи картичка Медицинско упатство. Таа се обновува секоја година и е потпишана од лицето, како и од сведоци, честопати негови најблиски роднини.

Во март 1990 година, Врховниот суд на Онтарио (Канада), поддржа една одлука која со одобрување коментираше за еден таков документ. „Картичката претставува пишана изјава за важечката положба што може да ја заземе носителот на картичката во поставувањето писмено ограничување на договорот со лекарот“. Во Medicinsk Etik (1985), професор Даниел Андерсен напишал: „Доколку постои недвосмислена пишана изјава од пациентот која вели дека тој е Јеховин сведок и дека не сака крв под никакви околности, почитта кон автономијата на пациентот изискува оваа желба да биде почитувана, исто како да е изразена усно“.

Сведоците ќе потпишат и формулар за болничка согласнот. Еден формулар што бил употребен во една болница во Фрајбург (Германија), содржи место каде што лекарот може да ја опише информацијата што му ја дал на пациентот во врска со лечењето. Потоа, над потписите од лекарот и од пациентот, овој формулар додава: „Како член на религиозното тело на Јеховините сведоци, категорично одбивам употреба на туѓа крв или крвни состојки во текот на мојот хируршки зафат. Свесен сум дека планираната и потребната процедура на тој начин има поголем ризик поради компликации со крвавењето. Откако добив темелно објаснување посебно во врска со тоа, барам потребниот хируршки зафат да се изврши без користење туѓа крв или крвни состојки“ (Herz Kreislauf, август 1987).

Всушност, бескрвната постапка може да има помал ризик. Но, поентата овде е што пациентите Сведоци радо ги отстрануваат сите непотребни грижи, така што медицинскиот персонал може да оди понатаму, правејќи го она на што се посветил да го прави — да им помага на луѓето да оздрават. Оваа соработка им користи на сите, како што покажал д-р Ангелос А. Камбурис во статијата „Главни абдоминални операции врз Јеховини сведоци“:

„Преоперативната согласност би требало да се смета како обврзувачка од страна на хирургот и би требало да се придржува кон неа без оглед на настаните што се развиваат за време и после операцијата. [Ова] позитивно ги ориентира пациентите кон нивното хируршко лекување и го свртува вниманието на хирургот од законските и филозофските кон хируршките и техничките размислувања, со што му се овозможува да постапи оптимално и да служи за најдобрите интереси на својот пациент“ (The American Surgeon, јуни 1987).

[Рамка на страница 19]

„Прекумерната употреба на медицинска технологија е главен фактор во порастот на сегашните трошоци за здравствена нега . . . Трансфузијата на крв е од особена важност поради својата цена и можноста од висок ризик. Затоа, Американската здружена комисија за акредитација на болниците ја класифицира трансфузијата на крв како нешто што е поврзано со големи количини, високоризично и склоно на грешки‘ („Transfusion“, јули—август 1989).

[Рамка на страница 20]

Соединетите Држави: „Потребата од согласност на пациентот е поддржана од етичкиот концепт за индивидуална независност, имено дека одлуките за сопствената судбина треба да ги донесува самото лице кое е вклучено во тоа. Правната основа за барање на согласност е таа дека медицинскиот чин што е извршен без согласност на пациентот, претставува телесна повреда“ („Informed Consent for Blood Transfusion“, 1989).

Германија: „Правото на пациентот на самоодлучување го надминува начелото за давање помош и зачувување на животот. Последица од тоа е: никаква трансфузија на крв против волјата на пациентот“ („Herz Kreislauf“, август 1987).

Јапонија: „Во светот на медицината не постои ‚апсолутно‘. Лекарите веруваат дека патот на современата медицина е најдобар и го следат нејзиниот правец, но тие не треба да го присилуваат пациентот на секој негов детаљ како на нешто ‚апсолутно‘. И пациентите мораат да имаат слобода на избор“ („Minami Nihon Shimbun“, 28 јуни 1985).

[Рамка на страница 21]

„Сум увидел дека во семејствата [на Јеховини сведоци] владее тесна поврзаност и љубов“, известува д-р Лоренс С. Франкел. „Децата се воспитани, грижливи и учтиви . . . Дури се чини дека повеќе се потчинуваат на медицинските диктати, што може да претставува настојување за да покажат дека ја прифаќаат медицинската интервенција до онаа мера колку што им допуштаат нивните верувања“ (Одделение за педијатрија при M. D. Anderson Hospital and Tumor Institute, Хјустон, САД, 1985).

[Рамка на страница 22]

„Се плашам дека не е невообичаено“, коментира д-р Џејмс Л. Флечер помладиот, „професионалната ароганција да го истисне здравото медицинско просудување. Лечењата кои се сметаат за ‚најдобри денес‘, утре се изменети или отфрлени. Што е поопасно: еден ‚религиозен родител‘ или еден арогантен лекар кој е убеден дека неговото лечење е апсолутно животоважно?“ („Pediatrics“, октомври 1988).