Ade! Mam maanda bũmb fãa paalse”
1-4. a) Yel-bʋs sẽn be tõnd sebrã poor zug imaazẽ wã la y nong n paame? b) Bõn-neeb bʋs sẽn wat la b wilg yãmb ka tɩ y tõe n paame? d) Biiblã verse sãnda bʋs n wilgd tɩ saagr kãng yaa sɩda?
GES-Y seb-bi-kãngã poorã zug nebã sẽn tar sũ-noogã. Y nongẽ lame n zĩnd b sʋk bɩ? Tõe tɩ y leok tɩ ‘N-yẽe kae.’ Bala yaa ka la bãanã la zems-taabã ãdem-biisã fãa sẽn datã be. Buuda fãa neba, nin-sablse, nin-peels la nin-kõoda lagma taab wa zak a yembr neba. Ad sɩd yaa sũ-noog tɛkẽ! Ad sɩd yaa zems-n-taar tɛkẽ! Vẽenega, nin-kãensã pa maand yɩɩr nikleɛɛrã rẽgdã bɩ bi-beerã yĩng ye. Zabrã sɩls pa wat n sãam sa-gãongã sẽn be zĩ-neer kãngã zugã bãan ye. Sodaase, saar dãmb bɩ bug-raad pa be ka ye. Polɩɩs rasaar meng pa tar tʋʋmd ka sẽn na yɩl tɩ zũnd-zãnd ra zĩnd ye. Zabã la bi-beerã pʋd n ka be lame. Ro-gãasã pa paoog nebã ye, bala ned kam fãa tara a toorẽ zag-neere.
2 Ges-y kom-kãensã! B sẽn deemd to-to wã gesg bee yamleoogo. Ad reem ne dũm-kãensã sɩd be yamleoogo! Bãens yãgr b sẽn wẽ n gũbg pa tar tʋʋmd zĩ-neerẽ ka ye, bala rũmsã ne ãdem-biisã vɩɩ ne taab laafɩ pʋgẽ. Baa gɩgemd ne pe-bil lebga zoodo. Ges-y liuuli wã kõbg sẽn pɩnd to-to, b sã n yɩgd n zombd ka la ka, tɩ b kelemsã sẽn be yamleoogã tɩ naag ne kambã laad rãamd sẽn yitã. B pa be sʋgr pʋgẽ la? Ayo, bala maan f raab la sũ-noog sẽn ka koak n be zĩ-kãngã. Yãmb wee n yõbs tɩ-puud kãensa yũugã, kelg-y ko-zoetmã rãamde, la y ges wĩntoogã tʋʋlem. Yãk-y tɩɩgã biis sẽn be yaaga pʋgẽ wã n dɩ n gese, bala yaa tẽngã sẽn wom-b rãmb tɩ noom n yɩɩdã. Yaa woto ne bũmb nins fãa b sẽn tõe n yã la b rɩ b nafr zĩ-neer kãngã pʋgẽ wã.
3 ‘La yaas-y-yã, sẽn kʋʋl-bã bɛɛ? Bãmb me pa segd n paam nin-kãensã sũ-noogã la?’ woto la ned tõe n sʋke. Sɩda, sẽn kʋʋl-bã bee ka, la b leb n lebga kom-bɩɩs yɛsa. Zĩ-kãngã pʋgẽ, kʋʋlem pa kʋʋd ned ba a yembr ye. Kom-bɩɩsã bɩtame n ta n ye pa kʋʋndẽ ye. B tara yʋʋm 20 tɩ yaa yʋʋm 200 me, neb milyõ rãmb nins sẽn vɩ zĩ-neer kãngã pʋgẽ wã fãa yaa kom-bɩɩs sẽn tar yĩns laafɩ sẽn zems zãnga. Neb milyõ rãmb la y yet bɩ? N-yẽe, neb milyõ rãmba, bala zĩ-neer kãngã yalg n taa tẽn-tẽnsã fãa. Vɩɩmã, bãanã la yɛl sẽn be rasãnd n na n zĩnd wʋsg tẽngã ween vɩɩs a naasã fãa pʋsẽ, sẽn sɩng ne Fuzi-Yamã n tɩ ta Ãnd, sẽn sɩng ne Hõng Kõng n tɩ ta Mediterane. Bala dũniyã gill na n lebga arzãna. A na n yɩɩ Arzãn sẽn lebs n lugl tẽngã gill zugu.
4 ‘Woto tẽeb yaa toogo.’ Woto la y yet bɩ? La reng-y n ges yɛl nins sẽn kõt kaset ne rẽ wã. Yãmb ne y zakã rãmb tõe n põsa masã dũniyã sẽn gudgã loogr wakate, n kẽ Arzãn ning pʋgẽ b sẽn bilg tõnd sebrã poor zugã.a
Sebr ning sẽn wilgd Arzãnã võorã
5. a) Yaa seb-bʋg n wilgd bõn-kãensã võore? b) Zĩ-bʋs wɛɛngẽ la seb-kãngã yaa kãseng wʋsgo?
5 B wilga bõn-neeb kãensã fãa, la b pidsgã sẽn yaa waazibã võor sebr pʋgẽ. Seb-kãng yaa seb-kãseng sẽn ka to. B boond-a lame tɩ Biibli. A yaa sebr sẽn yaa kʋdr wʋsgo, tɩ b gʋls a babs kẽer sẽn na maan yʋʋm 3 500 sẽn looge. A leb n yaa sebr sẽn zems ne masã wakatã, sã n yaa ne wilg sagls sẽn yaa sõma, sẽn zems ne rũndã-rũndã vɩɩmã. A bãngr-goamã kõta saagr sẽn be yamleoog beoog-daar yĩnga. Kʋdemdã fãa pʋgẽ yaa seb-kãng la b pʋɩ n yɩɩda. Yaa sẽn yɩɩd Biibl dãmb 4 000 000 000, a tõre bɩ a bɛgs la b pʋɩ buud-goam 2 212 pʋgẽ.
6. Bõe n kɩt tɩ Biiblã yaa toor ne sɛb a taab nins fãa b sẽn get tɩ yaa seb-sõmsã?
6 Seb-sõng a to pa paam pʋɩɩb dũniyã gill zug tɩ ta woto ye, la seb-kãens wʋsg sẽn yɩɩd pa kʋdg n ta-a ye. Lislaamdã Alkʋrãan pa ta yʋʋm 1 400 ye. A Buda la a Kõnfɩsius vɩɩmda sẽn zems yʋʋm 2 500 sẽn looge, la sɛb nins b sẽn gʋlsã zemsa wakat kãnga. Sintoismã Seb-sõms b sẽn gʋls tɩ be masã wã pa yɩɩd yʋʋm 1 200 sẽn loog ye. A Mormon Sebrã tara yʋʋm 160 bala. Seb-sõms kãensã ba a yembr pa tõe n lebs n dɩk ãdem-biisã kʋdemd n togs tɩ zems takɩ yʋʋm 6 000 sẽn leb poor pʋgẽ wala Biiblã sẽn maandã ye. Rẽnd d sã n dat n wʋm pipi tũudmã võore, yaa d karem Biiblã. Yaa seb-kãngã bal n tar koɛɛg sẽn pak ãdem-biisã fãa.
7. Bõe la neb sẽn yaa tagsdb yeel Biiblã zugu?
7 Neb sẽn yaa tagsdb sẽn yit buud fãa tɩ b tarem yaa toɛ-toɛ pẽga Biiblã koɛɛg sõmblem la a rasãnde. Bãngd yʋʋr sẽn yi sẽn yaa pãn-veoogrã tõog bãngd a Isaac Newton yeelame: “Bãngr ka be b sẽn kõ kaset t’a yaa sɩd n yɩɩd Biiblã ye.” Amerik revolisiõ taoor-lʋɩt a Patrick Henry yʋʋr sẽn yi, a sẽn togs tɩ: “Kõ-y maam soog-m-menga, wall y kõ-m kũumã,” togsa woto me: “Biiblã tara yõod n yɩɩd sɛb a taabã fãa b sẽn gʋlsã.” Baa Ẽnd yam kãseng soab a Mohandas Gandhi togsa Gãrãnd Bertayn naab sẽn dɩ naam Ẽnd zugã woto: “Yãmb tẽngã ne mam tẽngã sã n wa paam zems-n-taar n tik Kirista zãmsg ning sẽn yit Tãng zug Zãmsgã zugã, pa tõnd tẽnsã yɛl bal la d na n tõog n welg ye, la yaa dũni wã fãa yɛl me.” A Gandhi ra gomda Matɩe sak a 5 n tɩ ta a 7 sẽn be Biiblã pʋgẽ wã yelle. Karm-y sag-kãensã y toor n gese, tɩ y yĩng na sidg b koɛɛgã sẽn tar pãngã taoore.
Biiblã: Yaang sebre
8, 9. a) Bõe yĩng tɩ yaa tudgr tɩ d yeel tɩ Biiblã yaa Nen-taoor nasaar dãmb sebre? b) Wãn-wãn la b ra gʋls Biiblã, la yaa wakat a wãn pʋgẽ la b gʋls-a? d) Bõe yĩng tɩ d tõe n yeel tɩ Biiblã yaa wala bibliotɛke? e) Neb a wãn n gʋls Biiblã? f) Kaset bʋg la nin-kãens kẽer kõ Biiblã Yẽgr wɛɛngẽ?
8 Sẽn yaa lebend ne nebã sẽn nong n tagsdẽ wã, Biiblã pa Nen-taoor nasaar dãmb buud vɩɩm sebr ye. A leb n pa kilsd nin-kãensã buudã vɩɩm ye. B gʋlsa Biiblã fãa la bal Yaang tẽnsẽ. A gʋlsdbã fãa yɩɩ Yaang neba. Yʋʋm tusr sẽn deng a Buda, yʋʋmd 1513 S.D.T.W., Wẽnnaam vẽnega a Moiiz sẽn vɩɩmd Moyẽnoriã wã t’a gʋls Biiblã pipi sebr b sẽn boond tɩ Sɩngrã. Sẽn sɩng ne seb-kãng tɛka, Biiblã tũuda gom-zu-raoog a yembr zãntãa hal n tɩ ta a baasg sebrã sẽn yaa Wilgrã. B gʋlsa Biiblã n sa yʋʋmd 98 T.W., sẽn zems yʋʋm 600 a Buda poore. Yãmb da miimi tɩ Biiblã tara sɛb 66 bɩ? N-yẽe, Biiblã meng yaa wala bibliotɛke!
9 Woto, sẽn yɩɩd yʋʋm 1 600 sẽn sɩng ne a Moiiz wakatã tɛka, roap 40 n gʋls Biiblã t’a goamã tũud taaba. B kõta kaset tɩ yaa pãng sẽn yɩɩd ninsaan-kiidg pãng n vẽneg-b tɩ b gʋls b sɛbã. Kiris-ned sẽn yaa tʋm-tʋmd a Poll gʋlsa woto: “Gʋlsg Sõamyã zãnga yaa Wẽnnaam n kõ tõndo: la a bee bark zãmsg yĩnga, la tɩ wilg ned a kongre, la saglg yĩnga, la tɩ zãms tɩrlem.”b (2 Tɩmote 3:16) La tʋm-tʋmd a Pɩɛɛr wilgame: “Bãngr-goam ba a ye ka be Gʋlsg Sõng pʋgẽ ned sẽn tõe n bilg tɩ zems a meng tagsg ye. Tɩ bõe, bãngr-goama ka yɩ ne ned yam ye. La yaa Sɩɩg Sõng sẽn tʋm neb nins pʋsẽ wã n togs Wẽnnaam yĩnga.”—2 Pɩɛɛr 1:20, 21; 2 Sãmwɛll 23:2; Luk 1:70.
10. a) Wãn-wãn la Biiblã ta tõnd wakatã? b) Bõe yĩng tɩ d tõe n kɩs sɩd tɩ d tara Biiblã pipi goam nins vʋʋsem sõngã sẽn vẽneg tɩ b gʋlsã?
10 Bũmb sẽn leb n yaa kãseng n yɩɩd yaa Biiblã sẽn tũ to-to n ta tõnd wakatẽ wã. Yʋʋm tusa pʋsẽ, hal tɩ b wa tags n yiis sɛb ne masĩn dãmbã sẽn na maan yʋʋm 500 sẽn looge, b ra geta Biiblã goam n lebsd n gʋlsd ne nugu. Tẽn-kʋdem wẽndẽ wã pa tall sebr a to b sẽn lebs n gʋls n yɩlem ne gũusg wa kada ye. B gʋls-a lame n yɩlem naoor wʋsgo, la wakat fãa yɩɩ ne gũusg wʋsgo. Gʋlsdbã tudgr yɩɩ zĩis a wãn bala, la b sẽn mak rẽ n gesã b lebg n lugla Wẽnnaam pipi goamã vʋʋsem sõngã sẽn vẽnegã. Mit yʋʋr sẽn yi Biiblã gʋlsg ne nugã wɛɛngẽ sẽn boond t’a Sir Frederic Kenyon yeelame: “Yaoolem yell ning zug d sẽn da tõe n tik n maan sãmb-sãmbe, sã n yaa ne bao n bãng Sɛb nins sẽn ta tõndã sã n yaa wa b sẽn da gʋls-b to-to wã, ka be yɛs ye.” Rũndã-rũndã, Biiblã tõr bɩ a bɛgs b sẽn lebs n ges n gʋls ne nus sẽn na ta bãmb 16 000 n be, tɩ kẽer meng sẽn da be yʋʋm kob-gĩn a yiib-n-soab sẽn deng Kiristã beẽ. Sẽn paase, b tika Hebre, Arameẽ la Gerɛk buud-goamã pʋsẽ b sẽn da sɩng n gʋls Biiblã zut n lebg Biiblã dũniyã buud-goam fãa la bal pʋsẽ tɩ zems takɩ.
11. Rũndã-rũndã tẽn-vaeesg kɩtame tɩ b yã bõe tɩ zems ne Biiblã?
11 Kẽer makame n na n sãbg Biiblã n yeel t’a pa togsd sɩd takɩ ye. Baasg zãnga yʋʋm sẽn nan pa kaoos pʋsẽ, tẽn-vaeesdba maana vaeesgo, tẽns Biiblã sẽn gomd b yell pʋsẽ galʋ-tẽns sẽn zĩnd tẽn-kʋdem wẽndẽ wã rabood pʋsẽ. B mika gʋlsem la kaset a taab sẽn wilgd vẽeneg tɩ neb la zĩis nins yell b sẽn gom Biiblã kɩbay nins sẽn yaa kʋd n yɩɩdã meng pʋsẽ wã sɩd zĩndame. B bugsa bõn-yood wʋsg sẽn kõt kaset ne dũni gill sa-kãsengã Biiblã sẽn yet tɩ zĩnda a Nowe wakatã, sẽn yɩɩd yʋʋm 4 000 sẽn loogã. Yel-kãng wɛɛngẽ, a Prince Mikasa sẽn yaa tẽn-vaeesd b sẽn mi sõma wã yeelame: “Sa-kãseng n sɩd zĩnd bɩ? . . . B kõo kaset tɩ kɩɩsg ka be tɩ sa-kãsengã zĩndame.”c
Biiblã Wẽnnaam
12. a) Bõe la yaandb kẽer yet Wẽnnaam wɛɛngẽ? b) Bõe yĩng tɩ Biiblã gomd Wẽnnaam yell n yetẽ t’a yaa Ba? d) Biiblã yetame tɩ Wẽnnaam yʋʋr la ãnda?
12 Wala neb kẽer sẽn yaal Biiblã, neb a taab me tara yaalg goam n yetẽ tɩ Wẽnnaam Sẽn-tõe-fãa ka be ye. (2 Pɩɛɛr 3:3-7) B yetame: ‘M yɩta wãn n tẽ Wẽnnaam m sẽn pa tõe n yã? Bõe n wilgd tɩ Naand ninsaalb nif sẽn pa tõe n yã, sẽn yɩɩd ninsaal n sɩd be? Wẽnnaam pa be bũmb fãa pʋgẽ la?’ Neb a taab yetame: ‘Wẽnnaam bɩ Buda ka be ye.’ Baasg zãnga, Biiblã wilgdame tɩ wala tõnd fãa sẽn paam vɩɩmã ne tẽng zug ba maasmã, tõnd pipi yaab rãmbã me paama vɩɩmã ne yĩngr Ba bɩ Naand tũnugri, t’a yʋ-peellã yaa a Zeova.—Yɩɩl Sõamyã 83:18, NW; 100:3, NW; Ezai 12:2, NW; 26:4, NW.
13. Ne manesem a yiib bʋs la a Zeova puk a meng ãdem-biisã?
13 A Zeova tũnuga ne manesem kãsems a yiib n puk a meng ãdem-biisã. Pipi yaa ne Biiblã maasem, sẽn kɩtd tɩ b bãng a sɩdã la a raabã sẽn-kõn-sa wã. (Zã 17:17; 1 Pɩɛɛr 1:24, 25) Manesem a to wã yaa ne a naanegã maasem. B sẽn get bõn-kãsems nins sẽn gũbg-bã, neb wʋsg wa n bãngame tɩ Wẽnnaam sẽn yaa Naand n segd n beẽ, t’a nedemd kãsengã puk bũmb nins a sẽn naana pʋsẽ.—Wilgri 15:3, 4.
14. Bõe la Biiblã yet tõnd a Zeova wɛɛngẽ?
14 Yaa a Zeova Wẽnnaam la Biiblã Soaba. Yaa yẽ la Vʋʋsem Kãsengã sẽn be wakat sẽn-kõn-sa wã. (Zã 4:24, NW; Yɩɩl Sõamyã 90:1, 2) A yʋʋrã sẽn yaa “Zeova” wã tɩ loee ne a raabã a sẽn yãk a bõn-naandsã wɛɛngẽ wã. A raabã ya a wilg tɩ yʋ-kãseng kãngã zemsame n sãam nin-wẽnsã la a fãag neb nins sẽn nong-a wã, sẽn na yɩl tɩ b tõog n vɩɩmd tẽng zug arzãnẽ. (Yikri 6:2-8, NW; Ezai 35:1, 2) A sẽn yaa Wẽnnaam Sẽn-tõe-fãa wã, a tara pãng n na n maan woto. A sẽn yaa ãndũniyã fãa Naandã, a yɩɩda buud toɛ-toɛyã wẽnnaam dãmb la b wẽn-naands zaalsã zĩig sẽn zãre.—Ezai 42:5, 8; Yɩɩl Sõamyã 115:1, 4-8.
15. Bãngdbã sẽn vaees naanegã wa n baas n yeelame tɩ bõe?
15 Yʋʋm kob-gĩn sẽn loog sẽn pa kaoosã sasa, siãntifik rãmbã rɩka sẽk wʋsg n vaees naanegã. Bõe la b baas n yeele? Elɛgtrisite wã sɩngd a yembre, a Lord Kelvin sẽn yaa Birtanik fizisiẽ b sẽn mi sõma wã togsame: “Mam tagsdame tɩ d sã n vaees siãnsã sõma n paase zãagda tõnd ne bũmb ning fãa sẽn tɩ loe ne wẽnd-kae tagsgo.” Baa ne a Albert Einstein sẽn yaa siãntifik sẽn dog Erop tɩ b mi-a wa wẽnd-kae soabã sak n deegame: “Yaa m . . . tags bũmb ning sẽn be ãndũniyã sẽn sigl ne manesem kãsengã zug bala, tõnd sẽn ne yood-yoodã, n mak ne sik-m-meng n wʋm yam ning sẽn pukd ãndũniyã pʋgẽ wã võor bilfu.” A Arthur Holly Compton sẽn yaa Amerik siãntifik sẽn paam piri Nobɛll yeelame: “Zũnd-zãndã sẽn ka ãndũniyã pʋgẽ baa bilfã kõta kaset tɩ gom-kãngã to sẽn zɩ n zĩndã yaa sɩda: ‘Hal sɩngr wakate, Wẽnnaam.’ ” A ra lebgd n dɩkda Biiblã pipi goamã.
16. Wãn-wãn la ãndũniyã pẽgd Wẽnnaam naanegã yam la a pãngã?
16 Tẽns sẽn tar pãngã nanambs tõe n wuka b mens ne b yamã la tʋʋm-kãsems nins b sẽn maan siãnsã wɛɛngẽ n vaees yĩngr vɩʋʋgã. La bãmb satelit dãmbã sɩd yaa zaalem, b sã n mak-b ne kiuugã sẽn zoet n gilgd tẽngã, la planet rãmbã sẽn zoet n gilgd wĩntoogã! Ad nin-saan-kiids kãensã sẽn tõog n maan bũmb ninsã yaa zaalem, b sã n dɩk rẽ n mak ne a Zeova sẽn naan ãd-sul-bɛd milyaar dãmbã tɩ be yĩngrã, t’a yembr fãa tar wĩntood milyaar dãmb sẽn wõnd tõnd wĩntoogã, t’a sigl-b sul-sul n ning b vɩʋʋgẽ wakat sẽn pa yãk tɛk yĩngã! (Yɩɩl Sõamyã 19:2, 3; Zoob 26:7, 14) Pa lingr la a Zeova sẽn get ninsaalbã wala sʋya, la buud nins sẽn tar pãngã “wa zaalem” ye.—Ezai 40:13-18, 22.
17. Bõe yĩng tɩ zems tɩ d pa segd n maan sãmb-sãmb ne Naand belem?
17 Yãmb vɩɩ roog pʋgẽ bɩ? Tõe tɩ pa yãmb mengã n me roogã, la tõe tɩ y pa mi ned ning sẽn me-a roogã ye. Baasg zãnga, yãmb sẽn pa mi metã pa kɩtd tɩ y pa sak n deeg tɩ yaa ned sẽn tar yam n me-a ye. Na n yɩɩ yalemd tɩ d tags tɩ roogã wa n puka a meng yĩnga! Sẽn mik tɩ yaa ned sẽn tar yam kãseng sẽn ka koak n naan ãndũniyã sẽn yaa kãseng la bũmb ning fãa sẽn be a pʋgẽ wã yĩnga, pa yam bũmb tɩ d baas n yeel tɩ Naand sẽn tar yam n segd n beẽ sɩda? Sɩd-sɩda, yaa yalem bal n na n yeel a sũur pʋgẽ tɩ “Zeova ka be ye.”—Yɩɩl Sõamyã 14:1, NW; Hebre dãmba 3:4.
18. Bõe n wilgd tɩ Wẽnnaam yaa neda, la a zemsa ne pẽgre?
18 Bõn-neeb nins sẽn gũbg tõndã, tɩ-puudã, liuuli wã, rũmsã, bõn-naandg kãseng ning b sẽn boond tɩ ninsaalã, vɩɩm la rogem yel-solemdã, bõn-kãensã fãa kõta kaset tɩ Yam soab sẽn yaa Kãseng ninsaal nif sẽn pa tõe n yã n naan bõn-kãensa fãa. (Rom dãmb 1:20) Yam sẽn beẽ, tagsg n be be. La tagsg sẽn beẽ, ned n be be. Yam kãseng sẽn yɩɩd fãa wã yaa Nin-kãseng sẽn yɩɩd fãa rẽnda. Yaa yẽ la bõn-vɩɩsã fãa Naandã, vɩɩmã Kobundum zĩig meng-mengã. (Yɩɩl Sõamyã 36:10) Sɩda, Naandã zemsa ne pẽgr la baleng buud fãa.—Yɩɩl Sõamyã 104:24; Wilgri 4:11.
19. a) Bõe yĩng tɩ tẽng ba a yembr pa tõe n yeel rũndã-rũndã tɩ Wẽnnaam kõ-a-la tõogr zabr pʋgẽ? b) Bõe yĩng tɩ Wẽnnaam pa kẽesd a toog tẽn-tẽnsã zabẽ?
19 Dũni Gill Zabr a 2 soabã nams-kãsemsã kɩtame tɩ neb kẽer tẽebã ne Wẽnnaam lebg yog-yoge. Rẽ wẽnde, tẽng fãa kosa a “Wẽnnaam” sõngre, yaa Katolik rãmbã bɩ Portɛstã rãmbã tũudum dẽnd tɩ yaa Yaang tũudum dãmbã rẽnda. B tõe n yeelame tɩ “Wẽnnaam” kõo tẽn-kãensã kẽer tõogrã n bas a taabã tɩ b kong zabrã bɩ? Biiblã wilgdame tɩ tẽn-kãensã ba a yembr da pa kot sɩd Wẽnnaamã ye. Pa Wẽnnaam a Zeova sẽn yaa yĩngr la tẽng Naandã n wa ne zũnd-zãndã la zabã tẽn-tẽnsã ne taab sʋk ye. (1 Korẽnt dãmba 14:33) A tagsgã zʋʋga dũni kãngã politik tẽnsã sẽn nong zabã rẽnd zĩig sẽn zãre. (Ezai 55:8, 9) Woto me, a Zeova sɩd tũudmã la a balengã pa kẽesd a toog tẽn-tẽnsã zabẽ ye. A Zeova zʋʋga wẽnnaam dãmb nins sẽn yaa tẽn-wɛlsdbã zĩig sẽn zãre. A sẽn yaa roap la pagb sẽn nong laafɩ sẽn be tẽn-tẽnsã fãa pʋsẽ Wẽnnaamã, a ka to ye. Wala Biiblã sẽn yetã: “Wẽnnaam ka tũusd neb ye. La buud fãa sʋka, ned ninga sẽn zoet bãmba la sẽn maand tɩrga, yẽ soab tata bãmb yam.” (Tʋʋma 10:34, 35) Tẽnsa fãa pʋsẽ, neb nins sẽn nong tɩrlmã zãmsda Biiblã masã la b sakd sɩd “Wẽnnaamã [sẽn yaa ãdem-biisã fãa Naandã] sẽn kõt laafɩ wã” balengo.—Rom dãmb 16:20, NW; Tʋʋma 17:24-27, NW.
20. Bõe n wilgd tɩ dũni kiris-nedemdã yaa lebend ne kiris-nedemdo, la tɩ b yaa Wẽn-kɩɩsdba?
20 Neb kẽer tẽegda welgr la zãmb ning sẽn be dũni kiris-nedemdã tũudum sẽn yet tɩ b tũuda Biiblã pʋsẽ wã. Bãmb me yetame: ‘Wãn-wãn la m tõe n tẽ Biiblã Wẽnnaam, tɩ tẽn-tẽns nins sẽn tar Biiblã be tẽns nins sẽn zamd nikleɛɛr zab-teedã wʋsgã sʋka?’ Bũmb sẽn be yaa tɩ baa ne Biiblã sẽn ket n yaa sɩd wakat fãa wã, dũni kiris-nedemdã tẽns manesem yaa lebend ne Biiblã kiris-nedemd wala Rɩtg babgã sẽn yaa lebend ne Goabg babgã. B sẽn yet tɩ b tũuda kiris-nedemdã b yagda ziri. B tara Biiblã la b pa tũud a zãmsgã ye. Amerik perzidã ning sẽn kõ sor tɩ b lob pipi bõmb atomikã Hirosima zugã zẽka a koɛɛg n yeel woto vugri: “D wee n tarẽ ned wa a Ezai bɩ a Poll sõngo!” sẽn na yɩl n wilg ninsaalbã sor dũni gill zu-loe-kãngã pʋgẽ. A sã n da sak Biiblã sẽn gom Ezai ning yellã, a kõn lobẽ bõmb atomik ye, bala a Ezai saglame tɩ b ‘rɩk sʋʋsã n kud wãgse, la b rɩk kãna n kud goeto.’ Sẽn paase, yaa Poll ning Biiblã sẽn gom a soab yellã la sẽn togs tɩ: “Tõnd zabr ka dũniyã rẽnd ye. Zab-teed nins tõnd sẽn tar n zabdẽ wã ka ninsaal dẽnd ye.” (Ezai 2:4; 2 Korẽnt dãmba 10:3, 4) Baasg zãnga, walla tɩ b tũ Biiblã saglg sẽn yaa sõma wã, dũni kiris-nedemdã tẽns kẽesda b mens zab-te-kʋʋds wʋkr wags-taab pʋgẽ. B sã n yetẽ tɩ b yaa kiris-neb sẽn tũud Biiblã me yaa ziri. Yaa b gũ Wẽnnaam bʋ-kaoorã bala, b sẽn pa maan a raabã yĩnga.—Matɩe 7:18-23; Sofoni 1:17, 18.
A Zeova naanegã la a yel-soalmã
21. Bõe yĩng tɩ d pa segd n maan sãmbs ne Wẽnnaam yel-soalmã?
21 A Zeova naandame, la a maand yel-soalem. Yãmb zoe n sʋka y meng sẽn yɩ to-to tɩ koom wa lebg zɩɩm, tɩ Mog-Miuugã wa pasg a yiibu, t’a Zezi rogmã pa tũ ne rao lagengo, la yel-soalem a taabã b sẽn gʋls Biiblã pʋgẽ wã sẽn yɩ to-to bɩ? Ninsaal bãngrã sẽn tar koakã yĩnga, tõe t’a pa na n tol n tõog n wʋm yel-solem-kãensã kẽer sẽn yɩ to-to wã võor abada ye, wala a sẽn pa na n tol n wʋm wĩndg yikr la a lʋɩɩs daar fãa yel-solemd võor zãngã. Ninsaal naanegã ra yaa yel-solemde. Rũndã-rũndã ninsaalbã pa yã yel-solem-kãng ye, la b miime t’a zĩndame, bala rũndã-rũndã b vɩɩme n maand kaset ne yel-solem-kãngã. Sɩda, vɩɩmã fãa la ãndũniyã fãa yaa yel-solemd sẽn be wakat fãa. Rẽ yĩnga, d segd n maana sãmb-sãmbe, Wẽnnaam Gomdã sẽn yaa Biiblã sã n yetẽ t’a maana yel-soalem takɩ, wakat takɩ sasa, baa yel-soalem kãens sã n ye pa tɩlae rũndã-rũndã bɩ?
22. Bilg-y Wẽnnaam pipi naanegã.
22 A Zeova naanegã fãa yaa yel-solemde, la bũmb sẽn yaa kãsenga! Baasg zãnga, a pipi naanegã meng n da yaa bõn-kãseng ning sẽn yɩɩd a taabã fãa wã. Ra yaa Biribl sẽn yaa bõn-naandg nif sẽn pa ne, a “bi-kãseng[ã]” naanego. (Kolos rãmb 1:15) B boola yĩngr Biribl kãngã tɩ ‘Gomdã.’ Yʋʋm ka tɛk a naanegã poore, a waa tẽng zug tɩ b bool-a tɩ “rao a Zezi Kirista.” (1 Tɩmote 2:5) Rẽ poore, b yeela woto a wɛɛngẽ: “B kɩtame tɩ Gomda rɩk yĩnga n zĩnd tõnd sʋka n pid ne neerlem la sɩda. La tõnd yãa bãmb ziiri, ziir ninga sẽn yaa Biiga sẽn ka to sẽn yi b Ba nengẽ wã ziirã.”—Zã 1:14.
23. a) Wãn-wãn la d tõe n wilg zems-n-taar ning sẽn be Wẽnnaam la a Biriblã sʋkã sẽn yaa to-to? b) Ne a Biriblã tũnugri, bõe la a Zeova naan-yã?
23 B tõe n dɩka zems-n-taar ning sẽn be a Zeova la a Biriblã sʋkã n mak ne tʋʋmd soab ne a biig sẽn be a tʋʋm zĩigẽ, tɩ biriblã sõngd n maand teed nins a ba wã sẽn datã. A Zeova tũnuga ne a pipi Biriblã sẽn ya a tʋmd-n-taagã n naan bõn-naands a taab nif sẽn pa ne sẽn yaa Wẽnnaam komdibli. Kaoosg poore, bãmb maana sũ-noog b sẽn yã a Zeova Biribl sẽn yaa a Tʋm-tʋmd Kãsengã sẽn maan saasã la tẽng ning zug tõnd sẽn vɩ wã. Yãmb sãmbda b sã n naana bõn-kãensã bɩ? Yʋʋm tusa kaoosg poore, a Zeova sʋka rao sẽn tar kɩs-sɩd woto: “Mam sẽn wa n na n naan dũniyã tɩ fo bee yɛ? Fo sã n tar yam bɩ f togse. Yaa ãnd n ning a sokra zĩig kugr a zĩigẽ tɩ yibeoog ãdsa lagem taab n yɩɩle tɩ Wẽnnaam komdibli wã fãa kaas ne sũ-noogo?”—Zoob 38:4, 7; Zã 1:3.
24. a) A Zeova tẽng zug naaneg bʋg n yaa kãseng wʋsgo, la yaa zĩ-bʋs wɛɛngẽ? b) Bõe yĩng tɩ pa yam bũmb tɩ d yeel tɩ ninsaal yita rũmsã sẽn paood n yɩɩd n ka yama pʋsẽ?
24 Sẽn wa n beẽ-beẽ, a Zeova naana bõn-vɩɩse, bõn-yood nif sẽn ne tẽngã zugu, bõn-bɩtse, tɩɩse, puudu, zĩm, liuuli, la rũmsi. (Sɩngre 1:11-13, 20-25) Rẽ poore, Wẽnnaam yeela a Tʋm-tʋmd Kãsengã: “D naan ninsaal t’a yɩ wa tõndo n wẽneg tõndo, . . . La Wẽnnaam naana ninsaal wa b meng wẽnego, Wẽnnaam naana yẽ wa bãmb wẽnego. Bãmb naana bãmb dao wa la paga.” (Sɩngre 1:26, 27) B sẽn naan-a wa Wẽnnaam wõnegã, ne Wẽnnaam zʋg-kãsems nins sẽn yaa nonglem, yam, tɩrlem la pãngã, pipi ninsaalã ra yɩɩda rũmsã zĩig sẽn zãre. Ninsaal sẽn be sull ning pʋgẽ wã yaa toor ne rũmsã rẽnda, bala a tõe n tagsame, a tõe n geela beoog-daar yĩnga, la a tõe n balma Wẽnnaam. Rũmsã pa tar yam n na n tags ye, la b vɩɩ ne yam b sẽn dog ne. Ad yaa yalemd tɩ d yeel tɩ Naand kae, la tɩ ninsaal sẽn yaa bõn-naandgã sẽn tar yam la zʋg-kãsems wʋsgã yita rũms sẽn paood n ka yamẽ wã!—Yɩɩl Sõamyã 92:7, 8; 139:14.
25, 26. a) Saag-kãseng bʋg la b kõ ninsaala? b) Bõe yĩng tɩ tẽngã pidb ne neb sõor sẽn loog noorã pa na n yɩ zu-loɛɛga?
25 Wẽnnaam ninga ninsaal “Edɛn sẽn be yaanga.” Ra yaa sũ-noog zĩig sẽn wõnd zĩig ning sẽn be tõnd sebrã poor zugã buudu, baa ne sẽn da yaa ninsaalb a yiib a Ãdem ne a pagã bal n da be be wã. Pipi Arzãn kãng ye ka be ye. A Nowe wakatẽ Sa-kãsengã sãam-a lame. La neba miime tɩ sã n yaa ne b sẽn tagsdã a ra bee Moyẽnoriã, bala kʋɩls kẽer yell Biiblã sẽn gomd n wilgdẽ tɩ b ra zoeta arzãnã pʋgẽ wã ket n bee rũndã-rũndã. (Sɩngre 2:7-14) Ninsaal da tara zu-no-kãseng n na n kɩt tɩ zẽ-kãng yɩ tẽn-sʋka, t’a zĩnd be n ko tẽngã gill n kɩt t’a fãa yɩ arzãna.—Ezai 45:12, 18.
26 Wala Wẽnnaam ne a Biriblã b yiiba fãa sẽn yaa tʋmdbã, Wẽnnaam kõo rao wã me tʋʋmd t’a tʋm tẽng zug kaanẽ. (Zã 5:17) A yeela pipi rao a Ãdem la pipi pag a Hawa tɩ: “Bɩ y rog kamb n lebg wʋsg n pid tẽngã la y tõog-a, la y tõog mogrã zĩmã la saasẽ bõn-yɩgdɩ wã la bõn-naandg vɩɩg fãa sẽn saagd tẽngã zugã.” (Sɩngre 1:28, NW ) Woto ra rat n yeelame tɩ ninsaalba sõor da segd n fɩɩgame n pid tẽngã, tɩ rẽ poor t’a ket n pit-a hal tɩ tẽngã wa pid ne neb tɩ loog bɩ? Ayo. Ned sã n yeel yãmb tɩ y pids wamd ne koom, y pa na n ket n kiigd koomã wamdã pʋgẽ hal tɩ koomã wa raagdẽ ye. Yãmb pidsda wamda n tek woto. Woto me, a Zeova sẽn kõ ninsaal noor t’a “pid tẽngã,” wilgdame t’a ratame tɩ ninsaal pid tẽngã wa sẽn zemse, la rẽ poore, ãdem-biisã na n basa rogem tẽng zug ka. Rẽ pa na n yɩ toog ne ãdem-biis sẽn zems zãng ye. Yaa ne rũndã-rũndã ãdem-biisã sẽn pa zems zãngã bal la nebã sõor sẽn loog noorã lebg zu-loɛɛga.
Bõe yĩng tɩ Wẽnnaam bas tɩ yel-beedã beẽ?
27. Sʋgs-bʋs n baood leoor masã?
27 Wẽnnaam daabã sã n yaa kɩt tɩ tẽngã lebg arzãna, maana wãn tɩ tẽngã pid wʋsg ne wẽnem, namsg la sũ-sãamse? Wẽnnaam sã n yaa Sẽn-tõeyã-fãa soabã, bõe yĩng t’a bas tɩ bõn-kãensã kaoos woto? Saagr beeme tɩ d namsgã fãa na n saame bɩ? Yaa bõe la Biiblã yet rẽ wɛɛngẽ?
28. Wãn-wãn la kɩɩsgã kẽ Edɛn zẽedẽ wã sẽn yaa arzãnã?
28 Biiblã wilgdame tɩ ãdem-biisã zu-loees sɩnga wakat ning Wẽnnaam biribl a yembr sẽn yaa bõn-naandg nif sẽn pa ne sẽn kɩɩs a Zeova naam sẽn-ka-to wã bɩ a zu-sobendã. (Rom dãmb 1:20; Yɩɩl Sõamyã 103:22, NW Ref. Bi., ftn.) Sãmbg sẽn ka be, malɛg-kãng ra bee b rãmb nins sẽn kɩdma sʋka, b sẽn yã ninsaal naanegã. La rẽ poore, rat-tɩ-loog la wuk-m-mengã kɩɩ yẽg a sũurã pʋgẽ, t’a wa tʋll t’a Ãdem ne a Hawa bas b Naand a Zeova la b balem yẽnda. A sẽn tũnug ne waaf n gom n maandẽ tɩ yaa wala bõn-muk sẽn pẽ yẽnda n gomde, malɛg-kãngã tusa a Hawa t’a kɩɩs Wẽnnaam Sẽn-tõeyã-fãa soaba. Rẽ poore, a sɩd a Ãdem tũ a pagã a kɩɩsgã pʋgẽ.—Sɩngre 2:15-17; 3:1-6; Zak 1:14, 15.
29. a) Yel-bʋs n puki? b) Manesem bʋg la Wẽnnaam tall yellã taoore? d) Wãn-wãn la yãmb me tõe n wa ne leoor a Sʋɩtãan no-baoodmã taoore?
29 B wa n boonda malɛg-tõt kãngã tɩ “pipi waafã.” (Wilgri 12:9, NW; 2 Korẽnt dãmba 11:3) B boond-a lame me t’a Sʋɩtãana, sẽn dat n yeel tɩ “Kɩɩsda,” la Munaafɩɩka, sẽn dat n yeel tɩ “Tẽn-kãn-neda.” A kɩɩsa a Zeova sẽn dɩt naamã to-to tẽng zugã n yeel t’a pa zems la a pa tɩrga, la a wags ne Wẽnnaam n yeel tɩ masã, yẽ a Sʋɩtãan tõe n kɩtame tɩ ãdem-biisã fãa bas baleng hakɩkã. Wẽnnaam basa a Sʋɩtãan sẽn na maan yʋʋm 6 000, sẽn na yɩl t’a modg n wilg a sã n sɩd tõe n maana a sẽn yetã, sẽn na yɩl tɩ yell ning a sẽn wa ne a Zeova naam sẽn-ka-to wã wɛɛngẽ wã tõog n paam welgr wakat sẽn-kõn-sa yĩnga. Ninsaal sẽn dɩ naam ne soog-m-meng n lebs Wẽnnaam kɛɛngã pa tõog baa bilf ye. La roap la pagb sẽn tall tẽebo, t’a Zezi yaa bãmb rãmbã mak-sõng ning sẽn yɩɩd fãa wã, talla burkĩndlem Wẽnnaam taoor mak-toos sẽn ka mak-n-taag pʋsẽ, n kõ a Zeova bʋʋm la b wilg tɩ Munaafɩɩkã yaa zɩlem-be-neda. (Luk 4:1-13; Zoob 1:7-12; 2:1-6; 27:5) Yãmb me tõe n talla y burkĩndlmã. (Yelbũna 27:11) La pa a Sʋɩtãan a yembr bal la bɛ sẽn namsd tõnd ye. Bɛ bʋg me n be?
Bɛ wã: kũumã
30. Bõe la Gʋlsg Sõamyã yet sɩbgr ning sẽn wa ninsaal zugã wɛɛngẽ, a sẽn kɩɩsã yĩnga?
30 Wẽnnaam togsame n wilg tɩ kɩɩsg sɩbgr yaa kũum. A Zeova kaoa pipi pagã bʋʋd n yeel woto: “Mam na n paasa foom toog wʋsg f tʋdb wakate, fo na n doga kamb ne toogo, la fo sɩda na n sooga foom ne f ratma fãa.” A yeela rao a Ãdem tɩ: “Yaa ne fo neng tʋʋlg la f na n paam dɩɩb n dɩ n wa tãag f sẽn na n lebg tẽnga tom fo sẽn yi a pʋgẽ wã. Tɩ bõe, fo yaa tẽng tom, la fo na n le lebga tẽng tom yɛsa.” (Sɩngre 3:16-19) B riga pagã ne a sɩdã sẽn kɩɩsã n yiis sũ-noog Arzãnã pʋgẽ tɩ b kẽng zĩig sẽn pa maneg pʋgẽ. Tar-n-tarẽ, b wa n kiime.—Sɩngre 5:5.
31. Yel-wẽnd yaa bõe, la a biisã yɩɩ bõe ãdem-biisã zugu?
31 Yaa b sẽn kong b zems-zãngã poor bal la a Ãdem ne a Hawa sɩng kamb paoongo. Rũndã-rũndã ninsaalbã fãa yaa bãmb yagens sẽn pa zems zãngã, la yaa woto yĩng la nebã fãa sẽn kiidã. Biiblã gʋlsd a yembr wilgda rẽ võor woto: “Rao a yembr n wa ne yel-wẽna dũniyã tɩ kũum wa yel-wẽna yĩnga. Rẽ n kɩt tɩ kũum yõkd neba fãa, fãa sẽn maand yel-wẽna yĩnga.” ‘Yel-wẽn-kãng’ yaa bõe? Yaa f sẽn na n pa tõog n ta bõn-datlã sẽn yaa zems-zãngã, bɩ bũmb sẽn pid zãngã. Wẽnnaam a Zeova pa sakde, bɩ a pa basd bũmb sẽn pa zems zãng t’a ket n vɩ ye. Sẽn mik tɩ ninsaalbã fãa roga ne pipi ninsaal a Ãdem yel-wẽnã la a pa-zems-zãngã yĩnga, kũumã “rɩɩ naam wa rĩm” b zutu. (Rom dãmb 5:12, 14, NW ) Ninsaal sẽn pa zems-zãngã kiida wa rũmsã sẽn kiidã.—Koɛɛg Soaba 3:19-21.
32. Wãn-wãn la Biiblã bilgd kũumã tõnd sẽn dog ne wã?
32 “Kũum” yaa bõe? Kũum yaa lebend ne vɩɩm. Wẽnnaam da ninga vɩɩm sẽn-kõn-sa saagr ninsaal taoore, a sã n da sakẽ lame. La a kɩɩsame, tɩ sɩbgrã yɩ kũum, sẽn pa mi baa fʋɩ, sẽn pa leb n beẽ ye. Wẽnnaam da pa togs baa fʋɩ sẽn wilgd t’a na n dɩka ninsaal vɩɩmã t’a kẽng bõn-vɩɩs nif sẽn pa ne wã zĩigẽ, bɩ t’a na n kẽnga “bugum” yiri, a sã n da kɩɩs n ki ye. A ra keooga ninsaal woto: “Fo sɩd na n kiime.” Ra yaa Munaafɩɩkã sẽn yaa nin-kʋʋdã n da yag ziri n yeel woto: “Yãmb ka na n ki ye.” (Sɩngre 2:17; 3:4; Zã 8:44) Ninsaalbã fãa sẽn dog ne bũmb ning tɩ yit a Ãdem nengẽ yaa ki n lebg tẽng tom.—Koɛɛg Soaba 9:5, 10; Yɩɩl Sõamyã 115:17; 146:4.
33. a) Beoog-daar bʋg sẽn be rasãnd wʋsg n gũud ãdem-biisã la tẽn-kãngã? b) Yel-kãsems a tãab bʋs la a Zeova tũnugd ne a Biriblã n pidsdẽ?
33 Rẽ rat n yeelame tɩ ninsaal sã n ki a pa tar beoog-daar sɩda? Beoog-daar sẽn be yamleoog wʋsg n be! Biiblã wilgdame tɩ raab ning Wẽnnaam sẽn yãk tɩ tẽngã yɩ arzãn ãdem-biisã fãa yĩngã, sẽn ki-bã sẽn paasã, yaa bũmb sẽn pa na n vaal ye. A Zeova yetame: “Yĩngr yaa mam naam geere, la dũniyã yaa mam nao roagendga.” “Mam na n waooga zĩig ning mam nao wã sẽn be wã.” (Ezai 66:1; 60:13) A Zeova nonglmã sẽn yaa wʋsgã yĩnga, a tʋma a Biriblã sẽn yaa Gomdã tẽn-kãngã zug tɩ ãdem-biisã tõog n paam vɩɩm yẽ maasem yĩnga. (Zã 3:16; 1 Zã 4:9) Yel-kãsems a tãab zug la d segd n sõs masã, a Zeova sẽn tũnugd ne a Biriblã n pidsdẽ. Bõn-kãens yaa: 1) fãag nebã kũumã pãn-tõog nugẽ, 2) sɩd kɩt tɩ sẽn ki-bã ye wa vɩɩm pʋgẽ, la 3) lugl goosneema sẽn zems zãng t’a rɩ naam ãdem-biisã fãa zutu.
Fãagr ne kũumã
34, 35. a) Wãn-wãn la ninsaal da tõe n paam fãagr ne kũumã? b) Yao-n-dɛɛk yaa bõe?
34 Hal tẽn-kʋdem wẽndẽ, Wẽnnaam no-rɛɛsdbã wilga b bas-yardo, pa ne ninsaal sẽn pa kiid ye, la b talla bas-yard ne saagr kãngã: tɩ Wẽnnaam na n ‘fãag-b-la’ ne kũumã. (Oze 13:14) La yaa wãn-wãn la ninsaal da tõe n paam fãagr ne kũum loetsã? A Zeova tɩrlmã sẽn zems-zãngã ra baooda ‘sɩɩg n dol sɩɩga, nif n dol nifu, yẽnd n dol yẽnde.’ (Tõodo 19:21, NW ) Woto, a Ãdem sẽn bẽeg ãdem-biisã fãa ne kũumã, a sẽn kɩɩs Wẽnnaam ne yamleoogo, la a sẽn kong ninsaal vɩɩm sẽn zems zãngã yĩnga, ninsaal a to sẽn zems zãng n da segd n yao a Ãdem zĩigẽ, n yao ne a vɩɩmã sẽn zems zãngã, n da a Ãdem sẽn da kong bũmb ningã.
35 Ninsaalbã kʋdemd fãa pʋgẽ, b saka yao-n-dolã noor ning sẽn yaa yao ‘bũmb ne sẽn zem bõn-kãngã.’ Gomd ning b sẽn nong n yetẽ wã yaa “yao-n-dɛɛk yaoobo.” Yao-n-dɛɛk yaa bõe? Yaa “yaood b sẽn kɩt n deeg ned bɩ bũmb sẽn be ned nugẽ. Woto, b yetame tɩ sẽn be-b bãens roogẽ b sẽn yõg zabr wakatã bɩ yembsã b yao n deeg-b lame, b sã n paam b mense, laog sẽn tar yõod wʋsg b sẽn kɩs n deeg-b yĩnga. . . . Bũmb ning fãa b sẽn ledg bɩ b sẽn tek tɩ rolã, yaa rẽ la b sẽn boond tɩ yao-n-dɛɛkã.”d A Ãdem yel-wẽndã tɛka, ãdem-biisã fãa ra yaa wa neb b sẽn yõg zabr wakate, bɩ yembse, tɩ pa-zems-zãngã la kũumã loe-ba. Sẽn na yɩl n fãag-ba, b ra segd n kõo yao-n-dɛɛka. Sẽn na yɩl tɩ no-koeemd ba a yembr da zĩnd masã bɩ beoog nindaar yao-n-dɛɛkã keoor zemsg wɛɛngẽ, ra yaa tɩlae tɩ b rɩk ninsaal sẽn zems zãng vɩɩm sẽn zems kɛpɩ ne a Ãdem n maan maoongo.
36. Wãn-wãn la a Zeova kõ ninsaal sẽn zems zãng vɩɩm tɩ yɩ yao-n-dɛɛka?
36 La yɛ la b tõe n yã ninsaal vɩɩm sẽn zems zãng a woto? Ninsaalbã fãa sẽn yaa a Ãdem sẽn pa zems zãngã yagens ra roga ne pa-zems-zãnga. “Bãmb ned ba a ye ka tõe ne manesem ba a ye n lebs n yao n deeg saam-biig meng ye, bɩ n kõ Wẽnnaam yao-n-dɛɛk a yĩng ye.” (Yɩɩl Sõamyã 49:7, NW ) Sẽn na yɩl n maneg yellã, nonglem kãseng ning a sẽn tar ne ãdem-biisã tusa a Zeova t’a sɩd kõ a Biriblã sẽn ya a “bi-kãsengã” sẽn tar yõod wʋsgã t’a yɩ maoong ning b sẽn da baood tɩlaeyã. A rɩka Biribl kãngã nif sẽn pa ne wã la sẽn yaa Gomdã vɩɩm sẽn zems zãngã n ning Zʋɩf bi-pugl a Maari sẽn da pa mi rao wã pʋgẽ. Bipuglã rɩka pʋga. Wakatã sẽn wa n ta wã a roga biribl b sẽn bool t’a “Zezi.” (Matɩe 1:18-25) Wa sẽn zemse, vɩɩmã Naand sɩd ra tõe n maana yel-solem-kãseng a woto.
37. Wãn-wãn la a Zezi wilg a nonglem ne ninsaalb nins fãa sẽn tʋll vɩɩmã?
37 A Zezi bɩɩme n lebg kãsma, n wilg a meng a Zeova n deeg lisgu. Rẽ, Wẽnnaam kõ-a-la tʋʋmd sẽn yaa maan A raabã. (Matɩe 3:13, 16, 17) A Zezi tẽng zug vɩɩmã sẽn da yit saasẽ la a sẽn da zems zãngã yĩngã, a ra tõe n dɩka ninsaal vɩɩm sẽn zems zãng kãng n maan maoongo, n tũnug ne rẽ n fãag ãdem-biisã ne kũumã. (Rom dãmb 6:23; 5:18, 19) Wa a sẽn yeelã: “Mam waame tɩ piisa paam vɩɩm, la b paam[-a] hal wʋsgo.” “Nonglem ka be sẽn yɩɩd woto ye, tɩ ned sak kũum a zo-rãmb yĩnga.” (Zã 10:10; 15:13) A Sʋɩtãan sẽn da kɩt tɩ b kʋ a Zezi namsg ra-lukã zugã, a Zezi saka kũ-toaag kãngã, n miẽ tɩ ninsaalb nins sẽn da na n tall tẽebã ra na n paama vɩɩm a yao-n-dɛɛkã maasem yĩnga.—Matɩe 20:28; 1 Tɩmote 2:5, 6.
Vɩɩm pʋgẽ waoong yɛsa
38. Wãn-wãn la b lebs n wa ne Wẽnnaam Biriblã vɩɩm pʋgẽ, la bõe n kõt kaset ne rẽ?
38 Baa ne a bɛɛba sẽn kʋ-a wã, Wẽnnaam Biriblã zɩ n kong sor ning a sẽn tar n na n paam ninsaal vɩɩm sẽn zems zãngã ye, bala a ra talla a burkĩndlmã Wẽnnaam taoore. La a sẽn ki tɩ b mum-a yaoogẽ wã, wãn-wãn la a Zezi ra tõe n tũnug ne bõn-kãngã sẽn tar yõodã, sor ning a sẽn tar n na n yɩ ninsaala, ãdem-biisã nafr yĩngã? Yaa zĩ-kãng la a Zeova maan yel-solemd a to, t’a buud nan pa zĩnd ye. B sẽn mum a Zezi yaoogã pʋgẽ tɩ rasem a tãab-n-soaba, a Zeova vʋʋg-a-la kũ rãmbã sʋk t’a yɩ bõn-naandg nif sẽn pa ne la sẽn pa kiidi. (Rom dãmb 6:9; 1 Pɩɛɛr 3:18, NW ) Sẽn na yɩl n yẽbg tẽeb ne vʋʋgrã, sasa toɛ-toɛ pʋgẽ, a Zezi rɩka ninsaal yĩns toor-toor n puk a karen-biisã, vugri a puka karen-biis sẽn yɩɩd 500 taoore. Bãmb ned ba a yembre, n paas tʋm-tʋmd a Poll a Zezi sẽn paam ziirã sẽn puk a taoor kaoosg poor t’a ninã sobgã ra pa tar bʋʋm ba a yembr n na n maan sãmb-sãmb t’a vʋʋgrã yaa yel-solemd ye.—1 Korẽnt dãmba 15:3-8; Tʋʋma 9:1-9.
39. a) Wãn-wãn la a Zezi rɩk a yao-n-dɛɛk maoongã n tʋme, la pipi a rɩk-a lame n tʋm ãnd dãmb yĩnga? b) A Zezi goma yel-solem-kãseng a to bʋg yelle?
39 Rasem 40 a Zezi vʋʋgrã poore, a rʋʋ saasẽ n kẽng Wẽnnaam mengã taoore, n wilg a ninsaal vɩɩmã maoong sẽn zems zãngã sẽn fãagd ãdem-biisã. “La Kirist sẽn maan maoong a yembr bal yel-wẽna yĩnga, bãmb yaool n zaoo Wẽnnaam dɩtg wakat sẽn ka sɛta, n gũud bãmb bɛɛba sẽn na n lebg bãmb nao wã roagendga.” (Hebre dãmba 10:12, 13) Pipi neb nins sẽn paam fãagr ne yao-n-dɛɛk kãngã tũnugr yaa “bãg-bila” sẽn yaa kiris-neb nins sẽn tar kɩs-sɩd “sẽn yaa Kirist rẽndã.” (Luk 12:32, NW; 1 Korẽnt dãmba 15:22, 23) Nin-kãensã b ‘ra-b-la ãdem-biisã sʋka,’ la woto yĩnga b sã n vʋʋge, b lebgda bõn-naands nif sẽn pa ne n tɩ naag ne Kirist saasẽ. (Wilgri 14:1-5, NW ) La yaa wãn to yẽ ne ãdem-biis ka tɛkã sẽn ki n gãe yaadẽ wã? A Zezi sẽn da wa n be tẽngã zugu, a yeelame t’a Ba wã kõ-a-la sor t’a kao bʋʋd la a kõ vɩɩm. A paasame: “Bɩ yãmb da yɛɛs ne yõ wã ye. Tɩ bõe, wakat watame tɩ fãa sẽn be [tẽegr, NW ] yaad pʋsẽ na n wʋm bãmb koɛɛg n yi . . . n vʋʋg[e].” (Zã 5:26-29) A na n ye kõ-b-la vɩɩm tẽng zug Arzãnẽ wã.
40, 41. a) Wilg-y “vʋʋgrã” võor takɩ. b) Bõe yĩng tɩ d tõe n tẽ vʋʋgr ning Wẽnnaam sẽn kãabã?
40 Ges-y a Zezi gom-kãensã: “Bɩ yãmb da yɛɛs ne yõ wã ye.” La wãn-wãn la ned sẽn ki hal sẽn kaoos tõe n paam fãagr ne kũum n ye wa vɩɩm pʋgẽ? A yĩngã pa lebg tẽng tom sɩda? Tõe tɩ bõn-vɩɩs a taab wa tɩɩs bɩ rũms n dɩ a yĩngã babs kẽere. Baasg zãnga, vʋʋgrã pa rat n yeel tɩ yaa pĩnd yel-kɩdsa fãa sẽn da be nedã yĩngẽ wã la b na n lagem taab yɛs ye. Vʋʋgrã rat n yeelame tɩ Wẽnnaam ye naanda pĩnd nedã ne a halhaalã la a zʋgdã fãa. A yãkda tẽngã n maan yĩn-paalg n kõ a soabã, la yaa yĩn-kãng pʋgẽ la a ningd nedã pĩnd yel-zẽngdsã, ne zʋgd nins sẽn da welgd nedã ne neb a taabã, a pĩnd pʋ-tẽerã, pĩnd vɩɩm manesem ning nedã sẽn da tall hal tɩ ta a kũumã sasa wã.
41 Tõe tɩ bugum n dɩ yãmb roog y sẽn da nong wʋsgo. La y tõe n kɩtame tɩ b ye me ro-kãngã, bala a yel-bõonesa fãa yãmb sẽn nongã yaa vẽenes y pʋ-tẽerẽ wã. Rẽnd sɩd-sɩda, Wẽnnaam sẽn yaa pʋ-tẽerã Naandã tõe n lebs n naana neb nins a sẽn tar a pʋ-tẽerẽ wã, a sẽn da nong-bã yĩnga. (Ezai 64:7) Yaa rẽ yĩng la Biiblã sẽn tũnugd ne gomd ning sẽn yaa “tẽegr yaadã.” Wakat ning Wẽnnaam sẽn yãkã sã n wa ta t’a na n ye wa ne sẽn ki-bã vɩɩm pʋgẽ, a na n maana yel-solem-kãngã, wala a sẽn maan yel-solemd n naan pipi rao wã. La so-kãngã, a na n maana woto n yɩlem wʋsgo.—Sɩngre 2:7; Tʋʋma 24:15.
42. Bõe yĩng tɩ vɩɩm sẽn-kõn-sa tẽng zug tõe n yɩ, la a yaa waaziba?
42 Wẽnnaam na n lebs n talla ãdem-biisã n wa ne vɩɩm pʋgẽ, tɩ b paam saagr n da tol n ye ki tẽng zug ye. La yaa wãn-wãn la vɩɩm sẽn-kõn-sa tõe n yɩ tẽng zugu? Yaa bũmb sẽn tõe la sẽn yaa waaziba, bala yaa woto la Wẽnnaam daab la a sẽn yãk n na n maane. (Zã 6:37-40; Matɩe 6:10) Bʋʋm yɛng ning sẽn kɩt tɩ ninsaal kiid tẽng zugã ya a sẽn dog ne yel-wẽndã sẽn yit a Ãdem nengẽ wã. Baasg zãnga, d sã n ges bõn-kãsems toɛ-toɛ ka tɛkã sẽn be tẽng zug tɩ ninsaal da segd n noog a sũur ne wã, vɩ-koɛɛg sẽn pa ta yʋʋm koabg yaa koɛɛg wʋsgo! A sẽn dɩk tẽn-kãngã n kõ ãdem-biisã, Wẽnnaam da yãka raab n dat tɩ ninsaal kell n vɩɩmde, n maan sũ-noog ne A naanegã bõn-neeba, pa yʋʋm koabg pʋgẽ bal bɩ yʋʋm tusr pʋgẽ bal ye, la yaa wakat sẽn-kõn-sa!—Yɩɩl Sõamyã 115:16; 133:3.
Laafɩ goosneema sẽn zems zãngã
43. a) Raab bʋg n be sã n yaa ne goosneema sẽn zems zãng wɛɛngẽ? b) A Zeova raab yaa bʋg rẽ wɛɛngẽ?
43 Tõnd pipi roagdbã sẽn kɩɩs Wẽnnaam tõogã tɛka, a Sʋɩtãan n dɩt naam ninsaalbã zut masã. Rẽnd zemsame, Biiblã sã n boond a Sʋɩtãan tɩ “dũni kãnga wẽnnaam.” (2 Korẽnt dãmba 4:4) Zabã, toomã, zãmbã, la ninsaalbã goosneema rãmb sẽn tekd wakat fãa wã kõta kaset tɩ yaa yẽ la dũni kãngã wẽnnaam. Sosiete dɛ Nasiõ la Organizasiõ dɛ Nasiõ Zĩni siglsã pa tõog n wa ne laafɩ zũnd-zãndã pʋgẽ ye. Ãdem-biisã rata laafɩ goosneema ne b sũur fãa. Pa zems tɩ Naandã raab sẽn yaa lebs n lugl Arzãnã tẽn-kãngã zugã kõ goosneema sẽn zems zãng t’a rɩ naam Arzãn kãngã zug sɩda? Yaa a Zeova raab la woto bal kɛpɩ. Rĩm ning sẽn dɩt naam A yʋʋr yĩng goosneem kãng pʋgẽ wã yaa a “Laafɩ Na-biigã,” a Zezi Kirist, la “na-biilmã waooglem la laafɩ wã pa na n tall tɛk ye.”—Ezai 9:6, 7, NW.
44. a) Zĩ-bʋg la goosneema kãng na n zĩndi? b) Wãn-wãn la b na n maan-a?
44 Biiblã wilgdame tɩ goosneema sẽn zems zãngã na n zĩnda saasẽ. Rĩm a Zezi Kirist na n zĩnda zĩ-kãng sẽn zemsã n dɩ naam dũniyã gill zug ne tɩrlem. Sẽn paase, a na n paama na-rɩt-n-taas yĩngr goosneema kãng ninsaal nif sẽn pa tõe n yã wã pʋgẽ. B yãk-b-la ninsaalb nins sẽn tar kɩs-sɩdã sʋka, a Zezi karen-biis nins sẽn kell n pa ne-a namsg pʋgẽ t’a yet-b woto wã: “Mam maanda kaool ne yãmba, wala mam Ba sẽn maan kaool ne maam, rĩung yĩngã.” (Luk 22:28, 29, NW ) Yaa neb a wãn bal la b yãk ãdem-biisã sʋk tɩ b kẽng saasẽ n tɩ rɩ naam ne Kirist Zezi. Yaa woto ne rũnda tẽnsã sẽn yãkd neb a wãn bal tɩ b rɩt naam asãmble bɩ parlema wã pʋgẽ wã. Biiblã wilgdame t’a Zezi Kirist na n paama na-rɩt-n-taas 144 000 bala. Woto, Wẽnnaam Rĩungã bɩ yĩngr goosneema wã yaa Kirist Zezi la neb 144 000 b sẽn yãk tẽngã zug tɩ b kẽng saasẽ wã, n be a pʋgẽ. (Wilgri 14:1-4; 5:9, 10) La yaa wãn to ne tẽngã? Yɩɩl Sõamyã 45:16, NW wilgdame tɩ Rĩmã na n yãka “na-biis tẽngã gill zugu.” Ninsaalb sẽn yaa “na-biis” bɩ yel-gɛtb sẽn kõt sor-wilgr la b na n zĩnd saasẽ n yãke, b sẽn sakd tɩrlmã noy ne kɩs-sɩd wʋsgã yĩnga.—Mak-y ne Ezai 32:1, NW.
45, 46. a) A Zezi sẽn da wa n be tẽng zugã, a zãmsgã gom-zu-ra-kãseng ra yaa bʋgo? b) Bõe yĩng tɩ b ra pa lugl goosneema sẽn zems zãngã zĩig pʋgẽ? d) Wãn-wãn la yʋʋmd 1914 T.W., ra yaa yʋʋm-kãseng bãngr-goamã la dũniyã yɛl wɛɛngẽ?
45 Wakat bʋgo, la wãn-wãn la b lugl goosneema ning sẽn zems zãngã? A Zezi sẽn da wa n be tẽngã zugu, Rĩung kãng n da ya a moonegã gom-zu-ra-kãsenga. (Matɩe 4:17; Luk 8:1) Baasg zãnga, a ra pa lugl Rĩungã rẽ wẽnd ye. A sẽn vʋʋgã me a pa wẽneg n lugl-a ye. (Tʋʋma 1:6-8) Ba a sẽn wa n dʋ saasẽ wã, a ra segd n kell n gũu wakat ning a Zeova sẽn yãkã. (Yɩɩl Sõamyã 110:1, 2; Hebre dãmba 1:13) Biiblã bãngr-goam wilgdame tɩ wakat kãng b sẽn yãkã taa yʋʋmd 1914 T.W. Baasg zãnga ned tõe n sʋkame: ‘Wall tɩ yɩ goosneema sẽn zems zãnga, rẽ yĩnga yʋʋmd 1914 pa yɩ yel-beed sẽn sɩng n tall paasg dũniyã gill zug sɩda?’ Yaa woto la yellã nif kɛpɩ! Wẽnnaam Rĩungã waoong ra segd n naaga ne yel-beedã sẽn zĩnd yʋʋm sẽn pa kaoos pʋgẽ wa d sẽn na n yã masã wã.
46 Yʋʋm 35 nins sẽn deng yʋʋmd 1914, Gũusg Gasgã (sẽn yaa tũudum sebr ning b sẽn pʋɩt n yɩɩd dũniyã gill zug masã wã) ra wilgda nebã tɩ yʋʋmd 1914 yaa yʋʋmd sẽn yaa toor zall Biiblã bãngr-goam pʋgẽ. Bãngr-gom-kãensã sɩng n paamda pidsg sẽn yaa kãseng yʋʋmd 1914 tɛka. Bãngr-gom-kãensã a yembr yaa a Zezi meng sẽn togs sẽn yɩɩd yʋʋm 1 900 masã, sẽn tɩ loe ne “bãndã” sẽn da na n puk dũni kãngã saabẽ, tɩ ra na n yɩ kaset t’a ra bee a yĩngr Rĩungã naam pʋgẽ tɩ ninsaal nif pa tõe n yã-a wã. A leoka a karen-biisã sẽn sʋk-a “bãndã” wɛɛngẽ wã n yeele: “Buud a yembr na n yika zabr ne buud a to, la soolem ne soolem a to, la kom la tẽn-digimdug na n zĩnda zĩig-zĩiga. Bõn-kãens fãa yaa tood sɩngre bala.” (Matɩe 24:3, NW, 7, 8) Dũni gill pipi zabrã pusga yʋʋmd 1914 n pids gom-kãensã ne manesem kãsenga, tɩ rẽ wa ne sãoong sẽn yɩ kãseng n yɩɩd zab 900 sẽn zĩnd yʋʋm 2 500 sẽn da loogã sasa naoor a yopoe! Rẽ tɛka, yel-toodã sẽn tar paasgã b tarame bala. Rẽ yĩnga zabã, komã bɩ tẽn-digimdg kãsems sẽn wẽ dũniyã yʋʋmd 1914 tɛkã namsa yãmb bɩ? Sã n yaa woto, y meng nif maana kaset ne dũni kãngã ‘sɛɛb wakat’ “bãndã.”—Daniɛll 12:4.
47. Wãn-wãn la yɛl nins sẽn pids “bãndã” paas yʋʋm sẽn pa kaoosã pʋsẽ?
47 “Yɛlã tood” paasa Dũni Gill Zabr a yiib soabã sasa. Zab-kãng sẽn kʋ neb taa Dũni Gill Pipi Zabrã kʋʋb naoor a naase, tɩ nikleɛɛr zab-teedã wakat wat n zẽnd yɛlã, n pidsd a Zezi bãngr-gom-kãngã: “Bãn-kãsemse ne bõn-bãn sẽn yaa tood na n zĩnda yĩngri.” (Luk 21:11) Bi-beerã ne wẽnemã paasgo, kambã kɩɩsgã la b bi-beerã paasgo, n paas wẽn-kɩɩsgã la yoobã paasg fãa yaa yɛl sẽn yɩkd pelens b sẽn deng n togs tɩ ra na n yɩɩ dũni wẽng kãngã “yaoolem dayã” bãnde.—2 Tɩmote 3:1-5, NW; Matɩe 24:12.
48. Ãnd n yaa sabab tɩ yel-beedã be tẽng zugu, la bõe yĩng tɩ yel-be-kãens paas yʋʋmd 1914 tɛka?
48 La b sã n lugla saasẽ goosneema wã yʋʋmd 1914, bõe yĩng tɩ yel-be-kãensã fãa be tẽng zugu? Yaa a Sʋɩtãan Munaafɩɩkã n yɩ sabab tɩ b beẽ. Kirist sẽn wa n paam Rĩungã naamã, pipi, a yika zabr ne a Sʋɩtãan saasẽ, tɩ ninsaal nif pa tõog n yã rẽ ye. Rẽ kɩtame tɩ b rig a Sʋɩtãan “sẽn belgd dũniyã fãa wã” t’a sig tẽngã sẽnes ne a malɛk rãmbã. A sẽn mi t’a sãoongã kolgdame wã yĩnga, a wata ne gudgr wʋsg tẽngã zugu. “Toog bee ne neb nins sẽn be dũniyã zugu la ko-kãsenga pʋgẽ wã. Tɩ bõe, Sʋɩtãana sigame n wa yãmb nengẽ, la a sũ-puugra yaa kãsenga a sẽn bãng t’a wakat yaa bilfa yĩnga.”—Wilgri 12:7-9, 12.
49. a) Bõe n na n paam neb nins sẽn “sãamd dũniyã”? b) Wãn-wãn la a Zeova na n pids a ‘bʋʋdã’ tẽn-tẽnsã zutu?
49 Yel-be-kãensã na n wa saame bɩ? N-yẽe, yaa wakat ning yĩngr goosneema wã menga, Wẽnnaam Sẽn-tõe-fãa wã Rĩung sẽn na n wa tik n yik ‘n sãam neb nins sẽn sãamd dũniyã.’ (Wilgri 11:18; Daniɛll 2:44) Wẽnnaam pa na n ye bas politik pãensã, ziri kiris-nebã bɩ ned a to buud fãa t’a rɩk nikleɛɛr zab-teedã n sãam tẽngã a sẽn naana ye. Sẽn yaa lebende a yetame: “Mam yãka yam n na n tigim bãmb ne b soolma tɩ m sũ-dokra wʋm-ba.” (Sofoni 3:8) A Zeova na n tũnuga ne a Kiristã n dɩk pãn-kãsems nins sẽn so ãndũniyã n tʋme, n wa ne sãoong sẽn yaa kãseng wʋsg neb nins fãa sẽn tũud a Sʋɩtãan tẽng zugã zutu. A na n yɩɩ dũniyã gill zugu, t’a yaadmã na n yɩ wala a Nowe wakatẽ Sa-kãsengã.—Zeremi 25:31-34; 2 Pɩɛɛr 3:5-7, 10.
50. a) “Armagedõ” yaa bõe? b) Ãnd bal n na n põs Armagedõ?
50 Biiblã pʋgẽ, b boonda tẽns nins sẽn yaa wẽnsã sãoong kãngã tɩ Wẽnnaam zabrã Armagedõ. (Wilgri 16:14-16) Yaa sik-m-mens rãmbã bala, neb nins sẽn baood a Zeova la b baood tɩrlmã n tõe n põs Armagedõ n kẽ Wẽnnaam laafɩ dũni paalgã pʋgẽ. (Sofoni 2:3; Ezai 26:20, 21) Biiblã yeta nin-kãensã wɛɛngẽ: “La sũ-maasem dãmba na n sooga dũniyã n maan sũ-noog laafɩ wʋsg yĩnga.” (Yɩɩl Sõamyã 37:11) Rẽ masã, tʋʋm kãseng sẽn yaa Arzãnã lebs-n-lugl na n sɩngame!
Zãmsg sẽn na yɩl n kẽ Arzãnã pʋgẽ
51. Bõe yĩng tɩ yaa tɩlae ne yãmb tɩ y maan toeeng masã?
51 Yãmb rat n vɩɩmda Arzãn pʋgẽ bɩ? Y leokrã sã n yaa ‘N-yẽe,’ y sũy na n yɩɩ noog wʋsg tɩ y bãng t’a Zezi sẽn wa n gom masã dũniyã sẽn gudgã yellã, la “bãndã” sẽn wilgd t’a sãoongã kolgame wã yellã, a paasame: “Zãmaan kãnga kõn loog ye, hal tɩ bõn-kãens fãa paam pidsgu.” (Matɩe 24:34) Baasg zãnga, yaa kaeto, neb wʋsg sẽn yɩɩd rũndã-rũndã sẽn be so-yaleng ning sẽn tar n debd sãoongã zĩigẽ wã. (Matɩe 7:13, 14) Wakat sẽn ket tɩ b segd n toeema pa waoog ye. Ad y sɩd tõe n talla mi-beoog wʋsgo, a Zeova sẽn kõ keoogrã tɩ nan pa kẽ n bõogã yĩnga! A Zeova sẽn dat tɩ y paam vɩɩmã yĩnga, a na n sõng-y lame tɩ y tũ yɛl nins sẽn zemsã.—2 Pɩɛɛr 3:9; Ezekɩɛll 18:23.
52. Bõe n yaa tɩlae ne-y sẽn na yɩl tɩ y bãng n yãk tũudum tɩ zemse?
52 Y segd n yɩɩ tao-tao n bao bãngr sẽn yaa sɩd takɩ wã. (1 Tɩmote 2:4, NW; Zã 17:3) Yɛ la y tõe n paam bãngr a woto? Y tõe n paam-a-la tũudum fãa pʋgẽ bɩ? Neb kẽer yetame tɩ tũudmã fãa tar n debda zĩ-yende, wa so-bugsã fãa sẽn dʋʋd tãng sẽn tar n debd tãngã zug tẽn-sʋkã. Ad b sɩd maana tudgr tɛka! Sẽn na yɩl n yã so-buk ning sẽn zemsã, tãens rʋʋdbã tũnugda ne sɛb sẽn wilgd zĩis halhaale, la b yaood sor-wilgdb tɩ b yãagd-ba. Woto me, yaa sɩdã tũudum bal n na n tall n kẽng vɩɩm sẽn-kõn-sa wã zĩigẽ, la sor-wilgr yaa tɩlae sẽn na yɩl n yã tũudum kãngã.—Tʋʋma 8:26-31.
53. a) Sẽn na yɩl n paam vɩɩm sẽn-kõn-sa wã, y segd n ket n maanda bõe? b) Tõe tɩ y segd n modgame n tõog mak-bʋs sẽn yit a Sʋɩtãan nengẽ?
53 A Zeova Kaset rãmbã yiisa seb-bi-kãngã n na n sõng yãmba. A zoe n sõnga yãmb tɩ y bãng Biiblã zãms-yẽga, pa sɩda? Tõe tɩ yãmb mengã sɩd bãngame tɩ zãmsg nins fãa sẽn be a pʋgẽ wã tika Wẽnnaam Gomdã vʋʋsem sõng sẽn vẽneg tɩ b gʋlsã zugu. Masã, sẽn na yɩl n kẽng taoor n ta y bõn-datlã, y segd n ket n zãmsdame n paasdẽ. Wala dũniyã pʋgẽ zãmsg sẽn yaa sõma sẽn yaa tɩlae ne ned sẽn na yɩl t’a paam zĩig masã zãmaanã neb sʋkã, woto me, Biiblã zãmsg sõma yaa tɩlae sẽn na yɩl n segl ned t’a tõog n kẽ neb nins sẽn na n põs n vɩɩmd tẽng zug Arzãnã pʋgẽ wã sʋka. (2 Tɩmote 3:16, 17) A Sʋɩtãan tõe n makame n kʋɩɩb yãmb n tus zo-rãmb tɩ b kɩɩs yãmba, bɩ a mak n kẽes-y lag-nonglem ne rat-m-yembr bɩ yoob pʋgẽ. Da bas-y t’a Sʋɩtãan tõog-y ye. Yãmb la y zaka rãmb fãagr la y beoog-daarã bee ne yãmb sẽn na n ket n zãmsd Biiblã.—Matɩe 10:36; 1 Zã 2:15-17.
54. Segl-bʋg a to la a Zeova rɩk n na n kõ zãmsg yãmb sakẽ wã?
54 Yãmb sẽn na n ket n zãmsd Biiblã woto wã toor sẽn ka be, y tõe n zãmsa ne manesem a to. Neb nins sẽn be yãmb sakẽ wã n nong Biiblã zãmsgã kẽngda tigissã Rĩungã Roogẽ sẽn be yãmb sakẽ wã. Neb nins fãa sẽn kẽngd be wã yaa sẽn na yɩl n paam zãmsg ning sẽn yit Biiblã pʋgẽ wã, la b modgda ne b sũy fãa n na n yɩ neb sẽn yaa sõma n paase. B pʋʋsda wat-paalsã sõma-sõma ne b waoong n yetẽ: “Wa-y tɩ d kẽng Zusoaba tãng zugu [a balengã zĩigẽ] . . . tɩ b zãms tõnd bãmb soya, tɩ d tũ bãmb so-bugsi.” (Ezai 2:3) B wilga bʋʋm sẽn tar pãng sẽn kɩt tɩ d segd n kẽng Biiblã zãmsg tigissẽ wã võor Hebre dãmba 10:24, 25 pʋgẽ d sẽn karemdẽ tɩ: “Bɩ tõnd tẽeg taab yelle la d yik taab ratem tɩ maan nonglem la tʋʋm sõama. Bɩ d da bas taab tiging wa neb kẽer sẽn maanda ye. La bɩ d sagl taaba, la bɩ d sagl n yɩɩda tõnd sẽn yã tɩ daar kolgdame wã yĩnga.”
55. a) Zĩ-bʋs wɛɛngẽ la a Zeova siglgã yaa toor ne sigls a taabã? b) Wãn-wãn la a Zeova Kaset rãmbã tar zems-n-taar tɩ pa wõnd neb a taabã?
55 Y sã n wa maan tũud-n-taar ne a Zeova siglgã, y na n yãame tɩ nebã manesem ne taab beenẽ wã yaa toor wʋsg ne wẽn-dotã la egiliiz rãmbã pʋsẽ. B pa maand ligd lobre, b pa wɩt neb bɩ b maand zaba, la welg-taab ka be ne f sẽn yit buud ning bɩ f ligd tarem sẽn yaa to-to yĩng ye. Zʋg-kãseng ning sẽn tɩ yɩɩd fãa sẽn be a Zeova Kaset rãmbã sʋk yaa nonglem. Pipi b nonga a Zeova, la yiib-n-soaba b nonga neb a taabã. Zʋg-kãensã yaa kiris-neb hakɩkã bãnde. (Matɩe 22:37-39; Zã 13:35) Y segd n kẽnga b tigissã n sɩd bãng y toor tɩ yaa woto. Sãmbg sẽn ka be, zems-n-taar ning sẽn be b sʋkã na n ling-y lame. Dũniyã gill zugu, Kaset rãmbã yɩɩda bãmb milyõ a tã tẽns sẽn yɩɩd 200 pʋsẽ. Baasgo, dũniyã gill zugu, Kaset rãmbã tũuda geelg-n-tʋm yɛng b tigissẽ wã. La sɛb b sẽn yiisd wakat yɛng pʋgẽ ne buud-goam wʋsgã yĩnga, b semen fãa tigissẽ wã, a Zeova Kaset rãmbã wʋsg sẽn yɩɩd sẽn be dũniyã gill zugã zãmsda bũmb a ye sẽn tik Gʋlsg Sõamyã zugu, tɩ yaa lɛɛr a wãn bal n yõsg-b ne taaba. Zems-n-taar ning sẽn be a Zeova siglgã pʋgẽ wã yaa yel-solemd rũndã-rũndã dũniyã sẽn welgã pʋgẽ.
56. a) Nafa bʋs la y tõe n paame, y sã n maan lagem-n-taar ne a Zeova siglgã? b) Zu-loees sã n wa puki, y manesem segd n yɩɩ wãn-wãna? d) Bõe yĩng tɩ tar yõod tɩ y rɩk y vɩɩmã n kõ a Zeova?
56 Y sã n tigimd wakat fãa ne a Zeova nin-buiidã, y segd n yeelga “nedemd paalgã” la y bɩɩs Wẽnnaam vʋʋsmã biis sẽn yaa “nonglem la sũ-noogo la laafɩ la sũ-mare la maan neere la sũ-maasem la tẽebo la sũ-bʋgsem la yõk-m-menga.” (Kolos rãmb 3:10, NW, 12-14; Galat dãmba 5:22, 23) Rẽ na n kõ-y-la sũ-noog wʋsgo. Tõe tɩ y na n ket n maooda ne zu-loees wakat-wakate, y sẽn vɩ dũni wẽng pʋgẽ, la yãmb mengã sẽn pa zems zãngã yĩnga. La a Zeova na n sõng-y lame. A Gomdã kõta neb nins sẽn dat n ta a yam ne b sũy fãa wã bas-m-yam woto: “Da maan-y yɩɩr ne bũmb ba a yembr ye, la ne pʋʋsgo la ne bark pʋʋsgo bɩ y wilg Wẽnnaam yãmb sẽn dat bũmb ninsi. La Wẽnnaam laafɩ sẽn yɩɩd neba bãngr fãa na gũ yãmb sũyã la yãmb tagsgo Kirist Zezi maasem yĩnga.” (Filip rãmba 4:6, 7) A Zeova nonglmã yĩnga, y na n dat n sõgen-a lame. A Zeova Kaset rãmbã sũy na n yɩɩ noog tɩ b wilg yãmb y sẽn tõe n dɩk y vɩɩmã n kõ nonglem Wẽnnaam kãngã to-to, n paam zu-noog n lebg a kaset soaba. (Yɩɩl Sõamyã 104:33; Luk 9:23, NW ) N-yẽe, yaa zu-noogo. Tags-y n gese! Y sẽn yaa a Zeova balemdã, y tõe n baoo bõn-datl ning sẽn yaa paam vɩɩm sẽn-kõn-sa tẽng zug ka sẽn lebg arzãnã pʋgẽ.—Sofoni 2:3; Ezai 25:6, 8.
57. a) Dũni paalgã pʋgẽ, zood bʋg n na n zĩnd Wẽnnaam ne ãdem-biisã sʋka? b) Bark kẽer bʋs la y tõe n paam rẽ wẽnde?
57 Bɩ y ket n zãmsdẽ la y bɩɩsd y nonglmã la y nanebã ne Wẽnnaam a Zeova, a Biriblã la ne yĩngr goosneem tɩrgã. Biiblã bãngr-gomd bilgda Wẽnnaam goosneema wã la bark nins a sẽn na n kiig ãdem-biisã zutã n yet woto: “Gese, Wẽnnaam yir bee neba sʋka. La bãmb na n zĩnda ne bãmba, la bãmb na n yɩɩ bãmb neba, la bãmb menga na n paa ne bãmba.” ‘Wẽnnaam menga’ ziir sẽn zẽk n yɩɩd ninsaalba masã naamã sẽn yaa wẽng la rat-m-yembr naamã zĩig sẽn zãrã, na n pẽnega neb nins fãa sẽn nong-a la b balemd-a wã dũni paalg kãngã pʋgẽ, wala Ba-nongre. Sɩda, yaa tũudum yɛngã bal n na n zĩndi, Wẽnnaam a Zeova baleng hakɩkã, la a balemdbã na n paama zood ne Ba wã, n yɩ a kamba. Ad a sɩd na n wilgame t’a yaa Ba-nongr menga! “Bãmb na n yẽesa nintãma fãa t’a ra le zĩnd bãmb ninẽ ye, la kũum ka na n le zĩnd ye, la sũ-sãoong bɩ yãbre wala toog kõn le zĩnd yɛs ye, tɩ bõe, dẽenem bũmb fãa loogame.”—Wilgri 21:3, 4.
58. Bõe yĩng tɩ y tõe n kɩs sɩd t’a Zeova ‘na n maana bũmb fãa paalse’?
58 Woto, yel-solemd kãsengã sẽn yaa lugl tẽng zug arzãn yĩngr goosneema sẽn zems zãng nugẽ wã na n paama pidsgu. Rẽ yaa waazib wala wĩndgã sẽn na n yik la a kẽ beoogã sẽn yaa waazibã. Tɩ bõe, a Zeova Wẽnnaam sẽn yaa yĩngr la tẽng Naandã, a kãabsã “bee bas-m-yam la b yaa sɩd” wakat fãa. Yaa yẽ la sẽn zĩnd a naam geerẽ wã saasẽ n yeel tɩ: “Ade! Mam maanda bũmb fãa paalse.”—Wilgri 21:5, NW.
Y sã n wa lebgd n get seb-bi-kãngã, wãn to la y ra na n leok sʋgs-kãensã?
Zĩ-bʋs wɛɛngẽ la Biiblã pa wõnd sɛb a taabã?
Bõe la y zãms n bãng Wẽnnaam wɛɛngẽ?
Kirist Zezi yaa ãnda?
A Sʋɩtãan Munaafɩɩk yaa ãnda?
Bõe yĩng tɩ Wẽnnaam bas wẽnemã tɩ beẽ?
Bõe yĩng tɩ ninsaal kiidẽ?
Sẽn ki-bã bee yɛ?
Yao-n-dɛɛkã yaa bõe?
Zĩ-bʋgo, la wãn-wãn la vʋʋgrã na n zĩndi?
Rĩungã yaa bõe, la bõe la a na n maane?
‘Dũniyã baasg’ “bãnd” yaa bõe?
Wãn-wãn la y tõe n segl y meng n vɩɩmd wakat sẽn-kõn-sa Arzãnã pʋgẽ?
[Tẽngr not rãmbã]
a Woto yaa Biiblã verse rãmb sẽn wilgd tɩ sul nins sẽn be yĩngrã togsda sɩda: 1) Tʋʋma 17:26; Yɩɩl Sõamyã 46:10; Miise 4:3, 4; Ezai 65:21-23; 2) Ezai 65:25; 11:6-9; 55:12, 13; Yɩɩl Sõamyã 67:7, 8; 3) Zoob 33:25; Ezai 35:5, 6; 33:24; Yɩɩl Sõamyã 104:24; 4) Ezai 55:11.
b Cyclopedia of Biblical, Theological, and Ecclesiastical Literature, by J. McClintock and J. Strong, Volum a 8, seb-neng 908.
c Verse rãmbã fãa yita Wẽnnaam Sebre b sẽn zems ne yaoolem gʋlsgã noyã. Verse sã n pʋgl ne NW, wilgdame tɩ yita New World Translation of the Holy Scriptures—With References pʋgẽ.
d Monarchs and Tombs and Peoples—The Dawn of the Orient, seb-neng 25.
[Foto rãmba, seb-neng 13]
Ninsaal sẽn yaa bõn-naandgã yɩɩda rũmsã zĩig sẽn zãre
[Foto, seb-neng 18]
A Zezi ra zema a Ãdem sẽn yaa ninsaal sẽn zems zãngã