B sɩngrã la b fɩɩgrã tõnd wakatã
TÕND wakatã, a Zeova Kaset rãmbã tʋʋmã sɩnga sẽn yɩɩd yʋʋm koabg masã. Sẽn sɩng ne yʋʋmd 1870 wã, yaa Biiblã zãmsdb sul-bil n sɩng Allegheny sẽn be Pennsylvani, Etazĩni soolmẽ wã. Zĩ-kãng bee Pitsburg galʋ-tẽngẽ wã masã. Ya a Charles Russell n da yaa sullã sɩngda. Yaa yʋʋmd 1879, sẽoog kiuugã, la Le Phare de la Tour de Sion et Messager de la Présence de Christ sɩng yiibu. Yʋʋmd 1880, Biiblã zãmsdb sẽn da yaa sul-bil a ye wã fɩɩgame n lebg tigims wʋsg babs nins sẽn da pẽ Pitsburgã pʋgẽ. Yʋʋmd 1881, b lugla Zion’s Watch Tower Tract Society. Sẽn paase, yʋʋmd 1884, b gʋls-a lame tɩ zems ne laloa wã, t’a Russell da ya a perzidã. Kaoosg poore, b toeema Sosiete wã yʋʋr tɩ lebg Watch Tower Bible and Tract Society. Neb wʋsg ra kõta kasetã zak-zak n kãabd nebã sɛb sẽn gomd Biiblã yelle. Neb pis-nu n da maand tʋʋm kãngã wakat fãa yʋʋmd 1888. Masã, yaa sẽn zems bãmb 700 000 n maand tʋʋm kãngã wakat fãa dũniyã gill zugu.
Tʋʋmdã ra tʋmda tẽns wʋsg pʋsẽ yʋʋmd 1909, tɩ b viig Sosiete wã biru kãseng n kẽng a sẽn beẽ zĩig ning masã wã, Bruklin sẽn be Niu Yorkã. Sõss kẽer la b yiis zʋrno rãmb pʋsẽ, la yʋʋmd 1913, b ra bee zʋrno rãmb toor-toor 3 000 pʋsẽ Etazĩni, Kanada la Erop tẽnsẽ wã. Sɛb buud toor-toor la b yiis tɩ b sõorã ta milyõ kobse.
Yʋʋmd 1912, b sɩnga “Naanegã yɛl Filim” (Photo-Drame de la création). Yaa filim buud sẽn naag ne goam b sẽn wʋmde. A gomda tẽngã naaneg yell n tɩ ta Kirist Yʋʋm Tusr Naamã rɩɩb saab yelle. B sɩnga filim kãng wilgr yʋʋmd 1914, tɩ neb 35 000 ra get-a daar fãa. Filim kãng buud n yɩ pipi filim sẽn naag ne goam b sẽn wʋmde.
YƲƲMD 1914
Wakat kãseng n da kolgde. Yʋʋmd 1876, Biiblã zãmsd a Charles Russell kɩtame tɩ b yiis sõs-kãngã Bruklin sẽn be Etazĩni zʋrnall b sẽn boond tɩ Bible Examiner pʋgẽ: “Bu-zẽmsã wakat na n saa wakat bʋgo?” Zĩ-likr kiuugã, a ra togsda woto a seb-neng 27 pʋgẽ: “Bu-zẽmsã wakat na n saa yʋʋmd 1914 Tõnd Soaalã Wakate.” Bu-zẽmsã wakat yaa wakat ning Biiblã lebgr a to sẽn yeel tɩ yaa “hal tɩ b wakatã pidi.” (Luk 21:24, Kãab Paalgã Koe-noogo) Pa bũmb nins fãa b sẽn da gẽegd yʋʋmd 1914 n sɩd zĩnd ye. La a sɩd yɩɩ Bu-zẽmsã wakat saabo, la a yɩɩ yʋʋmd võor sẽn tagem wʋsgo. Pĩnd yel-mitb la bãngdb sakame tɩ yʋʋmd 1914 yɩɩ wakat kãseng ãdem-biisã vɩɩm pʋgẽ. Goam nins sẽn pʋgdã n wilgd rẽ:
“Dũniyã yɛl toeema zãng fasɩ yʋʋmd 1913, sẽn yɩ yʋʋmd ning sẽn deng Dũni gill Pipi Zabrã sɩngrã.”—Kɩbar sẽn yit Times-Herald zʋrnallẽ wã, Washington, D.C., yʋʋmd 1949, tʋʋlg kiuug rasem 13.
“Sẽn sɩng ne yʋʋmd 1914 n tɩ ta yʋʋmd 1989 wã yaa yʋʋm 75. Yaa wakat kãng pʋgẽ la dũni gill zab a yiibã zĩnd-yã. Yɩɩ wakat kãng me la dũniyã pãn-soaad bɛd a yiibã tall beem ne taaba. Pĩnd yel-mitbã getame n paasdẽ tɩ sasa kãng yaa wakat sẽn pa wõnd a taaba. Wakat kãng pʋgẽ, sã n pa zabr n maande, yaa zabr sẽn nan sate, bɩ sẽn nan segende.”—The New York Times, yʋʋmd 1995, sig-noy kiuug rasem a 7.
“Dũni gill Pipi Zabrã sɩd rãmba dũniyã gilli, tɩ d ket n pa wʋmd a võorã ye. Sẽn deng rẽ, nebã ra tẽeda sũ-noogo. Ra yaa bãan la paoong n da be. Rẽ poore, bũmba fãa sãamame. Rẽ tɛkã, d pa mi d sẽn kẽedẽ ye . . . Yʋʋm kob-gĩnd kãngã pʋgẽ, b sẽn kʋ neb yɩɩga zãmaan a taabã fãa sẽn deng n zĩndã.”—Dr. Walker Percy, American Medical News, yʋʋmd 1977, sɩpaolg kiuug rasem 21.
Yʋʋmd 1914 sẽn loog sẽn yɩɩd yʋʋm 50 poore, Alemayn tẽngã naab a Konrad Adenauer gʋlsa woto: “Laafɩ la bãan yɩk n menema ninsaalbã vɩɩm pʋgẽ yʋʋmd 1914 tɛkã.”—The West Parker, Cleveland, Ohio, yʋʋmd 1966, yʋʋm-vẽkr kiuug rasem 20.
Sosiete wã pipi perzidã a Charles Russell kii yʋʋmd 1916, t’a Joseph Rutherford ledg-a vẽk-n-yʋʋmdã. Toeeng wʋsg n zĩndi. Sebr ning b sẽn paas Gũusg Gasgã b sẽn boond tɩ L’ Âge d’ Or la b yiis-yã. (B boond-a-la masã tɩ Réveillez-vous ! tɩ b yiisd sẽn yɩɩd bãmb 20 000 000 sẽn yɩɩd buud-goam 80 pʋsẽ.) Kasetã kũun zak-zakã paama pãng n paase. Sẽn na yɩl n welg b mens ne sul nins sẽn yet tɩ b yaa kiris-nebã, b rɩka yʋʋr sẽn ya a Zeova Kaset rãmbã yʋʋmd 1931. Yʋ-kãng tika Ezai 43:10-12, NW.
B tũnuga ne radio wã wʋsg sẽn sɩng ne yʋʋmd 1920 n tɩ ta yʋʋmd 1930 poorã. Yʋʋmd 1933 wã tɩ Sosiete wã ra tũnugda ne radio rot 403 n taasd sõss sẽn tik Biiblã zugu. Kaoosg poore, b booga radio wã tũnugri, tɩ Kaset rãmbã sɩng zak-zaka mooneg n tũnugd ne fõno ne disk rãmb sẽn tar goam sẽn tik Biiblã zug tɩ neba kelgdẽ. B sɩnga Biibl zãmsg ne neb sẽn nong sɩdã b yiya.
BƲƲM B SẼN PAAM BƲƲD ZĨISẼ
Yʋʋmd 1930 n tɩ ta yʋʋmd 1940 poorã, b yõga Kaset rãmb wʋsgo, b sẽn da moond koe-noogã woto wã yĩnga. Rẽ poore, b taasa yellã bʋʋd zĩigẽ sẽn na yɩl n mao n paam sor n gome, n yiis sɛba, la b tigim taab n pʋʋs Wẽnde. Etazĩni, b kosa naoor wʋsg tɩ b lebs n kao b bʋʋdã bʋʋd zĩisẽ sẽn yaa kãsems n yɩɩda. Rẽ kɩtame tɩ b paam bʋʋm bʋ-kao 43 pʋsẽ Etazĩni bʋ-kaoodb sull sẽn yaa kãseng n yɩɩdã taoore. Yɩɩ woto me tẽns a taab pʋsẽ. Porfesɛɛr a Charles Samuel Braden goma bʋʋmã Kaset rãmbã sẽn paam bʋ-kaoodb sul-kãens taoorã wɛɛngẽ. A sebrã (Ceux-là aussi ont la foi, ãngil.) pʋgẽ a yeelame: “Yaa tʋʋm-kãseng la b sẽn maan n sõng nin-buiidã, b sẽn mao n kogl tẽng-n-biisã dʋrwa rãmbã. Sɩda, b maoo wʋsg sẽn na yɩl n kogl ninsaalb sul-bõonesã fãa dʋrwa rãmb Amerik tẽngã.”
ZÃMSG SẼN PA WÕND A TAAB SIGLGU
A Joseph Rutherford kii yʋʋmd 1942, t’a Nathan Knorr lɛdg-a n yɩ perzidã. Zãmsg b sẽn sigl n sɩnge. Yʋʋmd 1943, zãmsg lekoll sẽn pa wõnd a taab la b yãk misioneer dãmbã yĩnga, tɩ b boond-a tɩ Gilead Watstawa Biibl Lekolle. Rẽ tɛka, b tʋma neb nins sẽn paam zãmsg lekoll kãng pʋgẽ wã tẽns wʋsg pʋsẽ. Tigimsã sɩngame n fɩɩgd wʋsg tẽns nins sẽn da pa tar tigimsã pʋsẽ. Sẽn paase, lagem taabã tʋʋm wil sẽn be tẽns toor-toor pʋsẽ yɩɩda 100. Wakat-wakate, zãmsg sẽn pa wõnd a taab la b sigind neb kẽer yĩnga. Nin-kãens yaa yel-gɛtb sẽn be tigimsẽ wã la yamleoog tʋm-tʋmdb sẽn be Sosiete wã biru rãmbẽ wã, n paas neb nins sẽn dɩk b sẽkã wʋsg wakat fãa (wala so-pakdbã) n kẽesd koe-moonegã pʋgẽ wã. B mii n kõta yel-gɛtb kẽer zãmsg sẽn welg toore. Rẽ maanda Patterson sẽn be Niu Yorkã zãmsg yẽgr zĩigẽ.
A Nathan Knorr kii yʋʋmd 1977. A kẽesa a toog yaoolem toeeng nins b sẽn maan yɛlã siglg wɛɛngẽ wã t’a nan pa ki ye. Yaa Siglgã Taoor lʋɩtb sull sẽn be a Zeova Kaset rãmbã biru kãsengẽ Bruklinã neb sõor paasgo. Yʋʋmd 1976, taoor sobend la b kõ sul toɛ-toɛya. Sul-kãens ra yaa Siglgã Taoor lʋɩtb sull neba, tɩ b fãa ra tʋm Wẽnnaam tʋʋmdã n maan yʋʋm pi-gĩna.
B YALGA SƐBÃ YIISG ROTO
Tõnd wakatã, a Zeova Kaset rãmbã pidsa tʋʋm bɛd wʋsgo. Yʋʋmd 1870, b ra yaa neb sul-kɩdg n zãmsd Biiblã Pennsylvani. La yʋʋmd 2000 wã tɩ Kaset rãmbã fɩɩgame n lebg tigims 90 000 dũniyã gill zugu. Pipi wã, ra yaa leebg sosiete rãmb n da yiisd b sɛbã fãa. Rẽ poore, yʋʋmd 1920, Kaset rãmbã yiisa sɛb kẽer ro-bɛd b sẽn luaas pʋsẽ. La yʋʋmd 1927 tɛkã, sɛb wʋsg la b yiis etaaz a yopoe roog sẽn be Bruklin sẽn be Niu Yorkã pʋgẽ, Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc. sẽn so. Masã, tʋʋm-kãng yalgame. B yiisda sɛbã ro-bɛd la rot a taab pʋsẽ. Ro-bɛd a taab sẽn be Bruklin la b maan tɩ lebg ro-gãas n kõ yamleoog tʋm-tʋmdbã, sẽn tʋmd sɛbã yiisg rotẽ wã. Sẽn paas rẽ, zag-kẽeng n be Wallkill noorã, Niu York rɩtgo, tɩ b maand tʋʋm toɛ-toɛy be, la b yiisd sɛb me. B yiisda Gũusg Gasgã la Réveillez-vous ! wã, la b gʋʋndẽ la b kood n dɩlgd neb nins sẽn tʋmd rotã sẽn be zĩis toɛ-toɛy pʋsẽ wã. Yamleoog tʋm-tʋmd fãa paamda ligd bilf kiuug fãa a depãens bõonegã yĩnga.
TIGIS-KÃSEMS SẼN TIGIMD TẼNS WƲSG NEBÃ
Yʋʋmd 1893, yɩɩ Sikago sẽn be Ilinoa, Etazĩni soolmẽ wã la b maan pipi tigis-kãsengã. Yɩɩ neb 360 n kẽng-a, tɩ nin-paals 70 reeg lisgu. Tigis-kãseng a to buud sẽn zɩ n zĩnd hal tɩ ta masã ya a soab ning b sẽn maan Niu York galʋ-tẽngẽ wã yʋʋmd 1958 wã. Yɩɩ zĩig ning b sẽn boond tɩ Yankee Stadium la zĩig ning sẽn da be rẽ wẽnd tɩ b boondẽ tɩ Polo Grounds la b maan-a. Kɛlgdbã sõor taa neb 253 922. Nin-paals sẽn deeg lisg yɩɩ bãmb 7 136. Rẽ tɛka, tigis-kãsems sẽn tigim tẽns wʋsg neb la b sigl tẽns wʋsg pʋsẽ. B fãa sẽn naag taaba, tõe tɩ yaa tigis-kãsems tusr la b maan dũniyã gill zugu.
[Goam sẽn tar pãngã, seb-neng a 8]
B maana tʋʋm-kãseng sẽn sõng tɩ tẽng-n-biisã na n paam b dʋrwa rãmba
[Foto, seb-neng a 6]
“Gũusg Gasgã” b sẽn da yiisd bãmb 6 000 buud-gom-yɛng pʋgẽ wã yɩɩda bãmb 22 000 000, sẽn yɩɩd buud-goam 132 pʋsẽ masã
[Foto, seb-neng a 7]
Wakat kãseng ãdem-biisã vɩɩm pʋgẽ
[Fot bala, seb-neng 10]