A Zeova wilgda bũmb ning sẽn na n zi̇̃nd ka la bilfã
“Seb-kãngã yaa a Zezi Kirist wilgr Wẽnnaam sẽn kõ bãmb tɩ b wilg b nonglem yembsã bũmb nins sẽn yaa tɩlae tɩ zĩnd bilf sã n paasã.”—WIL. 1:1.
Y NA N LEOKAME TƖ BÕE?
Bõn-naandgã zĩ-bʋg n makd Gãrãnd Bertayn la Etazĩni?
A Zã bõn-makrã pʋgẽ, bõe la a yã tɩ wilgd tɩ yaa Gãrãnd Bertayn la Etazĩni n kɩt tɩ Nasiõzĩni wã beẽ?
Wãn to la a Daniɛll ne a Zã bilg ninsaalbã naam saab sẽn na n yɩ to-to wã?
1, 2. a) Wãn to la a Daniɛll ne a Zã bãngr-goamã sõngd tõndo? b) We-rũngã pipi zut a yoobã makda bõe?
A DANIƐLL ne a Zã fãa bãngr-goamã sõngda tõnd tɩ d wʋmd yɛl kẽer sẽn maand rũndã-rũndã võore, la b tõe n sõng-d lame me tɩ d bãng bũmb wʋsg sẽn na n maan beoog-daarã. We-rũng sẽn tar zut a yopoe wã a Zã sẽn yã bõn-makr pʋgẽ wã wilgda tõnd bõe? A Daniɛll sẽn yã we-rũng sẽn tar yɩɩl piig bõn-makr pʋgẽ wã, ne bõn-naandg ning a Nebukadnezaar sẽn zãms n yã wã, fãa sõngd-d lame tɩ d bãng bõe? La d sã n wʋm bãngr-gom-kãensã fãa võor sõma, na n kɩtame tɩ d maan bõe?
2 Bɩ d gom bõn-makr ning a Zã sẽn yã wã yelle. (Wil. sak 13) Wala d sẽn yã sõsg ning sẽn loogã pʋgẽ wã, we-rũngã pipi zut a yoobã makda pãn-soaadba: Yaa Ezipti, Asiiri, Babilonne, Meed la Pɛrse, n paas Gɛrɛs ne Rom. Soolem kãensã fãa kisga pagã yagengã, n zab ne-a. (Sɩng. 3:15) Yʋʋm kobs a Zã sẽn yã a bõn-makrã poor tɩ Rom n da ket n yaa pãn-soaada. La we-rũngã zug a yopoe soabã ra na n wa ledga Rom soolmã. Soolem bʋg n yɩ zug-kãnga, la a manesem yɩɩ wãn ne pagã yagengã?
GÃRÃND BERTAYN NE ETAZĨNI PAAMA PÃNG WƲSGO
3. We-rũng ning sẽn tar yɩɩl piig n sek rabeemã makda bõe, la a yɩɩl piigã makda bõe?
3 A Daniɛll ra goma we-rũng sẽn sek rabeem n tar yɩɩl piig yelle. D sã n tẽeg rũn-kãng yelle, d na n tõog n bãnga we-rũng ning yell b sẽn gom Wilgr sak 13 pʋgẽ wã zug a yopoe soabã sẽn makd soolem ningã.a (Karm-y Daniɛll 7:7, 8, 23, 24.) We-rũng ning a Daniɛll sẽn yã wã makda Rom soolmã. (Ges-y foto wã sẽn be seb-neng 14-15.) Yʋʋmd 400 soabã loogr poore, Rom soolmã sɩnga weelgo. We-rũngã yɩɩl piigã makda soolem toor-toor sẽn yi Rom soolmẽ wã.
4, 5. a) Bõe la yɩɩn-bilã maan-yã? b) We-rũngã zug a yopoe soabã makda bõe?
4 We-rũngã yɩɩl a naas yell la b gom-yã. B wilgame tɩ “yɩɩn-bil” n pusg n yi we-rũngã zugẽ, n võ yɩɩl a tãabo. Sɩd yɩɩ woto. Gãrãnd Bertayn sẽn da yaa Rom n so wã wa n paama pãnga. Hal n tãag yʋʋmd 1600 soabã loogr poor tɩ tẽn-kãngã ra pa tar pãng woto ye. Rẽ tɩ tẽns a tãab sẽn yi Rom soolmẽ wã n tar pãng wʋsgo: Yaa Ɛspayn, Peyiba, la Fãrense. Gãrãnd Bertayn zaba ne tẽn-kãensã yembr-yembre, n tõog b fãa. Yʋʋmd 1700 soabã loogr poore, Gãrãnd Bertayn pãngã sɩnga paasgo. La rẽ t’a nan pa lebg we-rũngã zug a yopoe soabã ye.
5 Baa Gãrãnd Bertayn sẽn paam pãngã, tẽns a sẽn da so Amerikdinoor soolmẽ wã n yik n zãgs t’a kõn le soog-ba, n lebg Etazĩni. La Gãrãnd Bertayn pa gɩdg Etazĩni t’a pa lebg tẽng sẽn tar pãng ye. A pʋd n kɩtame t’a sodaasã kogl-a. Zusoabã daarã sẽn wa n na n sɩng yʋʋmd 1914, rẽ tɩ Gãrãnd Bertayn soolmã yalem yɩɩda soolem nins fãa sẽn deng yẽ wã, tɩ Etazĩni lebg tẽng ning sẽn yiisd te-paal n yɩɩd a taabã.b Dũni gill pipi zabrã sasa, Etazĩni ne Gãrãnd Bertayn yõga zood sẽn tar pãnga. Rẽ tɛka, b naaga taab n lebg pãn-soaada. Bãmb la we-rũngã zug a yopoe soabã. B manesem yɩɩ wãn ne pagã yagengã?
6. We-rũngã zug a yopoe soabã manesem ne Wẽnnaam nin-buiidã yɩɩ wãna?
6 Zusoabã daarã sɩngr poor bilfu, we-rũngã zug a yopoe soabã yik n zaba ne Wẽnnaam nin-buiidã, rat n yeel tɩ Kiristã ba-biis nins sẽn da ket tẽngã zugã. (Mat. 25:40) A Zezi ra wilgame t’a sã n wa na n deeg a naamã, na n mikame t’a yagen-taas n ket tẽngã zugu, n tʋmd tʋʋmd ning yẽ sẽn kõ-bã. (Mat. 24:45-47; Gal. 3:26-29) Gãrãnd Bertayn ne Etazĩni zaba ne nin-kãensã. (Wil. 13:3, 7) Dũni gill pipi zabrã sasa, b namsa Wẽnnaam nin-buiidã, n yiis noy n gɩdg b sɛbã pʋɩɩbo, la b yõg b taoor lʋɩtbã me n pag roogo. B sẽn maan woto wã, yɩɩ wa b sẽn tõog tɩ koɛɛgã mooneg yals wakat a wãna. A Zeova reng n bãnga rẽ, n vẽneg a Zã, la a wilg-a tɩ pagã yagengã yagen-taasã na n le wa paama pãnga, n moon koɛɛgã n yɩɩg pĩndã. (Wil. 11:3, 7-11) Yɛl nins sẽn paam a Zeova nin-buiidã wilgda vẽeneg tɩ sɩd yɩɩ woto.
GÃRÃND BERTAYN NE ETAZĨNI, LA NAOÃ SẼN MAAN NE KUT LA YAGDÃ
7. We-rũngã zug a yopoe soabã makda bõn-naandgã zĩ-bʋgo?
7 We-rũngã zug a yopoe soabã makda bõn-naandgã zĩ-bʋgo? Gãrãnd Bertayn yii Rom soolmã pʋgẽ, tɩ Etazĩni yi Gãrãnd Bertayn. Rẽnd d tõe n yeelame tɩ Etazĩni me yii Rom soolmẽ wã. La bõe la d tõe n yeel bõn-naandgã naoã wɛɛngẽ? A Daniɛll yeelame tɩ naoã maana ne kut la yagdo. (Karm-y Daniɛll 2:41-43.) B sẽn bilg naoã to-to wã zemsa ne we-rũngã zug a yopoe soabã sẽn yaa Gãrãnd Bertayn ne Etazĩni wã, b sã n da wa lebg pãn-soaada. Kut ne yagd sã n naag taaba, b pãngã pa tat kut pãng ye. Rẽnd Gãrãnd Bertayn ne Etazĩni me pãngã pa na n ta Rom soolmã ye. Bõe yĩnga?
8, 9. a) Wãn to la pãn-soaad a yopoe soabã wilg t’a tara pãng wa kutu? b) Yagdã sẽn be naoẽ wã makda bõe?
8 Wakat ninga, we-rũngã zug a yopoe soabã wilgame t’a tara pãng wa kutu. Wala makre, a tõoga a bɛɛbã dũni gill pipi zabrã sasa. Dũni gill zabr a yiib-n-soabã sasa me, zug a yopoe soabã wilga vẽeneg t’a tara pãng wa kutu.c Baa zab-kãng loogr poore, a mi n wilgame t’a tara pãnga. La hal a sɩngrẽ wã, a wilgame t’a yaa wa kut sẽn naag yagdo.
9 Hal daar zãra, a Zeova nin-buiidã baoome n na n bãng bõn-naandgã naoã sẽn makd bũmb ningã. Daniɛll 2:41 wã pa wilg tɩ naoã sẽn maan ne kut la yagdã makda soolem toor-toor ye. A wilgame tɩ makda “soolem.” Dẽnd yagdã makda bũmb sẽn be Gãrãnd Bertayn la Etazĩni soolmẽ wã, n kɩt tɩ b pãngã ka ta Rom soolmã b sẽn mak ne kutã ye. B wilgame tɩ yagdã yaa “ãdem-biisi,” rat n yeel tɩ soolmã neba. (Dan. 2:43, MN) Gãrãnd Bertayn la Etazĩni soolmẽ wã, nebã lugla sigls sẽn maood nin-buiidã dʋrwa-rãmb yĩnga, tʋm-tʋmdbã sõngr la tẽnsã soog-m-meng yĩnga. Rẽ kɩtame tɩ Gãrãnd Bertayn ne Etazĩni sẽn naag taab n yaa dũni gill pãn-soaadã pa tõe n wilg t’a tara pãng wa kut ye. Sẽn paase, soolmã zãabã wɛɛngẽ, taoor dãmbã sẽn get yɛlã to-to wã pa yembr ye. Vot poor me, sẽn paam-a naamã neb sõor sã n pa yɩɩd sẽn kong-a wã neb sõor n zãage, baa sã n yaa ned ning b sẽn nong n yɩɩdã n paam naamã, a pa tõe n tʋm wa a sẽn datã ye. A Daniɛll pĩnd n togsa rẽ, n yeel tɩ soolmã na n yɩɩ “neb sẽn tar pãnga, ne neb sẽn ka tar pãng n na n naag taaba.”—Dan. 2:42, Sebr Sõngo; 2 Tɩm. 3:1-3.
10, 11. a) Bõe n na n paam bõn-naandgã naoã? b) Bõe la d tõe n yeel nao-bi wã sõor wɛɛngẽ?
10 Hal n tãag rũndã, Gãrãnd Bertayn ne Etazĩni zoodã ket n tara pãnga, tɩ b mi n teend taab yɛl sẽn tar yõod wʋsg pʋsẽ. Bãngr-gomd ning pʋgẽ b sẽn gomd bõn-naandgã yellã, yaa naoã la a yaoolem babgã. La a soab ning sẽn gomd we-rũngã yellã pʋgẽ, zug a yopoe soabã la yaoolem zugu. Woto wilgdame tɩ pãn-soaad a to pa na n wa ledg Gãrãnd Bertayn la Etazĩni ye. Baa pãn-soaad kãngã pãng sẽn pa ta Rom b sẽn mak ne karsã sẽn maan ne kutã, a pa na n wa sãam a toor ye.
11 La rẽ yĩnga, nao-bi wã sõor makda bũmb bɩ? Bõn-makr a taab pʋgẽ, a Daniɛll wilga bũmb kẽer sõor takɩ. Wala makre, a togsa we-rũms kẽer yɩɩl sõore. Sõor kãens makda bũmbu. La a Daniɛll pa gom bõn-naandgã nao-bi wã sõor yell ye. Rẽnd wõnda b sõorã pa makd bũmb bãngr-gomdã pʋgẽ, wa bõn-naandgã kamsã, a nusã, a nug-bi wã, a karsã la a naoã sõor sẽn pa makd bũmbã. A Daniɛll yeelame bal tɩ nao-bi wã maana ne kut la yagdo. Woto wilgdame tɩ Wẽnnaam Rĩungã sẽn makd “kugr” ning sẽn na n wẽ bõn-naandgã naoã na n wa mikame tɩ yaa Gãrãnd Bertayn ne Etazĩni n yaa pãn-soaada.—Dan. 2:45.
GÃRÃND BERTAYN LA ETAZĨNI, NE WE-RŨNG NING SẼN TAR YƖƖL A YIIBÃ
12, 13. We-rũng ning sẽn tar yɩɩl a yiibã makda bõe, la bõe la a maan-yã?
12 Baa Gãrãnd Bertayn ne Etazĩni sẽn yaa wa kut sẽn naag yagdã, bõn-makr nins a Zezi sẽn vẽneg a Zã t’a yã wã wilgame tɩ yaoolem dayã sasa, b na n tʋma tʋʋm-kãsemse. Bõe yĩng tɩ d yet woto? A Zã yãa we-rũng sẽn tar yɩɩl a yiibu, n gomd wa dragõ. Rũn-kãngã makda bõe? A sẽn tar yɩɩl a yiibã wilgdame tɩ yaa soolem a yiib sẽn naag taaba. Rẽnd yẽ me makda Gãrãnd Bertayn ne Etazĩni sẽn yaa pãn-soaadã, n bilgd bũmb a sẽn na n maane.—Karm-y Wilgr 13:11-15.
13 We-rũn-kãng yeelame tɩ b maan we-rũng ning sẽn tar zut a yopoe wã wõnego. A Zã wilgame tɩ we-rũngã wõnegã na n pukame, n meneme, la a lebs n puki. Yɩɩ woto ne siglg Gãrãnd Bertayn la Etazĩni sẽn kɩt tɩ b lugli. B lugla sigl-kãng n dat t’a gomd dũniyã soolem toor-toorã yʋʋr yĩnga, la a kɩt tɩ laafɩ zĩnd b sʋka.d Yɩɩ dũni gill pipi zabrã poor la b lugl-a, n bool-a tɩ Sosiete dɛ nasiõ. Dũni gill zabr a yiib-n-soabã kɩtame tɩ sigl-kãng meneme. Zabrã sasa, Wẽnnaam nin-buiidã wilgame tɩ bãngr-gomd ning sẽn be Wilgr sebrã pʋgẽ wã bilgame tɩ we-rũngã wõneg na n le pukame. A sɩd lebs n pukame, tɩ b boond-a masã tɩ Nasiõzĩni.—Wil. 17:8.
14. Bõe yĩng t’a Zã bool we-rũngã wõnegã tɩ rĩm a “nii soaba”?
14 A Zã yeelame tɩ we-rũngã wõnegã yaa rĩm a “nii soaba.” Woto rat n yeelame tɩ bõe? A pa we-rũngã zug a nii soab ye. A yaa we-rũngã wõneg bala. Yaa tẽns nins sẽn teend-a wã n kõt-a pãnga, sẽn yɩɩd fãa Gãrãnd Bertayn ne Etazĩni. (Wil. 17:10, 11) La a Zã bool-a lame tɩ rĩm a nii soabã, bala b kõ-a-la tõog t’a na n maan bũmb sẽn na n wa ne toeeng wʋsg dũniyã zugu.
WE-RŨNGÃ WÕNEGÃ NA N WÃBA PƲG-YOODRÃ
15, 16. Pʋg-yoodrã makda bõe, la neb nins sẽn da teend-a wã manesem yaa wãn rũndã-rũndã?
15 A Zã yeelame tɩ yẽ yãa pʋg-yoodr sẽn zao we-rũn-zẽegã, sẽn yaa we-rũngã wõnego. B boonda pʋg-yoodrã tɩ “Babilon kãsenga.” (Wil. 17:1-6) Pʋg-yoodr kãng makda ziri tũudum toor-toorã, tɩ kiris-neb ne yʋʋrã be b sʋka. Makrã zemsame, bala, ziri tũudmã teenda we-rũngã wõnego, n dat t’a maand bãmb raabã.
16 La Zusoabã daarã sasa, koom toɛy-toɛy nins zut Babilon Kãsengã sẽn zĩ wã kʋɩɩme. Ko-kãens makda neb nins sẽn teend-a wã. (Wil. 16:12; 17:15) Wala makre, wakat ning we-rũngã wõnegã sẽn wa n na n puk pipi wã, tɩ kiris-neb ne yʋʋrã tũudum toor-toorã sẽn yaa Babilon Kãsengã babgã ra tara pãng tẽns wʋsg pʋsẽ. La rũndã-rũndã, nebã wʋsg pa le nand tũudmã ne a taoor dãmbã ye. Wʋsg pʋd n tagsdame meng tɩ dũniyã sẽn pid ne zabã yaa tũudmã yelle. Sãnda yetame tɩ b segd n menesa tũudum buudã fãa dũniyã zugu.
17. Ka la bilfu bõe n na n paam ziri tũudmã, la bõe yĩnga?
17 La pʋg-yoodrã sẽn makd ziri tũudmã pa na n lʋɩ a toor bilf-bilf ye. A na n ket n tara pãnga. A na n ket n belgda rĩm-dãmbã n dat tɩ b maan a raabã, hal tɩ Wẽnnaam wa ning rĩm-dãmbã yamẽ tɩ b maan bũmb yẽ sẽn date. (Karm-y Wilgr 17:16, 17.) Ka la bilfu, a Zeova na n kɩtame t’a Sʋɩtãan dũniyã nanambsã sẽn teend Nasiõzĩni wã zab ne ziri tũudmã. Woto na n kɩtame tɩ pʋg-yoodrã pa le tõe tɩ nanambsã maan a raabã ye. B na n sãama a paoongã fãa me. Yʋʋm a wãn sẽn looge, neb wʋsg ra tagsdame tɩ tũudmã na n ket n tara pãng hal tɩ b nand-a. La rũndã-rũndã, yɛlã tara toeengo. Baasgo, pʋg-yoodrã pãng pa na n boog bilf-bilf n wa sa ye. B na n wa sãam-a-la zĩig pʋgẽ.—Wil. 18:7, 8, 15-19.
WE-RŨMSÃ SÃOONGO
18. a) Bõe la we-rũngã na n maane, la na n baasa wãna? b) Daniɛll 2:44 wilgame tɩ Wẽnnaam Rĩungã na n sãama soolem bʋse? (Ges-y zĩ-gũbrã sẽn be seb-neng 19 wã.)
18 Ziri tũudmã sãoong poore, a Sʋɩtãan na n kɩtame tɩ we-rũngã sẽn makd dũniyã rĩm-dãmbã zab ne Wẽnnaam Rĩungã. La rĩm-dãmbã sẽn pa tõe n tɩ zab ne Wẽnnaam Rĩungã saasẽ wã yĩnga, b na n bao n zaba ne neb nins sẽn teend-a wã. Rẽ na n kɩtame tɩ Wẽnnaam zab ne-b a yaoolem zabre. (Wil. 16:13-16; 17:12-14) A Daniɛll wilga bũmb sẽn na n maan wakat kãnga. (Karm-y Daniɛll 2:44.) Wẽnnaam Rĩungã na n sãama we-rũng ning yell b sẽn gomd Wilgr 13:1 pʋgẽ wã, a wõnegã, la we-rũng ning sẽn tar yɩɩl a yiibã fãa.
19. D tõe n kɩsa sɩd ne bõe, la bõe la d segd n maane?
19 Rũndã-rũndã, yaa we-rũngã zug a yopoe soabã n dɩt naam. Bãngr-gomdã pa wilg tɩ nand tɩ b sãam we-rũngã, zug a to n na n puk ye. Ziri tũudmã sãoong na n mikame tɩ yaa Gãrãnd Bertayn ne Etazĩni n yaa pãn-soaada. A Daniɛll ne a Zã fãa bãngr-goam nins sẽn zoe n pidsã yɩɩ wa b sẽn da wilgã bal kɛpɩ. Dẽnd d tõe n kɩsa sɩd tɩ d na n yãa ziri tũudmã sãoongo, ne Armagedõ zabrã ka la bilfu. Wẽnnaam wilga tõnd rẽ sẽn na n yɩ to-to wã. La rẽ yĩnga, tõnd ned kam fãa gũuda bãngr-goamã pidsg bɩ? (2 Pɩɛ. 1:19) Sã n yaa rẽ, bɩ d wilg tɩ d be a Zeova poorẽ, la d teel a Rĩungã.—Wil. 14:6, 7.
[Tẽngr not rãmbã]
a Biiblã pʋgẽ, naoor wʋsgo, piig yaa sõor sẽn makd bũmb sẽn pid zãnga. Ka wã, yaa soolem nins fãa sẽn yi Rom soolmẽ wã yell la b sẽn gomdã.
b Gãrãnd Bertayn ne Etazĩni fãa ra sɩng n beeme tɩ yʋʋmd 1800 soabã nan pa ta ye. La bõn-makr ning a Zã sẽn yã wã wilgame tɩ Zusoabã daarã sɩngr sasa, b na n naaga taaba, n yɩ pãn-soaada. Sɩd me, bõn-makr nins yell Wilgr sebrã sẽn gomdã bilgda yɛl sẽn tog n zĩnd “Zusoabã daar” sasa. (Wil. 1:10) Yaa dũni gill pipi zabrã tɛk la Gãrãnd Bertayn ne Etazĩni yik n tʋmd ne taaba, n lebg pãn-soaada.
c A Daniɛll reng n yãa wẽng ning pãn-soaad kãng sẽn na n tʋm zab-kãng sasa wã, n yeel t’a “na n kɩtame tɩ sãoong wʋsg zĩndi.” (Dan. 8:24) Wala makre, Etazĩni loba bõmb nikleɛɛr a yiib tẽng sẽn da zabd ne-b zugu, n wa ne sãoong buud sẽn nan zɩ n zĩndi.
d Ges-y La Révélation : le grand dénouement est proche ! sebrã neng 240, 241, 253.
[Zĩ-gũbri, seb-neng 19]
“SOOLEM KÃENSÔ Wà YAA BƲSE?
Daniɛll 2:44 soabã yeelame tɩ Wẽnnaam Rĩungã ‘na n wãa soolem kãens fãa tɩ b menem.’ Yaa soolem nins bõn-naandgã babs toor-toorã sẽn makdã bal yell la a Daniɛll sẽn gomã.
A Daniɛll pa wilg bũmb ning sẽn na n paam soolem a taabã ye. La bãngr-gomd ning sẽn be Wilgr sebrã pʋgẽ wã wilga rẽ. A yeelame tɩ zĩn-dãmb n “saagd dũniyã tɛk fãa nanambs nengẽ,” n tigsd bãmba, tɩ b na n “wa Wẽnnaam Sẽn-tõe-fãa da-kãsengã zabre.” B na n zaba ne a Zeova. (Wil. 16:14; 19:19-21) Dẽnd Armagedõ zabrã sasa, pa bõn-naandgã babsã sẽn makd soolem ninsã bal n na n sãam ye. Yaa ninsaalbã goosneema-rãmbã fãa.