Bĩng-y-yã neere
Wãn to la mam tagsd ne tɩbsg buud toɛy-toɛy nins sẽn tũud ne m zɩɩmã, bɩ ne bõn-kɩds nins b sẽn yãkd zɩɩmã pʋgẽ wã?
Biiblã sagenda kiris-nebã tɩ b lak b mens ne zɩɩm. (Tʋʋ. 15:20) Yaa rẽ yĩng la a Zeova Kaset rãmbã sẽn pa sakd tɩ b ning b zɩɩm wall globil ruuz rãmbã, globil blã rãmbã, plakɛt rãmbã la plasmã wã b sẽn yãkd zɩɩmã pʋgẽ wã. B leb n pa sakd tɩ b yãk b zɩɩmã n ning ned wall b bĩng zɩ-kãng n wa leb n dɩk-a n ning-b ye.—Maan. 17:13, 14; Tʋʋ. 15:28, 29.
Bõn-kɩds nins b sẽn yãkd zɩɩmã pʋgẽ wã la bʋse, la bõe yĩng tɩ yaa kiris-ned fãa n segd n yãk yam n sak tɩ b ning-a bõn-kãens wall a zãgs-ba?
Yaa plasmã wã, globil ruuz rãmbã, globil blã rãmbã la plakɛt rãmb n be zɩɩmã pʋgẽ. Sẽn waoog n yɩɩd plasmã wã pʋgẽ yaa koom. La protein dãmb wala albiminni, globilinni, fibronozɛn dãmba, vɩtamin dãmba, ormon dãmba, gaaz rãmb n paas bũmb a taab me n be be.
Biiblã sẽn yet tɩ d lak d mens ne zɩɩmã, rat n yeelame tɩ d segd n laka d mens ne bõn-kɩds kãensã me bɩ? D pa tõe n leok tɩ ‘ayo’ bɩ ‘n-ye’ ye. Bala Biiblã pa wilg d sẽn segd n maan to-to rẽ wɛɛngẽ vẽeneg ye.a Hakɩka, naoor wʋsgo, yaa zɩɩm b sẽn kõ tɩ b tɩp nebã pʋgẽ la logtoɛɛmbã yãkd bõn-kãensã. Yaa kiris-ned fãa n segd n bãng a sã n na n sakame tɩ b tall-b n tɩp-a wall a tõdge.
Sẽn na yɩl n bãng y sẽn na n maaneg rẽ wɛɛngẽ bɩ y sok y meng sogsg nins sẽn pʋgdã: Rẽ yĩnga, m miime tɩ m sã n tõdg bõn-kɩds nins sẽn be zɩɩmã pʋgẽ wã reegre, rat n yeelame tɩ m pa na n sak tɩ b tɩp-m ne tɩt kẽer sẽn na sõng m yĩngã t’a zab ne bãase, wall sẽn na n kɩt tɩ m zɩɩm yõk tao-tao bɩ? Rẽ yĩnga mam tõe n bilga logtor t’a wʋm m sẽn tõe n sak bõn-kɩds nins sẽn be zɩɩmã pʋgẽ wã sãnda la m zãgs kẽerã võor bɩ?
Bõe yĩng tɩ tɩbsg toɛy-toɛy nins sẽn tũud ne mam zɩɩmã be ne mam mengã yam-yãkre?
Yaa sɩd tɩ kiris-nebã pa sakd tɩ b yãk b zɩɩmã n ning ned wall b bĩng zɩ-kãng n wa leb n dɩk-a n ning-b ye. La tɩbsg buud kẽer sẽn tũud ne ned meng zɩɩm pa kɩɩsd Biiblã noy vẽeneg fasɩ ye. Woto yĩnga, yaa kiris-ned fãa n segd n yãk yam n sak tɩbsg sãnda sẽn tũud ne a mengã zɩɩm wall a tõdge.
Sẽn na yɩl n bãng y sẽn na n maaneg rẽ wɛɛngẽ, y segd n soka y meng sogsg nins sẽn pʋgdã: B sã n tõgen mam yĩngã masĩn tiyo rãmb n kɩt tɩ m zɩɩmã gilgd tiyo kãens pʋsẽ n lebgd n kẽed-ma, tɩ wakat ninga, zɩɩmã tõe n yals bilf wall kaoos tiyo rãmbẽ wã n yaool n wa kẽ-ma, rẽ yĩnga mam sũur kasetã pa na n ges zɩ-kãng wa b sẽn yiis-a mam yĩngã pʋgẽ tɩ b segd n ‘daag-a tẽng’ sɩda? (Tõo. 12:23, 24) Tɩbsg sasa, b sã n yãk mam zɩɩmã n maneg n lebs n ning-ma, rẽ yĩnga m sẽn mi Biiblã noy vẽenegã, m sũur kasetã kõn nams-ma? Rẽ yĩnga, mam miime tɩ m sã n tõdg tɩbsg buud fãa sẽn tũud ne mam meng zɩɩmã, rat n yeelame tɩ m pa sakd tɩbsg ning b sẽn boond tɩ dialiizã, la tɩ m pa na n sak tɩ b tõgen m yĩngã ne masĩn tiyo rãmb n tɩp m sũur bãag wall bãas a taab sɩda? Rẽ yĩnga nand tɩ m yãk m sẽn na n maanegã, m pʋʋsa Wẽnnaam n kos t’a wilg-m sor bɩ?b
Bʋg la m sakda?
Karm-y sogsg nins sẽn be sɛb a yiib nins sẽn pʋgdã pʋgẽ. Pipi vẽnegrã sebr sõdgda bõn-kɩds nins logtoɛɛmbã sẽn nong n yãkd zɩɩmã pʋgã la b sẽn tɩpd ne bõn-kãens to-to. Ning-y bãnd n wilg y sã n na n sak-b lame bɩ n tõdg-ba. Vẽnegr sebr a 2 soabã sõdgda tɩbsg toor-toor sẽn tũud ne yãmb zɩɩmã. Ning-y bãnd n wilg y sã n na n sak-b lame bɩ n tõdg-ba. Seb-kãensã yaa sẽn na yɩl n sõng-y bal tɩ y tõog n pids y kart depeya (DPA) rãmbã sẽn pa tar wakat n kiidẽ wã.
Yaa ned kam fãa n segd n yãk a sẽn na n maaneg a toore. D pa segd n bas tɩ ned a to maan dẽ n kõ-d ye. D pa segd me n wɩd d tẽed-n-taag a sẽn yãk yam n na n maan bũmb ningã yĩng ye. Bala “ned kam fãa na n tʋka a meng zɩɩbo.”—Gal. 6:4, 5.
[Tẽngr not rãmbã]
a Sẽn na yɩl n paam kibay sõs-kãngã zug n paase, ges-y yʋʋmd 2004 sigr kiuug rasem 15 Gũusg Gasgã, a seb-neng 29-31 wã pʋgẽ, ne farende.
b Sẽn na yɩl n paam kibay sõs-kãngã zug n paase, ges-y yʋʋmd 2000 zĩ-likr kiuug rasem 15 Gũusg Gasgã ne farende, a seb-neng 30-1 wã pʋgẽ, pa rẽ bɩ Des alternatives à la transfusion — Documentaires DVD wã.
[Taablo, seb-neng a 5]
Pipi vẽnegrã
KIRIS-NEBÃ YÃMB N YÃKDE
SẼN PA SAKDE
ZƖƖMÃ Y sẽn dat la y sẽn pa rate
PLASMA WÃ ALBIMINNÃ: A bilf bal n
be plasma wã pʋgẽ Yaa
proteyin b sẽn yãkd
plasma wã pʋgẽ. B tõe n
yãka albiminnã buud me
tɩɩs pʋsẽ, rɩbd wala bĩismã
la gɛlã pʋsẽ la pʋg-rogemsã bĩismẽ.
Albimin ning b sẽn yãkd zɩɩmã ․․ M
pʋgẽ wã bee pɛrfiiziõ rãmb datame tɩ b
kẽer pʋsẽ. Wakat ninga, yaa ning-m albiminnã
pɛrfiiziõ kãens la b ningd neb ․․ M pa rat
nins sẽn pogl tɩ b zɩɩm daag tɩ b ning-m
wʋsgã, wall bugum sẽn yõog albiminnã ye
tɩ b pogl wʋsgã, sẽn na yɩl
tɩ bãadã plasma wã paase.
Pɛrfiizɩõ kãens pʋsẽ, albiminnã
mi n waoogame. La tɩt wʋsg pʋsẽ,
b ninga albiminnã bilf bala.
IMINOGLOBILINNÃ: A bilf bal n
be plasma wã pʋgẽ Yaa ․․ M datame
proteyinsẽn be tɩt kẽer b tɩ b ning-m
sẽn tõe n talln kʋ viris iminoglobilinnã rãmba, la b tɩp bãas kẽer ․․ M pa rat
wala tetanoose, epatɩt tɩ b ning-m
rãmba, la raaz. Proteyin iminoglobilinnã
kãens leb n bee tɩt a
taab pʋsẽ. B mi n tar-b
lame n vʋt pagb nins sẽn
tʋtã n ye kogend kambã
sẽn be b pʋsẽ wã, wall sẽn
na yɩl n tɩp ned
waaf bɩ sʋlg sẽn dũmi.
PROTEYIN NINS SẼN
KƖTD TƖ ZƖƖM YÕKDẼ WÃ:
A bee plasma wã pʋgẽ fĩ-fĩi
Proteyin dãmb buud
toor-toor n be n tõe n
kɩt tɩ zɩɩm sẽn daagd yõke. B ningda proteyin kãens bãad rãmb nins zɩɩm sẽn pa yõkd tao-tao wã. M datame tɩ b ning-m proteyin nins b sẽn yãk zɩɩmã pʋgẽ sẽn kɩtd tɩ zɩɩm yõkã M pa rat tɩ b ning-m proteyin nins b sẽn yãk zɩɩmã pʋgẽ sẽn kɩtd tɩ zɩɩm yõkã ye B leb n bee koll dãmb nins b sẽn kond nodã pʋsẽ. Woperasɩõ poore, yaa proteyin kãens la b ningd bãadã t’a zɩɩmã yõke. Tɩɩm ning b sẽn boond tɩ kriopresipite wã me kɩtdame tɩ zɩɩm yõke. Vẽnegre: Rũndã-rũndã, tɩt a taab b sẽn pa maan ne zɩɩm n be n tõe n kɩt tɩ zɩɩm sẽn daagd yõke.
GLOBILL RUUZ RÃMBÃ EMOGLOBINNÃ: A bee globill ruuz rãmbã pʋgẽ wʋsgo Yaa proteyin sẽn kɩtd tɩ ogsɩzɛnnã tat yĩngã zĩis fãa la a kɩtdẽ tɩ gaaz karbonikã kẽngd fulfuudẽ wã. B tõe n dɩka ninsaal bɩ rũng M datame tɩ b ning-m emoglobinnã M pa rat tɩ b ning-m emoglobinnã ye emoglobin dãmb n maan tɩto. Tɩ-kãens tɩpda bãad rãmb nins zɩɩm sẽn pa waoogã, wall bãad rãmb nins zɩɩm sẽn daag wʋsgã.
EMINNÃ: A bee globill ruuz rãmbã pʋgẽ fĩ-fĩi Yaa ãnzɩm b sẽn yãk emoglobinnã pʋgẽ. B tar-a lame n tɩpd zɩɩmã bãas kẽer sẽn pa wae. M datame tɩ b ning-m eminnã M pa rat tɩ b ning-m eminnã ye (B boonda bã-kãens tɩ porfiiri rãmba.)
GLOBILL BLÃ RÃMBÃ ẼNTƐRFEERÕ RÃMBÃ: A bee globill blã rãmbã pʋgẽ fĩ-fĩi bala Yaa proteyin dãmb sẽn tɩpd kãnsɛɛr dãmb la bãas kẽere. Pa ẽntɛrfeerõ rãmbã fãa la b yãkd zɩɩmã pʋgẽ ye. M datame tɩ b ning-m ẽntɛrfeerõ rãmb nins b sẽn yãkd zɩɩmã pʋgẽ wã M pa rat tɩ b ning-m ẽntɛrfeerõ rãmb nins b sẽn yãkd zɩɩmã pʋgẽ wã ye La b yãkda b kẽer globill blã rãmbã pʋgẽ.
PLAKƐT RÃMBÃ Rũndã-rũndã, b nan pa yãkd proteyin nins sẽn be zɩɩmã plakɛt dãmbẽ wã n tɩpd bãad rãmbã ye.
[Chart on page 6]
VẼNEGR A 2 SOABA YÃMB N YÃKDE
*Vẽnegre: Logtoɛɛmbã sẽn tɩpd nebã ne zɩɩmã to-to wã yaa toor-toore. Yãmb n segd n kɩt tɩ logtorã wilg-y-yã a sẽn na n tɩp-y to-to wã vẽeneg tɩ y bãng sã n zemsa ne Biiblã noy la sakd ne y sũur kasetã.
TƖBSGÃ YƲƲRE
A YÕODO
Y sẽn dat la y sẽn pa rate
(Y tõe n deng n yẽsa ne logtorã n bãng y sã n na n sakame bɩ n zãgs tɩbs-kãensã.)
A sõngd n koka zɩɩm ning sẽn yitã. Woperasiõ wã sasa, b kokda bãadã zɩɩm sẽn daagdã. Naoor wʋsgo, b tõgenda bãadã yĩng ne masĩn t’a pekd zɩ-kãng wall a yoogd-a t’a lebgd n kẽed a yĩngẽ wã.
A paasda bãadã zɩɩm. Woperasiõ wã sasa, b kokda zɩɩmã saase rãmb pʋsẽ. Rẽ poore, pɛrfiiziõ sẽn pa naag ne zɩɩm la b ningd bãadã. Pɛrfiiziõ kãng naagda zɩɩm ning sẽn ket bãadã yĩngẽ wã t’a plasma wã paase. Woperasiõ wã sasa wall a poore, b kɩtdame tɩ zɩɩm ning sẽn be saase rãmbẽ wã lebg n kẽ bãadã yĩngẽ.
A kɩtdame tɩ bãadã zɩɩm ket n kẽnda. B tõgenda bãadã yĩng ne masĩn tiyo rãmb n manegd a zɩɩmã masĩnã pʋgẽ tɩ lebgd n kẽed a yĩngẽ wã.
Yaa bũmb sẽn tʋmd wa ninsaal yiimã. B boonda tɩp-kãng me tɩ emodialiizi. B tõgenda bãadã yĩng ne masĩn n pekdẽ la b yɩlgd a zɩɩmã be tɩ lebgd n kẽed a yĩngẽ wã.
A kɩtdame tɩ po-raoogã sɩɩlem sẽn daagd yõke. B fõogda bãadã zɩɩm bilf bal n vʋdg a po-raoogã n yɛgl zĩig ning sɩɩlmã sẽn daagdã sẽn na yɩl tɩ yõke.
A tɩpda bãase. B vaagda bãadã zɩɩm n yãk a plasma wã. Dẽ poore, bũmb sẽn ledgd plasma wã la b paasd zɩɩmã n lebs n ning bãadã yĩngẽ. Logtoɛɛmb kẽer tõe n dɩka ned a to plasma n ledg bãad plasma b sẽn yãke. Sã n yaa woto, kiris-ned pa segd n sak ye.
Bãagã baoob wall a tɩpgo. B yãkda bãadã zɩɩm bilf n kalem ne tɩɩm n lebs n ning-a. B tõe n lebsa bãadã zɩɩm tao-tao wall b bas tɩ kaoos tɩ b yaool n lebs-a.
A tɩpda nod la a kɩtdẽ tɩ zɩɩm yõke. B yãkda bãadã zɩɩm n kalem ne a plakɛt rãmbã la a globill blã rãmbã. B rɩkda rẽ n tɩpd woperasiõ wã nodr bɩ nod a taaba. Vẽnegre: B maanda tɩ-kãngã buud kẽer me ne naaf zɩɩm.
REKIPERASƖÕ DE SÃ EPÃNSE
M sakame
M na n yẽsa ne logtorã nanda*
M pa sak ye
EMODILISƖÕ
M sakame
M na n yẽsa ne logtorã nanda*
M pa sak ye
SƖRKILASƖÕ ƐGSTRA-KORPORƐLL
M sakame
M na n yẽsa ne logtorã nanda*
M pa sak ye
DIALIIZ
M sakame
M na n yẽsa ne logtorã nanda*
M pa sak ye
PÃNSMÃ SÃNGẼ EPIDIRAL
M sakame
M na n yẽsa ne logtorã nanda*
M pa sak ye
PLASMAFERƐƐZ
M sakame
M na n yẽsa ne logtorã nanda*
M pa sak ye
MARKAAZ A LƐƐD DẼ TRASƐƐR
M sakame
M na n yẽsa ne logtorã nanda*
M pa sak ye
ZƐL PLAKETƐƐR OTOLOOG
(RAT N YEEL TƖ B SẼN MAAN NE YÃMB MENGÃ ZƖƖM)
M sakame
M na n yẽsa ne logtorã nanda*
M pa sak ye