Yam-bʋg la d tõe n dɩk pagb nins Biiblã sẽn gomd b yellã kibay pʋgẽ?
Biiblã sẽn yete
Biiblã gomda pagb wʋsg yelle, tɩ d tõe n dɩk yam b sẽn tall manesem ningã pʋgẽ. (Rom dãmbã 15:4; 2 Tɩmote 3:16, 17) Sõs-kãngã pʋgẽ d na n yãa kẽer manesem sẽn yɩ to-to wã koɛɛg-koɛɛga. Wʋsg kõo mak-sõng tɩ d tõe n dɩk b togs-n-taare. La sãnda pa bas mak-sõngo, tɩ yaa keoogr tõnd yĩnga.—1 Korẽnt rãmbã 10:11; Ebre-rãmbã 6:12.
A Abigayɩll
A Abigayɩll yɩɩ ãnda? A ra yaa rao a ye sẽn da yaa rakãagr la nin-toaag t’a yʋʋr boondẽ t’a Naball paga. A Abigayɩll yaool n da tara yam la a yaa sik-m-meng soaba. A ra yaa neere, la a tar zʋg-sõma sẽn tat a Zeova yam.—1 Sãmwɛll 25:3.
Bõe la a maan-yã? A Abigayɩll talla yam la yam-vẽenem, n maan bũmb sẽn na yɩl n gɩdg yel-beedo. Yẽ ne a Naball ra bee soolem ning pʋgẽ a Davɩɩd sẽn da na n wa yɩ Israyɛll rĩmã sẽn da zoe n tɩ solgã. A Davɩɩd ne a nebã sẽn da wa n be be wã, b kogla a Naball rũmsã tɩ wagda pa zu-b ye. La a Davɩɩd sẽn wa n tʋm neb tɩ b tɩ bõos a Naball rɩɩbã, a gom-b-la põaasa, la a zãgs t’a pa na n kõ-b ye. A Davɩɩd sũurã yika wʋsgo! Rẽ n so t’a peeg a rapã, n na n tɩ kʋ a Naball ne a zakã rap fãa.—1 Sãmwɛll 25:10-12, 22.
A Abigayɩll sẽn wʋm a sɩdã sẽn maan bũmb ningã, a yika tao-tao n maan bũmbu. A baoo rɩɩb n kõ a tʋm-tʋmdbã tɩ b tɩ kõ a Davɩɩd ne a nebã, la a pʋgl n tɩ kos a Davɩɩd t’a zoe b nimbãanega. (1 Sãmwɛll 25:14-19, 24-31) A Davɩɩd sẽn yã kũun ning a sẽn wa ne wã, a sik-m-mengã, la a kelg a yam goamã, a bãngame tɩ yaa Wẽnnaam n tũnug ne-a n na n gɩdg-a t’a ra raag zɩɩm ye. (1 Sãmwɛll 25:32, 33) Rẽ poor bilfu a Naball kiime, t’a Abigayɩll lebg a Davɩɩd paga.—1 Sãmwɛll 25:37-41.
Yam-bʋg la d tõe n dɩk a Abigayɩll kibarã pʋgẽ? Baa ne a Abigayɩll sẽn da yaa pʋg-neer la a tar paoongã, a ra pa tagsd t’a sãoo neb a taabã ye. Sẽn na yɩl tɩ laafɩ zĩndi, a sakame n na n kos sugr baa a sẽn da pa tar taalã. A welga yellã ne bʋgsem. A tʋma ne yam, raoodo, la yam-vẽenem.
▸ Y sã n dat n bãng n paas a Abigayɩll zugu, bɩ y ges sõsg ning gom-zug sẽn yaa: “A tʋma ne yam.”
A Deboora
A Deboora yɩɩ ãnda? A ra yaa no-rɛɛs-poak Israyɛll Wẽnnaam a Zeova sẽn tũnug ne n wilg a raabã sẽn yaa a soab a nebã wɛɛngẽ. Wẽnnaam tũnuga ne-a me n welg zu-loees sẽn da be Israyɛll nebã sʋka.—Bʋ-kaoodbã 4:4, 5.
Bõe la a maan-yã? No-rɛɛs-poak a Deboora talla raood n teel neb nins sẽn da tũud Wẽnnaamã. Wẽnnaam tũnuga ne-a n yeel a Barak t’a lʋɩ Israyɛll tãb-biis taoor n tɩ zab ne Kanaã nebã sẽn yaa b bɛɛbã. (Bʋ-kaoodbã 4:6, 7) A Barak sẽn yeel a Deboora t’a yãag-a wã, a pa yɛɛs ye. A sak n tũ-a lame.—Bʋ-kaoodbã 4:8, 9.
Wẽnnaam sẽn sõng Israyɛll nebã tɩ b tõog b bɛɛbã poore, a Deboora naag n pʋda yɩɩll ning yẽ ne a Barak sẽn naag taab n yɩɩle, n wilg yellã sẽn yɩ to-to wã. Yɩɩllã pʋgẽ, a goma bũmb ning a Zayɛll sẽn maan n sõng tɩ b tõog Kanaã nebã yelle. Yẽ me yaa pag sẽn wilg t’a tara raoodo.—Bʋ-kaoodb sak a 5.
Yam-bʋg la d tõe n dɩk a Deboora kibarã pʋgẽ? A Deboora wilgame t’a pa baood a meng nafr bal ye. A talla raood me. A sagla neb a taabã tɩ b maan sẽn yaa sõma Wẽnnaam nifẽ. B sẽn sak n tũ a saglgã, a pẽg-b-la wʋsgo.
▸ Y sã n dat n bãng n paas a Deboora zugu, bɩ y ges sõsg ning gom-zug sẽn yaa: “Mam yika Israyɛll wa ma.”
A Dalila
A Dalila yɩɩ ãnda? Ra yaa pag Israyɛll bʋ-kaood a Sãmsõ yam sẽn kẽ.—Bʋ-kaoodbã 16:4, 5.
Bõe la a maan-yã? A reega ligd Filisti nanambsã nengẽ n na n zãmb a Sãmsõ sẽn yaa ned ning Wẽnnaam sẽn da yãke, t’a na n fãag Israyɛll nebã Filisti nebã nugẽ wã. Filisti nebã ra pa tõe-a, a sẽn da tar pãng sẽn ka to wã yĩnga. (Bʋ-kaoodbã 13:5) Rẽ n so tɩ nanambsã kos a Dalila sõngre.
Filisti nebã yaoo a Dalila sẽn na yɩl t’a bao n bãng bũmb ning sẽn kõt a Sãmsõ pãn-kãsengã. A Delila sak n deega ligdã. A maka a Sãmsõ naoor wʋsg n wa baas n bãng a pãngã sẽn yitẽ. (Bʋ-kaoodbã 16:15-17) Rẽ poore a tɩ togsa Filisti nebã a Sãmsõ pãn-kãsengã sẽn yitẽ tɩ b wa yõk-a n tɩ pag bãens roogo.—Bʋ-kaoodbã 16:18-21.
Yam-bʋg la d tõe n dɩk a Dalila kibarã pʋgẽ? A Delila pa bas mak-sõngo, tɩ yaa keoogr tõnd yĩnga. A sẽn da yaa yão-be-nedã yĩnga, a zãmba Wẽnnaam a Zeova tʋm-tʋmda, n pa maan sɩd ne-a, la a wilg t’a yaa rat-m-ye soaba.
A Ɛstɛɛr
A Ɛstɛɛr yɩɩ ãnda? A ra yaa Zʋɩfe, tɩ Pɛrs rĩm a Asuerus yãk-a t’a na n lebg a rĩm-poaka.
Bõe la a maan-yã? Rĩm-poak a Ɛstɛɛr tũnuga ne tõog ning a sẽn da tarã n kɩt tɩ b pa kʋ a buudã neb ye. A bãngame tɩ b yiisa noor n wilg daar takɩ b sẽn tog n kʋ Zʋɩf-rãmb nins fãa sẽn be Pɛrs soolmã pʋgẽ wã. Yaa rao yʋʋr sẽn boond t’a Haman n mag mag-wẽn-kãnga. A ra yaa Pɛrs rĩmã pʋgdga. (Ɛstɛɛr 3:13-15; 4:1, 5) Ne a ba wã ba-biig a Mardose sõngre, a Ɛstɛɛr gẽnega a yõor n togs rĩm a Asuerus sẽn yaa a sɩdã mag-wẽngã. (Ɛstɛɛr 4:10-16; 7:1-10) A Asuerus kõo a Ɛstɛɛr ne a Mardose sor tɩ b yiis noor a to sẽn kõt Zʋɩf-rãmbã sor tɩ b tõe n zab n fãag b mense. Zʋɩf-rãmbã zab n tõoga b bɛɛbã fãa.—Ɛstɛɛr 8:5-11; 9:16, 17.
Yam-bʋg la d tõe n dɩk a Ɛstɛɛr kibarã pʋgẽ? Rĩm-poak a Ɛstɛɛr kõo tõnd mak-sõng raoodã la sik-m-mengã wɛɛngẽ. (Yɩɩn-sõamyã 31:24; Filip rãmbã 2:3) Baa a sẽn da yaa neer la a yaa rĩm-poakã a baoo saglg la sõngre. A sẽn wa n gomd ne a sɩdã a maana rẽ ne bʋgsem la ne waoogre, la yɩɩ ne raood me. Zʋɩf-rãmbã sẽn wa n be yel-kãseng pʋgẽ wã a talla raood n wilg t’a yaa bu-kãng neda.
▸ Y sã n dat n bãng n paas a Ɛstɛɛr zugu, bɩ y ges sõsg ning gom-zug sẽn yaa: “A gẽnega a yõor Wẽnnaam nebã yĩnga” ne “A talla yam la raoodo, t’a taabã yell me ra pak-a.”
A Awa
A Awa yɩɩ ãnda? Yẽ n yɩ pipi paga, la pipi pag b sẽn gom a yell Biiblã pʋgẽ.
Bõe la a maan-yã? A Awa kɩɩsa Wẽnnaam noor sẽn da yaa vẽenega. Wẽnnaam naana a Awa t’a yaa wa a sɩd a Ãdem, n yaa ned sẽn zems zãnga, n tõe n yãk yam a toor la a bɩɩs zʋg-sõma sẽn tat Wẽnnaam yam, wala makre nonglem la yam. (Sɩngre 1:27) A Awa ra miime tɩ Wẽnnaam yeela a Ãdem tɩ tɩɩg n be tɩ b sã n dɩ a biisã, bɩ b na n ki. La a Sʋɩtãan belg-a lame t’a tẽ t’a pa na n ki ye. Sɩd me a Sʋɩtãan belg-a lame t’a tẽ t’a sã n kɩɩs Wẽnnaam, a vɩɩmã na n lebga sõma n yɩɩda. Rẽ n so t’a rɩ tɩɩgã bila, la a kõ a sɩdã t’a rɩ.—Sɩngre 3:1-6; 1 Tɩmote 2:14.
Yam-bʋg la d tõe n dɩk a Awa kibarã pʋgẽ? A Awa pa bas mak-sõng ye. A kibarã yaa keoogr tɩ d pa segd n ket n tagsd d tʋls-wẽnsã yell ye. A kɩɩsa noor Wẽnnaam sẽn da kõ tɩ yaa vẽenega, n tʋlg bũmb a sẽn pa so ne a sũur fãa.—Sɩngre 3:6; 1 Zã 2:16.
A Ann
A Ann yɩɩ ãnda? A ra yaa a Ɛlkana paga, la a Sãmwɛll sẽn wa n legb no-rɛɛs yʋʋr sẽn yi pĩnd wẽndẽ Israyɛllã ma.—1 Sãmwɛll 1:1, 2, 4-7.
Bõe la a maan-yã? A Ann sẽn wa n da nan pa tar biigã, a pʋʋsa Wẽnnaam n kos sõngre. A Ann sɩdã ra tara pagb a yiibu. A pʋg-to a Penina ra tara kamba, la a Ann kãadmã poore, kaoosa wʋsg t’a ra pa tar rogem ye. A Penina namsa a Ann ne toolem, la a pʋʋsa Wẽnnaam n kos sõngre. A pʋlma Wẽnnaam n yeel t’a sã n sõng-a t’a paam biiga, a na n dɩka biigã n kõ-a sẽn na yɩl t’a tʋm sɛk-roogẽ wã. Sɛk-roogã ra yaa fu-roog tɩ Israyɛll nebã ra waoogd Wẽnnaam a pʋgẽ.—1 Sãmwɛll 1:11.
Wẽnnaam reega a Ann pʋʋsgã, t’a rog a Sãmwɛlle. A Ann pidsa a pʋlengã, n tall a Sãmwɛll t’a na n tɩ tʋm sɛk-roogẽ wã, t’a ra ket n yaa bi-bilfu. (1 Sãmwɛll 1:27, 28) Yʋʋmd fãa, a ra wʋgda kobr sẽn yaa bãg-vɩɩd n kẽnd n kõt-a. Kaoosg zugẽ, Wẽnnaam tẽega a Ann yelle, n kɩt t’a rɩk pʋg n dog kamb a nu n paase. Yaa kom-dibli a tãab ne kom-pugli a yiibu.—1 Sãmwɛll 2:18-21.
Yam-bʋg la d tõe n dɩk a Ann kibarã pʋgẽ? A Ann sẽn pʋʋs ne a sũur fãa wã sõng-a lame t’a tõog n mao ne a zu-loeesã. A bark pʋʋsgã sẽn be 1 Sãmwɛll 2:1-10 wilgdame t’a ra tara tẽeb sẽn tar pãnga.
▸ Y sã n dat n bãng n paas a Ann zugu, bɩ y ges sõsg ning gom-zug sẽn yaa: “A pelga a pʋg n togs Wẽnnaam sẽn be a sũurẽ.”
▸ Y sã n dat n bãng bõe yĩng tɩ Wẽnnaam bas tɩ pĩnd wẽndẽ neb ra tõe n kẽ kãadem ne pagb a yiib bɩ sẽn yɩɩd rẽ wã, bɩ y ges sõsg ning gom-zug sẽn yaa: “Wẽnnaam kõo sor tɩ rao tõe n dɩk pagb a yiib bɩ sẽn yɩɩd rẽ bɩ?”
A Zayɛll
A Zayɛll yɩɩ ãnda? A ra yaa a Hebɛɛr paga. A Hebɛɛr ra pa Israyɛll buudã ned ye. A Zayɛll talla raood n teel Wẽnnaam nin-buiidã.
Bõe la a maan-yã? A Zayɛll talla raood n maan bũmbu, Kanaã tãb-biisã naab a Sisera sẽn wa n wa a fu-roogẽ wã. Israyɛll nebã tõoga a Sisera, t’a ra zoet n baood soondg zĩig n na n vʋʋse. A Zayɛll yeel-a lame t’a wa kẽ a fu-roogẽ wã n solg la a vʋʋse. A sẽn wa n gõe wã, a Zayɛll kʋ-a lame.—Bʋ-kaoodbã 4:17-21.
A Zayɛll sẽn maan bũmb ningã pidsa bãngr-gomd a Deboora sẽn da togse. A yeelame yaa: “A Zeova na n ninga a Sisera pag nugẽ.” (Bʋ-kaoodbã 4:9) A Zayɛll sẽn maan bũmb ningã kɩtame tɩ b yeel tɩ ‘pagbã fãa sʋka, a paama bark n yɩɩda.’—Bʋ-kaoodbã 5:24.
Yam-bʋg la d tõe n dɩk a Zayɛll kibarã pʋgẽ? A Zayɛll talla raood n maan bũmb zĩig pʋgẽ. A kibarã wilgdame tɩ Wẽnnaam tõe n toeema yɛlã sẽn na yɩl n pids a pʋlenga.
A Zezabɛll
A Zezabɛll yɩɩ ãnda? A ra yaa Israyɛll rĩm a Akaab paga. A ra pa Israyɛll ned ye. A leb n da pa tũud a Zeova ye. A ra waoogda Kanaã nebã wẽnnaam a Baal.
Bõe la a maan-yã? Rĩm-poak a Zezabɛll ra soo nebã ne pãnga, n yaa nin-wẽng la nen-kɛglem soaba. A kɩtame t’a Baal tũudmã sẽn naag ne yoob yɛlã piuug zĩig fãa. A maana a sẽn tõe me n na n menes Wẽnnaam sɩd-sɩd a Zeova tũudmã.—1 Rĩm-dãmbã 18:4, 13; 19:1-3.
A Zezabɛll yelga ziri, la a kʋ neba, sẽn na yɩl n paam a sẽn datã. (1 Rĩm-dãmbã 21:8-16) A kii kũ-toaag wa Wẽnnaam sẽn da pĩnd n togsã, n pa paam tɩ m mum-a me ye.—1 Rĩm-dãmbã 21:23; 2 Rĩm-dãmbã 9:10, 32-37.
Yam-bʋg la d tõe n dɩk a Zezabɛll kibarã pʋgẽ? A Zezabɛll pa bas mak-sõngo, tɩ yaa keoogr tõnd yĩnga. A sẽn da yaa nin-wẽnga, la a ra maand a sẽn tõe fãa n na n paam a sẽn datã, b wa n dɩka a yʋʋrã n boond pag sẽn pa zoet yãnd ne wẽng maanego, yoaada, pag sẽn pa sakd zu-sobendo, la sẽn maand a toog kae ne wẽng a sẽn maan ye.
A Leya
A Leya yɩɩ ãnda? A yɩɩ a Zakoob pipi paga. A yao-bi-pugl a Rasɛll n da yaa a pʋg-to.—Sɩngre 29:20-29.
Bõe la a maan-yã? A Leya roga a Zakoob kamb a yoobe. (Rut 4:11) A Zakoob ra rat n kẽe kãadem ne a Rasɛlle, pa ne a Leya ye. La kom-pugli wã ba a Laban maana sɩlem n kɩt t’a Leya reeg a Rasɛll zĩiga. A Zakoob sẽn wa n bãng tɩ b tudg-a lame sẽn na yɩl t’a kẽ kãadem ne a Leya wã, a tɩ soka a Laban. A Laban yeelame tɩ pa zems ne rog-n-mikã tɩ b reng n dɩk bi-yaoã n kõ n bas kãsmã ye. Rasem a yopoe poore, a Zakoob kẽe kãadem ne a Rasɛll.—Sɩngre 29:26-28.
A Zakoob ra nonga a Rasɛll n yɩɩd a Leya. (Sɩngre 29:30) Rẽ kɩtame t’a Leya ra maand sũ-kiir ne a yaoã, a Zakoob sẽn da nong-a wã yĩnga. Wẽnnaam yãa a Leya namsgã n ning-a barka, t’a rog kamb a yopoe. Kom-dibli a yoob la bi-pugl a ye.—Sɩngre 29:31.
Yam-bʋg la d tõe n dɩk a Leya kibarã pʋgẽ? A Leya kell n pʋʋsame n kos Wẽnnaam sõngre, baa ne a sẽn da maood ne zu-loees buud toor-toor a zakã pʋgẽ wã. (Sɩngre 29:32-35; 30:20) A kibarã wilgda kẽ kãadem ne sẽn yɩɩd pag a ye wã sẽn wat ne zu-loees ninsã, baa Wẽnnaam sẽn da bas wakat bilf tɩ rao tõe n kẽ kãadem ne sẽn yɩɩd pag a ye wã. Kãadem ning sẽn tat Wẽnnaam yamã yaa rao kẽ kãadem ne pag a ye, tɩ pag me kẽ kãadem ne rao a ye.—Matiye 19:4-6.
▸ Y sã n dat n bãng n paas a Leya zugu, bɩ y ges sõsg ning gom-zug sẽn yaa: “Ned ne a yao sẽn da maood ne zu-loees ‘sẽn yalg Israyɛll buudã.’”
▸ Y sã n dat n bãng bõe yĩng tɩ Wẽnnaam bas wakat bilf tɩ neb ra tõe n kẽ kãadem ne pagb a yiib bɩ sẽn yɩɩd rẽ wã, bɩ y ges sõsg ning gom-zug sẽn yaa: “Wẽnnaam kõo sor tɩ rao tõe n dɩk pagb a yiib bɩ sẽn yɩɩd rẽ bɩ?”
A Mart
A Mart yɩɩ ãnda? A ra yaa a Lazaar ne a Maari ba-bi-poaka. B tãabã fãa ra bee tẽn-bil a ye sẽn pa zãr ne Zerizalɛm.
Bõe la a maan-yã? A Mart ra yaa a Zeezi zoa. “A Zeezi ra nonga a Mart ne a ba-bi-poakã, la a Lazaare.” (Zã 11:5) A Mart ra nonga sãamb reegre. Daar a ye a Zeezi sẽn kaag-ba, a Maari yãka yam n na n kelg a Zeezi, t’a Mart yẽ ra tʋmd tʋʋm wʋsg zakã pʋgẽ. A Mart yeela a Zeezi t’a yeel a Maari t’a wa sõng-a. La a Zeezi remsa a Mart tagsgã ne bʋgsem.—Luk 10:38-42.
A Lazaar sẽn wa n lʋɩ bãagã, a Mart ne a Maari tʋmame tɩ b tɩ bool a Zeezi, bala b ra kɩsa sɩd t’a tõe n sãooga b tãoã. (Zã 11:3, 21) La a Lazaar kiime. A Mart ne a Zeezi sõsgã wilgdame t’a ra kɩsa sɩd ne Biiblã sẽn pʋlem tɩ sẽn ki-bã na n vʋʋgame wã, la a Zeezi sẽn tar tõog n tõe n vʋʋg a tãoã.—Zã 11:20-27.
Yam-bʋg la d tõe n dɩk a Mart kibarã pʋgẽ? A Mart ra tʋmda wʋsg sẽn na yɩl n deeg nebã sãando. A sak n deega saglga. A pelga a pʋg n togs bũmb ning sẽn da be a sũurẽ wã, la a gom n wilg t’a tara tẽebo.
▸ Y sã n dat n bãng n paas a Mart zugu, bɩ y ges sõsg ning gom-zug sẽn yaa: “Mam tẽedame.”
A Maari (a Zeezi ma)
A Maari yɩɩ ãnda? A ra yaa Zʋɩfe. Nand tɩ Wẽnnaam maan yel-solemd t’a rog a Zeezi, a ra nan pa mi rao ye.
Bõe la a maan-yã? A Maari sika a meng n maan Wẽnnaam daabã. Malɛkã sẽn wa n yeel-a t’a na n dɩka pʋg n dog Mesi ning b sẽn da sɩng n gũudẽ wã, rẽ tɩ b ra rɩk-a lame n kõ a Zozɛfe. (Luk 1:26-33) A saka tʋʋmd ning b sẽn kõ-a wã ne yamleoogo. A Zeezi rogmã poore, a Maari ne a Zozɛf roga kom-dibli a naase, la na maan kom-pugli a yiibu. Dẽnd a Maari pa kell n pa n pa bãng rao ye. (Matiye 13:55, 56) Baa a sẽn paam zu-zẽkr tʋʋmdã, nebã zɩ n waoog-a bɩ n getẽ t’a yaa toor ne neb a taabã ye. Yẽ me zɩ n bao tɩ b maan woto a Zeezi sẽn wa n ket tẽngã zugã, wall a sẽn wa n naag pipi kiris-nebã tigingã ye.
Yam-bʋg la d tõe n dɩk a Maari kibarã pʋgẽ? A Maari ra yaa pag sẽn tar tẽebo, la sẽn sak tʋʋmd sẽn pa nana ne yamleoogo. A ra mii Gʋls-sõamyã sõma. Wõnda a Maari lebs n togsa Gʋls-sõamyã goam sẽn ta naoor 20, a goamã sẽn be Luk 1:46-55 wã pʋgẽ.
▸ Y sã n dat n bãng n paas a Maari zugu, bɩ y ges sõsg ning gom-zug sẽn yaa: “A Maari mak-sõngã sẽn zãmsd tõnd bũmb ninga.”
A Maari (a Mart ne a Lazaar ba-bi-poakã)
A Maari yɩɩ ãnda? Yẽ ne a ba-biis a Lazaar ne a Mart ra yaa a Zeezi zo-rãmb meng-menga.
Bõe la a maan-yã? A Maari wilga naoor ka tɛk t’a sũur nooma ne a Zeezi a sẽn yaa Wẽnnaam Biigã yĩnga. A wilgame t’a tara tẽeb t’a Zeezi ra tõeeme t’a tão a Lazaar pa ki ye. Sẽn paase, a Zeezi sẽn wa n vʋʋg a Lazaarã t’a ra bee be. A Maari sẽn wa n yãk yam n na n kelg a Zeezi n pa sõng a ba-biig a Mart ne zakã tʋʋmã, a Mart gomame n sãbs-a. La a Zeezi pẽga a Maari a sẽn da lʋɩɩsd tẽebã yɛl taoorã yĩnga.—Luk 10:38-42.
Daar a to, a Maari maana a Zeezi neer wʋsgo. A pʋdga “kaam sẽn tar yũ-noog t’a ligd yaa toog” a Zeezi zugẽ wã la a karsã zugu. (Matiye 26:6, 7) Neb a taab sẽn da be be yeelame t’a Maari sãama kaamã. La a Zeezi gom n teela a Maari n yeel yaa: “B sẽn na n moon koe-no-kãngã dũniyã zĩig ning fãa, b na n togsa bũmb ning pʋg-kãngã sẽn maanã me n tẽeg a yelle.”—Matiye 24:14; 26:8-13.
Yam-bʋg la d tõe n dɩk a Maari kibarã pʋgẽ? A Maari ra tara tẽeb sẽn tar pãnga. A lʋɩɩsa Wẽnnaam tũubã taoor n yɩɩd bũmb a taabã. A sika a meng n waoog a Zeezi, baa a sẽn da segd n yiis ligd wʋsgã.
A Maari sẽn yit Magdala wã
A Maari sẽn yit Magdala wã yɩɩ ãnda? A ra yaa a Zeezi karen-biig sẽn maand sɩda.
Bõe la a maan-yã? A Maari sẽn yit Magdala wã ra naaga pagb wʋsgã sẽn da tũud a Zeezi ne a karen-biisã n togd soayã. A ra yãkda a paoongã n sõngd n get b yelle. (Luk 8:1-3) A pʋga a Zeezi n tãag a koe-moonegã saabo. B sẽn wa n na n kʋ a Zeezi wã me t’a ra bee be. A paam n naaga neb nins sẽn yɩ pipi n yã a Zeezi a vʋʋgrã poorã.—Zã 20:11-18.
Yam-bʋg la d tõe n dɩk a Maari kibarã pʋgẽ? A Maari sẽn yit Magdala wã talla a paoongã n teel a Zeezi a koe-moonegã sasa, la a kell n yɩ a karen-biig sẽn maan sɩd ne-a.
A Miryam
A Miryam yɩɩ ãnda? A ra yaa a Moyiiz ne a Aarõ tão. Yẽ n yɩ pipi pag b sẽn bool tɩ no-rɛɛs-poak Biiblã pʋgẽ.
Bõe la a maan-yã? A sẽn da yaa no-rɛɛs-poakã, a ra taasda Wẽnnaam koeese. A ra tara tʋʋmd sẽn tar yõod wʋsg Israyɛlle. A naaga rapã n pʋd tõogr yɩɩlle, Wẽnnaam sẽn sãam Ezɩpt tãb-biisã mog-miuugẽ wã poore.—Yikri 15:1, 20, 21.
Rẽ poor bilfu, a Miryam ne a Aarõ wɩda a Moyiizi. Yaa vẽeneg tɩ yaa wuk-m-meng la sũ-kiir n kɩt tɩ b maan woto. Wẽnnaam “ra kelgdame.” A sagla a Miryam ne a Aarõ ne toolem. (Sõdbo 12:1-9) Wẽnnaam loba a Miryam wãoodo, sẽn yaa yẽ n sɩng wɩdgã yĩnga. A Moyiiz sẽn yõk Wẽnnaam sɛɛg a yĩngã, Wẽnnaam sãoog-a lame. B sẽn yiis-a sik-zĩigã kɩreng rasem a yopoe poore, a lebg n waa Israyɛll nebã sʋka.—Sõdbo 12:10-15.
Biiblã wilgame t’a Miryam saka kiblgã. Yʋʋm kobs poore, Wẽnnaam goma zu-zẽkr tʋʋmd ning a sẽn tʋmã yell n yeel Israyɛll nebã yaa: “Mam tʋma a Moyiiz ne a Aarõ la a Miryam yãmb nengẽ.”—Mise 6:4.
Yam-bʋg la d tõe n dɩk a Miryam kibarã pʋgẽ? A Miryam kibarã wilgdame tɩ Wẽnnaam gũusd n geta bũmb ning d sẽn yet d tẽed-n-taasã, wall d sẽn yet bũmb ning b zugã. D bãngame me tɩ sẽn na yɩl n ta Wẽnnaam yam, d segd n zãaga d meng ne wuk-m-meng la sũ-kiir sẽn yaa zʋg sẽn tõe n kɩt tɩ d sãam ned yʋʋrã.
A Rasɛll
A Rasɛll yɩɩ ãnda? A ra yaa a Laban bi-pugla, la a Zakoob pʋg-nongre.
Bõe la a maan-yã? A kẽe kãadem ne a Zakoob n dog kom-dibli a yiib n kõ-a. Bãmb n wa n lebg pĩnd wẽndẽ Israyɛll buud piig la a yiibã taoor dãmba. Yaa a Rasɛll sẽn wa n gũud a ba wã piisã la a yã rao ning sẽn da na n wa lebg a sɩdã. (Sɩngre 29:9, 10) A ra yaa “pʋg-neer” n yɩɩd a kẽem a Leya.—Sɩngre 29:17.
A Zakoob yamã kẽe a Rasɛlle, t’a sak n na n tʋm yʋʋm a yopoe sẽn na yɩl n paam n kẽ kãadem ne-a. (Sɩngre 29:18) La a Laban zãmba a Zakoob n kɩt t’a reng n kẽ kãadem ne a Leya, n yaool n na n sak t’a kẽ kãadem ne a Rasɛlle.—Sɩngre 29:25-27.
A Zakoob ra nonga a Rasɛll ne a kom-dibli a yiibã, n yɩɩd a Leya ne kamb nins a sẽn dog n kõ-a wã. (Sɩngre 37:3; 44:20, 27-29) Rẽ kɩtame tɩ pagb a yiibã ra zabd pʋg-taare.—Sɩngre 29:30; 30:1, 15.
Yam-bʋg la d tõe n dɩk a Rasɛll kibarã pʋgẽ? Baa a Rasɛll sẽn da maood ne zu-loees zakã pʋgẽ wã, a ra kɩsa sɩd tɩ Wẽnnaam na n kelga a pʋʋsgã. (Sɩngre 30:22-24) A kibarã wilgda kẽ kãadem ne sẽn yɩɩd pag a ye wã sẽn wat ne zu-loees ninsã. A Rasɛll kibarã sõngda tõnd tɩ d bãng tɩ Wẽnnaam sẽn da sɩng n dat tɩ kãadmã yɩ to-to wã, rat n yeel tɩ rao kẽ kãadem ne pag a ye wã wilgdame t’a tara yam.—Matiye 19:4-6.
▸ Y sã n dat n bãng n paas a Rasɛll zugu, bɩ y ges sõsg ning gom-zug sẽn yaa: “Ned ne a yao sẽn da maood ne zu-loees ‘sẽn yalg Israyɛll buudã.’”
▸ Y sã n dat n bãng bõe yĩng tɩ Wẽnnaam bas wakat bilf tɩ neb ra tõe n kẽ kãadem ne pagb a yiib bɩ sẽn yɩɩd rẽ wã, bɩ y ges sõsg ning gom-zug sẽn yaa: “Wẽnnaam kõo sor tɩ rao tõe n dɩk pagb a yiib bɩ sẽn yɩɩd rẽ bɩ?”
A Rahaab
A Rahaab yɩɩ ãnda? A ra yaa pʋg-yoodr sẽn da be Zeriko sẽn yaa Kanaã nebã tẽngã. A wa n tũuda Wẽnnaam a Zeova.
Bõe la a maan-yã? A Rahaab solga Israyɛll rap a yiib sẽn da wa n na n soos n ges tẽngã. A maana rẽ, bala a wʋma Israyɛll Wẽnnaam a Zeova sẽn da maan bũmb ning n yiis a nin-buiidã Ezɩptã yelle, la a sẽn fãag a nin-buiidã Amoor nebã nusẽ wã yelle.
A Rahaab sõnga rapã sẽn wa n na n soos n ges tẽngã, la kos-b tɩ Israyɛll nebã sã n wa n na n sãam Zeriko bɩ b kogl yẽ ne a zakã rãmba. B sakame, la bũmb keer la a ra segd n maane: A ra pa segd n togs ned b sẽn wa n maan bũmb ningã ye. Israyɛll nebã sã n wa n na n zab ne tẽngã, yẽ ne a zakã rãmb ra segd n paa roogã pʋgẽ. A ra segd n loee wĩ-moomd a fenetrẽ wã sẽn na yɩl tɩ b bãng a roogã. A Rahaab maana b sẽn yeel-a bũmb ningã fãa tɩ yẽ ne a zakã rãmb põse, Israyɛll nebã sẽn wa n zab n deeg Zeriko wã.
Kaoosg zugẽ, a Rahaab kẽe kãadem ne Israyɛll neda, n wa lebg rĩm a Davɩɩd la a Zeezi Kirist yaaba.—Zozuwe 2:1-24; 6:25; Matiye 1:5, 6, 16.
Yam-bʋg la d tõe n dɩk a Rahaab kibarã pʋgẽ? Biiblã wilgame t’a Rahaab kõo mak-sõng sẽn ka to tẽebã wɛɛngẽ. (Ebre-rãmbã 11:30, 31; Zak 2:25) A kibarã wilgdame tɩ Wẽnnaam kõta sugri, la t’a pa bakd ned ye. A ningda neb nins fãa sẽn kɩs sɩd ne-a wã barka, n pa get b buud wall b sẽn yaa to-to wã ye.
▸ Y sã n dat n bãng n paas a Rahaab zugu, bɩ y ges sõsg ning gom-zug sẽn yaa: “B yeelame t’a ‘yaa tɩrg a tʋʋmã yĩnga.’”
A Rebeka
A Rebeka yɩɩ ãnda? A ra yaa a Izaak paga, la kinkirs a Zakoob ne a Ezayu ma.
Bõe la a maan-yã? A Rebeka maana Wẽnnaam daabã, baa sã n da pa nana ne-a. A sẽn wa n yõngd koom bulgẽ, rao n kos-a t’a kõ-a koom bilf t’a yũ. A Rebeka yɩɩ tao-tao n kõ-a koomã, la a yeel t’a na n yõnga koomã n kõ a yʋgma wã me. (Sɩngre 24:15-20) Raoã ra yaa a Abrahaam tʋm-tʋmd sẽn tog so-wok n wa n na n bao pag n kõ a Abrahaam biig a Izaake. (Sɩngre 24:2-4) A ra pʋʋsame me n kos Wẽnnaam t’a ning a so-toakã barka. A sẽn yã t’a Rebeka tara yẽesem la a mi sãan deegrã, a bãngame tɩ Wẽnnaam reega a kosgã, tɩ wilgdẽ tɩ yaa yẽ la Wẽnnaam yãk t’a na n yɩ a Izaak paga.—Sɩngre 24:10-14, 21, 27.
A Rebeka sẽn bãng bũmb ning sẽn kɩt tɩ tʋm-tʋmdã wa wã, a sakame n na n tũ n tɩ yɩ a Izaak paga. (Sɩngre 24:57-59) A Rebeka wa n doga kinkirs sẽn yaa kom-dibli. Wẽnnaam vẽneg-a lame t’a bãng t’a Ezayu sẽn yaa kẽemã na n yɩɩ a yao a Zakoob yamba. (Sɩngre 25:23) A Izaak sẽn wa n dat n ning a Ezayu sẽn yaa pipi biigã barkã, a Rebeka maana bũmb sẽn na yɩl t’a ning a Zakoob bark tɩ zems ne Wẽnnaam daabã a sẽn da mi wã.—Sɩngre 27:1-17.
Yam-bʋg la d tõe n dɩk a Rebeka kibarã pʋgẽ? A Rebeka ra yaa sik-m-meng soaba, n tar yẽesem la a mi sãan deegre. Zʋg-sõma-kãensã sõng-a lame t’a yɩ pʋg-sõngo, ma-sõngo, la ned sẽn tũud Wẽnnaam sɩd-sɩdã.
▸ Y sã n dat n bãng n paas a Rebeka zugu, bɩ y ges sõsg ning gom-zug sẽn yaa: “M sakame n na n tũ-a.”
A Rut
A Rut yɩɩ ãnda? A ra yaa Mowaab pag sẽn sak n bas a wẽnnaam-dãmb la a ba-yiri, n na n tɩ tũ a Zeova Israyɛll soolmẽ wã.
Bõe la a maan-yã? A Rut wilgame t’a nonga a sɩdã ma a Naomi wʋsgo. A Naomi ne a sɩdã la b kom-dibli a yiibã yik n kẽnga Mowaab soolmẽ wã, sẽn na yɩl n põs kom-kãseng sẽn da be Israyɛll soolmẽ wã. B kom-dibli wã wa n kẽe kãadem ne Mowaab kom-pugli a Rut ne a Orpa. Kaoosg zugẽ, a Naomi sɩdã ne a kom-dibli a yiibã maana kaalem, n bas pʋg-kõap a tãabo.
A Naomi yãka yam n na n leb Israyɛlle, bala komã ra saame. A Rut ne a Orpa yãka yam n na n tũ-a. La a Naomi yeel-b lame tɩ b leb b roagdbã nengẽ. A Orpa lebgame. (Rut 1:1-6, 15) A Rut yẽ yãka yam n na n kell n pa ne a sɩdã ma. A ra nonga a Naomi, la a rat n tũ a Naomi Wẽnnaam a Zeova.—Rut 1:16, 17; 2:11.
Pa yã n kaoos la a Rut paam yʋ-noog a Naomi ba-yirã Betlehɛm, bala a ra maanda sɩd ne a sɩdã ma, la a ra tʋmd wʋsgo. Rakãagr a ye sẽn da tar pʋt t’a yʋʋr boondẽ t’a Bowaaz sũur yɩɩ noog wʋsg ne a Ruti, t’a kõ yẽ ne a Naomi rɩɩbo. (Rut 2:5-7, 20) Kaoosg zugẽ, a Rut kẽe kãadem ne a Bowaaze, n wa lebg rĩm a Davɩɩd la a Zeezi Kirist yaaba.—Matiye 1:5, 6, 16.
Yam-bʋg la d tõe n dɩk a Rut kibarã pʋgẽ? A Rut sẽn da nong a Naomi ne a Zeova wã yĩnga, a sak n loog n basa a tẽngã ne a buudã neba. A ra yaa pag sẽn tʋmd wʋsgo, ned b sẽn tõe n teeg la sẽn maand sɩda, baa a sã n wa tar zu-loees wʋsgo.
▸ Y sã n dat n bãng n paas a Rut zugu, bɩ y ges sõsg ning gom-zug sẽn yaa: “Zĩig ninga fo sẽn na n kẽngã, ma-me na n kẽnga be,” la “Pʋg-sõngo.”
A Saara
A Saara yɩɩ ãnda? A ra yaa a Abrahaam paga, la a Izaak ma.
Bõe la a maan-yã? A Saara sak n yiime n bas naar vɩɩm, tẽng sẽn da yidg laogã wɛɛngẽ pʋgẽ, bala a ra kɩsa sɩd tɩ pʋlems nins Wẽnnaam sẽn pʋlem a sɩd a Abrahaamã na n pidsame. Wẽnnaam yeela a Abrahaam t’a yi Ʋʋr n kẽng Kanaã soolmẽ wã. Wẽnnaam pʋlmame t’a na n ning-a-la bark la a kɩt t’a lebg bu-kãsenga. (Sɩngre 12:1-5) Wakat kãng t’a Saara tog n da taa yʋʋm 60. Rẽ tɛka, a Saara ne a sɩdã ra gilgda tẽng-tẽnga, la b vɩ fu-rot pʋsẽ.
Baa b sẽn da gilgd tẽng-tẽngã sẽn da tõe n wa ne yellã, a teela a sɩd a Abrahaam sẽn da tũud Wẽnnaam noyã. (Sɩngre 12:10, 15) Kaoosa yʋʋm wʋsg t’a Saara ra pa tar rogem, tɩ rẽ ra sãamd a sũur wʋsgo. La Wẽnnaam yaool n da pʋlmame t’a na n ninga a Abrahaam yagensã barka. (Sɩngre 12:7; 13:15; 15:18; 16:1, 2, 15) Wẽnnaam wa n yeelame t’a Saara na n doga a Abrahaam biiga. A sẽn wa n na n dogã t’a yʋʋmã looga rogem. A ra tara yʋʋm 90, t’a sɩdã tar yʋʋm 100. (Sɩngre 17:17; 21:2-5) B pʋda biigã yʋʋr t’a Izaak.
Yam-bʋg la d tõe n dɩk a Saara kibarã pʋgẽ? A Saara kibarã wilgdame tɩ d tõe n kɩsa sɩd wakat fãa tɩ Wẽnnaam na n pidsa a pʋlemsã, baa pʋlems nins sẽn wõnd b pa tõe n pidsã. (Ebre-rãmbã 11:11) Sẽn paase, a sẽn tall manesem ning ne a sɩdã wilgdame tɩ waoor tara yõod wʋsg kãadem pʋgẽ.—1 Pɩyɛɛr 3:5, 6.
▸ Y sã n dat n bãng n paas a Saara zugu, bɩ y ges sõsg ning gom-zug sẽn yaa: “Fo yaa pʋg-neere,” la “A yɩɩ rĩm-dãmb ma.”
Sunem bi-puglã
Sunem bi-puglã yɩɩ ãnda? A ra yaa pʋg-neere. Leb n yaa yẽ yell la b gomd Biiblã sebr ning b sẽn boond t’a Salomo yɩɩllã pʋgẽ n yɩɩda. B pa togs a yʋʋrã Biiblã pʋgẽ ye.
Bõe la a maan-yã? Sunem bi-puglã kell n maana sɩd ne bi-bɩɩgã sẽn da yaa pe-kɩɩmã a sẽn nongã. (Salomo yɩɩllã 2:16) La a sẽn da yaa neer wʋsgã kɩtame tɩ rĩm a Salomo sẽn da yaa arzɛk soabã ra rat t’a nong-a. (Salomo yɩɩllã 7:6) Baa neb a taab sẽn pẽdg Sunem bi-puglã t’a sak a Salomo wã, a zãgsame. A ra nonga pe-kɩɩmã sẽn da pa tar arzɛkã, la a maan sɩd ne-a.—Salomo yɩɩllã 3:5; 7:10; 8:6.
Yam-bʋg la d tõe n dɩk Sunem bi-puglã kibarã pʋgẽ? A kell n yɩɩ sik-m-meng soab baa ne a sẽn da yaa pʋg-neere, la neb a taabã sẽn da pẽgd-a wã. A pa bas tɩ neb a taabã pẽdgrã, ne arzɛkã la yʋʋrã a sẽn da tõe n paamã kɩt t’a pa le nong pe-kɩɩmã ye. A tõoga a menga, n kell n tall manesem sẽn yaa sõma.
A Lot pagã
A Lot pagã yɩɩ ãnda? B pa togs a yʋʋrã Biiblã pʋgẽ ye. La Biiblã wilgame t’a ra tara kom-pugli a yiibu, la tɩ yẽ ne a zakã rãmb ra bee Sodom soolmẽ wã.—Sɩngre 19:1, 15.
Bõe la a maan-yã? A kɩɩsa Wẽnnaam noore. Wẽnnaam ra yãka yam n na n sãam Sodom la a tẽn-yagsã, b yoobã sẽn da tar pãngã yĩnga. Wẽnnaam sẽn da nong nin-tɩrg a Lot ne a zakã rãmb sẽn da be Sodom tẽngẽ wã yĩng kɩtame t’a tʋm malɛgs a yiibu, sẽn na yɩl tɩ b tɩ tall-b n yi tẽngã tɩ bũmb ra maan-b ye.—Sɩngre 18:20; 19:1, 12, 13.
Malɛgsã yeela a Lot zakã rãmb tɩ b zoe n yi tẽngã la b ra wẽnemd n ges poorẽ ye. Sã n pa rẽ, b na n kiime. (Sɩngre 19:17) A Lot pagã “wẽnemdame n ges poorẽ, n lebg yams-kugri.”—Sɩngre 19:26.
Yam-bʋg la d tõe n dɩk a Lot pagã kibarã pʋgẽ? A kibarã wilgdame tɩ d sã n bas tɩ laogã nonglem kɩt tɩ d kɩɩs Wẽnnaam noore, tõe n waa ne yelle. A Zeezi goma a yell n wilg t’a yaa keoogr tõnd yĩnga. A yeelame: “Tẽeg-y-yã a Lot pagã yelle.”—Luk 17:32.
Pagb nins yell b sẽn gom Biiblã pʋgẽ wã sẽn zĩnd wakat ninga
Sa-kãsengã (2370 S.D.Z.R.)
Ezɩpt yiibã (1513 S.D.Z.R.)
Israyɛll pipi rĩmã (1117 S.D.Z.R .)
A Zeezi lisgã (29 Z.R.P.)
A Zeezi kũumã (33 Z.R.P.)