Kiris-nebã vɩɩm la b tʋʋma tigissã na-kẽndr sebr not-rãmbã
© 2022 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
TƲƲLG RASEM A 6-12
D SẼN BÃNG BIIBLÃ KARENG PƲGẼ | 1 KIBAYÃ 23–26
“B maneg n sigla wẽnd-doogã pʋgẽ pʋʋsgã”
it-2 132
Leevi nebã
A Davɩɩd naamã sasa, a sigla Leevi nebã tʋʋmã sõma. B sʋkã, a yãka neb sẽn na n ges a Zeova roogã tʋʋmd yelle, sẽn na n yɩ seb-gʋlsdb ne bʋ-kaoodba, sẽn na n yɩ rigno-gũudba, la sẽn na n get laogã yelle. A leb n yãka bãmb sʋka neb wʋsg sẽn na n teel maan-kʋʋdbã wẽnd-doogã pʋgẽ tʋʋmã wɛɛngẽ, samanã ne rɩɩbã rot yell gesg wɛɛngẽ. Wala makre, n ges kũunã yelle, maandã yelle, n yɩlg bũmb ning fãa sẽn yaa sõngã, teedã magbã, la bũmb a taab waooglem la b yalem makr yelle, la gũubã tʋʋm a taab yelle. B sigla Leevi neb nins sẽn da yɩɩndã sula 24 pʋgẽ, wa b sẽn da sigl maan-kʋʋdbã to-to wã, tɩ sul-kãens nebã ra yɩɩndẽ n reesd taaba. B maana poeere, tʋʋmã pʋɩɩb wɛɛngẽ. Yaa woto me la b maane, n kõ rigno-gũudb fãa sull a rignoore.—1 Kib. 23; 25; 26; 2 Kib. 35:3-5, 10.
it-2 657
Maan-kʋʋdbã
Wẽnd-doogã pʋga, ra yaa seb-gʋlsdb ne bʋ-kaoodb n get maan-kʋʋdbã tʋʋmã yelle. Tʋʋm kẽer wɛɛngẽ, b maana poeere. Sula 24 tʋʋmã wɛɛngẽ, sull fãa ra tʋmda semene, tɩ yaa naoor a yiib yʋʋmdã pʋgẽ. La yaa vẽeneg tɩ maan-kʋʋdbã fãa ra tʋmda kibs toɛy-toɛyã wakate, bala nin-buiidã ra wat n maanda maand tusa, wa sẽn yɩ to-to wẽnd-doogã pakr daarã. (1 Kib. 24:1-18, 31; ges-y 2 Kib. 5:11; 29:31-35; 30:23-25; 35:10-19.) Maan-kʋʋd ra tõe n tɩ tʋma sasa a taaba, sã n mik tɩ pa tiisd maan-kʋʋdb nins sẽn tʋmd sasa kãnga wã tʋʋm ye. Sẽn zems ne rabẽ-rãmbã minimdã, a Zeezi sẽn wa n be tẽngã zugã, maan-kʋʋdbã ra waoogame, hal n kɩt tɩ b pʋɩ semenã tʋʋmã n kõ sula wã nebã zagsã rãmba, tɩ zak fãa neb tʋmd daar-n-yɛng bɩ sẽn yɩɩd rẽ, sẽn zems ne b sõorã.
it-2 358-359
Yɩɩllã
A Zeova roogã seglg wɛɛngẽ, a Davɩɩd yãka Leevi neb bãmb 4 000 tɩ b na n yɩɩndẽ. (1 Kib. 23:4, 5) B sʋkã, neb kobs-yi la pis-nii la a nii n paam zãmsgo, n ‘yaa yɩɩn-mitb sẽn waoogd a Zeova.’ (1 Kib. 25:7) Yaa yɩɩn-yɩɩndb a tãab n da get yɩɩn-yɩɩndbã yelle. Yaa a Azaf ne a Heman la a Yedutun (wõnda b ra boond-a lame me t’a Etan). Sẽn mik tɩ nin-kãensã ra yaa a Leevi kom-dibli a tãabã yagensã, rat n yeel t’a Gɛrsom ne a Kehat la a Merari wã, kɩtame tɩ Leevi nebã zags a tãab nins sẽn yaa kãseng n yɩɩda neb ra naag yɩɩllã tʋʋmã b sẽn sigl wẽnd-doogẽ wã. (1 Kib. 6:1, 16-18, 24-29; 25:1-6) Nin-kãensã a tãabã kom-dibli wã sõor ra yaa bãmb 24. B fãa ra naaga neb kobs-yi la pis-nii la a nii wã. B maana poeere, n yãk bi-ribl fãa t’a na n lebg yɩɩn-yɩɩndb sull taoor soaba. B yãkda nin-kãens yẽ mengã kom-dibli sʋka, la Leevi neb a taab sʋka. Bi-ribl fãa ra yaa yɩɩn-yɩɩndb 11 sẽn ‘paam zãmsg’ taoor soaba. Woto, Leevi neb kobs-yi la pis-nii la a nii wã ([1 + 11] × 24 = 288) sẽn yaa yɩɩn-mitbã ra welga sula 24, wa maan-kʋʋdbã. B sã n welg ‘karen-biisã’ sẽn ketã bɩ sẽn nan zãmsdb yɩɩllã sõor sẽn yaa bãmb 3 712 wã me woto sula 24, na n yɩɩ na maan neb 155 sull fãa pʋgẽ. Rat n yeelame tɩ yɩɩn-mit fãa ra zãada na maan Leevi neb 13 sẽn paam zãmsg buud toor-toore, yɩɩllã wɛɛngẽ. (1 Kib. 25:1-31) Sẽn mik tɩ maan-kʋʋdbã ra peebda tãntãadã, b ra naagda Leevi nebã yɩɩn-yɩɩndbã.—2 Kib. 5:12; ges-y Sõd. 10:8.
it-1 620
Rigno-gũuda
Wẽnd-doogẽ wã. Bilf nand tɩ rĩm a Davɩɩd maan kaalem, a sigla Leevi nebã la wẽnd-doogã tʋm-tʋmdb a taabã tʋʋmã zãnga. Wala makre, rigno-gũudbã sẽn da yaa neb 4 000 tʋʋmdã. Nin-kãens sula wã ra wata rasem a yopoe tõre. Yaa bãmb n da gũud a Zeova roogã, la b getẽ tɩ rignoyã pak la page, sẽn zems b wakate. (1 Kib. 9:23-27; 23:1-6) Gũubã tʋʋmd sẽn yãk a toogo, bãmb kẽer ra geta yamleoog kũunã nin-buiidã sẽn da wat ne wẽnd-doogã yĩnga yelle. (2 Rĩm. 12:10; 22:4) Kaoosg zugẽ, maan-kʋʋd kãsma a Zehoyada sẽn wa n yãk a Zowas t’a lebg rĩma, b yãka gũudb takɩ tɩ b na n gũ wẽnd-doogã rignoyã, sẽn na yɩl n kogl bi-bɩɩg a Zowas, t’a Atali ra wa reeg naamã ne pãng ye. (2 Rĩm. 11:4-8) Rĩm a Zozɩyaas sẽn wa n sãam ziri wẽnnaam-dãmbã pʋʋsgã teedã, rigno-gũudbã sõngame, n kẽ wẽnd-doogẽ wã n yiis teed nins fãa b sẽn maan n tar n waoogd a Baallã. Rẽ poore, b talla teedã n yi tẽngã n tɩ yõoge.—2 Rĩm. 23:4.
TƲƲLG RASEM 20-26
D SẼN BÃNG BIIBLÃ KARENG PƲGẼ | 2 KIBAYÃ 1–4
“Rĩm a Salomo pa bãng n yãk yam ye”
it-1 181 s. a 3
Sodaasã
A Salomo naamã sasa, Israyɛll nebã sodaasã kibayã wɛɛngẽ, b paasa kibay a taaba. A naamã sasa, a paasa wed-moosã la saar-dãmbã sõore. (Ges-y SAARE.) A raa wed-mo-kãensã la saar-dãmbã fãa la bal Ezɩpt n tall n wa ne. Ra yaa tɩlɛ tɩ b me tẽns a taab n paas soolmã pʋgẽ, sẽn na yɩl n bĩng bõn-kãensã fãa. (1 Rĩm. 5:6; 9:19; 10:26, 29; 2 Kib. 1:14-17) A Zeova pa tol n ning a yam-yãkr kãngã bark ye. A kũumã poore, n paas soolmã sẽn welgã kɩtame tɩ Israyɛll nebã sodaasã pãng sa. A Ezayi waa n gʋlsa kaoosg zugẽ yaa: “Toog bee neb nins sẽn kẽnd Ezɩpt n baood sõngrã zutu. Bãmb dɩka b teegrã n teeg wiidi, b teega b saar-dãmba sẽn yaa wʋsgã, la b teeg b wed-rʋʋdbã sẽn tar pãngã, n ka wẽnemded n get Israyɛll Pʋ-Peelem-Soabã, la b ka baood Sẽn-Ka-Saab ye!”—Eza. 31:1.
it-1 429
Saare
Israyɛll soolmẽ wã, yaa a Salomo naamã sasa la saar-dãmbã tall n tʋmã paam pãnga. Sẽn yɩɩd fãa yaa Wẽnnaam sẽn da yeel tɩ rĩmã pa segd n bao wed-moos wʋsgã yĩnga, sẽn na yɩl tɩ ra wa yɩ wa wed-mo-kãensã n na n kogl nin-buiidã ye. Wẽnnaam sẽn da yeel rẽ wã kɩtame tɩ b ra pa tʋmd wʋsg ne saar-dãmbã, sẽn mik tɩ yaa wed-moosã n takd-ba. (Tõo. 17:16) A Sãmwɛll sẽn wa n togs nin-buiidã tɩ rĩm sẽn yaa ninsaal n na n dogl zɩɩb b zugã, a yeelame yaa: “Yẽnda na n dɩka yãmb kom-dibli wã n maan a tãb-biisi, n kɩt tɩ kẽer zoet ne saar-dãmba.” (1 Sãm. 8:11) A Absalom ne a Adoniza sẽn wa n baood n na n deeg naamã ne pãnga, b ned fãa ra tara saare, tɩ rap pis-nu be taoorã n zoetẽ. (2 Sãm. 15:1; 1 Rĩm. 1:5) A Davɩɩd sẽn wa n zab n tõog Zoba rĩmã, wiid koabg sẽn tat saar-dãmb la a bas n pa kʋ ye.—2 Sãm. 8:3, 4; 10:18.
Rĩm a Salomo paasa saar-dãmbã sõore, tɩ lebg bãmb tusr la kobs-naase, sẽn na yɩl n paas Israyɛll soolmã sodaasã pãnga. (1 Rĩm. 10:26, 29; 2 Kib. 1:14, 17) Zerizalɛm sẽn yãk a toogo, b mee tẽns a taab b sẽn da boond tɩ tẽns nins a Salomo sẽn da bĩngd a saar-dãmbã, tɩ rot takɩ be beenẽ, zab-teedã yell gesg yĩnga.—1 Rĩm. 9:19, 22; 2 Kib. 8:6, 9; 9:25.
TƲƲLG RASEM 27–TƲƲL-NIF RASEM A 2
D SẼN BÃNG BIIBLÃ KARENG PƲGẼ | 2 KIBAYÃ 5–7
“Mam sũurã na n zĩnda beenẽ wakat fãa”
w02 15/11 5 s. a 1
Bɩ d ra bas taab tiging ye
Kaoosg zugẽ, a Davɩɩd sẽn wa n lebg rĩm Zerizalɛmmã, a wilgame t’a da rata ne a sũur fãa n me roog sẽn na n be wakat fãa a Zeova waoogr yĩnga. Sẽn mik t’a Davɩɩd raaga zɩɩm wʋsg zab-toos pʋsẽ wã, a Zeova yeel-a lame yaa: “Ka na n yɩ foom n na n me roog mam yʋʋrã yĩng ye.” La a yãka a Davɩɩd bi-ribl a Salomo, t’a na n me wẽnd-doogã. (1 Kibayã 22:6-10) A Salomo paka wẽnd-doogã yʋʋmd 1 026 S.D.Z.R. Meebã kaoosa yʋʋm a yopoe la pʋɩ-sʋka. A Zeova wilgame tɩ roogã taa a yam, n yeel yaa: “Dẽ, mam na n welga roog ning fo sẽn me n kõ maamã toore, n ning m yʋʋrã a pʋgẽ wakat fãa yĩnga, la mam belmã ne m sũurã na n zĩnda ro-kãngã pʋg wakat fãa.” (1 Rĩm-dãmbã 9:3) Israyɛll nin-buiidã sã n kell n maan sɩd ne a Zeova, a Zeova me na n ningda roogã barka. La b sã n pa le maand sẽn yaa tɩrga, a Zeova pa na n le ningd roogã barka, la ‘ro-kãngã sẽn tar ziir to-to wã na n lebga raboogo.’—1 Rĩm-dãmbã 9:4-9; 2 Kibayã 7:16, 19, 20.
it-2 1047-1048
Wẽnd-doogã
Kibarã. Wẽnd-doogã kaoosame n tãag yʋʋmd 607 S.D.Z.R, wakat ning Babilon rĩm a Nebukadnezaar ne a sodaasã sẽn wa n sãam-a wã. (2 Rĩm. 25:9; 2 Kib. 36:19; Zer. 52:13) Israyɛll nebã sẽn kẽ ziri tũudmã pʋgẽ wã yĩnga, Wẽnnaam basame tɩ tẽns a taabã wa bugs Zida ne Zerizalɛm, la sasa kẽere, n wʋk wẽnd-doogã laoogã me n looge. Sẽn paase, wakat n zĩnd tɩ b ra pa le get wẽnd-doogã yell ye. A Salomo bi-ribl a Roboaam naamã sasa, Ezɩpt rĩm a Sisak wa n zuu wẽnd-doogã laogã (Yʋʋmd 993 S.D.Z.R). Yɩɩ yʋʋm 33 wẽnd-doogã pakr poor bala. (1 Rĩm. 14:25, 26; 2 Kib. 12:9) Rĩm a Aaza (Yʋʋmd 977-937 S.D.Z.R) ra nanda a Zeova roogã, la sẽn na yɩl n kogl Zerizalɛm, a maana yalemdo, n madg a Bɛn-hadaad sẽn yaa Siiri rĩm pipi soabã noor ne wẽnd-doogã sãnem la a wanzuri, n dat t’a sãam kaool ning a sẽn maan ne Israyɛll rĩm a Baasa wã.—1 Rĩm. 15:18, 19; 2 Kib. 15:17, 18; 16:2, 3.
TƲƲL-NIF RASEM 10-16
D SẼN BÃNG BIIBLÃ KARENG PƲGẼ | 2 KIBAYÃ 8–9
“A ra nanda yam”
w99 1/7 30 s. a 1-2
Kaagr sẽn wa ne nafa buud toor-toore
Yaa vẽeneg tɩ rĩm-poakã sẽn yi Seba n kẽng Zerizalɛmmã, so-toakã yɩɩ yaams wʋsgo. A ra minim n vɩɩ naar pʋgẽ. Masã, a zao yʋgemd n togd sore, kilo 2 400. So-toakã fãa la bal yaa we-rasempʋɩɩg la a pasgda, tɩ zĩiga tolg n tʋʋla. Sã n yaa ne ned a yembre, a so-toakã kaoosa na maan rasem 75, rẽ me yaa kẽngrã bala!*
Bõe yĩng tɩ rĩm-poakã sẽn da vɩ naar pʋgẽ wã, loog n bas a zakã Seba, n na n tog so-wok la sẽn pa nana?
w99 1/7 30 s. a 4-5
Kaagr sẽn wa ne nafa buud toor-toore
Seba rĩm-poakã kẽnga Zerizalɛm “ne a poorẽ dãmb wʋsgo.” Sẽn paase, “b waa ne yʋgma sẽn zɩt parfe-rãmb sẽn tar yũ-noogo, ne sãnem wʋsgo, la kug-sõama.” (1 Rĩm-dãmbã 10:2) Neb kẽer yetame tɩ ‘poorẽ dãmb wʋsgã’ sʋka, sodaas sull n naage. D wʋmda rẽ võor sõma, bala rĩm-poakã ra yaa nin-kãseng meng-menga, n da togd sor ne bõn-sõma buud toor-toor yõod sẽn ta milyaar-dãmba.
La d tẽeg tɩ Seba rĩm-poakã wʋma b sẽn gomd a Salomo yʋʋrã sẽn yi wã yelle, la tɩ yaa a Zeova yʋʋrã yĩng la a sẽn tar yʋ-noogã. Dẽnd a so-toakã pa sẽn na n maan afɛɛr-dãmb ye. Yaa vẽeneg tɩ yaa sẽn na n bãng a Salomo yamã sẽn ta zĩig ningã, la tõe tɩ yaa sẽn na n bao n bãng bũmb d Wẽnnaam a Zeova wã zug me. Sẽn mik tɩ wõnda a yaa a Sɛm ne a Kam sẽn da tũud a Zeova wã yagengã, tõe t’a da rat n bãnga a yaab-rãmbã tũudmã.
w99 1/7 30-31
Kaagr sẽn wa ne nafa buud toor-toore
A Salomo yamã la a rĩungã arzɛgsã sẽn da yaa to-to wã linga Seba rĩm-poakã hal wʋsgo, hal t’a mak “goam n konge.” (1 Rĩm-dãmbã 10:4, 5) Ne neb kẽere, gomdã rat n yeelame tɩ rĩm-poakã “vʋʋsmã yõkame.” Bãngd a yembr meng yeelame t’a sobgame! Sẽn yaa a soab fãa, rĩm-poakã sẽn wʋm la a yã bũmb ninsã ling-a-la hal wʋsgo. A yeelame t’a Salomo tʋm-tʋmdbã yaa sũ-noog rãmba, b sẽn paam n kelgd rĩm a woto buudã sẽn tar yamã. Sẽn paase, a pẽga a Zeova, a sẽn ning a Salomo naam geerã zugã yĩnga. Rẽ poore, a kõo rĩmã kũun buud toor-toor ligd sẽn toe. D sã n geelg sãnemã bala, ne tõnd rũndã-rũndã ligdã, kolga dolaarã ligd milyõ 40. A Salomo me wilga rĩm-poakã kũun buud toor-toore, la a kõ-a “bũmb nins fãa a sẽn date, la a sẽn kose.”—1 Rĩm-dãmbã 10:6-13.
it-2 872-873
A Salomo
Rĩm-poakã sẽn yã wẽnd-doogã ziirã, roog ning a Salomo sẽn me wã, tʋm-tʋmdb nins sẽn pʋɩt rɩɩbã taablẽ wã, neb nins sẽn pʋdgd bõn-yũudlã n kõt rĩmã, la maand sẽn yõogd bugmã rĩmã sẽn maand a Zeova roogẽ wã wakat fãa wã, ling-a-la hal wʋsgo, t’a yeel yaa: “Ade, mik mam sẽn dag n wʋmdã ka ta mam sẽn yã wã pʋɩ-sʋk meng ye. Yãmb yamã rãamd sẽn yi to-to wã, ne y arzegsã yɩɩda mam sẽn dag n wʋmd tɩ b gomdã.” Rẽ poore, a yeelame tɩ sũ-noog rãmb la tʋm-tʋmdb nins sẽn be ne rĩm a woto buudã. Rẽ fãa kɩtame t’a pẽg a Zeova, n pʋʋs-a barka, a sẽn yãk a Salomo t’a lebg rĩmã, n na n kaood bʋʋdã tɩrga, la a rɩt naamã ne tɩrlmã, tɩ wilg t’a nonga Israyɛll nebã.—1 Rĩm. 10:4-9; 2 Kib. 9:3-8.
D bʋgs Wẽnnaam Gomdã zug neere:
it-2 1109
Naam geere
Yaa a Salomo sẽn maan naam geer ningã yell bal la b gomd ball-ball Biiblã pʋgẽ. (1 Rĩm. 10:18-20; 2 Kib. 9:17-19) Geerã ra bee roog pʋgẽ. Yaa roog b sẽn me Moria tãngã sẽn be Zerizalɛmmã zugu. (1 Rĩm. 7:7) B maana ‘geer sẽn yaa bedr ne wobd yẽna, n bolg-a ne sãnem halaale, la b maan sãnem nao roagendg sẽn tong ne geerã, la nug-gãtse, la nus kʋgse.’ Tõe tɩ b maana naam geerã ne wobd yẽna, la b sẽn me wẽnd-doogã to-to wã wilgdame tɩ b maan-a-la ne raado, n bolg-a ne sãnem halaale, la b nags-a ne wobd yẽna. Ned sã n da get geerã, a neeme tɩ yaa wa b maana geerã zãng ne wobd yẽna, la sanem. Kibarã pʋgẽ, b sẽn gom rʋʋdsã a yoobã b sẽn tabd n ta geerẽ wã yell poore, b paasame tɩ b maana “gɩgmã a yiib tɩ b yas yĩngr n yegl nug-kʋgsã, a yembr goabga, a yembr dɩtgo. La b maana gɩgmã piig la yiibu, tɩ b yas rʋʋdsã kogs a yoobã zut n tong goabg la a rɩtgo.” (2 Kib. 9:17-19) B sẽn maan gɩgma wã tɩ makd naamã rɩɩbã zemsame. (Sɩng. 49:9, 10; Vẽn. 5:5) Gɩgmã 12 makda Israyɛll buud 12. Tõe tɩ wilgda b sẽn sakd la b teend rĩmã sẽn dɩt a naamã. Sãnem nao roagendg n da tong ne geerã. B sẽn bilg geerã sẽn yaa to-to wã, n yeel t’a yaa bedre, tɩ b maan-a-la ne wobd yẽna, n bolg-a ne sãnem halaale, t’a tara sãnem nao roagendg sẽn tong ne geerã, la nug-gãts la nus kʋgse, tɩ gɩgmã bɛd-bɛd me be a taoorã, geer a to ra kae sasa kãnga, t’a sõmblem ta geer-kãng ye. Tẽn-vaeesdbã pa yã geer a woto buudu, vaeesgã b sẽn maan bõn-naands zugu, wall gʋlsem pʋgẽ ye. Sɩd me 2 Kibay sebrã pʋgẽ, b yetame yaa: “B rag n zɩ n maan bũmb a woto buud soolem ba a ye pʋgẽ ye.”—2 Kib. 9:19.
TƲƲL-NIF RASEM 17-23
D SẼN BÃNG BIIBLÃ KARENG PƲGẼ | 2 KIBAYÃ 10–12
“Sagl-sõma wã yõodo”
it-2 754 s. a 1
A Roboaam
A Roboaam sẽn tall wuk-m-meng manesem a woto wã, kɩtame tɩ nin-buiidã fãa la bal welg n bas-a. Yaa Zida ne Benzamẽ buudã bal n da teend a Davɩɩd roogã nebã. Maan-kʋʋdbã la Leevi nebã sẽn yit soolmã a yiibã pʋgẽ wã, la buud piigã neb kẽer me teel-a lame.—1 Rĩm. 12:16, 17; 2 Kib. 10:16, 17; 11:13, 14, 16.