Kiris-nebã vɩɩm la b tʋʋma tigissã na-kẽndr sebr not-rãmbã
© 2023 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
SIG-NOY RASEM A 8-14
D SẼN BÃNG BIIBLÃ KARENG PƲGẼ | 2 KIBAYÃ 20–21
D bʋgs Wẽnnaam Gomdã zug neere:
it-2 1190 s. a 5-6
A Zoram
A Zoram pa rɩk a ba a Zozafat sẽn maan tɩrgã togs-n-taar ye. Bũmb a ye sẽn kɩt tɩ yɩ woto wã yaa t’a kelga a pag a Atali sẽn da yaa nin-wẽngã. (2 Rĩm. 8:18) A Zoram kʋʋ a ba-biis a yoob la Zida nanambs kẽere. La pa rẽ bal ye. A kɩtame me t’a nin-buiidã bas a Zeova n tũ wẽn-faado. (2 Kib. 21:1-6, 11-14) A naamã tõre, nin-buiidã ra zabda taab soolmã pʋgẽ, tɩ zab ra be yẽ ne bu-zẽms sʋk me. Pipi, Edom nebã tõdgame tɩ b pa na n le sak Zida, tɩ Libna me wa tõdge. (2 Rĩm. 8:20-22) No-rɛɛs a Eli gʋlsa sebr n keoog a Zoram n yeel-a yaa: “A Zeova na n sɩbga fo nin-buiidã, f kom-dibli wã ne f pagbã la f paoongã fãa ne to-kãsenga. Fo na n bẽe bãas wʋsgo, ne yãad bãaga, hal tɩ bãagã wa kɩt tɩ f yãadã yit daar fãa.”—2 Kib. 21:12-15.
Sɩd yɩɩ woto bal kɛpɩ. A Zeova basame tɩ Araab-rãmbã la Filisti nebã pig soolmã, n yõg a Zoram pagbã la a kom-dibli wã n kẽng yembdo. Wẽnnaam kɩtame t’a Zoram kom-dibli wã yao-zʋʋg a Zowakaaz b sẽn boond me t’a Akaziya wã bal põse. Yɩɩ Rĩungã kaoolã a sẽn maan ne a Davɩɩdã yĩng bala. “La bõn-kãensã fãa zugẽ, a Zeova loba a Zoram yãad bãag sẽn pa tõe n maage.” Yʋʋm a yiib poore, “bãagã kɩtame t’a yãadã yi,” t’a wa ki. Yɩɩ woto la nin-wẽngã ki-yã. “A sẽn ki wã, ned pa yãb-a ye.” B mum-a-la a Davɩɩd tẽngẽ wã, “la pa yɩ rĩm-dãmbã yaadẽ ye.” Yaa a Akaziya sẽn yaa a bi-riblã n ledg-a n lebg rĩma.—2 Kib. 21:7, 16-20; 22:1; 1 Kib. 3:10, 11.
SIG-NOY RASEM 15-21
D SẼN BÃNG BIIBLÃ KARENG PƲGẼ | 2 KIBAYÃ 22–24
“A Zeova keooda neb nins sẽn tʋmd ne raoodã”
w09 1/4 24 s. a 1-2
A Zowas basa a Zeova tũud-n-ta-wẽns yĩnga
YEL-BEED n maan Zerizalɛm, tẽng ning pʋgẽ wẽnd-doogã sẽn da be wã. Yɩɩ b sẽn kʋ rĩm a Akaziya wã poor bilfu. A Akaziya ma a Atali sẽn maan bũmb ningã tolg n yaa wẽng wʋsgo. A kɩtame tɩ b kʋ a Akaziya kom-dibli wã sẽn yaa yẽ mengã yagensã! Fo mii sẽn yaa bũmb ning yĩng bɩ?— Yaa sẽn na yɩl n tõog n lebg rĩm-poaka.
La b fãaga a Atali yageng a yembr t’a pa bãng meng ye. Yaa a Zowas sẽn da yaa bi-pɛɛlg wakat kãnga. Fo rat n bãnga sẽn yɩ to-to bɩ?— A Zowas ra tara pʋgdb yʋʋr sẽn boond t’a Zoseba. A solg-a-la wẽnd-doogẽ wã. A tõog n maana rẽ, bala a sɩdã ra yaa maan-kʋʋdb kãsem a Zehoyada. B naaga taab n kogl a Zowas tɩ b pa kʋ-a ye.
w09 1/4 24 s. a 3-5
A Zowas basa a Zeova tũud-n-ta-wẽns yĩnga
B solga a Zowas wẽnd-doogẽ wã yʋʋm a yoobe. Be, b sõng-a lame t’a bãng Wẽnnaam a Zeova la a noyã sõma. A Zowas sẽn wa n tar yʋʋm a yopoe, a Zehoyada maana bũmb toor-toor sẽn na yɩl t’a lebg rĩma. Fo rat n bãnga a Zehoyada sẽn maan to-to, la bũmb ning sẽn paam a Zowas yaab-poak a Atali sẽn da yaa nin-wẽngã bɩ?
A Zehoyada soos n tigma Zerizalɛm rĩm-dãmbã gũudbã, n wilg-b yẽ ne a pagã sẽn maan to-to n fãag rĩm a Akaziya bi-pɛɛlgã. Rẽ poore, a Zehoyada yiisa a Zowas n wilg rĩm-dãmbã gũudbã. B bãngame tɩ yaa yẽ n segd n yɩ rĩma. B wilga b ned kam sẽn segd n maane.
A Zehoyada talla a Zowas n yi yɩnga, n fõgn-a maanfo. Rẽ la nin-buiidã “sɩng nug-pogs wẽeb n yetẽ: ‘Wẽnd na kaoos rĩma!’” Rĩm-dãmbã gũudbã gũbga a Zowas sẽn na yɩl n kogl-a. A Atali sẽn wʋm nin-buiidã kɩdengã rãamdã, a wudgame n yi n yeel tɩ yẽ pa sak ye. La a Zehoyada kɩtame tɩ rĩm-dãmbã gũudbã kʋ a Atali.—2 Rĩm-dãmbã 11:1-16.
it-1 776 s. a 5
Mumbu, yaado
B waooga maan-kʋʋdb kãsem a Zehoyada sẽn yɩ nin-tɩrgã, n mum-a “a Davɩɩd tẽngẽ wã ne rĩm-dãmbã.” Sã n zʋʋg yẽ, b pa yeel tɩ ned a to sẽn pa yit rĩm-dãmbã pendẽ paama waoogr a woto ye.—2 Kib. 24:15, 16.
D bʋgs Wẽnnaam Gomdã zug neere:
it-2 1231 s. 13
A Zakari
12. Yaa maan-kʋʋdb kãsem a Zehoyada bi-riblã. A Zehoyada kaalmã poore, rĩm a Zowas basa tũudum hakɩɩkã. A basa a Zeova no-rɛɛsdbã saglsã, n da kelgd sagl-yoodo. A Zakari sẽn da yaa a Zowas pʋgdb biigã (2 Kib. 22:11) keooga nin-buiidã rẽ wɛɛngẽ ne a sũur fãa. La b zãgsa b na tek yam n kos sugri, n lob-a kug wẽnd-doogã samandẽ n kʋ. A Zakari sẽn wa n kiidẽ wã, a yeelame yaa: “Bɩ a Zeova gese, la a sok-yã.” Bãngr-gom-kãngã pidsa wakat ning Siiri nebã sẽn wa n zab ne Zida n kʋ neb wʋsg la b wʋk b paoongã. La pa rẽ bal ye. A Zowas tʋm-tʋmdb a yiib n kʋ-a, “a sẽn daag maan-kʋʋd a Zehoyada kom-dibli wã zɩɩmã yĩnga.” Biibl-dãmb nins b sẽn boond tɩ Sɛptãntã la Vulgatã pʋgẽ, b wilgame tɩ b kʋʋ a Zowas a Zehoyada “bi-riblã” zɩɩm yĩnga. La Masorɛt-rãmbã seb-pĩndmã, la Biibl ning b sẽn boond tɩ Pesita wã pʋgẽ, b gʋlsame tɩ “kom-dibli.” Tõe tɩ yaa sẽn na yɩl n wilg a Zehoyada bi-ribl a Zakari sẽn da yaa maan-kʋʋd la no-rɛɛsã ziirã la a yõodã sẽn ta zĩig ningã.—2 Kib. 24:17-22, 25.
SIG-NOY RASEM 22-28
D SẼN BÃNG BIIBLÃ KARENG PƲGẼ | 2 KIBAYÃ 25–27
“A Zeova tõe n kõo yãmb sẽn yɩɩd rẽ”
it-2 1186 s. a 3
A Zowas
Sẽn paase, a Zowas rɩka a tãb-biis tus-koabg n peng Zida rĩmã sẽn na yɩl tɩ b tɩ zab ne Edom nebã. La Wẽnnaam daoã sagla Zida rĩmã t’a kɩt tɩ nin-kãens lebg n kuili, t’a sake. Baa ne b sẽn da zoe n yao tãb-biisã wanzuri talã koabga (dolaarã ligd 660600), b sẽn yeel-b tɩ b lebg n kuilã puuga b sũyã. Tõe tɩ yaa b sẽn na n bõn bũmb nins b sẽn da na n tɩ zab n deegã yĩnga. Rẽ n so tɩ b sẽn leb rɩtg soolmẽ wã poore, b tɩ zaee teed goabg rĩungã tẽns pʋsẽ, sẽn sɩng ne Samari n tãag Bɛt-horon (Tõe tɩ yɩɩ Samari la b tilg b sik-zĩigã).—2 Kib. 25:6-10, 13.
D bʋgs Wẽnnaam Gomdã zug neere:
w07 15/12 10 s. a 1-2
Yãmb tara ned tẽeb sẽn bɩ t’a sagend-y bɩ?
A OZƖYAS sẽn wa n tar yʋʋm 16, a lebga Zida sẽn yaa goabg rĩungã rĩma. A rɩɩ naam yʋʋm 50 la zaka, rat n yeel tɩ yʋʋmd 829 n tãag yʋʋmd 778 S.D.Z.R. Hal a Ozɩyas yãadmẽ, a “ra maanda sẽn yaa tɩrg a Zeova nifẽ.” Bõe n sõng-a t’a maan sẽn yaa tɩrga? A kibarã pʋgẽ, b yeelame yaa: “A Zakari, rao ning sẽn zãms-a Wẽnnaam zoeesã vɩɩm tõre, [a Ozɩyas] ra baooda Wẽnnaam. Wakat ning fãa yẽ sẽn da baood Wẽnnaam a Zeova wã, a kɩtame t’a yɛlã fãa ra yaa sõma.”—2 Kibayã 26:1, 4, 5.
Bũmb ning b sẽn togs Biiblã kiba-kãngã pʋgẽ wã sẽn yãk a toogo, d pa mi bũmb wʋsg a Zakari sẽn da yaa rĩmã sagendã zug ye. Baasgo, a Zakari sẽn da yaa ‘rao ning sẽn zãms a Ozɩyas Wẽnnaam zoeesã’ yĩnga, a sõnga rĩmã sẽn da yaa bi-bɩɩgã t’a maan sẽn yaa tɩrga. Biibl a ye pʋgẽ (The Expositor’s Bible), b wilgame t’a Zakari “yɩɩ ned sẽn da mi Gʋls-sõamyã sõma, ned sẽn da tar minim wʋsg tẽebã yɛl wɛɛngẽ, la ned sẽn da tõe n taas neb a taabã a sẽn mi wã.” Biibl-mit a yembr me yeela a Zakari wɛɛngẽ yaa: “A ra mii bãngr-goamã sõma, . . . a zugã ra vɩɩme, a ra yaa wẽn-zoɛt la nin-sõngo. Wõnda a sõnga a Ozɩyas wʋsgo.”
SIG-NOY RASEM 29–SIGR RASEM A 4
D SẼN BÃNG BIIBLÃ KARENG PƲGẼ | 2 KIBAYÃ 28–29
D bʋgs Wẽnnaam Gomdã zug neere:
w12 15/2 24-25
A Natã teela tũudum hakɩɩkã ne a sũur fãa
A Davɩɩd sẽn wa n dat n me wẽnd-doog tɩ yɩ tũudum hakɩɩkã pipi zĩig sẽn pa toeemdã, a Natã sẽn da maand sɩd ne a Zeova wã sũur yɩɩ noogo, t’a wilg t’a sakame. La wõnda so-kãngã, a Natã togsa yẽ mengã tagsgo. A ra pa gomd a Zeova yʋʋr yĩng ye. Daar-n-kãng yʋngo, Wẽnnaam yeela a no-rɛɛsã t’a tɩ taas rĩmã koɛɛg a to. A yeel-a lame yaa: A Davɩɩd pa na n me a Zeova roogã ye. Yaa a Davɩɩd bi-ribl a ye n na n wa maan dẽ. La a Natã togsa a Davɩɩd t’a Zeova maana kaool ne-a, n na n kɩt t’a naamã geer ‘vigl kãn-kãe wakat sẽn kõn sa.’—2 Sãm. 7:4-16.
Wẽnd-doogã meeb wɛɛngẽ, Wẽnnaam raabã ra yaa toor ne a Natã sẽn da tagsdã. La no-rɛɛs-kãngã sẽn da yaa sik-m-meng soabã sak n tũu a Zeova raabã, n pa yẽgem ye. Ad sɩd yaa mak-sõng d sẽn segd n tũ, Wẽnnaam sã n wa rems d tagsgã bũmb ning wɛɛngẽ! A Natã sẽn kell n tʋm Wẽnnaam tʋʋmã rẽ poorã wilgdame t’a ra ket n tata a yam. Sɩd me, wõnda a Zeova vẽnega a Natã ne bãngd a Gaad tɩ b wilg a Davɩɩd a sẽn segd n sigl wẽnd-doogã yɩɩn-yɩɩndb tus a naasã to-to.—1 Kib. 23:1-5; 2 Kib. 29:25.
SIGR RASEM A 5-11
D SẼN BÃNG BIIBLÃ KARENG PƲGẼ | 2 KIBAYÃ 30–31
D sẽn tigimd taabã nafd-d lame”
it-1 1132 s. a 4
A Ezekɩyaas
Yẽesem ning a sẽn tall tũudum hakɩɩkã yĩngã. A Ezekɩyaas sẽn deeg naam a sẽn wa n tar yʋʋm 25 wã poor bala, a wilgame t’a tara yẽesem a Zeova tũudmã yĩnga. Pipi bũmb a sẽn maan yɩɩ a sẽn lebs n pak wẽnd-doogã, la a kɩt tɩ b maneg-a wã. Rẽ poore, a tigma maan-kʋʋdbã ne Levi buudã nebã n yeel-b yaa: “Mam tʋlla ne m sũur fãa n maan kaool ne Israyɛll Wẽnnaam a Zeova.” Zida nebã sẽn da segd n tũ Tõogã kaool n pa tũudẽ wã yĩnga, b ra na n maana kaool n le pʋlem tɩ b na n maana sɩd ne Wẽnnaam. Ne a sũur fãa, a sigla Levi buudã neb tʋʋmã, la a kɩt tɩ b le sɩng yʋʋm-teed wẽeb la b yɩɩnd n pẽgd Wẽnnaam wa pĩndã. Ra yaa Nizã kiuugu, kiuug ning pʋgẽ b sẽn segd n maan Pakã, la b ra pa yɩlg wẽnd-doogã, tɩ maan-kʋʋdbã ne Levi buudã nebã me ra pa yɩlg b mens ye. Nizã kiuug rasem 16 daar tɩ b yɩlga wẽnd-doogã la b lebs n maneg a teedã. Rẽ poore, b ra segd n maana paasg Israyɛll fãa yĩnga. Pipi, nanambsã waa ne maando, yel-wẽnd maand rĩungã yĩnga, wẽnd-doogã la nin-buiidã yĩnga, tɩ nin-buiidã pʋgl ne maand tusa sẽn yõogd bugum.—2 Kib. 29:1-36.
it-1 1132 s. a 5
A Ezekɩyaas
Nin-buiidã sẽn da pa yɩlmã sẽn kɩt tɩ b ra pa tõe n maan Pakã a wakatã yĩnga, a Ezekɩyaas tũu Tõogã sẽn kõt neb nins sẽn pa yɩlmã sor tɩ b tõe n maan Pakã kiuug poorã. A pa bool Zida nebã bal ye. A gʋlsa lɛtã n kõ koe-taasdb tɩ b tɩ bool Israyɛll nebã me, sẽn sɩng ne Bɛɛr-seba n tãag Dan. Neb wʋsg yaala koe-taasdbã la b la-ba. La neb n sik b mens n wa. Sẽn yɩɩd fãa, Asɛɛr la Manase ne Zabulõ neba. Efrayim la Isakaar neb kẽer me n wa. Sẽn paase, bu-zẽms neb wʋsg sẽn tũud a Zeova n wa. Yaa vẽeneg tɩ yɩɩ toog ne nin-kãensã sẽn da teend tũudum hakɩɩkã n be rɩtg rĩungã pʋgẽ wã tɩ b tõog n wa. B ra na n paama namsg la yaalg wa koe-taasdbã, bala Israyɛll buud piigã rĩungã neb ra basa a Zeova n tũud wẽnd-faad wʋsgo, tɩ Asiri nebã me ra pa basd-b ye.—2 Kib. 30:1-20; Sõd. 9:10-13.
it-1 1132 s. a 6-7
A Ezekɩyaas
Pakã poore, b maana Bur sẽn pa ning rabɩllã tigr rasem a yopoe, tɩ nin-buiidã sũy yɩ noog wʋsgo, hal tɩ b yãk yam n na n maan tigrã rasem a yopoe n paase. Baa ne sẽn pa yɩ nana wã, a Zeova ning-b-la barka, hal tɩ b yeel tɩ “sũ-no-kãseng zĩnda Zerizalɛm, bala sẽn sɩng ne Israyɛll rĩm a Davɩɩd biig a Salomo wakatã, bũmb a woto ra zɩ n maan Zerizalɛm ye.”—2 Kib. 30:21-27.
Yaa vẽeneg tɩ pa sũ-noogã yĩng bal la b sẽn maan woto wã ye. Bũmb nins nin-buiidã sẽn maan rẽ poorã wilgdame tɩ b sɩd lebs n lugla tũudum hakɩɩkã. Nand tɩ neb nins sẽn zĩnd tigrẽ wã leb n kuil b zagsẽ, b yiime n tɩ pãb kugã b sẽn da lugl n pʋʋsdẽ wã n wã, n lub ra-lugsã b sẽn lugl n pʋʋsdẽ wã, la b siig zĩ-zãntsã ne tẽn-kugã Zida ne Bẽnzame soolmã fãa pʋsẽ, n paas Efrayim ne Manase soolmẽ wã menga. (2 Kib. 31:1) A Ezekɩyaas kõo mak-sõngo, n sãam zũud waafã a Moyiiz sẽn da maanã, bala nin-buiidã ra maanda maand sẽn nusd bug-zõos n kõt-a. (2 Rĩm. 18:4.) Tig-kãsengã poore, a Ezekɩyaas modga sẽn na yɩl tɩ tũudum hakɩɩkã kell n tall pãnga. A sigla maan-kʋʋdbã b sulã pʋsẽ, la a sigl bũmb toor-toor wẽnd-doogã tʋʋmã teelg yĩnga. A sagla nin-buiidã tɩ b tũ Tõogã sẽn yetã, n kõ Levi buudã nebã ne maan-kʋʋdbã piig-pʋɩɩrã, la koodã dẽenem biisi. B sak n maana woto ne b sũy fãa.—2 Kib. 31:2-12.
SIGR RASEM 12-18
D SẼN BÃNG BIIBLÃ KARENG PƲGẼ | 2 KIBAYÃ 32–33
“D kengd d tẽed-n-taasã raood toog wakate”
it-1 212 s. a 6
Asiiri
A Senakeriib. A Senakeriib sẽn yaa a Sargõ yiib-n-soabã bi-riblã yika zabr ne Zida soolmã, a Ezekɩyaas naamã yʋʋm 14 soabã (yʋʋmd 732 S.D.Z.R). (2 Rĩm. 18:13; Eza. 36:1) Asiiri nebã da ratame t’a Ezekɩyaas yɩ b tʋm-tʋmda, bũmb a ba a Akaaz sẽn maan yĩnga. La a tõdgame t’a kõn sak Asiiri rĩmã ye. (2 Rĩm. 18:7) A Senakeriib sũur yikame t’a wa zab ne Zida, n deeg tẽns 46 (ges-y Eza. 36:1, 2). Rẽ poore, a zĩnda Lakiis sẽn yaa a tãb-sikã n yeel a Ezekɩyaas t’a yao wanzuri talã kobs-tã (sẽn zems dolaarã ligd 11560000) ne sãnem talã pis-tã (sẽn zems dolaarã ligd 1982000). (2 Rĩm. 18:14-16; 2 Kib. 32:1; ges-y Eza. 8:5-8.) Baa ne b sẽn yao ligdã, a tʋma a koe-taasdbã tɩ b tɩ yeel Zerizalɛm nebã tɩ b sak t’a soog-ba. (2 Rĩm. 18:17–19:34; 2 Kib. 32:2-20) Rẽ kɩtame t’a Zeova tʋm a malɛk t’a tɩ kʋ tãb-biis tus-koabg la pis-nii la a nu Asiiri nebã tãb-sikã zĩigẽ, tɩ kɩt tɩ Assiri rĩmã sẽn da yaa wuk-m-meng soabã lebg n leb Niniivi. (2 Rĩm. 19:35, 36) Rẽ zugẽ, a kamb a yiib n kʋ-a, t’a biig a Esar-hadon ledg-a n lebg rĩma. (2 Rĩm. 19:37; 2 Kib. 32:21, 22; Eza. 37:36-38) B gʋlsa yɛl-kãensã a Senakeriib ne a Esar-hadon kug-wals zutu. La b pa paas b sẽn kʋ Asiiri sodaasã kibar ye.
SIGR RASEM 19-25
D SẼN BÃNG BIIBLÃ KARENG PƲGẼ | 2 KIBAYÃ 34–36
“Yãmb dɩta Wẽnnaam Gomdã yõod sõma bɩ?”
it-1 1152 s. a 4
A Ulda
B sẽn karem “Tõogã sebrã” maan-kʋʋdb kãsem a Hilkiya sẽn yã wẽnd-doogã manegr sasa t’a Zoziyaas kelgã, a tʋma neb tɩ b tɩ sok a Zeova n bãng a tagsgo. B kẽnga a Ulda nengẽ, t’a taas-b a Zeova sẽn yeelã. A yeelame tɩ “sebrã” sẽn wilg kɩɩsgã sẽn wat ne yel-beed nins fãa na n pidsa tẽn-kãngã neb zugu. A Ulda paasame t’a Zoziyaas sẽn sik a meng a Zeova taoorã yĩnga, a pa na n yã yel-beed nins sẽn na n paam tẽngã, la t’a na n babsa a yaab-rãmbã, tɩ b mum-a ne laafɩ a yaoogẽ wã.—2 Rĩm. 22:8-20; 2 Kib. 34:14-28.