Wirja taʼ Dawl minn Ħlejjaq Taħt il-Baħar
Hu u jgħum taħt ix-xifer tal-blat, wieħed bugħaddas ra siċċa twila 60 ċentimetru li kienet imdendla fin-nofs taʼ daħla fil-blat u bilkemm setaʼ jinduna biha għax kienet bidlet il-kulur tagħha fi blu fil-griż bħall-isfond taʼ madwarha biex ma tingħarafx. Meta l-bugħaddas resaq qrib, is-siċċa bidlet il-kulur tagħha f’aħmar skur ileqq. Meta resaq lura, inbidlet fil-kulur oriġinali tagħha. Qatt ħsibt dwar kif dawn il-molluski tant sbieħ jibdlu l-kulur tagħhom—xi ħaġa li għandhom komuni maʼ ċerti speċi taʼ qarnit u klamari?
Is-sigriet jinsab fil-kromatofori, tip taʼ ċelluli li għandhom fil-ġilda u li bihom jistgħu jibdlu l-kulur tagħhom. In-nervituri jikkaġunaw ġbid fil-muskoli li jirregolaw id-daqs taċ-ċelluli, u b’hekk iġagħlu lil din il-ħlejqa tibdel il-kulur tagħha u toħloq disinji differenti taʼ kuluri.
Barra milli jikkontrollaw il-kulur, ħafna speċi taʼ klamari jipproduċu wkoll id-dawl tagħhom stess. Dan huwa l-istess bħalma jagħmel il-firefly, xorta taʼ farfett li jarmi d-dawl bħal musbieħ il-lejl. Dan it-tip taʼ dawl li jitfgħu, magħruf aħjar bħala bijofosforexxenza, jinsab f’ħafna ħlejjaq oħra tal-baħar bħall-bram u l-gambli, u jirriżulta minn reazzjonijiet kimiċi kumplessi f’ċelluli msejħin photocytes jew minn organi msejħin photophores. Jistaʼ jirriżulta wkoll minn attività taʼ batterji dawwala li jgħixu f’dawn il-ħlejjaq.
Fil-każ li semmejna qabel, iċ-ċelluli u l-organi li jitfgħu d-dawl għandhom kimika jisimha luciferin li tirreaġixxi maʼ l-ossiġnu meta jkun hemm tip t’enzima partikulari, u joħolqu dawl li ġeneralment ikun blu fl-aħdar. Ftit mill-organi li jixegħlu, jgħid il-ġurnal Scientific American, “għandhom apparat elaborat li għandu lenti li tiffoka, filter tal-kulur, jew speċi taʼ għatu li jinfetaħ u jingħalaq. Dan iservi bħala swiċċ li jitfi u jixgħel. Il-klamari li għandhom kemm il-photophores u kemm il-kromatofori fil-ġilda tagħhom jistgħu jikkontrollaw kemm il-kulur u kemm il-qawwa tad-dawl li jipproduċu.”
Il-ħlejjaq li jiddu billi jużaw il-batterji li jitfgħu d-dawl jakkomodaw lil dawn il-batterji f’organi speċjali tad-dawl li għandhom provvista abbundanti taʼ demm. Id-demm iġorr in-nutriment lill-batterji, u b’hekk jitħallas “il-kont taʼ l-elettriku.”
[Sorsi taʼ l-Istampa f’paġna 31]
Inset: Courtesy Jeffrey Jeffords/www.divegallery.com
© David Nicholson/Lepus/Photo Researchers, Inc.