Ir-​Rinoċeronti Orfni fil-​Kenja

MINN KORRISPONDENT TAʼ STENBAĦ! FIL-​KENJA

X’JIĠRI fix-​xagħri meta xi annimal żgħir jiġi sseparat mill-​ġenituri tiegħu? X’aktarx li dan jiġi maqtul bħala priża. Biex dan jiġi evitat, xi gwardjani tal-​kaċċa fil-​Kenja jsalvaw annimali żgħar bħal dawn u jiħduhom fl-​orfanatrofji taʼ l-​annimali. Wieħed mill-​orfanatrofji l-​iktar magħrufin hu mmexxi minn Daphne Sheldrick fil-​Park Nazzjonali taʼ Najrobi. Għal għexur taʼ snin, Sheldrick ilha trabbi ħafna annimali u wara terġaʼ tiħodhom lura fix-​xagħri, u dawn jinkludu bufli kbar u perikolużi, antelopes, żibetti, qżieqeż, mongooses, iljunfanti, u rinoċeronti.

Is-sena l-​oħra ħadet ħsieb taʼ żewġ rinoċeronti suwed żgħar, Magnette u Magnum. Magnette hija l-​għoġla taʼ Edith, li għadha ħajja fil-​Park taʼ Najrobi. L-​għoġla nġabet fl-​orfanatrofju f’nofs Frar taʼ l-​1997, minħabba li b’xi mod kienet ġiet isseparata minn ommha. Kienu laħqu għaddew ħamest ijiem meta l-​gwardjani tal-​kaċċa fl-​aħħar sabu lil omm Magnette. Imbagħad ma tantx kien hemm possibbiltà li l-​omm kienet se taċċetta lura lill-​għoġla minħabba li damet isseparata minnha u r-​riħa tal-​bniedem li kellha fuqha.

Magnum twieled fit-​30 taʼ Jannar, 1997, l-​għoġol taʼ rinoċeront li kien jisimha Scud, li kienet tilfet l-​użu taʼ riġilha l-​leminija taʼ quddiem, x’aktarx għax kienet waqgħet f’xi ħofra waqt li kienet għaddejja tiġri sparata. Għalkemm saru sforzi kbar biex ifejqulha l-​ferita, żviluppatilha infezzjoni fl-​għadma, u Scud kellha tiġi maqtula tliet ġimgħat wara li welldet lil Magnum.

It-​Trobbija tar-​Rinoċeronti

Ir-​rinoċeronti ż-​żgħar iħobbu jogħġbuk u faċli timmaniġġahom, imma mhux se trabbihom ġo darek. Matul il-​ġurnata, kull erbaʼ sigħat huma jixorbu ħalib kollu krema minn flixkun kbir ħafna bil-​gażaża. Huma jieklu wkoll xi pjanti u ħaxix. Għalkemm ir-​rinoċeronti ż-​żgħar meta jitwieldu jkunu biss madwar 40 ċentimetru fit-​tul u jiżnu bejn 30 u 40 kilogramma, huma jikbru b’rata verament mgħaġġla​—taʼ kilo kuljum! Meta rinoċeront isir adult, ikun jiżen iktar minn tunnellata.

Il-gwardjani tagħhom kuljum jakkumpanjaw lil Magnette u lil Magnum f’mixjiet twal ġewwa l-​park. Dawn il-​mixjiet m’humiex biss bħala eżerċizzju; dawn iservu wkoll bħala skop importanti​—biex jintegraw lir-​rinoċeronti fix-​xagħri. Ejjew nikkunsidraw kif dan iseħħ.

Ir-rinoċeronti għandhom vista dgħajfa, imma għandhom is-​sens tagħhom tax-​xamm akut u l-​memorja fenomenali. B’hekk, ir-​rinoċeronti jsiru jafu ’l xulxin l-​ewwel mir-​riħa. Ir-​rinoċeronti jimmarkaw il-​konfini tat-​territorju tagħhom billi meta jħammġu dan jagħmluh gozz gozz u jagħmlu pipì fil-​ħaxix.

Taħt ċirkustanzi normali, l-​għoġol jiġi protett minn ommu, billi r-​riħa unika tiegħu titħallat maʼ tagħha sakemm din twelled għoġol ieħor. Sadanittant, l-​għoġol se jilħaq jintegra bis-​sħiħ fil-​komunità stabbilita tar-​rinoċeronti u jiġi aċċettat minnha. Għal dawk il-​ġodda bħal Magnette u Magnum, is-​sitwazzjoni hija differenti. Huma jridu jżidu l-​ħmieġ tagħhom mal-​gzuz taʼ ħmieġ li diġà jkun hemm taʼ rinoċeronti li jgħixu f’dawk l-​inħawi qabel ma jkun jistaʼ jsir kuntatt fiżiku magħhom. Għalhekk, matul il-​mixjiet twal tagħhom taʼ kuljum, l-​orfni tar-​rinoċeronti jżidu l-​kontribuzzjoni tagħhom stess mal-​gzuz taʼ ħmieġ li diġà jkun hemm fuq il-​ħaxix. B’dan il-​mod, ir-​riħa tagħhom tiġi skoperta, investigata, u fl-​aħħar aċċettata mill-​popolazzjoni lokali tar-​rinoċeronti. Il-​proċess biex ir-​rinoċeronti li trabbew min-​nies jiġu stabbiliti mill-​ġdid fix-​xagħri, madankollu, huwa wieħed ikkumplikat u jistaʼ jieħu diversi snin.

X’Futur Hemm għall-​Orfni?

Skond il-​World Wildlife Fund, fl-​1970 kien hemm madwar 65,000 rinoċeront iswed fl-​Afrika. Illum hemm inqas minn 2,500. Dan it-​tnaqqis drastiku ġie kkaġunat minħabba li l-​kaċċaturi kienu qatlu lir-​rinoċeronti għall-​ġilda u l-​qarn tagħhom. Fis-​suq illeċitu, il-​qarn tar-​rinoċeronti jiswa iktar minn kemm jiswa l-​piż tiegħu f’deheb. Għala jiswa daqshekk?

Raġuni waħda hi li f’xi pajjiżi tal-​Lvant Imbiegħed, ħafna jemmnu li t-​trab tal-​qarn mitħun jistaʼ jniżżel id-​deni. Xi provi kimiċi wrew li jistaʼ jkun hemm xi ftit tal-​verità f’dan, imma biss jekk jiġu amministrati f’ammonti ferm iktar għoljin minn dawk misjubin f’rimedji kurrenti. M’għandniex xi ngħidu, hemm ħafna mediċini oħrajn li jistgħu jniżżlu d-​deni.

Il-qarn tar-​rinoċeronti huwa mfittex ukoll għal raġunijiet kulturali. F’pajjiż wieħed tal-​Lvant Nofsani, stallett magħmul fit-​tond huwa sinjal tant mixtieq taʼ l-​irġulija. Tant huwa imprezzabbli stallett li l-​manku tiegħu huwa qarn taʼ rinoċeront li x-​xerrejja huma lesti li jħallsu 580 dollaru (Lm220) għal manku b’qarn ġdid u 1,200 dollaru (Lm456) għal manku b’qarn antik.

Bħala riżultat tal-​kaċċa illegali, il-​Kenja tilfet iktar minn 95 fil-​mija tar-​rinoċeronti tagħha f’inqas minn 20 sena. Kmieni fis-​snin 90, in-​numru niżel minn 20,000 għal kważi 400. Minn dakinhar ’l hawn, minħabba l-​miżuri taʼ protezzjoni intensi li ttieħdu, il-​popolazzjoni tar-​rinoċeronti żdiedet għal madwar 450. Il-​Kenja hija issa waħda minn tlieta biss mill-​pajjiżi Afrikani fejn il-​popolazzjonijiet tar-​rinoċeronti suwed jew huma stabbli jew qed jiżdiedu. Għalhekk, il-​futur taʼ Magnette u Magnum jidher promettenti, u l-​gwardjani tagħhom jittamaw li dawn eventwalment se jingħaqdu mal-​komunità lokali tar-​rinoċeronti u jgħixu ħajja twila u ferħana.

[Stampa fʼpaġna 12]

Magnum (xellug) u Magnette taʼ erbaʼ xhur