Ħarsa Lejn Id-​dinja

Ilbes għas-​Suċċess

Meta tkun qed tipprepara għal xi intervista taʼ xogħol, tajjeb li żżomm f’moħħok li “nies lebsin pulit iħallu impressjoni tajba,” tgħid il-​gazzetta Toronto Star. Dan minħabba li l-​ewwel impressjoni tibqaʼ għal żmien twil. Għalhekk, “il-​messaġġ bażiku għal dawk involuti fin-​negozju hu: Jekk tittraskura d-​dehra tiegħek, mela int traskurat, u daqshekk,” jgħid ir-​rapport. L-​esperti jgħidu li individwu pulit u nadif fid-​dehra tiegħu, lill-​imgħallem prospettiv jew lill-​klijenti, ikun qed jassigurahom mingħajr kliem li jistgħu jistennew xogħol taʼ kwalità mingħandu. Esperti li jagħtu pariri dwar id-​dehra jenfasizzaw ukoll li jekk ‘toqgħod dritt u turi entużjażmu, l-​ewwel impressjoni li tagħti se jkollha effett kbir. It-​ton tal-​vuċi tiegħek u kemm titkellem tgħaġġel jagħmlu differenza.’

Il-​Prezz taʼ Omm

Kieku kellek tgħodd il-​pagi għax-​xogħlijiet kollha li tagħmel omm matul is-​sena, kieku kemm ikunu jiswew is-​servizzi tagħha? Skond rapport f’The Washington Post, kieku hi taqlaʼ $508, 700 [Lm 195,700] fis-​sena! Din iċ-​ċifra hija bbażata fuq il-​paga medja taʼ diversi tipi taʼ xogħol li ġeneralment jagħmlu l-​ommijiet. Dawn huma ftit mis-​17-il tip taʼ xogħol inklużi fir-​rapport, flimkien mal-​medja tal-​paga annwali tagħhom: Waħda li tieħu ħsieb it-​tfal, $13,000 [Lm5,000]; xufier taʼ karozza tal-​linja, $32,000 [Lm12,000]; psikologa, $29,000 [Lm11,000]; waħda li tieħu ħsieb l-​annimali, $17,000 [Lm6,500]; infermiera kwalifikata, $35,000 [Lm13,000]; koka f’pożizzjoni għolja, $40,000 [Lm15,000]; u segretarja ġenerali, $19,000 [Lm7,000]. Skond Ric Edelman, chairman tal-​kumpanija tas-​servizzi finanzjarji li kkonduċiet dan l-​istudju, dawn il-​figuri ma jinkludux spejjeż bħalma huma s-​Sigurtà Soċjali u benefiċċji oħrajn tal-​pensjoni.

Vjolenza Kontra l-​Kompjuters

“X’tagħmel meta l-​PC [kompjuter persunali] tiegħek ma jagħmilx dak li tridu int?” tistaqsi r-​rivista Ġermaniża tal-​kompjuters PC Welt. “Tfajjarlu xi daqqa? Jew inkella titfgħu mit-​tieqa għal isfel?” Dawn ir-​reazzjonijiet m’humiex rari. Fi stħarriġ li sar mad-​dinja kollha fost 150 direttur fil-​qasam tal-​kompjuters, 83 fil-​mija rrapportaw tfaqqigħ taʼ rabja jew vjolenza totali kontra l-​kompjuters. Jekk il-​kompjuter ikun qed jieħu ħafna ħin biex jittrasferixxi l-​informazzjoni jew il-​mouse jieqaf jaħdem, dawk li jużawh jitilgħulhom u xi kultant ifarrku l-​monitor, jagħtu xi daqqa taʼ ponn lit-​tastiera, isabbtu l-​mouse mal-​ħajt, jew saħansitra jixxottjaw il-​kompjuter. Filwaqt li l-​kompjuter ikollu jpatti għan-​nervi taʼ min jużah, taʼ spiss min jużah ikun li kkaġuna l-​problema. Per eżempju, waħda ħaddiema bdiet tirrabja mal-​programm taʼ l-​E-mail għax ma beda jibgħat ebda posta. Iktar tard instab li minflok ma kitbet l-​indirizz taʼ l-​E-mail, kienet kitbet l-​indirizz tal-​post.

Twissija biex ma Tagħmiex

“Iktar minn 200,000 Kanadiż għandhom il-​glaucoma u nofshom biss jafu biha,” tgħid il-​gazzetta, The Prince George Citizen. Bil-​glaucoma, li hija kaġun primarju taʼ li wieħed jagħma, iċ-​ċelluli tan-​nervituri fuq in-​naħa taʼ wara taʼ l-​għajn jibdew imutu ftit ftit. Ir-​riżultat ikun telf bil-​mod il-​mod tal-​vista min-​naħa tal-​ġenb taʼ l-​għajn, filwaqt li l-​vista ċentrali ma jiġrilha xejn ħlief fl-​aħħar stadji tal-​marda. Ħafna wħud li għandhom din il-​marda ma jfittxux kura għax ma jkunux muġugħin u jkunu għadhom kapaċi jsuqu, jaqraw, u jagħmlu l-​biċċa l-​kbira tax-​xogħlijiet. Skond is-​Soċjetà tar-​Riċerka dwar il-​Glaucoma fil-​Kanada, dawk li għandhom l-​akbar riskju jinkludu l-​anzjani, nies li fil-​familja tagħhom kien hemm min kellu l-​glaucoma, nies suwed fuq l-​40 sena, u nies li għandhom pressjoni għolja fl-​għajn. “Jekk inġagħlu lin-​nies li għandhom l-​akbar riskju jżuru t-​tabib tagħhom, nofs il-​battalja tkun mirbuħa,” qalet Dr. Neeru Gupta, direttriċi tas-​sezzjoni tal-​glaucoma fl-​Isptar St. Michael taʼ Toronto. “Il-​punt hu li jekk il-​marda tinstab u tingħata kura kmieni wieħed jistaʼ jsalva l-​vista.”

Nies Avanzati Jużaw l-​Internet

“L-​istudju l-​iktar reċenti dwar l-​istatistiċi konnessi mal-​Web jissuġġerixxi li ħafna iktar nies avanzati [50 sena jew iktar] qed jużaw l-​Internet milli kien maħsub qabel,” tirrapporta l-​ġurnalista Maria Seminerio taʼ ZDNet. Skond Tim Cobb, il-​president taʼ l-​organizzazzjoni li kkonduċiet l-​istħarriġ, ‘din hija evidenza li l-​Web qiegħed isir iktar u iktar komuni u m’għadux biss xi ħaġa għal dawk li jifhmu fit-​teknoloġija.’ Per eżempju, minn taʼ l-​inqas 40 fil-​mija taʼ l-​adulti li għandhom ’il fuq minn 50 sena fl-​Istati Uniti issa għandhom kompjuter id-​dar, u 70 fil-​mija tagħhom jintqal li jużaw il-​Web.

AIDS​—‘Il-​Marda Infettiva li l-​Iktar Qed Toqtol Nies’

‘L-​AIDS issa hi l-​marda infettiva li [waħedha] l-​iktar li qed toqtol nies fid-​dinja,’ jinnota Peter Piot, direttur eżekuttiv tal-​programm tal-​Ġnus Magħquda għall-​AIDS. Ir-​rivista Science tirrapporta li fl-​1997, l-​AIDS kienet is-​sebaʼ waħda fost l-​agħar mard qattiel fid-​dinja. Imma matul l-​1998 qabżet il-​mard l-​ieħor kollu barra l-​mard iskemiku tal-​qalb, mard ċerebrovaskulari, u mard kiefer fis-​sistema tan-​nifs, li dan hu mard li ma jittiħidx. L-​AIDS ukoll saret l-​akbar marda qattiela fl-​Afrika, billi qabżet saħansitra l-​mard li ma jittiħidx. Fl-​Afrika biss, is-​sena l-​oħra mietu kważi 1,830,000 ruħ bl-​AIDS—id-​doppju taʼ dawk li mietu bil-​malarja, it-​tieni l-​akbar marda qattiela f’dak il-​kontinent.

Iżjed Suldati Tfal

‘Huwa stmat li l-​għadd taʼ tfal li jkomplu jintużaw fil-​gwerer kiber minn 250,000 xi sentejn jew tliet snin ilu għal 300,000 illum il-​ġurnata,’ tirrapporta Go Between, pubblikazzjoni tas-​Servizz taʼ Kooperazzjoni Mhux Governattiv tal-​Ġnus Magħquda. Suldati tfal—xi wħud taʼ tmien snin biss—bħalissa huma involuti f’iktar minn 30 konflitt madwar id-​dinja. Skond Olara Otunnu, ir-​Rappreżentant Speċjali għat-​Tfal u l-​Konflitti Armati tas-​segretarju-ġenerali tal-​ĠM, “it-​tfal ġew imġagħlin isiru strumenti tal-​gwerer, ingaġġati jew misruqin biex isiru suldati, u b’hekk sforzati biex jiżvogaw bi vjolenza l-​mibegħda taʼ l-​adulti.” Biex jikkumbatti ż-​żjieda fl-​għadd taʼ suldati tfal, il-​Fond tal-​Ġnus Magħquda għat-​Tfal jappoġġa l-​proposta ‘illi l-​età taʼ dawk li jidħlu fil-​forzi armati titlaʼ għal 18-il sena u li din tirrikjedi li jekk jiġu ingaġġati taħt dik l-​età dan jitqies bħala delitt tal-​gwerra,’ tgħid il-​pubblikazzjoni Facts and Figures 1998.

Temperaturi taʼ Barra minn Hawn

‘Fl-​1998, il-​medja tat-​temperatura taʼ l-​Art qabżet l-​ogħla temperatura li qatt ġiet reġistrata,’ tgħid stqarrija lill-​gazzetti mill-​Istitut Worldwatch. Temperaturi iktar għoljin fl-​atmosfera jirriżultaw f’iktar evaporazzjoni u xita, li mbagħad, din tikkaġuna iktar maltempati qerrieda. Per eżempju, “il-​ħsara konnessa mat-​temp fid-​dinja kollha ammontat għal $92 elf miljun [Lm35 elf miljun] fl-​1998, żjieda taʼ l-​għaġeb taʼ 53 fil-​mija fuq is-​$60 elf miljun [Lm23 elf miljun] li ġew reġistrati fl-​1996,” tgħid Worldwatch. Iktar minn hekk, maltempati u għargħar li qatt ma kien hawn bħalhom ġagħlu lil xi 300 miljun ruħ jitilqu minn djarhom fl-​1998. Ix-​xjenzati m’humiex ċerti jekk l-​1998 kinitx eċċezzjoni jew jekk din id-​drawwa qerrieda hix se tkompli sejra. Madankollu, ir-​rapport jgħid: ‘Mudelli li jirrappreżentaw il-​mod kif taħdem il-​klima jissuġġerixxu li l-​ġrajjiet taʼ l-​1998 jistgħu jkunu previżjoni tal-​futur.’

Infaħħru l-​Intelliġenza jew l-​Isforz?

Ħafna ġenituri jemmnu li lit-​tfal jagħmlilhom tajjeb li tfaħħarhom għall-​intelliġenza tagħhom. Madankollu, riċerka reċenti tindika li tifħir bħal dan jistaʼ fil-​fatt idgħajjef il-​motivazzjoni u l-​ħidma futura tagħhom, jirrapporta l-​Columbia Magazine, tal-​Columbia University fi New York. Skond il-​Professoressa Carol Dweck, ikun ferm aħjar li tfaħħar lit-​tfal għax-​xogħol iebes tagħhom, li jsaħħilhom l-​abbiltà tagħhom li jkampaw maʼ l-​isfidi tal-​ħajja. “It-​tfal li jiġu mfaħħrin għall-​intelliġenza tagħhom iktar jimpurtahom minn kemm jidhru bravi u taʼ spiss jissagrifikaw l-​opportunità li jitgħallmu xi ħaġa importanti sabiex jibbrillaw,” tinnota Dweck. Mill-​banda l-​oħra, ir-​rapport innota li dawk li jiġu mfaħħrin għall-​isforz u l-​perseveranza tagħhom x’aktarx li jiffokaw iktar fuq li jitgħallmu u li jkunu jafu kif jiffaċċjaw is-​sitwazzjoni meta ma jirnexxux. “Mela dawn it-​tfal jissagrifikaw l-​opportunità li jidhru bravi sabiex jitgħallmu,” tosserva Dweck. “U huma b’saħħithom ħafna għax ma jaqtgħux qalbhom jekk ma jgħaddux.”

Il-​Periklu f’li Tkun Armat

“Il-​vittmi taʼ ħtif tal-​karozzi li jġorru pistola għandhom kważi erbaʼ darbiet iktar ċans li jintlaqtu minn xi tir minn dawk li ma jkollhomx,” tistqarr il-​gazzetta mill-​Afrika t’Isfel The Natal Witness. Ir-​rapport iżid li “vittmi bil-​pistoli kellhom erbaʼ darbiet iktar ċans li tinsterqilhom l-​arma tan-​nar tagħhom milli kellhom ċans li jużawha.” Eżami tal-​lista taʼ kawżi mill-​għases tal-​pulizija wera li dawk li jattakkaw sparaw lill-​vittmi tagħhom fi 12 fil-​mija tal-​każi taʼ ħtif. Madankollu, iċ-​ċifra telgħet għal 73 fil-​mija meta l-​vittmi ħarġu l-​arma tagħhom biex jiddefendu ruħhom. Ir-​riċerkatur Antony Altbeker ikkonkluda: ‘Filwaqt li jekk ikollok pistola tistaʼ tħossok aħjar, dan ma jfissirx li se tkun tassew protett.’