L-Ikla taʼ fil-Għaxija tal-Mulej—Kemm-il Darba Għandha Tiġi Osservata?

IL-​MILIED, l-​Għid, u l-​festi tal-​“qaddisin”. Ħafna vaganzi u festi jiġu ċċelebrati mill-​knejjes tal-​Kristjaneżmu. Imma taf kemm-il ċelebrazzjoni kkmanda Ġesù Kristu lis-​segwaċi tiegħu biex josservaw? It-​tweġiba hi, Waħda biss! L-​ebda waħda mill-​festi l-​oħrajn ma kienet awtorizzata mill-​Fundatur tal-​Kristjanità.

B’mod ċar, la Ġesù istitwixxa ċelebrazzjoni waħda biss, din hi importanti ħafna. Il-​Kristjani għandhom josservawha eżattament bħalma kkmanda Ġesù. X’kienet din l-​osservanza unika?

L-​Unika Ċelebrazzjoni

Din l-​osservanza ġiet introdotta minn Ġesù f’jum il-​mewt tiegħu. Hu kien fakkar il-​festa Lhudija tal-​Qbiż flimkien maʼ l-​appostli tiegħu. Imbagħad newlilhom ftit mill-​ħobż bla ħmira tal-​Qbiż, billi qal: ‘Dan ifisser ġismi li jrid jingħata għan-​nom tagħkom.’ Imbagħad Ġesù newwel kies bl-​inbid, billi qal: “Dan il-​kies ifisser il-​patt ġdid minħabba f’demmi, li se jiġi mxerred għan-​nom tagħkom.” Hu qal ukoll: “Ibqgħu agħmlu dan b’tifkira tiegħi.” (Luqa 22:19, 20; 1 Korintin 11:24-26) Din l-​osservanza hija msejħa l-​Ikla taʼ fil-​Għaxija tal-​Mulej, jew il-​Mafkar. Hija l-​unika ċelebrazzjoni li Ġesù kkmanda lis-​segwaċi tiegħu biex josservaw.

Ħafna knejjes isostnu li jiċċelebraw din l-​osservanza flimkien mal-​festi l-​oħrajn kollha tagħhom, imma l-​biċċa l-​kbira jikkommemorawha b’mod differenti mill-​mod li Ġesù kkmanda. Forsi d-​differenza l-​iktar notevoli hija l-​frekwenza taċ-​ċelebrazzjoni. Xi knejjes jiċċelebrawha kull xahar, kull ġimgħa, saħansitra kuljum. Huwa dan li Ġesù ried ifisser meta qal lis-​segwaċi tiegħu: “Ibqgħu agħmlu dan b’tifkira tiegħi.”? The New English Bible tgħid: “Agħmlu dan bħala mafkar tiegħi.” (1 Korintin 11:24, 25) Mafkar jew anniversarju kemm-il darba jiġi osservat? Normalment, darba fis-​sena biss.

Ftakar, ukoll, li Ġesù ta bidu għal din l-​osservanza u mbagħad miet fid-​data taʼ l-​14 taʼ Nisan fuq il-​kalendarju Lhudi.a Dak kien il-​jum tal-​Qbiż, festa li tfakkar lil-​Lhud dwar il-​ħelsien kbir li ġarrbu fl-​Eġittu fis-​seklu 16 Q.E.K. F’dak iż-​żmien, is-​sagrifiċċju taʼ ħaruf irriżulta fis-​salvazzjoni taʼ l-​ewwel imwieled tal-​Lhud, fejn l-​anġlu taʼ Jehovah qatel l-​ewwel imweldin kollha taʼ l-​Eġittu.—Eżodu 12:21, 24-27.

Dan kif jgħin lill-​fehma tagħna? Sewwa, l-​appostlu Kristjan Pawlu kiteb: “Kristu l-​qbiż tagħna ġie ssagrifikat.” (1 Korintin 5:7) Il-​mewt taʼ Ġesù kienet sagrifiċċju tal-​Qbiż akbar, billi tat lill-​umanità l-​opportunità għal salvazzjoni bil-​wisq akbar. Għall-​Kristjani, għalhekk, il-​Mafkar tal-​mewt taʼ Kristu ħa post il-​Qbiż Lhudi.—Ġwann 3:16.

Il-Qbiż kien ċelebrazzjoni annwali. B’mod loġiku, allura, hekk ukoll il-​Mafkar. Il-​Qbiż​—il-​jum li fih miet Ġesù—​ dejjem ħabat fl-​14-il jum tax-​xahar Lhudi taʼ Nisan. Għalhekk, il-​mewt taʼ Kristu għandha tiġi mfakkra darba fis-​sena fil-​jum li fuq il-​kalendarju jikkorrispondi maʼ l-​14 taʼ Nisan. Fl-​1994 dak il-​jum huwa s-​Sibt, is-​26 taʼ Marzu, wara nżul ix-​xemx. Il-​knejjes tal-​Kristjaneżmu, iżda, għala ma għamlux din ġurnata għal osservanza speċjali? Ħarsa qasira lejn l-​istorja se twieġeb dik il-​mistoqsija.

Drawwa Appostolika Fil-​Periklu

M’hemm ebda dubju li matul l-​ewwel seklu taʼ l-​E.K., dawk li kienu ggwidati mill-​appostli taʼ Ġesù ċċelebraw l-​Ikla taʼ fil-​Għaxija tal-​Mulej eżattament bħalma kien ikkmanda hu. Madankollu, matul it-​tieni seklu, xi wħud bdew ibiddlu ż-​żmien tal-​kommemorazzjoni tagħha. Iċċelebraw il-​Mafkar fl-​ewwel jum tal-​ġimgħa (li issa jissejjaħ il-​Ħadd), mhux fil-​jum li jikkorrispondi maʼ l-​14 taʼ Nisan. Għala sar dak?

Għal-Lhud, jum beda għall-​ħabta tas-​sitta taʼ fil-​għaxija u baqaʼ sejjer sa l-​istess ħin taʼ l-​għada. Ġesù miet fl-​14 taʼ Nisan tas-​sena 33 E.K., li bdiet mill-​Ħamis fil-​għaxija sal-​Ġimgħa fil-​għaxija. Hu ġie rxoxtat fit-​tielet jum, kmieni l-​Ħadd fil-​għodu. Xi wħud riedu li l-​kommemorazzjoni tal-​mewt taʼ Ġesù tiġi osservata f’ġurnata fissa tal-​ġimgħa kull sena, minflok fil-​jum li kien jinzerta l-​14 taʼ Nisan. Huma wkoll qiesu l-​jum taʼ l-​irxoxt taʼ Ġesù iktar importanti minn dak tal-​mewt tiegħu. Għalhekk, qatgħuha li jkun il-​Ħadd.

Ġesù kkmanda li l-​mewt tiegħu trid tiġi mfakkra, mhux l-​irxoxt tiegħu. U ladarba l-​Qbiż Lhudi jaħbat f’ġurnata differenti kull sena skond il-​kalendarju Gregorjan li aħna nużaw issa, hija ħaġa naturali li l-​istess jgħodd għall-​Mafkar. Ħafna għalhekk żammew maʼ l-​arranġament oriġinali u osservaw l-​Ikla taʼ fil-​Għaxija tal-​Mulej fl-​14 taʼ Nisan kull sena. Maż-​żmien bdew jissejħu Kwartodeċimani, li tfisser “L-​uħud taʼ l-​erbatax.”

Xi studjużi rrikonoxxew li dawn “L-​uħud taʼ l-​erbatax” kienu qegħdin isegwu l-​mudell appostoliku oriġinali. Studjuż taʼ l-​istorja qal: “Inkwantu għall-​jum li fih jiġi osservat il-​Paska [l-Ikla taʼ fil-​Għaxija tal-​Mulej], l-​użu tal-​knejjes Kwartodeċimani taʼ l-​Asja kien ikompli maʼ dak tal-​knisja taʼ Ġerusalemm. Fit-​tieni seklu dawn il-​knejjes fil-​Paska tagħhom fl-​14 taʼ Nisan ikkommemoraw il-​fidwa li nkisbet permezz tal-​mewt taʼ Kristu.”​—Studia Patristica, Volum V, 1962, paġna 8.

Tikber Kontroversja

Waqt li ħafna fl-​Asja Minuri segwew id-​drawwa appostolika, il-​Ħadd ġie magħżul għall-​osservanza f’Ruma. Madwar is-​sena 155 E.K., Polikarpu taʼ Smirna, rappreżentant tal-​kongregazzjonijiet Asjatiċi, żar Ruma biex jiddiskuti din kif ukoll problemi oħrajn. Sfortunatament, l-​ebda qbil ma ntlaħaq fuq din il-​kwistjoni.

Irenaeus taʼ Lyons kiteb f’ittra: “Lanqas Aniċetus [taʼ Ruma] ma setaʼ jipperswadi lil Polikarpu biex ma josservax dak li kien dejjem osserva maʼ Ġwanni d-​dixxiplu tal-​Mulej tagħna u l-​appostli l-​oħrajn li magħhom kien assoċja; lanqas Polikarpu ma kien għadu pperswada lil Aniċetus biex josservah, għax dan qal li kellu jżomm mad-​drawwa taʼ l-​anzjani taʼ qablu.” (Eusebius, Ktieb Nru. 5, kapitlu 24) Innota li Polikarpu bil-​miftuħ ibbaża l-​waqfa tiegħu fuq l-​awtorità taʼ l-​appostli, fil-​waqt li Aniċetus appella għad-​drawwa taʼ l-​anzjani taʼ qabel ġewwa Ruma.

Din il-​kontroversja ħraxet lejn it-​tmiem tat-​tieni seklu E.K. Madwar is-​sena 190 E.K., ċertu Victor ġie elett isqof taʼ Ruma. Hu kien jemmen li l-​Ikla taʼ fil-​Għaxija tal-​Mulej għandha tiġi osservata l-​Ħadd, u fittex l-​appoġġ taʼ kemm setaʼ mill-​mexxejja l-​oħrajn daqskemm kien possibbli. Victor għamel pressjoni fuq il-​kongregazzjonijiet Asjatiċi biex jibdlu għall-​arranġament tal-​Ħadd.

Billi wieġeb għan-​nom taʼ dawk fl-​Asja Minuri, Polikrates taʼ Efesu rrifjuta li jbaxxi rasu għal din il-​pressjoni. Hu qal: “Aħna nosservaw il-​jum mingħajr ma nbagħbsuh, la nżidu, lanqas innaqsu.” Hu mbagħad semma ħafna awtoritajiet, inkluż l-​appostlu Ġwanni. “Dawn kollha,” sostna hu, “osservaw l-​erbatax-il jum għall-​Paska skond l-​Evanġelju, billi bl-​ebda mod ma marru lil hinn minnu.” Polikrates żied: “Jien min-​naħa tiegħi, l-​aħwa, . . . m’inix imwerwer mit-​theddid. Għax dawk aħjar minni qalu, Irridu nobdu lil Alla minflok lil bnedmin.”​—Eusebius, Ktieb Nru. 5, kapitlu 24.

Victor ma ħax gost b’din it-​tweġiba. Rakkont storiku wieħed jgħid li hu “skomunika l-​Knejjes Asjatiċi kollha, u bagħat l-​ittri ċirkulari tiegħu lill-​Knejjes kollha li kienu taʼ l-​opinjoni tiegħu, li huma m’għandhom ikollhom xejn x’jaqsmu magħhom.” Madankollu, “din l-​azzjoni għaġġelija u qalbiena tiegħu ġiet milqugħa ħażin mill-​irġiel kollha għaqlin u f’sensihom tal-​partit tiegħu stess, li ħafna minnhom kitbulu ċar u tond, billi tawh parir . . . biex jippreserva l-​karità, l-​unità, u l-​paċi.”​—Antiquities of the Christian Church taʼ Bingham, Ktieb Nru. 20, kapitlu 5.

L-​Apostasija Istituzzjonalizzata

Minkejja protesti bħal dawn, il-​Kristjani fl-​Asja Minuri saru iktar u iktar iżolati fuq il-kwistjoni taʼ meta għandhom jiċċelebraw l-​Ikla taʼ fil-​Għaxija tal-​Mulej. Varjazzjonijiet kienu daħlu bil-​mod il-​mod xi mkien ieħor. Xi wħud iċċelebraw il-​perijodu kollu kemm hu taʼ bejn l-​14 taʼ Nisan sal-​Ħadd taʼ wara. Oħrajn kienu qegħdin jiċċelebraw l-​okkażjoni iktar taʼ spiss​—kull ġimgħa nhar taʼ Ħadd.

Fis-sena 314 E.K. l-​Konċilju taʼ Arles (Franza) ipprova jisforza l-​arranġament Ruman u joħnoq lil kwalunkwe alternattiva. Il-​bqija tal-​Kwartodeċimani żammew sod. Sabiex jissetilja din il-​kwistjoni u oħrajn li kienu qegħdin jifirdu l-​hekk imsejħin Kristjani fl-​imperu tiegħu, fis-​sena 325 E.K. l-​imperatur pagan Kostantinu laqqaʼ sinodu ekumeniku, il-​Konċilju taʼ Niċaea. Dan ħareġ digriet li ta struzzjonijiet lil kulħadd fl-​Asja Minuri biex jikkonforma maʼ l-​użanza Rumana.

Interessanti li tinnota wieħed mill-​argumenti prinċipali li tressaq biex tiġi abbandunata l-​osservanza tal-​Mafkar tal-​mewt taʼ Kristu skond id-​data fuq il-​kalendarju Lhudi. A History of the Christian Councils, minn K. J. Hefele, jistqarr: “Ġie ddikjarat li jkun partikularment mhux mistħoqq għal din, l-​iktar qaddisa mill-​festi kollha, li ssegwi d-​drawwa (il-kalkolu) tal-​Lhud, li kienu ċappsu jdejhom bl-​iktar att kriminali tal-​biżaʼ, u li mħuħhom ġew mgħomijin.” (Volum 1, paġna 322) Li tkun f’pożizzjoni bħal din kien meqjus bħala “‘sottomissjoni umiljanti’ lejn is-​Sinagoga li kienet irritat lill-​Knisja,” jgħid J. Juster, li ġie kkwotat fi Studia Patristica, Volum IV, 1961, paġna 412.

Anti-Semitiżmu! Dawk li ċċelebraw il-​Mafkar tal-​mewt taʼ Ġesù fl-​istess jum li hu miet kienu meqjusin bħala Ġudej. Kulħadd nesa li Ġesù nnifsu kien Lhudi u li hu kien ta lil dak il-​jum is-​sinjifikat tiegħu billi dak in-​nhar offra ħajtu għan-​nom taʼ l-​umanità. Minn dak in-​nhar ’il quddiem, il-​Kwartodeċimani ġew ikkundannati bħala eretiċi u xiżmatiċi u kienu ppersegwitati. Il-​Konċilju taʼ Antijokija fis-​sena 341 E.K. ħareġ digriet li kellhom jiġu skomunikati. Minkejja dan, kien għad hemm ħafna minnhom fis-​sena 400 E.K., u komplew f’numri żgħar ħafna wara dan.

Minn dak iż-​żmien ’il hawn, il-​Kristjaneżmu naqas li jerġaʼ lura lejn l-​arranġament oriġinali taʼ Ġesù. Il-​professur William Bright ammetta: “Meta jum speċjali, il-​Ġimgħa l-​Kbira, beda jiġi ddedikat għall-​kommemorazzjoni tal-​Passjoni b’dan il-​mod, kien tard wisq biex jiġu restritti għaliha l-​konnessjonijiet ‘paskali’ li San Pawl kien assoċja mal-​mewta sagrifikali: dawn kienu ġew applikati liberament għall-​festa stess taʼ l-​Irxoxt, u konfużjoni taʼ ideat stabbiliet ruħha fil-​lingwa ritwali tal-​Kristjaneżmu Grieg u Latin.”​—The Age of the Fathers, Volum 1, paġna 102.

Xi Ngħidu Għal-​Lum?

‘Wara dawn is-​snin kollha,’ forsi tistaqsi int, ‘Tassew jimporta meta jiġi osservat il-​Mafkar?’ Iva, jimporta. Il-​bidliet saru minn irġiel taʼ rashom iebsa li kienu qegħdin jistinkaw għall-​poter. In-​nies segwew l-​ideat tagħhom stess minflok ma obdew lil Ġesù Kristu. B’mod ċar ġiet imwettqa t-​twissija taʼ l-​appostlu Pawlu: “Jien naf li wara t-​tluq tiegħi lpup li jaħqru se jidħlu fostkom [il-Kristjani] u mhux se jittrattaw lill-​merħla bil-​ħlewwa, u minn fostkom stess se jqumu rġiel u jitkellmu affarijiet imgħawġin biex jiġbdu lid-​dixxipli warajhom.”—Atti 20:29, 30.

Involuta hemm il-​kwistjoni taʼ ubbidjenza. Ġesù stabbilixxa ċelebrazzjoni waħda biss għall-​Kristjani biex josservawha. Il-​Bibbja b’mod ċar tispjega meta u kif għandha tiġi osservata. Min, allura, għandu d-​dritt ibiddilha? Il-​Kwartodeċimani tal-​bidu soffrew persekuzzjoni u skomunika minflok ma għamlu kompromess f’din il-​kwistjoni.

Int forsi jinteressak li tkun taf li għad hemm Kristjani fuq l-​art li jirrispettaw ix-​xewqat taʼ Ġesù u jikkommemoraw il-​Mafkar tal-​mewt tiegħu fid-​data li hu stabbilixxa. Din is-​sena, ix-​Xhieda taʼ Jehovah se jiltaqgħu flimkien fis-​Swali tas-​Saltna tagħhom madwar id-​dinja wara s-​6.00 taʼ fil-​għaxija nhar is-​Sibt, is-​26 taʼ Marzu​—meta jibda l-​14-il jum taʼ Nisan. Huma mbagħad se jagħmlu eżattament dak li Ġesù qal li għandu jsir f’dan l-​iktar żmien sinjifikanti. Għala ma tosservax l-​Ikla taʼ fil-​Għaxija tal-​Mulej magħhom? Billi tkun preżenti, int ukoll tistaʼ turi r-​rispett tiegħek lejn ix-​xewqat taʼ Ġesù Kristu. (w94 3/15)

[Nota taʼ taħt]

[Kaxxa f’paġna 6]

“DAK IR-​RAHAN PREZZJUŻ”

Is-​sagrifiċċju taʼ rahan taʼ Ġesù Kristu hu ferm iktar minn xi duttrina. Ġesù qal dwaru nnifsu: “Bin il-​bniedem ġie, mhux biex ikun imministrat, imma biex jimministra u biex jagħti ruħu bħala rahan bi bdil maʼ ħafna.” (Mark 10:45) Hu spjega wkoll: “Alla tant ħabb lid-​dinja [taʼ bnedmin] li ta l-​Iben uniġenitu tiegħu, sabiex kulmin qiegħed jeżerċita fidi fih jistaʼ ma jinqeridx imma jkollu l-​ħajja taʼ dejjem.” (Ġwann 3:16) Għall-​mejtin, ir-​rahan jiftaħ il-​mogħdija għal irxoxt u għall-​prospett taʼ ħajja eterna.—Ġwann 5:28, 29.

Hija l-​mewt importanti b’mod vitali taʼ Ġesù Kristu li tiġi mfakkra f’osservanzi taʼ l-​Ikla taʼ fil-​Għaxija tal-​Mulej. Is-​sagrifiċċju tiegħu kemm iwettaq affarijiet! Waħda mara li kienet imħarrġa minn ġenituri qaddisin u li mxiet fil-​verità t’Alla għal għaxriet taʼ snin esprimiet il-​gratitudni tagħha f’dawn il-​kelmiet:

“Aħna nħarsu ’l quddiem lejn il-​Mafkar. Isir iktar speċjali kull sena. Niftakarni wieqfa fil-​kamra tal-​mejtin 20 sena ilu, waqt li kont qed inħares lejn l-​għażiż missieri u wasalt biex verament napprezza minn qalbi r-​rahan. Kien xi ħaġa f’moħħi biss qabel dak in-​nhar. Veru, kont naf l-​iskritturi kollha u kif nispjegahom! Imma kien biss meta ġejt wiċċ imb’wiċċ mar-​realtà krudila tal-​mewt li qalbi qabżet bil-​ferħ minħabba dak li se jiġi mwettaq għalina permezz taʼ dak ir-​rahan prezzjuż.” (w94 3/15)