Xi Ġralha l-Awtorità?

NIES li jużaw moħħhom jaraw il-​bżonn taʼ awtorità. Mingħajr xi forma taʼ struttura awtoritattiva, is-​soċjetà umana malajr issir kaotika. B’hekk, ktieb klassiku Franċiż dwar il-​liġi kostituzzjonali jistqarr: “F’kull grupp uman, jinstabu żewġ kategoriji taʼ nies: dawk li jikkmandaw u dawk li jobdu, dawk li jagħtu l-​ordnijiet u dawk li josservawhom, mexxejja u membri, il-​gvernaturi u l-​iggvernati. . . . L-​eżistenza taʼ l-​awtorità tistaʼ tiġi osservata f’kull soċjetà umana.”a

Madankollu, attitudnijiet lejn l-​awtorità tbiddlu mit-​II Gwerra Dinjija u partikolarment mis-​snin sittin ’l hawn. F’kumment dwar dawk iż-​żminijiet, l-​Encyclopædia Universalis Franċiża titkellem dwar “kriżi antiġerarkika u antiawtoritattiva.” Kriżi bħal din mhix taʼ sorpriża għal studenti tal-​Bibbja. L-​appostlu Pawlu bassar: “Ftakar, l-​era finali taʼ din id-​dinja trid tkun żmien taʼ taqlib! In-​nies ma jkunu jħobbu xejn iktar ħlief lilhom infushom u l-​flus; ikunu faħħarin, arroganti, u abbużivi; diżubbudjenti lejn il-​ġenituri . . . ; ikunu inflessibbli fil-​mibgħeda tagħhom, . . . inkontrollabbli u vjolenti, . . . minfuħin bil-​kburija. Huma jkunu jħobbu l-​pjaċiri tagħhom iktar milli lil Alla tagħhom.”—2 Timotew 3:1-4, The Revised English Bible.

L-​Awtorità Fi Kriżi

Din il-​profezija tiddeskrivi tajjeb il-​jum u l-​era tagħna. L-​awtorità hi sfidata fil-​livelli kollha​—tal-​familja, l-​iskola pubblika, l-​università, l-​intrapriżi tan-​negozju, il-​gvern lokali u nazzjonali. Ir-​rivoluzzjoni sesswali, mużika hard-core rap, dimostrazzjonijiet mill-​istudenti, strajkijiet spontanji jew mhux uffiċċjali, diżubbidjenza ċivili, u atti taʼ terroriżmu huma kollha sinjali taʼ sfaxxar taʼ rispett lejn l-​awtorità.

Waqt symposium organizzat f’Pariġi mill-​French Institute of Political Science u l-​gazzetta Pariġjana taʼ kuljum Le Monde, il-​Professur Yves Mény stqarr: “L-​awtorità tistaʼ teżisti biss jekk tkun appoġġjata mil-​leġittimità.” Raġuni waħda għall-​kriżi taʼ l-​awtorità llum hi li ħafna jiddubitaw il-​leġittimità taʼ dawk fil-​poter. Jiġifieri, jiddubitaw id-​dritt tagħhom li jkunu fl-​awtorità. Stħarriġ taʼ l-​opinjoni rrivela li fil-​bidu tas-​snin tmenin, 9 fil-​mija tal-​popolazzjoni fl-​Istati Uniti, 10 fil-​mija fl-​Awstralja, 24 fil-​mija fil-​Britannja, 26 fil-​mija fi Franza, u 41 fil-​mija fl-​Indja kkunsidraw il-​gvern tagħhom bħala lleġittimu.

It-​Tfittxija Tal-​Bniedem Għal Awtorità Leġittima

Skond il-​Bibbja, il-​bniedem kien oriġinalment taħt l-​awtorità diretta t’Alla. (Ġenesi 1:27, 28; 2:16, 17) Madankollu, ftit wara dan, il-​bnedmin riedu l-​indipendenza morali mill-​Ħallieq tagħhom. (Ġenesi 3:1-6) Billi ċaħdu t-​teokrazija, jew il-​ħakma minn Alla, kellhom isibu sistemi oħrajn taʼ awtorità. (Ekkleżjasti 8:9) Xi wħud stabbilew l-​awtorità tagħhom bil-​forza. Għalihom, min kellu s-​saħħa kellu d-​dritt li jmexxi. Kien suffiċjenti li jkunu b’saħħithom biżżejjed sabiex jinforzaw ir-​rieda tagħhom. Bosta, iżda, ħassew il-​bżonn li jilleġittimaw id-​dritt tagħhom li jaħkmu.

Minn żminijiet bikrin bosta ħakkiema għamlu dan billi qalu jew li kienu allat jew li kienu rċevew il-​poter mill-​allat. Dan huwa l-​kunċett mitiku taʼ “renju sagru”, imħaddan minn ħakkiema bikrin tal-​Mesopotamja u mill-​Farawni taʼ l-​Eġittu tal-​qedem.

Alessandru l-​Kbir, slaten Ellenistiċi li ssuċċedewh, u ħafna mill-​imperaturi Rumani wkoll saħqu li huma allat u saħansitra sostnew li jiġu meqjumin. Sistemi taħt mexxejja bħal dawn kienu magħrufin bħala “kulti taʼ ħakkiem,” u l-​iskop tagħhom kien li jikkonsolidaw l-​awtorità tal-​ħakkiem fuq taħlita taʼ popli mirbuħin. Li tirrifjuta li tqim lill-​ħakkiem kien ikkundannat bħala att kontra l-​Istat. F’The Legacy of Rome, il-​Professur Ernest Barker kiteb: “L-​iddivinar taʼ l-​imperatur [Ruman], u l-​ġieħ li jingħata minħabba d-​divinità tiegħu, huma ovvjament il-​pedament, jew insomma l-​qofol, taʼ l-​imperu.”

Dan baqaʼ jgħodd saħansitra wara li l-​“Kristjanità” ġiet illegalizzata mill-​Imperatur Kostantinu (ħakem 306-337 E.K.) u wara addottata bħala r-​reliġjon taʼ l-​Istat taʼ l-​Imperu Ruman mill-​Imperatur Teodosjus I (ħakem 379-395 E.K.). Xi wħud mill-​imperaturi “Kristjani” kienu meqjumin bħala allat sa ma l-​ħames seklu E.K. kien daħal ġmielu.

“Żewġ Potenzi,” “Żewġt Isjuf”

Waqt li l-​papat sar iktar potenti, problemi bejn Knisja u Stat saru akuti. Għalhekk, għat-​tmiem tal-​ħames seklu E.K., il-​Papa Gelasius I nieda l-​prinċipju taż-​“żewġ potenzi”: l-​awtorità sagra tal-​papiet koeżistenti mal-​potenza rjali tas-​slaten​—bis-​slaten sottomessi lejn il-​papiet. Dan il-​prinċipju iktar tard żviluppa fid-​duttrina taż-​“żewġt isjuf”: “Is-​sejf spiritwali li l-​papiet infushom xejru, billi ddelegaw is-​sejf temporali lil ħakkiema lajċi, imma dawn taʼ l-​aħħar iridu minkejja dan jużaw is-​sejf temporali skond id-​direzzjonijiet papali.” (The New Encyclopædia Britannica) Fuq il-​bażi taʼ din id-​duttrina, matul iż-​Żminijiet tan-​Nofs, il-​Knisja Kattolika sostniet li kellha d-​dritt li tinkuruna imperaturi u slaten sabiex tilleġittimizza l-​awtorità tagħhom, u b’hekk tipperpetwa l-​ħrafa antika taʼ “l-​istat sagru taʼ sultan.”

Dan m’għandux, madankollu, jiġi konfuż maʼ l-​hekk imsejjaħ dritt divin tar-​rejiet, żvilupp li sar iktar tard u li kien immirat biex jeħles lill-​ħakkiema politiċi mis-​sottomissjoni lejn il-​papat. It-​teorija tad-​dritt divin issostni li s-​slaten iġibu l-​awtorità tagħhom biex jaħkmu direttament mingħand Alla, mhux permezz tal-​papa taʼ Ruma. In-​New Catholic Encyclopedia tistqarr: “Fi żmien meta l-​papa kien qiegħed jeżerċita poter spiritwali u saħansitra temporali u universali fuq il-​kapijiet taʼ stati, l-​idea taʼ dritt divin poġġiet lis-​slaten taʼ stati nazzjonali f’pożizzjoni biex jiġġustifikaw l-​awtorità tagħhom bħala divina daqs dik tal-​papa.”b

Il-​Ħrafa Taʼ Sovranità Popolari

Mal-​mogħdija taż-​żmien, il-​bniedem issuġġerixxa sorsi oħrajn taʼ awtorità. Wieħed kien is-​sovranità tal-​poplu. Ħafna jemmnu li din l-​idea oriġinat fil-​Greċja. Demokrazija Griega antika, madankollu, kienet ipprattikata biss f’xi ftit bliet, u saħansitra f’dawn ċittadini rġiel biss ivvotaw. In-​nisa, l-​iskjavi, u r-​residenti barranin​—stmati li kienu minn nofs sa erbgħa minn kull ħamsa tal-​popolazzjoni—​kienu mħollijin barra. Ma tantx kienet xi sovranità popolari!

Min ippromwova l-​idea tas-​sovranità tal-​poplu? B’sorpriża, din kienet introdotta fiż-​Żminijiet tan-​Nofs minn teoloġi Kattoliċi Rumani. Fis-​seklu tlettax, Thomas Aquinas kien qal li waqt li s-​sovranità toriġina minn Alla, hija mogħtija lill-​poplu. Din l-​idea tat prova li kienet popolari. In-​New Catholic Encyclopedia tgħid: “Din l-​idea li l-​poplu huwa s-​sors taʼ l-​awtorità kienet appoġġjata mill-​maġġoranza vasta tat-​teoloġi Kattoliċi tas-​seklu 17.”

Għala kellhom teoloġi taʼ knisja li fiha l-​poplu ma kellu ebda leħen fil-​għażla taʼ papa, isqof, jew qassis jippromwovu l-​idea tas-​sovranità tal-​poplu? Għaliex xi rejiet Ewropej saru iktar u iktar bla sabar taħt l-​awtorità papali. It-​teorija taʼ sovranità popolari tat lill-​papa s-​saħħa li jwaqqaʼ mis-​setgħa lil xi imperatur jew monarka jekk dan kien jidher neċessarju. L-​istoriċi Will u Ariel Durant kitbu: “Id-​difensuri tas-​sovranità popolari inkludew ħafna Ġiżwiti, li raw f’din l-​opinjoni mezz kif idgħajfu l-​awtorità rjali kontra dik papali. Jekk, argumenta l-​Kardinal Bellarmine, l-​awtorità tar-​rejiet hi ġejja minn, u għalhekk sottomessa lejn, il-​poplu, hija ovvjament sottomessa lejn l-​awtorità tal-​papiet . . . Luis Molina, Ġiżwita Spanjol, ikkonkluda li l-​poplu, bħala s-​sors taʼ l-​awtorità sekulari, jistaʼ bi dritt​—imma bi proċedura bl-​ordni—​iwarrab lil xi re li ma jkunx ġust.”

Il-“proċedura bl-​ordni” kellha, sintendi, tkun orkestrata mill-​papa. B’konferma taʼ dan, il-​pubblikazzjoni Franċiża u Kattolika Histoire Universelle de l’Eglise Catholique tikkwota l-​Biographie universelle, li tistqarr: “Bellarmine . . . jgħallem bħala duttrina Kattolika komuni li l-​prinċpijiet jiksbu l-​poter tagħhom mill-​għażla tal-​poplu, u li l-​poplu jistaʼ jeżerċita dan id-​dritt biss taħt l-​influwenza tal-​papa.” (Korsiv tagħna.) Is-​sovranità popolari b’hekk saret għodda li l-​papa setaʼ juża biex jinfluwenza l-​għażla tal-​ħakkiema u, jekk ikun hemm bżonn, biex jitwarrbu. Fi żminijiet iktar riċenti, din ippermettiet lill-​ġerarkija Kattolika li tinfluwenza lil votanti Kattoliċi f’demokraziji rappreżentattivi.

F’demokraziji moderni l-​leġittimità tal-​gvern hija bbażata fuq dak li jissejjaħ “kunsens taʼ l-​iggvernati.” L-​iktar, iżda, dan huwa l-​“kunsens tal-​maġġoranza,” u minħabba l-​apatija tal-​votanti u l-​qerq politiku, din il-​“maġġoranza” spiss tkun fir-​realtà minoranza biss tal-​popolazzjoni. Illum, “kunsens taʼ l-​iggvernati” spiss ifisser ftit iktar minn “kunsens passiv, jew rassenjar, taʼ l-​iggvernati.”

Il-​Ħrafa Taʼ Sovranità Nazzjonali

Il-​ħrafa taʼ l-​istat sagru taʼ sultan avanzata mill-​papiet bikrin ħadmet kontra l-​papat meta nbidlet fid-​dritt divin tar-​rejiet. It-​teorija taʼ sovranità popolari bl-​istess mod immollat lura fuq il-​Knisja Kattolika. Matul is-​sekli 17 u 18, filosfi sekulari, bħall-​Ingliżi Thomas Hobbes u John Locke u l-​Franċiż Jean-Jacques Rousseau, irriflettew fuq l-​idea taʼ sovranità popolari. Huma żviluppaw verżjonijiet tat-​teorija taʼ “kuntratt soċjali” bejn il-​ħakkiema u l-​maħkumin. Il-​prinċipji tagħhom kienu bbażati mhux fuq it-​teoloġija imma fuq il-​“liġi naturali,” u l-​kunċett laħaq il-​quċċata f’ideat li għamlu ħsara serja lill-​Knisja Kattolika u lill-​papat.

Ftit wara l-​mewt taʼ Rousseau, faqqgħet ir-​Rivoluzzjoni Franċiża. Din ir-​rivoluzzjoni qerdet ċerti ideat taʼ leġittimità, imma kkreat waħda ġdida, l-​idea taʼ sovranità nazzjonali. The New Encyclopædia Britannica tikkummenta: “Il-​Franċiżi warrbu d-​dritt divin tar-​rejiet, il-​ġerarkija tan-​nobiltà, il-​privileġġi tal-​Knisja Kattolika Rumana.” Imma, tgħid il-​Britannica, “ir-​Rivoluzzjoni kienet wasslet lill-​invenzjoni l-​ġdida, in-​nazzjon-stat, għall-​maturità.” Ir-​rivoluzzjonarji kellhom bżonnha din l-​“invenzjoni” ġdida. Għala?

Għaliex taħt is-​sistema li Rousseau kien irrakkomanda, iċ-​ċittadini kollha kien ikollhom sehem ugwali fil-​għażla tal-​ħakkiema. Din kienet tirriżulta f’demokrazija bbażata fuq il-​votazzjoni universali​—xi ħaġa li l-​mexxejja tar-​Rivoluzzjoni Franċiża ma ffavorewx. Il-​Professur Duverger jispjega: “Kien preċiżament biex jevitaw dan ir-​riżultat, ikkunsidrat mhux mixtieq, li, mill-​1789 sa l-​1791, il-​Krema taʼ l-​Assemblea tal-​Kostitwenti vvintaw it-​teorija tas-​sovranità nazzjonali. Huma identifikaw il-​poplu man-​‘Nazzjon,’ li kkunsidraw bħala entità reali, distint mill-​partijiet li hu kompost minnhom. In-​Nazzjon waħdu, permezz tar-​rappreżentanti tiegħu, huwa ntitolat li jeżerċita s-​sovranità . . . Għalkemm tidher li hi demokratika, id-​duttrina taʼ sovranità nazzjonali ma hi demokratika xejn għax tistaʼ tiġi wżata biex tiġġustifika kwalunkwe tip taʼ gvern, b’mod partikolari l-​awtokrazija.” (Korsiv tiegħu.)

Sforzi Umani Falliment

L-​aċċettar taʼ l-​Istat-Nazzjon bħala sors leġittimu taʼ awtorità wassal għan-​nazzjonaliżmu. The New Encyclopædia Britannica tistqarr: “In-​nazzjonaliżmu spiss jiġi mifhum li hu antik ħafna; kultant jiġi meqjus b’mod żbaljat bħala fattur permanenti fl-​imġieba politika. Attwalment, ir-​rivoluzzjonijiet Amerikani u Franċiżi jistgħu jiġu meqjusin bħala l-​ewwel manifestazzjonijiet potenti tiegħu.” Minn żmien dawk ir-​rivoluzzjonijiet, in-​nazzjonaliżmu nfirex fuq il-​Kontinent Amerikan, l-​Ewropa, l-​Afrika, u l-​Asja. Gwerer ħorox ġew leġittimizzati f’isem in-​nazzjonaliżmu.

L-istoriku Britanniku Arnold Toynbee kiteb: “L-​ispirtu tan-​Nazzjonalità huwa ferment qares taʼ l-​inbid ġdid tad-​Demokrazija fil-​fliexken qodma tat-​Tribuiżmu. . . . Dan il-​kompromess stramb bejn id-​Demokrazija u t-​Tribuiżmu kien ħafna iktar potenti fil-​politika prattika tad-​Dinja tal-​Punent moderna tagħna milli d-​Demokrazija nfisha.” In-​Nazzjonaliżmu ma pproduċiex dinja taʼ paċi. Toynbee qal: “Il-​Gwerer tar-​Reliġjon kienu segwiti, wara pawsa mill-​iqsar, mill-​Gwerer tan-​Nazzjonalità; u fid-​Dinja tal-​Punent moderna tagħna l-​ispirtu tal-​fanatiżmu reliġjuż u l-​ispirtu tal-​fanatiżmu nazzjonali huma bla dubju l-​istess passjoni malinna.”

Permezz tal-​ħrejjef taʼ “stat sagru taʼ sultan,” “dritt divin tar-​rejiet,” “sovranità popolari,” u “sovranità nazzjonali,” ħakkiema ttantaw jilleġittimizzaw l-​awtorità tagħhom fuq bnedmin sħabhom. Wara li jikkunsidra r-​rekord tal-​ħakkiema umani, madankollu, Kristjan ma jistax ħlief jaqsam il-​ħsieb espress minn Salamun: “Bniedem iddomina lil bniedem bi ħsara għalih.”—Ekkleżjasti 8:9.

Minflok iqimu l-​Istat politiku, il-​Kristjani jqimu lil Alla u jirrikonoxxu fih is-​sors leġittimu taʼ kull awtorità. Huma jaqblu mas-​salmista David li qal: “Tiegħek, Jaħweh, hu l-​kobor, il-​qawwa, l-​isplendur, tul tal-​jiem u glorja, kulma hemm fis-​sema u fl-​art hu tiegħek. Tiegħek hi s-​sovranità, Jaħweh; int eżaltat, suprem fuq kulħadd.” (1 Kronaki 29:​11, The New Jerusalem Bible) Madankollu, b’sottomissjoni lejn Alla, huma juru rispett xieraq lejn l-​awtorità kemm fl-​oqsma sekulari kif ukoll spiritwali. Sewwa sew kif u għala jistgħu jagħmlu dan bil-​ferħ se jiġi eżaminat fiż-​żewġ artikli li ġejjin. (w94 7/1)

[Noti taʼ taħt]

[Stampa f’paġna 21]

Il-​Knisja Kattolika sostniet li kellha l-​awtorità li tinkuruna imperaturi u rejiet

[Sors]

Il-​Konsagrazzjoni taʼ Karlumanju: Bibliothèque Nationale, f’Pariġi