Il-​liġi t’Alla għall-​Iżraelin kienet ġusta u raġunevoli?

XI ŻMIEN ilu, il-​qrati f’pajjiż tal-​Punent aċċettaw evidenza dubjuża kontra żewġt irġiel akkużati fuq qtil u kkundannawhom għall-​mewt. Meta ż-​żejt telaʼ f’wiċċ l-​ilma, l-​avukati ħadmu iebes u kisbu l-​libertà taʼ wieħed minnhom. Imma għall-​akkużat l-​ieħor ma setgħu jagħmlu xejn għax laħaq ġie maqtul.

Ladarba l-​ġustizzja tistaʼ tiġi mgħawġa f’kull sistema legali, il-​Bibbja tħeġġeġ: “Il-​ġustizzja—il-​ġustizzja għandek tfittex.” (Dewteronomju 16:20) Meta l-​imħallfin jaraw li jkun hemm ġustizzja, iċ-​ċittadini jibbenefikaw. Il-​Liġi t’Alla tat lil Iżrael tal-​qedem sistema legali bbażata fuq l-​imparzjalità u r-​raġunevolezza. Ejja nagħtu titwila lejn il-​Liġi biex naraw jekk it-​triqat t’Alla humiex kollha ġusti.—Dewteronomju 32:4.

IMĦALLFIN “GĦORRIEF U GĦAQLIN U BL-​ESPERJENZA”

In-​nies jibbenefikaw meta l-​imħallfin ikunu kapaċi, raġunevoli, u mhux korrotti. Il-​Liġi t’Alla għal Iżrael enfasizzat il-​valur kbir tal-​imħallfin taʼ dak il-​kalibru. Kmieni fil-​vjaġġ ġo art xagħrija, Mosè ntqallu biex ifittex “irġiel kapaċi, li jibżgħu minn Alla, irġiel taʼ min jafdahom, jobogħdu l-​qligħ inġust,” biex jaqdu bħala mħallfin. (Eżodu 18:21, 22) Erbgħin sena wara, reġaʼ enfasizza l-​bżonn għal “irġiel għorrief u għaqlin u bl-​esperjenza” biex jiġġudikaw lin-​nies.—Dewteronomju 1:13-​17.

Sekli wara, is-​Sultan Ġeħosafata taʼ Ġuda kkmanda lill-​imħallfin: “Araw x’qed tagħmlu, għaliex m’intomx tiġġudikaw għall-​bniedem imma għal Ġeħova; u hu jkun magħkom meta tiġġudikaw. U issa ħa jkun fuqkom il-​biżaʼ minn Ġeħova. Oqogħdu attenti u aġixxu, għax maʼ Ġeħova Alla tagħna m’hemmx inġustizzja jew parzjalità u lanqas jaċċetta tixħim.” (2 Kronaki 19:6, 7) B’hekk, is-​sultan fakkar lill-​imħallfin li jekk id-​deċiżjonijiet tagħhom ikunu effettwati minn preġudizzju jew tixħim, Alla kien se jitlob kont minnhom għal kull deni li setgħu kkaġunaw.

Meta l-​imħallfin t’Iżrael kienu jgħixu fi qbil maʼ dawn il-​livelli għoljin, il-​ġens kien iħossu protett u fis-​sigurtà. Imma l-​Liġi t’Alla tipprovdi wkoll għadd taʼ prinċipji li jgħinu lill-​imħallfin jieħdu deċiżjonijiet ġusti, anki fl-​iktar każijiet diffiċli. X’inhuma xi prinċipji minn dawn?

PRINĊIPJI LI KIENU T’GĦAJNUNA BIEX TITTIEĦED DEĊIŻJONI ĠUSTA

Għalkemm l-​imħallfin magħżula kellhom ikunu rġiel għorrief u kapaċi, ma tħallewx jagħmlu ġudizzji billi jistrieħu fuq l-​abbiltajiet tagħhom jew fuq kemm jafu. Alla Ġeħova tahom prinċipji jew gwida biex ikunu jistgħu jieħdu deċiżjonijiet tajbin. Issa se nitkellmu dwar xi direzzjonijiet li ngħataw lill-​imħallfin Iżraelin.

Stħarreġ bir-​reqqa l-​kwistjoni. Permezz taʼ Mosè, Alla istruwixxa l-​imħallfin Iżraelin: “Meta jkollkom smigħ taʼ xi każ bejn ħutkom, iġġudikaw bil-​ġustizzja.” (Dewteronomju 1:16) L-​imħallfin jistgħu jagħmlu verdett ġust biss jekk ikunu jafu l-​fatti kollha tal-​każ. Għal din ir-​raġuni, lil dawk li jieħdu ħsieb il-​kwistjonijiet ġudizzjarji Alla tahom dawn l-​istruzzjonijiet: “Trid tfittex u tistħarreġ u tistaqsi bir-​reqqa.” L-​imħallfin fil-​qorti kellhom jagħmlu ċert li qabel ma jmexxu l-​każ, l-​akkuża kellha tiġi “stabbilita li hi l-​verità.”—Dewteronomju 13:14; 17:4.

Agħti widen lix-​xhieda. L-​istqarrijiet tax-​xhieda kienu importanti ħafna għall-​investigazzjonijiet. Il-​Liġi t’Alla b’mod ċar kienet tgħid: “Ebda xhud wieħed m’għandu jqum kontra raġel dwar xi żball jew xi dnub, fi kwalunkwe dnub li għandu mnejn jagħmel. Il-​kwistjoni għandha tiġi stabbilita minn fomm żewġ xhieda jew tlieta.” (Dewteronomju 19:15) Lix-​xhieda, il-​Liġi t’Alla kkmandathom: “Ixxerridx aħbar li mhix vera. Tikkooperax maʼ xi ħadd mill-​agħar billi ssir xhud li jfassal il-​vjolenza.”—Eżodu 23:1.

Itlob l-​onestà mix-​xhieda. Il-​konsegwenza taʼ li wieħed jigdeb fil-​qorti kienet taʼ tfakkira soda għal dawk kollha involuti: “L-​imħallfin iridu jfittxu bir-​reqqa, u jekk ix-​xhud ikun xhud falz u jkun ġab akkuża falza kontra ħuh, agħmlulu sewwasew bħalma kellu f’moħħu li jagħmel lil ħuh, u int trid teqred il-​ħażen minn ġo nofsok.” (Dewteronomju 19:18, 19) Allura, f’każ li raġel jinqabad li qed jigdeb biex jakkwista wirt taʼ ħaddieħor, mhux talli ma kienx jakkwistah, imma talli kien jitlef l-​istess ammont taʼ wirt minn tiegħu stess. Kieku gideb biex wieħed li jaf li kien innoċenti jingħata l-​mewt, kien ikollu jmut hu stess. Din il-​gwida kienet raġuni valida biex tingħad il-​verità.

Iġġudika bla parzjalità. L-​imħallfin kellhom jiddiskutu bejniethom biex jaslu għal deċiżjoni ladarba jkollhom l-​evidenza kollha disponibbli. F’dan il-​punt, dettall li jispikka mil-​Liġi t’Alla sar importanti b’mod speċjali: “Tittrattax lill-​batut bil-​parzjalità, u tippreferix lil xi ħadd għax hu kbir. Għandek tiġġudika lil sieħbek bil-​ġustizzja.” (Levitiku 19:15) F’kull każ, l-​imħallfin kellhom jieħdu deċiżjoni fuq il-​kwistjoni skont kif ikun mistħoqq, u mhux skont kif dak li jkun ikun jidher minn barra jew il-​pożizzjoni soċjali tiegħu.

Dawn il-​prinċipji, li tniżżlu sekli ilu b’mod ċar fil-​Liġi t’Alla għall-​Iżraelin, għadhom jistgħu jkunu t’għajnuna fil-​qrati tal-​lum. Meta l-​prinċipji jiġu segwiti, jiġu evitati ġudizzji ħżiena u ma jkunx hemm bżonn li jerġaʼ jinfetaħ il-​każ minħabba inġustizzja.

IN-​NIES LI BBENEFIKAW MINN ĠUSTIZZJA VERA

Mosè saqsa din il-​mistoqsija lill-​Iżraelin: “Liema ġens kbir hemm li għandu regolamenti u deċiżjonijiet ġudizzjarji ġusti bħal din il-​liġi kollha li qed inpoġġi quddiemkom illum?” (Dewteronomju 4:8) Fil-​fatt, l-​ebda ġens ieħor ma bbenefika b’dan il-​mod. Taħt il-​ħakma tas-​Sultan Salamun, li fiż-​żgħożija tiegħu fittex li jwettaq il-​liġijiet taʼ Ġeħova, in-​nies ‘għammru fis-​sigurtà,’ gawdew paċi u prosperità, “u kienu jieklu u jixorbu u jifirħu.”—1 Slaten 4:20, 25.

B’dispjaċir, l-​Iżraelin maż-​żmien ċaħdu l-​liġijiet t’Alla. Permezz tal-​profeta Ġeremija, Alla ddikjara: “Ara! Huma ċaħdu kelmet Ġeħova, u issa x’għerf għandhom?” (Ġeremija 8:9) Ġara li Ġerusalemm saret “il-​belt ħatja tad-​demm” mimlija “bl-​affarijiet mistkerrhin.” Fl-​aħħar inqerdet u kienet diżabitata għal 70 sena.—Eżekjel 22:2; Ġeremija 25:11.

Il-​profeta Isaija għex matul żminijiet diffiċli tal-​istorja taʼ Iżrael. Meta qagħad jixtarr l-​affarijiet, hu kien imqanqal biex jiddikjara l-​verità profonda dwar Alla Ġeħova u l-​Liġi Tiegħu: “Meta tiġġudika l-​art, l-​abitanti taʼ l-​art produttiva jitgħallmu s-​sewwa.”—Isaija 26:9.

B’ferħ, Isaija kien ispirat jipprofetizza dwar it-​tmexxija tas-​Sultan Messjaniku, Ġesù Kristu, billi qal: “Mhux se jiġġudika biss fuq dak li jara b’għajnejh, lanqas ma jwiddeb sempliċement skond dak li jismaʼ b’widnejh. U bis-​sewwa jiġġudika lill-​batuti, u b’mod rett jagħti twiddib għan-​nom tal-​ġwejdin taʼ l-​art.” (Isaija 11:3, 4) Xi prospett meraviljuż għal dawk kollha li jsiru ċittadini tas-​Sultan Ġesù Kristu taħt is-​Saltna t’Alla!—Mattew 6:10.