ħadd importanti, u dan iġagħalhom jaħsbu li hu kien Ġesù Kristu, il-​fundatur tal-​Kristjanità.

Huwa l-​Ossarju Awtentiku?

X’inhu ossarju? Dan huwa kaxxa, jew tebut, li fih jintefgħu l-​għadam taʼ xi mejjet wara li ġismu jkun ittiekel fl-​għar fejn ikun indifen. Ħafna ossarji nsterqu minn ġo l-​oqbra madwar Ġerusalemm. Il-​kaxxa bl-​iskrizzjoni taʼ Ġakbu nstabet fis-​suq taʼ l-​antikitajiet, u mhux f’xi post uffiċjali li fih ħaffru għall-​fdalijiet. Kien hemm min qal li dak li xtara l-​ossarju kien xtrah għal ftit mijiet taʼ liri fis-​snin 70. B’hekk, l-​oriġini taʼ l-​ossarju għadu misteru. Il-​Professur Bruce Chilton mill-​Kulleġġ taʼ Bard, fi New York, jgħid, “Jekk ma tistax tgħid fejn instab dan l-​ossarju u fejn kien għal kważi 2,000 sena, ma tistax tistenna li tagħmel konnessjoni bejn l-​oġġett u n-​nies li għandu mnejn ikunu msemmijin fuqu.”

Biex ipatti għan-​nuqqas taʼ sfond arkeoloġiku, André Lemaire bagħat il-​kaxxa lill-​Ministeru inkarigat mill-​Istħarriġ Ġeoloġiku f’Iżrael. Ir-​riċerkaturi hemmhekk ivverifikaw li l-​ossarju kien magħmul minn ġebel tal-​ġir taʼ l-​ewwel jew it-​tieni seklu E.K. Huma rrapportaw li “ma kien hemm ebda indikazzjoni li ntużat xi għodda jew strument modern.” Xorta waħda, xi studjużi tal-​Bibbja li ġew intervistati minn The New York Times esprimew l-​opinjoni li “x-​xiehda ċirkustanzjali li turi li hemm konnessjoni maʼ Ġesù kienet x’aktarx qawwija, però din xorta waħda tibqaʼ biss ċirkustanzjali.”

Ir-rivista Time stqarret li “kważi l-​ebda persuna edukata llum ma tiddubita li Ġesù eżista.” Xorta waħda, ħafna jħossu li hemm bżonn taʼ iktar evidenza minbarra dik li nsibu fil-​Bibbja dwar l-​eżistenza taʼ Ġesù. Għandha l-​arkeoloġija tkun il-​bażi għat-​twemmin f’Ġesù? X’evidenza għandna dwar “l-​iktar persunaġġ importanti u uniku li qatt għex fuq l-​art”?

Ġesù Kristu​—Evidenza li Hu Għex Fuq L-​Art

INT temmen li kien jeżisti raġel li kien jismu Albert Einstein? Forsi mill-​ewwel tgħid iva, imma għala? Il-​maġġuranza tan-​nies ma ltaqgħux miegħu personalment. Madankollu, rapporti taʼ min joqgħod fuqhom taʼ dak li huwa wettaq jagħtu prova li hu tassew eżista. L-​influwenza taʼ l-​eżistenza tiegħu tistaʼ tidher fl-​applikazzjonijiet xjentifiċi bbażati fuq dak li hu skopra. Per eżempju, ħafna jibbenefikaw mill-​elettriku ġenerat mill-​enerġija nukleari, u din l-​enerġija hija marbuta ħafna maʼ l-​applikazzjoni taʼ l-​ekwazzjoni famuża taʼ Einstein, E=mc² (l-enerġija=il-massa multiplikata bil-​veloċità kwadrata tad-​dawl).

L-istess raġunar japplika għal Ġesù Kristu, li kulħadd jammetti li hu l-​iktar bniedem influwenti fl-​istorja. Dak li nkiteb dwaru u l-​evidenza viżibbli taʼ l-​effett li kellu juru bla ebda dubju li hu verament eżista. Għalkemm din is-​sejba arkeoloġika reċenti dwar l-​iskrizzjoni taʼ Ġakbu li ssemmiet fl-​artiklu taʼ qabel hija ferm interessanti, il-​fatt li Ġesù verament għex fuq l-​art ma jiddependix minnha jew minn kwalunkwe sejba oħra. Il-​fatt hu li aħna nistgħu nsibu evidenza taʼ l-​eżistenza taʼ Ġesù f’dak li kitbu xi kittieba taʼ l-​istorja sekulari dwaru u dwar is-​segwaċi tiegħu.

Xiehda tal-​Kittieba taʼ l-​Istorja

Per eżempju, ikkunsidra x-​xiehda taʼ Ġużeppi Flavju, kittieb taʼ l-​istorja taʼ l-​ewwel seklu, li kien Fariżew. Hu rrefera għal Ġesù Kristu fil-​ktieb Jewish Antiquities. Għalkemm xi wħud jiddubitaw l-​awtentiċità taʼ l-​ewwel referenza li fiha Ġużeppi Flavju jsemmi lil Ġesù bħala l-​Messija, il-​Professur Louis H. Feldman taʼ l-​Università taʼ Yeshiva jgħid li ftit huma dawk li jiddubitaw l-​awtentiċità tat-​tieni referenza. Hemmhekk, Ġużeppi Flavju qal: “[Ananija l-​qassis il-​kbir] ġabar l-​imħallfin tas-​Sinedriju u ġab quddiemhom raġel jismu Ġakbu, ħu Ġesù li kienu jsejħulu l-​Kristu.” (Jewish Antiquities, XX, 200) Iva, Fariżew, membru tas-​setta li ħafna mis-​segwaċi tagħha kienu magħrufin bħala l-​għedewwa taʼ Ġesù, għaraf l-​eżistenza taʼ “Ġakbu, ħu Ġesù.”

L-influwenza taʼ l-​eżistenza taʼ Ġesù nħasset fl-​attivitajiet tas-​segwaċi tiegħu. Meta l-​appostlu Pawlu ġie mitfugħ il-​ħabs f’Ruma madwar is-​sena 59 E.K., l-​irġiel ewlenin tal-​Lhud qalulu: “Għax dwar din is-​setta sirna nafu li kullimkien qegħdin jeħduha kontra tagħha.” (Atti 28:​17-22) Huma sejħu lid-​dixxipli taʼ Ġesù “din is-​setta.” Kieku n-​nies kienu jiħduha kontrihom kullimkien, żgur li xi kittieba taʼ l-​istorja sekulari kienu jiktbu dwarha, mhux hekk?

Taċitu, li twieled madwar is-​sena 55 E.K. u li huwa kunsidrat bħala wieħed mill-​aqwa kittieba taʼ l-​istorja fid-​dinja, semma lill-​Kristjani fl-​Annali tiegħu. Fir-​rakkont li fih Neruni waħħal fihom għan-​nirien kbar f’Ruma fis-​sena 64 E.K., hu kiteb: “Neruni tefaʼ l-​ħtija fuqhom u kkaġuna l-​iktar torturi ħorox fuq klassi taʼ nies mibgħuda minħabba l-​istmerrija tagħhom, imsejħin Kristjani mill-​popolin. Kristus, li minnu oriġina l-​isem [Kristjani], sofra l-​agħar kastig matul ir-​renju taʼ Tiberju taħt idejn wieħed mill-​prokuraturi tagħna, Ponzju Pilatu.” Id-​dettalji taʼ dan ir-​rakkont jaqblu maʼ l-​informazzjoni rigward Ġesù tal-​Bibbja.

Kittieb ieħor li kkummenta dwar is-​segwaċi taʼ Ġesù kien Plinju ż-​Żgħir, il-​gvernatur tal-​Bitinja. Madwar is-​sena 111 E.K., Plinju kiteb lill-​Imperatur Trajanu, u staqsih kif għandu jittratta lill-​Kristjani. Plinju kiteb li dawk li ġew akkużati b’mod falz li kienu Kristjani kienu jirrepetu talba lil allat u jqimu l-​istatwa taʼ Trajanu, biex juru li ma kinux Kristjani. Plinju kompla: “Jingħad li huwa impossibbli li ġġiegħel lil dawk li huma tassew Kristjani biex jobdu dawn il-​kmandi.” Dan jagħti xiehda tar-​realtà taʼ l-​eżistenza taʼ Kristu, li s-​segwaċi tiegħu kienu lesti jagħtu ħajjithom għat-​twemmin li kellhom fih.

Wara li ġabret fil-​qosor ir-​referenzi li għamlu l-​kittieba taʼ l-​istorja taʼ l-​ewwel żewġ sekli għal Ġesù Kristu u s-​segwaċi tiegħu, The Encyclopædia Britannica (l-edizzjoni taʼ l-​2002) tikkonkludi: “Dawn ir-​rakkonti indipendenti juru li fl-​antik anki dawk li kienu kontra l-​Kristjanità qatt ma ddubitaw l-​awtentiċità storika taʼ Ġesù. Dan l-​argument inqalaʼ għall-​ewwel darba u fuq bażi xejn soda fl-​aħħar tas-​seklu 18, matul is-​seklu 19, u fil-​bidu tas-​seklu 20.”

Xiehda tas-​Segwaċi taʼ Ġesù

L-​Encyclopedia Americana tgħid: “It-​Testment il-​Ġdid jipprovdi kważi l-​evidenza kollha għar-​rikostruzzjoni storika tal-​ħajja u d-​destin taʼ Ġesù kif ukoll għall-​interpretazzjonijiet Kristjani l-​iktar bikrin tas-​sinifikat tiegħu.” Ix-​xettiċi forsi ma jaċċettawx il-​Bibbja bħala evidenza taʼ l-​eżistenza taʼ Ġesù. Madankollu, hemm żewġ tipi taʼ raġunar ibbażati fuq rakkonti skritturali li jgħinuna partikolarment biex nistabbilixxu l-​fatt li Ġesù verament għex fuq l-​art.

Bħalma diġà rajna, it-​teoriji kbar taʼ Einstein jagħtu prova taʼ l-​eżistenza tiegħu. Bl-​istess mod, it-​tagħlim taʼ Ġesù jagħti prova li hu verament eżista. Bħala eżempju, ejja nieħdu l-​Priedka taʼ fuq il-​Muntanja, taħdita magħrufa sew li kien taha Ġesù. (Mattew, kapitli 5-7) L-​appostlu Mattew kiteb dwar l-​impatt taʼ dik il-​priedka: “In-​nies baqgħu mistagħġba bit-​tagħlim tiegħu, għax hu kien jgħallimhom bħal wieħed li għandu s-​setgħa.” (Mattew 7:​28, 29) Rigward l-​effett li din il-​priedka kellha fuq in-​nies matul is-​sekli, il-​Professur Hans Dieter Betz jinnota: “Il-​Priedka fuq il-​Muntanja ġeneralment tinfluwenza bil-​wisq iktar nies minbarra dawk fil-​Ġudaiżmu u l-​Kristjanità, jew saħansitra dawk fil-​kultura tal-​Punent.” Hu żied li din il-​priedka għandha ‘effett partikulari fuq kulħadd kullimkien.’

Ikkunsidra l-​kliem kollu għerf, konċiż, u prattiku li nsibu fil-​priedka taʼ fuq il-​Muntanja: “Jekk xi ħadd jagħtik daqqa taʼ ħarta fuq ħaddek tal-​lemin, dawwarlu l-​ieħor ukoll.” “Qisu li l-​għemil tajjeb tagħkom ma tagħmluhx għal wiċċ in-​nies.” “Toqogħdux tħabblu raskom għall-​għada, għax il-​jum taʼ għada jħabbel rasu hu għalih innifsu.” “Tixħtux il-​ġawhar tagħkom quddiem il-​ħnieżer.” “Itolbu, u jingħatalkom.” “Dak kollu li tridu li l-​bnedmin jagħmlu lilkom, agħmluh ukoll intom lilhom.” “Għaddu mill-​bieb id-​dejjaq.” “Mill-​frott tagħhom tagħrfuhom.” “Kull siġra tajba frott tajjeb tagħmel.”—Mattew 5:39; 6:​1, 34; 7:​6, 7, 12, 13, 16, 17.

Bla dubju, int smajt xi ftit minn dawn lespressjonijiet jew it-​tifsir tagħhom. Forsi saru qwiel fil-​lingwa tiegħek. Dawn kollha huma meħudin mill-​Priedka taʼ fuq il-​Muntanja. L-​influwenza li din il-​priedka għandha fuq ħafna nies u kulturi tagħti xiehda effettiva taʼ l-​eżistenza taʼ “l-​għalliem prim.”

Ejja nimmaġinaw li xi ħadd ivvinta persunaġġ jismu Ġesù Kristu. U ejja ngħidu li dan il-​persunaġġ kien bravu biżżejjed li jivvinta t-​tagħlim li l-​Bibbja tgħid li hu taʼ Ġesù. Ma taħsibx li dan il-​persunaġġ kien jagħmel lil Ġesù u t-​tagħlim tiegħu aċċettabbli kemm jistaʼ jkun għan-​nies in ġenerali? Madankollu, l-​appostlu Pawlu osserva: “Għax il-​Lhud jitolbu s-​sinjali, u l-​Griegi jfittxu l-​għerf, imma aħna nxandru ’l Kristu [“imsammar maʼ zokk,” NW], skandlu għal-​Lhud u bluha għall-​Griegi.” (1 Korintin 1:​22, 23) Il-​messaġġ taʼ Kristu msammar maʼ zokk la kien idoqq għal widnejn il-​Lhud u lanqas għall-​ġnus. Madankollu, dan kien il-​Kristu li l-​Kristjani taʼ l-​ewwel seklu pproklamaw. Ġesù għala jiġi deskritt bħala li hu msammar maʼ zokk? L-​uniku tifsira sodisfaċenti hi li l-​kittieba taʼ l-​Iskrittura Griega Kristjana kitbu l-​verità dwar il-​ħajja taʼ Ġesù u mewtu.

Linja oħra taʼ raġunar li tappoġġa l-​fatt li Ġesù vera għex tinsab fl-​ippridkar bla waqfien dwar it-​tagħlim tiegħu mis-​segwaċi tiegħu. Wara biss xi 30 sena mindu Ġesù beda l-​ministeru tiegħu, Pawlu setaʼ jgħid li l-​aħbar tajba ‘tħabbret lill-​ħlejjaq kollha taħt is-​smewwiet.’ (Kolossin 1:23) Iva, it-​tagħlim taʼ Ġesù nfirex madwar id-​dinja kollha tal-​qedem minkejja l-​oppożizzjoni. Pawlu, li anki hu ġie persegwitat bħala Kristjan, kiteb: “Jekk Kristu ma qamx mill-​imwiet, fiergħa hi l-​predikazzjoni tagħna, u fiergħa wkoll il-​fidi tagħkom.” (1 Korintin 15:​12-17) Jekk l-​ippridkar dwar Kristu li ma kienx ġie rxoxtat kien fieragħ, kemm iktar kien ikun fieragħ l-​ippridkar dwar xi Kristu li qatt m’eżista. Bħalma naqraw fir-​rapport taʼ Plinju ż-​Żgħir, il-​Kristjani taʼ l-​ewwel seklu kienu lesti li jmutu għat-​twemmin tagħhom f’Ġesù Kristu. Irriskjaw ħajjithom għal Kristu għax hu kien reali; hu kien għex fuq l-​art u kien eżista preċiżament bħalma hemm miktub fir-​rakkonti taʼ l-​Evanġelju.

Int Rajt il-​Provi

It-​twemmin fl-​irxoxt taʼ Ġesù Kristu kien essenzjali għall-​Kristjani biex jippridkaw. Fl-​immaġinazzjoni tiegħek, int ukoll tistaʼ timmaġina lil Ġesù rxoxtat billi tara l-​impatt li qed ikollu llum.

Ftit qabel ma Ġesù ngħata l-​mewt, hu ta profezija grandjuża dwar il-​preżenza futura tiegħu. Indika wkoll li kellu jiġi rxoxtat u kellu joqgħod fil-​leminija t’Alla jistenna ż-​żmien meta kien se jittratta maʼ l-​għedewwa tiegħu. (Salm 110:1; Ġwann 6:62; Atti 2:​34, 35; Rumani 8:34) Imbagħad, hu kien se jieħu azzjoni u jkeċċi lil Satana u d-​demonji tiegħu mis-​smewwiet.—Apokalissi 12:​7-9.

Meta kellu jiġri dan kollu? Ġesù ta lid-​dixxipli tiegħu “s-​sinjal tal-​miġja tiegħu u taʼ tmiem id-​dinja.” Is-​sinjal biex nidentifikaw il-​preżenza inviżibbli tiegħu inkluda gwerer kbar, nuqqas taʼ ikel, terremoti, il-​preżenza taʼ profeti foloz, żjieda fil-​ħażen, u pestilenzi kiefra. Ġrajjiet diżastrużi bħal dawn kellna nistennewhom, għax it-​tkeċċija mis-​smewwiet taʼ Satana x-​Xitan kienet tfisser li se jkun ‘ħażin għall-​art.’ Ix-​Xitan niżel fil-​viċinanzi taʼ l-​art “b’korla kbira fuqu, għax jaf li żmien ftit baqagħlu.” Is-​sinjal jinkludi wkoll l-​ippridkar taʼ l-​aħbar tajba tas-​Saltna “fid-​dinja kollha, biex il-​ġnus kollha jkollhom xhieda.”—Mattew 24:​3-14; Apokalissi 12:12; Luqa 21:​7-19.

Bħall-biċċiet taʼ jigsaw puzzle li jidħlu f’posthom, hekk seħħew l-​affarijiet li pprofetizza Ġesù. Mindu faqqgħet l-​Ewwel Gwerra Dinjija fl-​1914, rajna l-​evidenza komposta tal-​preżenza inviżibbli taʼ Ġesù Kristu. Hu qed isaltan bħala s-​Sultan tas-​Saltna t’Alla u qed ikollu influwenza kbira ħafna. Il-​fatt li għandek din ir-​rivista f’idek huwa evidenza li l-​ippridkar tas-​Saltna qed jitwettaq illum.

Biex tifhem iktar l-​effett taʼ l-​eżistenza taʼ Ġesù, għandek bżonn tistudja l-​Bibbja. Għala ma tistaqsix lix-​Xhieda taʼ Jehovah dwar id-​dettalji tal-​preżenza taʼ Ġesù?

[Stampi f’paġna 5]

Ġużeppi Flavju, Taċitu, u Plinju ż-​Żgħir irreferew għal Ġesù Kristu u s-​segwaċi tiegħu

[Sors]

All three images: © Bettmann/CORBIS

[Stampa f’paġna 7]

Il-​Kristjani tal-​bidu kienu konvinti li Ġesù kien reali