Referenzi għall-Fuljett għall-Istudju tal-Laqgħa tal-Ħajja u l-Ministeru Tagħna

4-10 taʼ Ġunju

TEŻORI MILL-​KELMA T’ALLA | MARKU 15-16

“Ġesù wettaq il-​profeziji”

nwtsty noti taʼ studju dwar Mk 15:24, 29

qassmu ħwejġu: Ir-​rakkont fi Ġw 19:23, 24 jagħti iktar dettalji li ma jissemmewx f’​Mattew, Marku, u Luqa: Milli jidher, is-​suldati Rumani tellgħu bix-​xorti kemm il-​ħwejjeġ taʼ fuq u kemm taʼ taħt; is-​suldati qasmu l-​ħwejjeġ taʼ fuq “f’erbaʼ partijiet, parti għal kull suldat”; huma ma ridux jaqsmu l-​libsa taʼ taħt, allura tellgħuha bix-​xorti; u li l-​ħwejjeġ tal-​Messija ttellgħu bix-​xorti wettaq Sa 22:18. Milli jidher, kienet drawwa li dawk li kienu jagħmlu l-​esekuzzjoni jżommu l-​ħwejjeġ tal-​vittma. Il-​fatt li lill-​kriminali qabel joqtluhom kienu jneħħulhom il-​ħwejjeġ u jiħdulhom l-​affarijiet li jkollhom fuqhom kien jagħmel it-​tortura iktar umiljanti.

ixenglu rashom: Ġeneralment, maʼ dan il-​ġest kien ikun hemm ukoll twaqqigħ għaċ-​ċajt, diżrispett, jew tgħajjir. Mingħajr ma jaf, min għadda minn hemm wettaq il-​profezija li nsibu f’​Sa 22:7.

nwtsty nota taʼ studju dwar Mk 15:43

Ġużeppi: Li l-​kittieba tal-​Evanġelji kienu differenti jidher mid-​diversi dettalji li taw dwar Ġużeppi. Il-​kollettur tat-​taxxi Mattew innota li Ġużeppi kien “raġel għani”; Marku, li l-​kitba tiegħu primarjament kienet għar-​Rumani, jgħid li kien “membru rispettabbli tal-​Kunsill” li kien qed jistenna s-​Saltna t’Alla; Luqa, li kien tabib li jħoss għal oħrajn, jgħid li kien “raġel tajjeb u ġust” li ma vvotax favur l-​azzjoni tal-​Kunsill kontra Ġesù; Ġwanni biss jgħid li Ġużeppi kien ‘dixxiplu taʼ Ġesù bil-​moħbi għax kien jibżaʼ mil-​Lhud.’—Mt 27:57-60; Mk 15:43-46; Lq 23:50-53; Ġw 19:38-42.

Ħaffer għal ġawhar spiritwali

nwtsty nota taʼ studju dwar Mk 15:25

it-​tielet siegħa: Jiġifieri madwar id-​9 a.m. Xi wħud jgħidu li hemm differenza bejn dan ir-​rakkont u dak li hemm fi Ġw 19:14-​16, li jgħid li kien “madwar is-​sitt siegħa” meta Pilatu ta lil Ġesù biex jiġi maqtul. Għalkemm l-​Iskrittura ma tispjegax għalkollox id-​differenza, hawnhekk se ssib xi fatti li għandek tikkunsidrahom: Normalment, ir-​rakkonti tal-​Evanġelji jaqblu bejniethom dwar fi x’ħin seħħew il-​ġrajjiet tal-​aħħar jum taʼ Ġesù fuq l-​art. L-​erbaʼ rakkonti jindikaw li l-​qassisin u x-​xjuħ iltaqgħu wara li sebaħ u li mbagħad ħadu lil Ġesù għand il-​Gvernatur Ruman Ponzju Pilatu. (Mt 27:1, 2; Mk 15:1; Lq 22:66–23:1; Ġw 18:28) Mattew, Marku, u Luqa lkoll jgħidu li Ġesù kien diġà fuq iz-​zokk meta waqgħet dalma fuq l-​art kollha “mis-​sitt siegħa . . . sad-​disaʼ siegħa.” (Mt 27:45, 46; Mk 15:33, 34; Lq 23:44) Fattur li jistaʼ jkollu impatt fuq il-​ħin li Ġesù ġie maqtul hu dan: Xi wħud kienu jikkunsidraw l-​ifflaġellar, jew is-​swat bil-​frosta, bħala parti mill-​proċess tal-​esekuzzjoni. Xi kultant l-​ifflaġellar tant kien ikun aħrax li l-​vittma kienet tmut. Fil-​każ taʼ Ġesù, kien aħrax biżżejjed li kien hemm bżonn taʼ xi ħadd ieħor biex ikompli jġorr iz-​zokk tat-​tortura wara li Ġesù kien beda jġorru waħdu. (Lq 23:26; Ġw 19:17) Jekk l-​ifflaġellar kien meqjus bħala l-​bidu tal-​proċedura tal-​esekuzzjoni, allura kien għadda ħin mhux ħażin sakemm Ġesù ġie msammar fuq iz-​zokk tat-​tortura. Bħala appoġġ taʼ dan, Mt 27:26 u Mk 15:15 isemmu l-​ifflaġellar flimkien mal-​esekuzzjoni fuq iz-​zokk. Għaldaqstant, individwi differenti setgħu jagħtu ħinijiet differenti taʼ x’ħin saret l-​esekuzzjoni. Dan jiddependi minn meta kienu jqisu li beda l-​proċess. Dan jistaʼ juri għala Pilatu baqaʼ skantat meta sar jaf li Ġesù miet ftit ħin biss wara li ġie msammar maz-​zokk tat-​tortura, forsi għax Pilatu kien iqis li l-​esekuzzjoni kienet għadha kif bdiet. (Mk 15:44) Barra minn hekk, il-​kittieba tal-​Bibbja spiss kienu jaqsmu l-​ġurnata f’erbaʼ partijiet taʼ tliet sigħat kull waħda u anki għal-​lejl kienu jagħmlu hekk. Din kienet id-​drawwa taʼ dak iż-​żmien. Il-​fatt li l-​jum kien jiġi maqsum b’dak il-​mod jispjega għala spiss kien hemm referenzi għat-​tielet, is-​sitt, u d-​disaʼ siegħa li kienu jgħodduhom minn tlugħ ix-​xemx madwar is–6:00 a.m. (Mt 20:1-​5; Ġw 4:6; At 2:15; 3:1; 10:3, 9, 30) Ukoll, in-​nies inġenerali ma kellhomx affarijiet li juru l-​ħin bl-​eżatt bħal arloġġi, allura mal-​ħin tal-​jum spiss kienu jżidu l-​kelma “madwar,” bħalma nsibu fi Ġw 19:14. (Mt 27:46; Lq 23:44; Ġw 4:6; At 10:3, 9) Bħala sommarju: Marku għandu mnejn inkluda kemm l-​ifflaġellar u kemm meta Ġesù ġie msammar maz-​zokk, filwaqt li Ġwanni rrefera biss għall-​ħin li Ġesù ġie msammar maz-​zokk. Iż-​żewġ kittieba jistaʼ jkun li użaw il-​ħin tal-​jum li kien l-​eqreb tal-​perjodu tat-​tliet sigħat, u Ġwanni uża l-​kelma “madwar” meta rrefera għall-​ħin li ta. Forsi hu minħabba dawn il-​fatturi li hemm differenza fil-​ħinijiet li jissemmew fir-​rakkonti. Fl-​aħħar mill-​aħħar, il-​fatt li Ġwanni, li kiteb ir-​rakkont tiegħu għexur taʼ snin wara, inkluda ħin li jidher li hu differenti minn dak taʼ Marku juri li Ġwanni ma qabadx u kkopja r-​rakkont taʼ Marku.

nwtsty nota taʼ studju dwar Mk 16:8

għax kienu mbeżżgħin: Skont l-​iktar manuskritti antiki tal-​aħħar parti tal-​ktieb taʼ Marku, l-​Evanġelju jispiċċa bil-​kliem li nsibu f’vers 8. Xi wħud jgħidu li ma jistax ikun li l-​konklużjoni oriġinali spiċċat daqshekk ħesrem. Però, meta nqisu l-​istil konċiż taʼ kif kien jikteb Marku, dak li jsostnu mhux bilfors li hu validu. Ukoll, l-​istudjużi tar-​rabaʼ seklu Ġirolmu u Ewsebju jindikaw li r-​rakkont oriġinali jispiċċa bil-​kliem “għax kienu mbeżżgħin.”

Hemm għadd taʼ manuskritti Griegi u traduzzjonijiet f’lingwi oħra li jżidu konklużjoni qasira jew twila wara vers 8. Il-​konklużjoni t-​twila (li tikkonsisti minn 12-​il vers ieħor) tinsab fil-​Codex Alexandrinus, il-​Codex Ephraemi Syri rescriptus, u l-​Codex Bezae Cantabrigiensis, li lkoll huma tal-​ħames seklu WK. Tidher ukoll fil-​Vulgata Latina, il-​Curetonian Syriac, u s-​Syriac Peshitta. Madankollu, din ma tidhirx fiż-​żewġ manuskritti Griegi li nkitbu qabel, il-​Codex Sinaiticus u l-​Codex Vaticanus tar-​rabaʼ seklu, u lanqas fil-​Codex Sinaiticus Syriacus tar-​rabaʼ jew il-​ħames seklu jew fl-​ewwel manuskritt taʼ Marku bis-​Sahidic Coptic tal-​ħames seklu. B’mod simili, l-​iktar manuskritti antiki taʼ Marku bl-​Armen u bil-​Ġorġjan jispiċċaw bil-​vers 8.

Ċerti manuskritti Griegi u traduzzjonijiet f’lingwi oħra li nkitbu iktar tard, fihom konklużjoni qasira (li tikkonsisti biss minn żewġ sentenzi). Il-​Codex Regius tat-​tmien seklu fih iż-​żewġ konklużjonijiet u jsemmi l-​ewwel il-​konklużjoni l-​qasira. Qabel kull konklużjoni hemm nota li tgħid li dawn is-​siltiet kienu aċċettati jew użati minn xi awtoritajiet jew esperti, għalkemm milli jidher ma jqisu l-​ebda waħda minnhom bħala li għandha awtorità.

KONKLUŻJONI QASIRA

Il-​konklużjoni l-​qasira wara Mk 16:8 mhijiex parti mill-​Iskrittura ispirata. Din tgħid dan li ġej:

Imma huma rrakkontaw fil-​qosor lil dawk taʼ madwar Pietru kulma ġew kmandati. Ukoll, wara dan, Ġesù nnifsu bagħat permezz tagħhom mil-​lvant sal-​punent il-​proklamazzjoni qaddisa li ma titħassarx tas-​salvazzjoni taʼ dejjem.

KONKLUŻJONI TWILA

Il-​konklużjoni t-​twila wara Mk 16:8 mhijiex parti mill-​Iskrittura ispirata. Din tgħid dan li ġej:

⁹ Wara li qam mill-​imwiet kmieni fl-​ewwel jum tal-​ġimgħa deher l-​ewwel lil Marija l-​Maddalena, li minnha kien keċċa sebaʼ demonji. ¹⁰ Hi marret u rrakkontat lil dawk li kienu jkunu miegħu, għax kienu qed jitnikktu u jibku. ¹¹ Imma huma m’emmnux meta semgħu li kien reġaʼ ħa l-​ħajja u li kienet ratu. ¹² Iktar minn hekk, wara dan, deher b’sura oħra lil tnejn minnhom li kienu mexjin fi triqithom lejn il-​kampanja; ¹³ u ġew lura u qalu lill-​bqija. Iżda lanqas lil dawn m’emmnu. ¹⁴ Imma iktar tard deher lill-​ħdax waqt li kienu mal-​mejda, u ċanfarhom għan-​nuqqas taʼ fidi tagħhom u għall-​ebusija taʼ qalbhom, għax ma kinux emmnuhom lil dawk li issa kienu rawh imqajjem mill-​imwiet. ¹⁵ U qalilhom: “Morru fid-​dinja kollha u ppridkaw l-​aħbar tajba lill-​ħolqien kollu. ¹⁶ Min jemmen u jitgħammed jiġi salvat, imma min ma jemminx jiġi kundannat. ¹⁷ Ukoll, se jkun hemm dawn is-​sinjali maʼ dawk li jemmnu: F’ismi jkeċċu x-​xjaten, jitkellmu bl-​ilsna, ¹⁸ jaqbdu s-​sriep b’idejhom, u jekk jixorbu xi ħaġa li ġġib il-​mewt żgur ma tweġġagħhomx. Iqiegħdu idejhom fuq il-​morda, u dawn ifiqu.”

¹⁹ Għalhekk, mela, wara li kellimhom, il-​Mulej Ġesù ttieħed ’il fuq fis-​sema u qagħad bil-​qiegħda fuq il-​lemin t’Alla. ²⁰ Għaldaqstant huma ħarġu jippridkaw kullimkien, waqt li l-​Mulej ħadem magħhom u appoġġa l-​messaġġ permezz tas-​sinjali li kienu jsiru.

11-17 taʼ Ġunju

TEŻORI MILL-KELMA T’ALLA | LUQA 1

Ħaffer għal ġawhar spiritwali

nwtsty nota taʼ studju dwar Lq 1:69

qarn taʼ salvazzjoni: Jew “salvatur setgħan.” Fil-​Bibbja, il-​qrun t’annimal spiss jirrappreżenta saħħa, konkwista, u rebħa. (1Sa 2:1; Sa 75:4, 5, 10; 148:14; ntt.) Anki mexxejja u dinastiji, kemm tajbin u kemm ħżiena, huma rappreżentati minn qrun, u dak li jirnexxilhom jikkonkwistaw ġie mxebbah maʼ li jimbottaw bil-​qrun. (Dt 33:17; Da 7:24; 8:2-​10, 20-​24) F’dan il-​kuntest, l-​espressjoni “qarn taʼ salvazzjoni” tirreferi għall-​Messija bħala l-​wieħed li għandu l-​qawwa biex isalva, salvatur setgħan.

nwtsty noti taʼ studju dwar Lu 1:76

tmur quddiem Ġeħova minn qabel: Ġwanni l-​Battista kien se jmur “quddiem Ġeħova minn qabel” fis-​sens li kien se jħejji t-​triq għal Ġesù. Ġesù kien se jirrappreżenta lil Missieru u kien ġej f’isem Missieru.—Ġw 5:43; 8:29; ara n-​nota taʼ studju dwar Ġeħova f’dan il-​vers.

Ġeħova: Il-​kliem profetiku taʼ Żakkarija fit-​tieni parti taʼ dan il-​vers jixbah l-​espressjonijiet li nsibu f’​Is 40:3 u Mal 3:1, fejn l-​isem divin, li hu rrappreżentat minn erbaʼ konsonanti Ebrajċi (li jiġu tradotti JĦWH), jidher fit-​test Ebrajk oriġinali. Skont il-​kuntest taʼ dawn l-​espressjonijiet fl-​Iskrittura Ebrajka, l-​isem divin kien fit-​test prinċipali, għalkemm il-​manuskritti Griegi li jeżistu jużaw il-​kelma Kirjos (Mulej). Barra minn hekk, hu taʼ min jinnota li f’dan il-​vers, bħal ħafna drabi oħra fejn tidher Kirjos f’​Luqa kapitlu 1, l-​artiklu definit Grieg ma ġiex inkluż qabel il-​kelma Kirjos bħalma hu suppost skont ir-​regoli tal-​grammatika, u dan jindika li Kirjos hu isem. Ukoll, għadd taʼ traduzzjonijiet tal-​Bibbja jużaw kliem bħal Jehovah, Yahveh, Jaħweh, יהוה (JĦWH, jew it-​Tetragrammaton), MULEJ, u ADONAJ fit-​test prinċipali jew fin-​noti taʼ taħt u fin-​noti marġinali biex jindikaw li dawn jirreferu għal Alla Ġeħova. Diversi xogħlijiet taʼ referenzi jappoġġaw dan.

18-24 taʼ Ġunju

TEŻORI MILL-KELMA T’ALLA | LUQA 2-3

“Intom iż-​żgħar, qegħdin issaħħu r-​relazzjoni tagħkom maʼ Ġeħova?”

nwtsty nota taʼ studju dwar Lq 2:41

il-​ġenituri tiegħu kienu mdorrijin: Skont il-​Liġi, in-​nisa ma kellhomx għalfejn imorru għaċ-​ċelebrazzjoni tal-​Qbiż. Però, Marija kellha d-​drawwa li kull sena tmur Ġerusalemm flimkien maʼ Ġużeppi għall-​festa. (Eżo 23:17; 34:23) Kull sena, flimkien mal-​familja tagħhom li kienet qed tikber kienu jagħmlu l-​vjaġġ li b’kollox kien kważi 300 kilometru.

nwtsty noti taʼ studju dwar Lq 2:46, 47

jistaqsihom: Bħalma turi r-​reazzjoni taʼ dawk li kienu qed jisimgħu lil Ġesù, il-​mistoqsijiet tiegħu ma kinux sempliċement bħal dawk li jistaqsi tifel biex jaqtaʼ l-​kurżità. (Lq 2:47) Il-​kelma Griega tradotta “jistaqsihom” f’xi kuntesti tistaʼ tirreferi għal tip taʼ mistoqsijiet iktar fil-​fond bħal dawk li jintużaw fil-​Qrati waqt xi ġuri. (Mt 27:11; Mk 14:60, 61; 15:2, 4; At 5:27) L-​istorjografi jgħidu li xi mexxejja reliġjużi prominenti kellhom id-​drawwa li jibqgħu fit-​tempju wara l-​festi u jgħallmu f’waħda mil-​loġoġ spazjużi li kien hemm. In-​nies setgħu jpoġġu ħdejn saqajn dawn l-​irġiel biex jisimgħuhom u jistaqsuhom mistoqsijiet.

baqgħu mistagħġbin: Il-​forma tal-​verb Grieg li tintuża hawnhekk għal “tistagħġeb” jistaʼ jkun li tfisser stagħġib kontinwu jew għal darba wara l-​oħra.

nwtsty nota taʼ studju dwar Lq 2:51, 52

baqaʼ sottomess: Jew “baqaʼ jobdi.” Hawnhekk, il-​verb Grieg qiegħed f’forma kontinwa u dan jindika li wara li għaġġeb lill-​għalliema fit-​tempju bl-​għarfien li kellu tal-​Kelma t’Alla, Ġesù mar id-​dar u b’umiltà baqaʼ sottomess lejn il-​ġenituri tiegħu. Din l-​ubbidjenza kienet iktar sinifikanti minn dik taʼ kwalunkwe tifel ieħor għax hu kellu jwettaq il-​Liġi Mosajka sal-​inqas dettall.—Eżo 20:12; Ga 4:4.

Ħaffer għal ġawhar spiritwali

nwtsty noti taʼ studju dwar Lq 2:14

u paċi fuq l-​art fost il-​bnedmin taʼ rieda tajba: Xi manuskritti għandhom il-​kliem li jistaʼ jiġi tradott “u paċi fuq l-​art, rieda tajba lejn il-​bnedmin,” u dan il-​kliem insibuh ukoll f’xi traduzzjonijiet tal-​Bibbja. Imma dak li hemm miktub fit-​Traduzzjoni tad-​Dinja l-​Ġdida hu bbażat fuq manuskritti iktar antiki u li huma iktar taʼ min joqgħod fuqhom. Din it-​tħabbira tal-​anġlu ma kinitx tirreferi għal espressjoni taʼ rieda tajba t’Alla lejn il-​bnedmin kollha, tkun xi tkun l-​attitudni tagħhom u jagħmlu x’jagħmlu. Minflok, din tirreferi għal dawk li se jirċievu r-​rieda tajba tiegħu minħabba li juru fidi ġenwina fih u jsiru segwaċi taʼ Ibnu.—Ara nota taʼ studju dwar il-​bnedmin taʼ rieda tajba f’dan il-​vers.

il-​bnedmin taʼ rieda tajba: Ir-​“rieda tajba” li l-​anġlu rrefera għaliha f’din l-​istqarrija evidentement hi dik li ntweriet minn Alla, u mhux mill-​bnedmin. Il-​kelma Griega ewdokja tistaʼ tiġi tradotta wkoll “favur; jogħġob; approvat.” Kelma oħra minn dak il-​verb hi ewdokejo u din tintuża f’​Mt 3:17; Mk 1:11; u Lq 3:22 (ara noti taʼ studju dwar Mk 1:11), meta Alla kellem lil Ibnu eżatt wara li tgħammed. It-​tifsir bażiku tagħha hu, “tapprova; tieħu pjaċir ħafna; tqis f’mod favorevoli; titgħaxxaq.” Fi qbil maʼ dan l-​użu, l-​espressjoni “l-​bnedmin taʼ rieda tajba” (antropojs ewdokjas) tirreferi għan-​nies li għandhom l-​approvazzjoni t’Alla, u tistaʼ tiġi tradotta “nies li hu japprova; nies li jogħġbu lilu sew.” Allura, din l-​istqarrija anġelika ma kinitx qed tirreferi għar-​rieda tajba t’Alla lejn il-​bnedmin inġenerali imma lejn dawk li kienu se jogħġbuh billi jkollhom fidi ġenwina fih u billi jsiru segwaċi taʼ Ibnu. Għalkemm f’xi kuntesti l-​kelma Griega ewdokja tistaʼ tirreferi għar-​rieda tajba tal-​bnedmin (Flp 1:15), spiss din tintuża għar-​rieda tajba t’Alla, jew hekk għoġbu jagħmel, jew hekk għoġbu. (Mt 11:26; Lq 10:21; Ef 1:5, 9; Flp 2:13; 2Te 1:11) Fis-​Settanta f’Sa 51:18 [50:20, LXX], il-​kelma ewdokja tintuża għar-​“rieda tajba” t’Alla.

25 taʼ Ġunju–1 taʼ Lulju

TEŻORI MILL-​KELMA T’ALLA | LUQA 4-5

“Irreżisti t-​tentazzjonijiet bħalma għamel Ġesù”

nwtsty midja

L-​ogħla ħajt tat-​tempju

Għandu mnejn li Satana litteralment tellaʼ lil Ġesù “fuq l-​ogħla ħajt tat-​tempju” u qallu biex jinxteħet għal isfel, imma ma nafux il-​post speċifiku fejn setaʼ kien Ġesù. Ladarba l-​kelma “tempju” kif inhi użata hawnhekk tistaʼ tirreferi għall-​binja kollha kemm hi, Ġesù għandu mnejn kien wieqaf fil-​kantuniera tan-​naħa tax-​Xlokk (1) tal-​binja tat-​tempju. Jew jistaʼ jkun li kien wieqaf fuq kantuniera oħra tal-​binja tat-​tempju. Jekk xi ħadd kien jaqaʼ minn hemm, żgur li kien imut jekk ma kienx jintervieni Ġeħova.

Ħaffer għal ġawhar spiritwali

nwtsty nota taʼ studju dwar Lu 4:17

ir-​romblu tal-​profeta Isaija: Ir-​Romblu taʼ Isaija li nstab fil-​Baħar il-​Mejjet jikkonsisti fi 17-​il strixxa tal-​parċmina mwaħħlin maʼ xulxin. Ir-​romblu twil 7.3 metri u fih 54 kolonna. Ir-​romblu li ntuża fis-​sinagoga taʼ Nazaret għandu mnejn li kien twil daqsu. Peress li fl-​ewwel seklu kienu għadhom ma jeżistux in-​numri tal-​kapitli u l-​versi, Ġesù kellu jfittex is-​silta li xtaq jaqra. Imma l-​fatt li hu sab fejn kien il-​kliem profetiku juri li hu kien familjari sew mal-​Kelma t’Alla.

nwtsty nota taʼ studju dwar Lq 4:25

tliet snin u sitt xhur: Skont l-​1Sl 18:1, Elija ħabbar it-​tmiem tan-​nixfa “fit-​tielet sena.” Għaldaqstant, xi wħud jgħidu li dak li qal Ġesù jikkontradixxi r-​rakkont tal-​1 Slaten. Madankollu, ir-​rakkont tal-​Iskrittura Ebrajka ma jagħtix x’jifhem li n-​nixfa damet inqas minn tliet snin. Il-​frażi “fit-​tielet sena” milli jidher tapplika għaż-​żmien li beda meta Elija qal lil Aħab dwar in-​nixfa għall-​ewwel darba. (1Sl 17:1) Din l-​aħbar x’aktarx seħħet meta l-​istaġun tan-​nixfa kien diġà beda. Dan normalment kien idum sitt xhur imma jistaʼ jkun li din id-​darba dam iktar mis-​soltu. Barra minn hekk, in-​nixfa ma spiċċatx eżatt meta Elija reġaʼ deher quddiem Aħab, “fit-​tielet sena,” imma biss wara li kien hemm il-​prova tan-​nar fuq il-​Muntanja Karmel. (1Sl 18:18-​45) Għalhekk, il-​kliem taʼ Ġesù li nsibu hawn, kif ukoll il-​kliem simili taʼ ħu Ġesù mill-​omm li nsibu f’​Ġk 5:17, jaqbel sew mal-​kronoloġija li tidher fl-​1Sl 18:1.