TITWILA LEJN IL-PASSAT | IL-ĦTIEĠA
Ultimatum f’Isem Alla?
“Jekk ma tagħmlux dan, . . . Alla se jagħtini l-awtorità niġi fir-raħal tagħkom u niggwerra kontrikom minn kull naħa u bi kwalunkwe mezz, u jkollkom toqogħdu għall-madmad tal-Knisja u tar-re taʼ Spanja u tobduhom; u niħdilkom lin-nisa u lit-tfal tagħkom u nagħmilhom skjavi, . . . u nieħu l-proprjetà tagħkom u nagħmlilkom ħsara kemm niflaħ. . . . L-imwiet u l-ħsara li jirriżultaw ikunu ħtija tagħkom, u la tar-re taʼ Spanja u lanqas tagħna.”
DIN għandha mnejn hi l-iktar dikjarazzjoni uffiċjali stramba li qatt instemgħet. Hi parti minn proklamazzjoni magħrufa bħala l-Ħtieġa, bl-Ispanjol el Requerimiento, li matul parti mis-seklu 16, il-konkwistaturi Spanjoli kellhom jaqraw b’leħen għoli meta kienu jiżbarkaw fl-Amerika taʼ Fuq u t’Isfel biex jikkonkwistawhom.
Dawn il-konkwistaturi xi pproklamaw eżattament lin-nies tal-post, u għala?
Imġegħlin Jikkonvertu għall-Kattoliċiżmu
Ftit wara li Kolombu wasal l-Amerika fl-1492, kemm Spanja kif ukoll il-Portugall qalu li kellhom id-dritt li jaħkmu fuq dawn l-artijiet il-ġodda. Ladarba ż-żewġ pajjiżi kienu jqisu l-papa bħala r-rappreżentant taʼ Kristu fuq l-art, huma sejħu lilu biex jissetilja l-kontroversja. Bid-direzzjoni tal-papa, il-Knisja qassmet l-artijiet li kienu għadhom kif instabu bejn Spanja u l-Portugall, bil-patt li dawn iż-żewġ pajjiżi jibagħtu missjunarji biex jikkonvertu lin-nies tal-post.
Hekk kif il-konkwista kompliet għaddejja, il-monarkija Spanjola pprovat tillegalizza dak li l-konkwistaturi kisbu. L-Ispanjoli saħqu li ladarba l-papa kien qed jaġixxi f’isem Alla meta tahom l-artijiet, il-konkwistaturi kienu fil-libertà li jiddeċiedu x’jagħmlu bin-nies tal-post u l-affarijiet tagħhom u li jillimitawlhom il-libertà.
L-Ispanjoli fasslu dokument biex jinformaw lill-abitanti tal-post dwar id-deċiżjoni tal-papa. L-indiġeni kellhom jaċċettaw il-Kristjanità u jsiru sudditi tar-re taʼ Spanja. Jekk jirrifjutaw, l-Ispanjoli ħassew li kellhom id-dritt li jiġġieldu gwerra “ġusta” f’isem Alla kontra n-nies tal-post.
“Dak iż-żmien kienu jirraġunaw li l-vjolenza kienet skużabbli f’kawża ġusta. Għalhekk, Spanja kellha tivvinta kawżi ġusti.” —Francis Sullivan, professur Ġiżwita tat-teoloġija
“Inġust, mill-Agħar, u Skandaluż”
Ir-re taʼ Spanja ġiegħel li tinqara l-Ħtieġa sabiex ma tħabbtux il-kuxjenza u jiġġustifika r-rebħiet fl-artijiet il-ġodda. Il-konkwistaturi spiss qraw il-proklamazzjoni jew fuq il-ġifen tagħhom qabel m’attakkaw jew fuq l-art lil abitanti li ma kinux jifhmu bil-lingwi Ewropej. Xi drabi, id-dokument inqara lil għerejjex vojta abbandunati mill-indiġeni mwerwrin.
Il-konverżjoni li pprovaw iġegħluhom jaċċettaw wasslet għal ħafna tixrid taʼ demm. Pereżempju, fl-1550, madwar 2,000 Araucanian ġew maqtulin f’taqbida fiċ-Ċilì. Dwar dawk li ma nqatlux, il-konkwistatur Pedro de Valdivia qal lir-re: “Ordnajt li jaqtgħu l-idejn u l-imnieħer taʼ mitejn minnhom talli m’obdewx, allavolja ħafna drabi kont bgħattilhom messaġġieri u tajthom il-kmand [il-Ħtieġa] bħalma ordna l-Maestà Tiegħek.”a
Il-qari tal-Ħtieġa għandu mnejn serraħ il-kuxjenza tal-invażuri. Però, dan ftit li xejn għamel biex jippromwovi r-reliġjon tal-Ispanjoli. Patri missjunarju tas-seklu 16, Bartolomé de las Casas, li ra b’għajnejh stess l-effetti tal-Ħtieġa, kiteb: “Kemm kien inġust, mill-agħar, skandaluż, irrazzjonali, u banali dak il-kmand! Mhux se nsemmi kemm ta reputazzjoni ħażina lir-reliġjon Kristjana.” Il-kittieb Gonzalo Fernández de Oviedo qal li l-ewwel impressjoni li ħadu l-indiġeni tal-Amerika dwar l-atroċitajiet li saru kontrihom xejn ma kienet sabiħa.
Għandu jeħel Alla għal atroċitajiet bħal dawn li saru minn qawwiet politiċi u reliġjużi, li qalu li għamluhom f’ismu? Il-Bibbja tgħid: “Ma jistax ikun li l-Alla l-veru jaġixxi bil-ħażen, u li Dak li Jistaʼ Kollox jaġixxi b’mod inġust!”—Ġob 34:10.
a Skont xi sorsi, il-Ħtieġa tneħħiet għalkollox fl-1573.