Ġrajja Spiritwali Importanti!

Il-​Ħruġ tat-​Traduzzjoni tad-​Dinja l-​Ġdida taʼ l-​Iskrittura Mqaddsa bil-​Malti

FIL-​5 taʼ Settembru, 2008, seħħet ġrajja spiritwali importanti: It-​Traduzzjoni tad-​Dinja l-​Ġdida taʼ l-​Iskrittura Mqaddsa ħarġet bil-​Malti.

F’Malta, it-​Traduzzjoni tad-​Dinja l-​Ġdida issa hija disponibbli maʼ Bibbji oħrajn li ilhom jintużaw min-​nies li jibżgħu minn Alla. Imma, għala hemm bżonn taʼ traduzzjoni oħra tal-​Bibbja? Min jippubblikaha? U kif tistaʼ tkun ċert li tistaʼ tafda t-​Traduzzjoni tad-​Dinja l-​Ġdida?

Għala Hawn Ħafna Traduzzjonijiet tal-​Bibbja?

Fis-​snin reċenti ġew pubblikati ħafna u ħafna verżjonijiet ġodda tal-​Bibbja. Xi verżjonijiet ġodda għamlu l-​Kelma t’Alla disponibbli b’ċerti lingwi għall-​ewwel darba. Madankollu, Bibbji ġodda qed joħorġu b’lingwi li għalihom diġà jeżistu verżjonijiet stabbiliti. Għala? Il-​ktieb So Many Versions?, minn Sakae Kubo u Walter Specht, jispjega: “Ebda traduzzjoni tal-​Bibbja ma tistaʼ tiġi kunsidrata bħala l-​aħħar waħda. It-​traduzzjonijiet iridu jżommu l-​pass mal-​progress tat-​tagħlim tal-​Bibbja u l-​bdil fil-​lingwi.”

F’dan is-​seklu rajna tkabbir konsiderevoli fil-​fehma taʼ l-​Ebrajk, l-​Aramajk, u l-​Grieg​—il-​lingwi li bihom inkitbet il-​Bibbja oriġinalment. Ukoll, ġew skoperti manuskritti tal-​Bibbja li huma eqdem u iktar eżatti minn dawk li ntużaw minn ġenerazzjonijiet taʼ qabel taʼ tradutturi tal-​Bibbja. B’hekk, il-​Kelma t’Alla tistaʼ tiġi tradotta iktar eżatt illum minn qatt qabel!

Meta kien qed jirreferi għall-​intrapriżi kummerċjali, The Atlantic Monthly qal: “L-​ippubblikar tal-​Bibbja huwa negozju kbir—kbir b’mod li jimpressjonak.” U kultant ix-​xewqa li jiġi pubblikat ktieb li jinbiegħ ħafna donnha tingħata iktar importanza mill-​attenzjoni għall-​eżattezza. Bibbja ġdida minnhom taqbad u tneħħi siltiet li l-​pubblikaturi tagħha jħossu li “m’humiex interessanti.” Bibbja oħra tbiddel kliem jew espressjonijiet li jistgħu joffendu l-​qarrejja moderni. Per eżempju, din tipprova togħġob lill-​femministi billi lil Alla ssejjaħlu “Missier-Omm.”

Jaħbu l-​Isem Divin

Forsi waħda mill-​iktar xejriet inkwetanti tinvolvi l-​isem persunali t’Alla​—Ġeħova. (Xi studjużi jittraduċuh “Jaħweh.”) F’kopji antiki tal-​Bibbja, l-​isem divin hu rappreżentat minn erbaʼ konsonanti Ebrajċi li jistgħu jiġu tradotti letteralment bħala YHWH jew JĦWH. Dan l-​isem li jispikka jidher kważi 7,000 darba fl-​hekk imsejjaħ Testment il-​Qadim biss. (Eżodu 3:​15; Salm 83:​18) Għalhekk, jidher ċar li l-​Ħallieq tagħna ried li l-​aduraturi tiegħu kemm ikunu jafu dan l-​isem u kemm jużawh!

Madankollu, sekli ilu, biżaʼ superstizzjuż ġiegħel lil-​Lhud jieqfu milli jlissnu l-​isem divin. Iktar tard, opinjonijiet superstizzjużi bħal dawn niġġsu wkoll lill-​Kristjanità. (Qabbel Atti 20:​29, 30; 1 Timotju 4:​1.) Saret ħaġa komuni għat-​tradutturi tal-​Bibbja li minflok l-​isem divin iqiegħdu t-​titlu “Mulej.” Illum, il-​biċċa l-​kbira mill-​Bibbji jeliminaw l-​isem t’Alla għalkollox. Xi Bibbji moderni bl-​Ingliż saħansitra jħallu barra r-​referenza għall-​kelma ‘isem’ fi Ġwanni 17:​6, fejn Ġesù jgħid: “Urejt ismek.” It-​Today’s English Version tittraduċi dan il-​vers: “Għamiltek magħruf.”

Għala hemm min ma jogħġbux l-​isem t’Alla? Ikkunsidra l-​istqarrijiet li hemm fil-​ġurnal Practical Papers for the Bible Translator. (Volum 43, numru 4, 1992) Dan ġie pubblikat mis-​Soċjetajiet Magħqudin tal-​Bibbja (UBS), li jikkoordinaw ħafna mill-​isforzi li jsiru globalment għat-​traduzzjoni tal-​Bibbja. Artiklu wieħed qal: “Ladarba JĦWH żgur li huwa isem proprju, it-​traduzzjoni letterali tkun, fuq il-​bażi tal-​prinċipju, l-​iktar mod loġiku kif għandu jiġi tradott.” Imma l-​artiklu wissa: “Però, hemm xi fatti li għandhom jiġu kunsidrati.”

Kemm huma ġustifikati dawn il-​“fatti”? Skond dan il-​ġurnal, xi studjużi jirraġunaw: “Jekk nintroduċu isem bħal Jaħweh [lil dawk li m’humiex Kristjani], dan jistaʼ jagħti implikazzjoni ħażina . . . , għaliex jissuġġerixxi li ‘Jaħweh’ hu Alla barrani, jew Alla ġdid u mhux magħruf, differenti minn dak l-​Alla li diġà jafu.” Però, il-​Bibbja tgħallem b’enfasi li Alla Ġeħova hu differenti mill-​allat li jqimu dawk li m’humiex Kristjani!—Isaija 43:10-​12; 44:​8, 9.

Xi studjużi jsostnu li jkunu sempliċement qed isegwu t-​tradizzjoni meta minflok l-​isem t’Alla jqiegħdu t-​titlu “MULEJ.” Imma Ġesù kkundanna l-​fatt li wieħed isegwi tradizzjonijiet li jiddiżonoraw lil Alla. (Mattew 15:​6) Minbarra dan, l-​idea kollha li minflok isem jitpoġġa titlu m’għandhiex bażi fl-​Iskrittura. Ġesù Kristu għandu ħafna titli, bħalma huma “l-​Kelma t’Alla” u “Sultan tas-​slaten.” (Rivelazzjoni 19:​11-​16) Għandu jitpoġġa wieħed minn dawn it-​titli minflok l-​isem taʼ Ġesù?

Artiklu ieħor fil-​ġurnal li semmejna qabel jiddikjara: “Il-​forma ‘Ġeħova’ normalment għandha tiġi evitata.” Għala? “L-​istudjużi ġeneralment jemmnu li l-​pronunzja oriġinali hija rappreżentata bl-​aħjar mod bħala ‘Jaħweh.’” Minkejja dan, ismijiet Bibliċi familjari bħal Ġeremija, Isaija, u Ġesù wkoll jiġu tradotti b’modi li ftit li xejn jixbhu l-​pronunzja oriġinali tagħhom bl-​Ebrajk (Jirmeja, Jesajaħu, u Jeħosugħa). Ladarba l-​forma “Ġeħova” hija mod ġustifikat kif jiġi tradott l-​isem divin—u wieħed familjari maʼ ħafna nies—l-​oġġezzjonijiet biex ma jintużax ma jidhrux li huma ġenwini. Tabilħaqq, il-​fatt li hemm min joqgħod lura milli juża l-​isem divin jidher li hu bbażat fuq l-​emozzjoni u l-​preġudizzju, mhux fuq l-​istudji akkademiċi.

Imma din m’hijiex sempliċi kwistjoni akkademika. Per eżempju, konsulent tas-​Soċjetajiet Magħqudin tal-​Bibbja fl-​Indja kiteb dwar il-​konsegwenzi li jkun hemm meta l-​isem divin jitneħħa minn edizzjonijiet li qabel kien jidher fihom. Hu jammetti: “Il-​Ħindu m’humiex interessati fit-​titlu t’Alla; huma jridu jkunu jafu l-​isem persunali t’Alla, u jekk dawn ma jkunux jafu l-​isem ma jistgħux jikkomunikaw maʼ l-​Alla li għandu dan l-​isem.” Tassew, dan jistaʼ jingħad dwar dawk kollha li jfittxu ’l Alla. Huwa vitali li nkunu nafu l-​isem t’Alla biex nifhmuh bħala persuna—xi ħadd li nistgħu nsiru nafuh—u mhux bħala xi forza li m’għandhiex ħajja. (Eżodu 34:​6, 7) B’hekk, il-​Bibbja tiddikjara: “Kulmin isejjaħ isem Ġeħova jiġi salvat.” (Rumani 10:13) L-​aduraturi huma obbligati li jużaw ismu!

Traduzzjoni li Tonora lil Alla

Għalhekk, lura fl-​1950 meta ġiet pubblikata l-​ewwel verżjoni bl-​Ingliż tat-​Traduzzjoni tad-​Dinja l-​Ġdida taʼ l-​Iskrittura Griega Kristjana, din kienet ġrajja spiritwali importanti. Matul l-​għaxar snin taʼ wara, porzjonijiet taʼ dak li s-​soltu jissejjaħ it-​Testment il-​Qadim, jew l-​Iskrittura Ebrajka, ġew pubblikati biċċa biċċa. Fl-​1961, il-​Bibbja sħiħa bl-​Ingliż ħarġet f’volum wieħed. B’mod sinifikanti, it-​Traduzzjoni tad-​Dinja l-​Ġdida tittraduċi l-​isem divin Ġeħova kull darba fil-​kważi 7,000 darba li jidher fit-​“Testment il-​Qadim.” B’mod partikulari, jispikka l-​fatt li l-​isem divin reġaʼ tpoġġa fil-​237 darba li jidher fit-​“Testment il-​Ġdid,” jew l-​Iskrittura Griega Kristjana.

Il-fatt li dan l-​isem reġaʼ tpoġġa mhux biss jonora lil Alla imma wkoll ikabbar il-​fehma tagħna. Biex nagħtu eżempju, ħafna traduzzjonijiet jittraduċu Mattew 22:44: “Il-​Mulej qal lil Sidi.” Imma min qed ikellem lil min? It-​Traduzzjoni tad-​Dinja l-​Ġdida tittraduċi dan il-​vers, “Ġeħova qal lill-​Mulej tiegħi,” u b’hekk tikkwota b’mod korrett Salm 110:1. Għalhekk, il-​qarrejja jistgħu jagħmlu d-​distinzjoni importanti bejn Alla Ġeħova u Ibnu.

Min Jippubblikaha?

It-​Traduzzjoni tad-​Dinja l-​Ġdida hi pubblikata mill-​Watch Tower Bible and Tract Society, l-​aġenzija legali li tirrappreżenta lix-​Xhieda taʼ Ġeħova. Għal iktar minn mitt sena, ix-​Xhieda taʼ Ġeħova stampaw u qassmu Bibbji madwar id-​dinja kollha. Din il-​verżjoni partikulari ġiet preżentata lil grupp taʼ Kristjani magħrufin bħala l-​Kumitat tat-​Traduzzjoni tal-​Bibbja tad-​Dinja l-​Ġdida tax-​Xhieda taʼ Ġeħova. Il-​membri tal-​kumitat tant ma ridux jiġbdu l-​attenzjoni lejhom infushom li talbu biex jibqgħu anonimi saħansitra wara mewthom.—Qabbel l-​1 Korintin 10:31.

Iżda, dan ix-​xogħol għala ġie intitolat it-​Traduzzjoni tad-​Dinja l-​Ġdida? Dan irrifletta l-​konvinzjoni soda li l-​umanità qiegħda “fuq l-​għatba tad-​dinja l-​ġdida” mwiegħda fit-​2 Pietru 3:​13. Bħalma kiteb il-​kumitat stess, matul dan iż-​“żmien taʼ bidla mid-​dinja l-​qadima,” huwa importanti li t-​traduzzjonijiet tal-​Bibbja jippermettu li “l-​verità pura tal-​Kelma t’Alla” tiddi.​—Ara d-​Daħla għall-​edizzjoni taʼ l-​1950.

Traduzzjoni Eżatta

Minħabba dak li għadna kif semmejna, ngħatat prijorità lill-​eżattezza. It-​tradutturi taʼ l-​edizzjoni bl-​Ingliż ħadmu direttament mil-​lingwi oriġinali taʼ l-​Ebrajk, l-​Aramajk, u l-​Grieg, u użaw l-​aħjar kitbiet disponibbli.a Ukoll, qagħdu attenti iktar mis-​soltu biex jittraduċu t-​test antik letteralment kemm jistaʼ jkun​—imma b’lingwaġġ li jinftiehem faċilment mill-​qarrejja taʼ żmienna.

Mhux taʼ b’xejn li xi studjużi faħħru t-​Traduzzjoni tad-​Dinja l-​Ġdida għall-​integrità u l-​eżattezza tagħha. Il-​Professur Benjamin Kedar, studjuż Ebrew f’Israel, qal fl-​1989: “Fir-​riċerka lingwistika tiegħi b’konnessjoni mal-​Bibbja Ebrajka u t-​traduzzjonijiet, jien spiss nirreferi għall-​edizzjoni bl-​Ingliż taʼ dik li hi magħrufa bħala t-​Traduzzjoni tad-​Dinja l-​Ġdida. Meta nagħmel hekk, jien insib li s-​sentiment tiegħi jiġi konfermat ripetutament li dan ix-​xogħol jirrifletti ħidma sinċiera biex tinkiseb fehma tat-​test li hi eżatta kemm jistaʼ jkun.”

Jagħmlu Edizzjonijiet Oħrajn Disponibbli

Għaldaqstant, b’mod xieraq, ix-​Xhieda taʼ Ġeħova għamlu t-​Traduzzjoni tad-​Dinja l-​Ġdida disponibbli għal dawk li ma jitkellmux bl-​Ingliż. Bħalissa hi pubblikata, sħiħa jew partijiet minnha, b’65 lingwa. Biex din il-​biċċa xogħol tkun iktar faċli, ġie żviluppat metodu taʼ traduzzjoni tal-​Bibbja li jiġbor flimkien l-​istudju tal-​kliem Bibliku mat-​teknoloġija tal-​kompjuter. Ukoll, ġie stabbilit dipartiment imsejjaħ Servizzi tat-​Traduzzjoni biex jgħin lit-​tradutturi. Il-​Ġemgħa li Tiggverna tax-​Xhieda taʼ Ġeħova tindokra mill-​qrib ix-​xogħol tat-​traduzzjoni tal-​Bibbja permezz tal-​Kumitat tal-​Kitba tagħha. Imma kif isir eżatt dan ix-​xogħol?

L-ewwelnett, jinħatar grupp taʼ Kristjani dedikati biex jaqdi bħala tim tat-​traduzzjoni. L-​esperjenza wriet li meta t-​tradutturi jaħdmu flimkien bħala tim minflok waħedhom, huma jipproduċu traduzzjoni aħjar u iktar bilanċjata. (Qabbel Proverbji 11:14.) Ġeneralment, kull membru tat-​tim diġà jkollu l-​esperjenza bħala traduttur tal-​pubblikazzjonijiet tax-​Xhieda taʼ Ġeħova. Imbagħad, it-​tim jingħata taħriġ b’reqqa kbira fil-​prinċipji bażiċi tat-​traduzzjoni tal-​Bibbja u fl-​użu tal-​programmi tal-​kompjuter żviluppati speċjalment għal dan l-​għan.

It-tim tat-​traduzzjoni jingħata l-​istruzzjoni biex jipproduċi Bibbja (1) eżatta, (2) konsistenti, (3) letterali skond kemm tippermetti l-​lingwa, iżda (4) faċli biex tinftiehem min-​nies komuni. Dan kif isir? Ikkunsidra l-​Bibbja li għadha kif ħarġet. It-​tim tat-​traduzzjoni beda billi għażel il-​kliem ekwivalenti bil-​Malti għat-​termini ewlenin tal-​Bibbja li jintużaw fit-​Traduzzjoni tad-​Dinja l-​Ġdida bl-​Ingliż. Il-​kompjuter ġie programmat biex itellaʼ fuq l-​iskrin kliem Bibliku relatat u sinonimu. Ukoll juri l-​kliem Ebrajk jew Grieg oriġinali li minnhom ittieħed il-​kliem bl-​Ingliż sabiex it-​traduttur setaʼ jistudja kif dak il-​kliem Ebrajk jew Grieg ġie tradott fejn deher drabi oħrajn. Dan kollu kien t’għajnuna kbira biex jintgħażlu t-​termini ekwivalenti bil-​Malti. Ladarba l-​membri tat-​tim qablu fuq dan il-​kliem, huma bdew jittraduċu l-​Bibbja, billi użaw il-​kompjuter biex jurihom l-​ekwivalenti bil-​Malti huma u jaħdmu fuq kull vers.

It-traduzzjoni tfisser ħafna iktar milli sempliċement tissostitwixxi ġabra waħda taʼ kliem m’oħra. Kellu jsir ħafna xogħol biex inkunu ċerti li l-​kliem Malti li jintgħażel iwassal il-​ħsieb Skritturali korrett f’kull kuntest. Ngħatat attenzjoni wkoll biex inkunu ċerti li l-​grammatika u s-​sintassi jkunu pjaċevoli u naturali. Ix-​xogħol iebes li sar f’dan il-​proġett jitkellem għalih innifsu. L-​edizzjoni bil-​Malti tat-​Traduzzjoni tad-​Dinja l-​Ġdida tittraduċi l-​Kelma t’Alla b’tali mod li tinqara faċilment, li hi ċara u tinftiehem, u leali lejn it-​test tal-​qedem.

Aħna nħeġġukom biex teżaminaw bir-​reqqa għalikom infuskom it-​Traduzzjoni tad-​Dinja l-​Ġdida taʼ l-​Iskrittura Mqaddsa. Tistgħu tiksbuha mingħand il-​pubblikaturi taʼ din ir-​rivista jew mill-​kongregazzjoni lokali tax-​Xhieda taʼ Ġeħova. Tistgħu taqrawha b’fiduċja sħiħa li l-​kliem t’Alla nnifsu bil-​lingwa tagħkom stess ġie tradott fedelment. Bla dubju, malajr se taqblu li l-​ħruġ reċenti tagħha bil-​lingwa Maltija kien verament ġrajja spiritwali importanti

[Nota taʼ taħt]

[Kaxxa/Stampi f’paġna 21]

Xi Aspetti tat-​Traduzzjoni tad-​Dinja l-​Ġdida

Kliem Ċar u li Jinqara Faċilment

Versi Miġburin f’Paragrafi: Minflok ma tpoġġa kull vers f’paragrafu separat, il-​versi ġew miġburin f’paragrafi. Dan jgħin lill-​qarrej biex isegwi l-​iżvilupp tal-​ħsieb tal-​kittieba Bibliċi.

Titli fin-​Naħa taʼ Fuq: Dawn jidhru fin-​naħa taʼ fuq tal-​maġġuranza tal-​paġni, u huma t’għajnuna biex ir-​rakkonti Bibliċi jinstabu malajr.

Referenzi Marġinali: Kull paġna fiha referenzi li jidderiġuk għal testi Bibliċi relatati.

Konkordanza: Sezzjoni lejn l-​aħħar tal-​ktieb hi intitolata “Indiċi taʼ Kliem Bibliku.” Hemm imniżżel taħt xulxin kliem magħżul u l-​post fejn jinsab fil-​Bibbja, li normalment ikollu miegħu silta qasira li turi l-​kuntest.

Appendiċi: Serje t’artikli qosra fuq tagħlim bażiku tal-​Bibbja u suġġetti relatati.