Mwe Wacitici—Uzye Mukalonda Uwumi Winu Ukuwa Wuli?

1. Acani cino calinji nu kulenga e Joashi, e Uziya, ne Josia ciwawomele ukuteka?

YELENGANYANI ukuti wamisonta ukuwa mwe mfumu ya kuteka awantu wa kwe Leza lyo mucili mwe watici. Uzye mungawomvya wuli yayo amaka yano wamipa ayakuteka? E Baibolo yalanda pe wamwi wano watalisile ukuteka mu Yuda lyo wacili awatici. Ku cakulolelako, e Joashi watalisile ukuteka lyo ali ni myaka 7, e Uziya lyo ali ni myaka 16, ne Josia lyo ali ni myaka 8. Ukwasowa nu kuvwilika wo-o umulimo walinji awuwome. Lelo nanti ciwe wo-o, e Yehova na wantu wanji wavwanga zyo-o izya mfumu ukucita ivizima ivivule.

2. Avyani vino twandi tusambilileko kwe Joashi, e Uziya, ne Josia?

² Kwawa ivivule vino tungasambililako kwe Joashi, e Uziya, ne Josia, nanti acakuti sweswe tusiswe zya mfumu. Kwalinji vimwi vino wapinguzilepo icete na vino watapingizilepo icete. Fwandi ukusambilila pe woliwo kwandi kutwavwe ukumanya umulandu wuno tuzipizile ukusola icete iviwuza, ukuwa awayicefye, nu kutwalilila ukuvwamba Yehova.

UKUSOLA ICETE IVIWUZA

3. Uzye e Simapepo Mukulu Jehoiada wavwizye wuli Imfumu Joashi?

³ Mwakolanya Joashi pe vino wapinguzilepo icete. Pano walinji amutici, e yisi wizile afwa. Nomba e Simapepo Mukulu Jehoiada awino wasyazile akumukuzya nu kumusambilizya pe Yehova. Cinji acakuti walinji na mano pa mulandu wakuti wivwizile vino Jehoiada wamusambilizyanga. Swinya watalisile ukupepa Yehova nu kutungulula ukupepa kwa cisinka. Atapelezile vye pa-a, wasinincizizye nu kuti itempele lya kwe Yehova lyazengwa naswinya.—2 Imila. 24:​1, 2, 4, 13, 14.

4. Avizima ci vino tukazanamo mu kwivwila amasundo ya kwe Yehova? (Imilumbe 2:​1, 10-12)

⁴ Nga cakuti awakwasi awano wakamisambilizya Baibolo nanti nga amuntu vye winji, muzipizile ukulola ukuti wakumipa icawila icicindame. (Wazyani Imilumbe 2:​1, 10-12.) Awakwasi wangawomvya inzila izilekane lekane pa kumisambilizya. Lekani tulande pa cakulolelako ca kwe Katya wino e yisi wamwavwizye ukutalika ukupingula icete pa vintu. Cila wanda pano akumutwala ku sukulu walanzyanyanga iwaliko lya wanda. Watili “Ko-o ukulanzyanya kwanjavwanga ukusipicizya intazi zino nasunkanya mwe wowo uwanda.” Mungacita wuli nga cakuti mukulola ngati ivya mu Baibolo vino awakwasi winu wakumisambilizya vikumicinga? Avyani vino vingamyavwa ukuwivwila? E nkazi uwi zina lyakuti Anastasia walanzile ukuti awakwasi wakwe wamulondololelanga umulandu wuno wamupelanga amasundo. Walanzile ukuti, “ukucita wo-o kwalenzile manye ukuti watampanga ya-a amasundo pa kuti wantungulula lelo walondanga ukuncinjilila pa mulandu wa ku nkunda.”

5. Uzye vino mukacita vingalenga awakwasi winu ne Yehova ukuyivwa wuli? (Imilumbe 22:6; 23:​15, 24, 25)

⁵ Awakwasi winu waliyivwa icete nkaninye nga cakuti mukuwomvya ivya mu Baibolo vino wakamisambilizya. Ni cicindamisye acakuti, mulilenga Yehova ukusecelela swinya wuciwuza winu na weliwe wuliwomelako. (Wazyani Imilumbe 22:6; 23:​15, 24, 25.) Yo-o ayili milandu yimwi imizima yino tungakolanizizyamo e Joashi pano walinji amutici.

6. Awaweni wano Joashi watalisile ukwivwila pano Jehoiada wafwile, swinya avyani vino vyafumilemo? (2 Imilandu 24:​17, 18)

⁶ Sambililaniko ku viwipe vino Joashi wapinguzilepo. Pano Jehoiada wafwile, e Joashi wizile awa ni viwuza vino vyalenzile awacita iviwipe. (Wazyani 2 Imilandu 24:​17, 18.) Ku cakulolelako, wivwizile ukupanda mano ukwa wana wa zyamfumu izya wa Yuda wano watakunzile e Yehova. E Joashi wazipizile ukulewuka wa-a awantu pa kuti atakawe ni miwele miwipe. (Imilu. 1:10) Lelo wo-o asa vino wacisile, wivwizile ukupanda amano kwawo. Swinya e Zakariya umwana wa kwe Jehoiada walile wamwavwa pa viwipe vino wacitanga, e Joashi wizile amukoma. (2 Imila. 24:​20, 21; Mat. 23:35) Vino we-e umonsi wacisile vyawifile nkaninye. Pano Joashi watalisile vye ukuteka, walinji amuntu umuzima lelo ku cawulanda wizile awa we cipondoka swinya e cikoma. Namukulecelezya awawomvi wakwe wizile awamukoma. (2 Imila. 24:​22-25) Ukwasowa nu kuvwilika ivintu vyanga vimuzipile nkaninye mu wumi wanga atwalilile ukwivwila Yehova nu kukunda wano wamukunda. Avyani vino tungasambililako kwe Joashi?

7. Awantu wamusango ci wano wazipizile ukuwa aviwuza vinu?(Lolani ni cikope.)

⁷ Cimwi cino tukusambililako kwe Joashi acakuti tuzipizile ukupanga iviwuza wano wakunda e Yehova swinya wano wakavwambisya ukumusecelesya. Iviwuza vya musango wo-o, vingatwavwa ukuwacita ivizima. Tutazipizile ukupanga vye iciwuza na wano tulingine icimo, lelo na wa songo nye nanti awatici pe sweswe wangawa aviwuza vitu. Nga mukwizuka, e Joashi walinji amutici nkaninye pe ciwuza wa kwe e Jehoiada. Fwandi nga mukulonda ukumanya wano wazipizile ukuwa aviwuza vinu, mwayikolowozya ukuti: ‘Uzye wakanjavwa ukusuwila Yehova? Uzye wakambomelezya ukwivwila amasundo ya kwe Yehova? Uzye wakalandapo pe Yehova na pa vintu vino wasambilila mu Baibolo? Uzye wakalanjizya ukuti wacindika amasundo ya kwe Yehova? Uzye nga naluvyanya wakalanda vye ivya kunjivwisya icete nanti uzye wakasipa nu kunena muno nzipizile ukuzifya?’ (Imilu. 27:​5, 6, 17) Ukulanda vye icisinka, nga cakuti wano mukazanwa nawo watakunda e Yehova, lyo watazipizile ukuwa aviwuza vinu. Lelo nga cakuti wamukunda, muzipizile ukutwalilila ukuwa mwe viwuza nawo, amuno wangamyavwa.— Imilu. 13:20.

8. Nga cakuti mukawomvya intaneti, avyani vino muzipizile mwakwelenganyapo?

⁸ Ukuwomvya intaneti yawa anzila iyizima yino tungawomvya pa kulanzyanya na wa lupwa ni viwuza. Lelo awantu awavule wakawomvya yo-o inzila kukuyilanjizya, ukupitila mukuwikapo ivikope na ma vidyo pa kulanjizya ivintu vino wakala nanti vino wawomba. Nga cakuti mukawomvya intaneti mungayikolowozya ukuti: ‘Uzye nkawika ivikope na ma vidyo pa kuti njilanjizye? Uzye vino nkawika avya kuwomelezya wanji nanti avya kuyivwa? Uzye nkaleka awantu walenge ndakwelenganya, ukulanda nu kucita ivintu mu nzila iyiwipe?’ Umwanawitu Nathan Knorr wino wawombanga mwi Wumba Lino Likatungulula walanzile amazwi yamwi amazima nkaninye ayakuti: “Mutavwambisya ukusecelesya awantu. Amuno pasi uwili wensinye wino mulisecelesya. Lelo mwasecelesya Yehova swinya nga mwacita wo-o, muliwasecelesya na wonsinye wano wamukunda.”

UKUWA AWAYICEFYE

9. Avyani vino Yehova wavwizye e Uziya ukucita? (2 Imilandu 26:​1-5)

⁹ Mwakolanya Uziya pe vino wapinguzilepo icete. E Uziya walinji amuyicefye nkaninye pano walinji amutici. Swinya wasambilizile “ukutina Leza.” E Yehova wamupaalanga nkaninye pa myaka 68 pano walinji nu wumi. (Wazyani 2 Imilandu 26:​1-5.) Cinji acakuti wacimvizye inko izivule muno mwalinji awalwani nu kusinincizya ukuti umusumba wa Yerusalemu wacinjililwa. (2 Imila. 26:​6-15) Ukwasowa nu kuvwilika e Uziya afwile walinji ni nsansa nkaninye pe vyonsinye vino Yehova wamwavwanga.—Ekawi. 3:​12, 13.

10. Avyani vino vyaciticizile e Uziya?

¹⁰ Sambililaniko ku viwipe vino Uziya wapinguzilepo. Imfumu Uziya wamupile umulimo wakunena wanji ivya kucita. Uzye wo-o umulimo wungalanga awuno walenzile awalola ngati angacita icili consinye cino akulonda? Ncepamwi! Amuno wanda wumwi winjizile mwi tempele lya kwe Yehova nu koca ivyi fungo nuncile pa cikomelo. Wo-o umulimo wapile wasimapepo watupunye ukuwomba. (2 Imila. 26:​16-18) E Simapepo Mukulu e Azariya welezizye ukumulesya, lelo wakanile nu kukalipa nkaninye. Cawifile sana wo-o vino Uziya atatwalilizile ukuwa ni cisinka swinya e Yehova wizile amulwalika amambombo. (2 Imila. 26:​19-21) Ivintu vyanga vimuzipile nkaninye mu wumi wanga atwalilile ukuyicefya.

11. Avyani vino vingatwavwa ukutwalilila ukuyicefya? (Lolani ni cikope.)

¹¹ Pano Uziya wizile awa amfumu, wiwilizile ukuti e Yehova awino wamuwisilepo swinya awino wamwavwanga. Avyani vino tukusambililako? Tutazipizile twayivwa pe vino tukuwomba lelo tuzipizile twaleka ilumbo lyaya kwe Yehova.b (1 Kor. 4:7) Twamanya ukuti tutapwililika swinya tukalondekwa ukutwavwa. Umwanawitu wumwi wino ali ni myaka mu ma 60 watili: “Nasambilila ukuti ntazipizile ukufulwa nga wanena pe vino nduvinye. Fwandi nga wanjavwa, nkakwelezya na maka ukuzifyapo nu kutwalilila ukuwombela Yehova ukufika pano papelezile amaka yane.” Icisinka acakuti, nga twatwalilila ukutina Yehova nu kuyicefya, tuliwa ni nsansa mu wumi witu.—Imilu. 22:4.

TWALILILANI UKUVWAMBA YEHOVA

12. Avyani vino Josia wacisile pano walinji amutici? (2 Imilandu 34:​1-3)

¹² Mwakolanya Josia pe vino wapinguzilepo icete. E Josia watalisile ukuvwamba Yehova lyo ali ni myaka 16. Walondanga ukusambilila pe Yehova nu kucita ukulonda kwakwe. Lelo citalinji acipepepuke ukucita wo-o. Amuno pe yoyo impindi awantu awavule wapepenga twa leza twa wufi. Acino walondekwanga ukusipa pa kuti awalesye. Icizima acakuti wakumanisizye ukucita wo-o. Pano atani afisye ni myaka 20, watalisile ukufumyapo ukupepa kwa wufi mu luko.—Wazyani 2 Imilandu 34:​1-3.

13. Avyani vino vilicitika nga cakuti mwayipa kwe Yehova?

¹³ Na mwemwenye nanti acakuti mwe watici mungakolanya e Josia ukupitila mukuvwamba Yehova nu kusambilila pa miwele yakwe. Nga mwacita wo-o, muliwalondesya sana ukuyipa. Uzye ukuyipa kwe Yehova kulimyavwa wuli mu wumi winu? E Luke wino wabatizizwe lyo ali ni myaka 14, watili, “Pe yo-o impindi nandi nawika ukuwombela Yehova pa nkolelo mu wumi wane swinya nandi nakwelezya na maka ukumusecelesya.” (Mar. 12:30) Mulipaalwa nga cakuti mwasolapo ukuyipa ngati avino we-e uwacitici wacisile.

14. Landani pa vya kulolelako ivya wacitici wano wakakolanya Imfumu Josia.

¹⁴ Antazi ci zimwi zino mwe wacitici mukawa nazyo? Lolani vino awacitici wamwi wakalanda. E Johan wino wabatizizwe lyo ali ni myaka 12, walondolozile pe vino wa ka sukulu wawuye wamupaticizyanga ukupepa e fwaka. Cino camwavwizye, akwizuka lyonsinye ukuti ukupepa e fwaka kungonona uwumi wakwe na wuciwuza wakwe ne Yehova. Winji we Rachel wino wabatizizwe lyo ali ni mwaka 14. Nawe walondolozile vino vikamwavwa ukusipicizya nga cakuti wakwata intazi ku sukulu. Watili: “Nkakwelezya na maka ukulinganya ivintu vino nkulola kwe vino Baibolo yikalanda na vino vikunsambilizya pe Yehova. Ku cakulolelako, icisambililo cimwi cino cikalanda pa vya kaali cino wakakwita ukuti history cikanjizusyako pa ma lyasi ya mu Baibolo nanti pa wusesemo wumwi. Ne mpindi zimwi nga tukulanda na wumwi ku sukulu, nkatalika ukwelenganya pi waliko lino ningamuwazizya.” Kweni manda yamwi intazi zino mungawa nazyo, zingapusanako na zino Imfumu Josia wakweti. Lelo nanti ciwe wo-o, na mwemwenye mungawa na mano swinya awa cisinka ngati avino walinji. Nga mukusipicizya intazi zino mulinazyo pano mucili mwe watici, cilimyavwa ukusipicizya na zino mulisunkanya ku nkolelo.

15. Acani cino cavwizye e Josia ukuwombela Yehova ni cisinka? (2 Imilandu 34:​14, 18-21)

¹⁵ Pano Imfumu Josia walinji ni myaka 26 watalisile ukuzifya itempele. Pano wawombanga wo-o umulimo, “wazanile kalata wamasundo ya Mfumu e Leza wino wapilwe kwe Musa.” Walile wawazya vye, paponye e Josia watalisile ukukonka vino amasundo yalanzile. (Wazyani 2 Imilandu 34:​14, 18-21.) Uzye mungakunda ukuwawazya Baibolo lyonsinye? Nga cakuti mwatalika kaali ukuwazya cila wanda, uzye mukayitopwa? Uzye mukalembako ama vesi yamwi yano mukulola ukuti yangamyavwa? E Luke wino tulanzilepo kaali akalemba ivyewo vino wakunda vino akazana pano akuwazya. Ukucita wo-o, kungamyavwa na mwemwenye ukwizuka ama vesi na vino mwasambilizileko. Pano mukuya mukumanya nu kukunda vino vyawa mu Baibolo, apano muliwaya mukuvwambisya ukuwombela Yehova. Swinya ndi wulyanye vino Izwi lya kwe Leza lyavwizye e Josia ukucita ivizima, avino na mwemwenye lilimyavwa.

16. Amulandu ci wuno tungalandila ukuti e Josia waluvinye, swinya avyani vino tukusambililako?

¹⁶ Sambililaniko ku viwipe vino Josia wapinguzilepo. Pano e Josia walinji ni myaka mu ma 39 kwalinji cimwi cino atapinguzilepo icete cino calenzile afwe nu kufwa. Wayisuwizile umweneco ukwasowa ukulenga ukuti e Yehova awino amutungulule. (2 Imila. 35:​20-25) Avyani vino tukusambililako? Asa mulandu ni cimo cino tufisilepo nanti imyaka yino twamala mukusambilila Baibolo, tuzipizile ukutwalilila ukuvwamba Yehova. Mukuvwamba Yehova mwasanzyamo ukupepa ukuti awatutungulula, ukuwazya Izwi lyakwe e Baibolo nu kwivwila ukupanda amano ukufuma kwa songo mu vya kwe Leza. Nga twacita wo-o, asa welyonsi pano tuliwaluvyanya swinya tuliwa ni nsansa.—Jemu. 1:25.

MWE WACITICI—MUNGAWA NI NSANSA MU WUMI

17. Avyani vino twasambililako kwe zyo-o izya mfumu zitatu izya mu Yuda?

¹⁷ Kwawa ivizima ivivule vino mwe wacitici mwawa nu longo lwa kuwomba. Amalyasi yano yakalanda pe Joashi, e Uziya ne Josia yakalanjizya ukuti awacitici wangapingulapo icete pa vintu swinya wangasecelesya ne Yehova mu wumi wawo. Kweni zyo-o izya Mfumu, zyaluvinye na co-o calenzile mufume iviwipe mwe vino zyapinguzilepo. Lelo nga tukusambililako ku vizima vino zyacisile nu kukana cita iviluwo ndi vino zyolizyo, tuliwa ni nsansa mu wumi.

18. Avya kulolelako ci ivya mu Baibolo vino vikalanjizya ukuti mungawa ni nsansa mu wumi?(Lolani ni cikope.)

¹⁸ E Baibolo yalandapo na pa wacitici na wanji wano walinji aviwuza vya kwe Yehova. E Yehova wawavwanga swinya na wonye walinji ni nsansa mu wumi. Pe wa-a pawa ne Davidi. Pano walinji amutici, wasozilepo ukuwa we ciwuza wa kwe Yehova swinya mukupita kwa mpindi wizile awa amfumu iyizima nkaninye. Kweni mpindi zimwi waluvyanyanga. Lelo nanti ciwe wo-o, e Yehova wamulolanga ukuti amuwomvi wakwe uwa cisinka. (1 Izya. 3:6; 9:​4, 5; 14:8) Ukuwazya ilyasi lya kwe Davidi kungamiwomelezya nu kumyavwa ukutwalilila ukuwombela Yehova ni cisinka. Ne nga mukulonda, mungasambililako na vinji ku malyasi yano yakalanda pe Marko nanti pe Timoti. Wa-a awonsi watalisile ukuwombela Yehova lyo wacili awatici swinya watwalilizile ukumuwombela ni cisinka. Vino wapinguzilepo ukucita, vyalenzile e Yehova ukusecelela. Cinji acakuti nawonye walinji ni nsansa.

19. Avyani vino vilifumamo mwevyo mukapingulapo?

¹⁹ Vino mukapingulapo ukucita pe yo-o impindi, vilikuma na vino uwumi winu wuliwa ku nkolelo. Nga cakuti muteyamizile pa mano yinu mwe weneco lelo mwasuwila e Yehova nawe alimyavwa ukupingula icete pa vintu. (Imilu. 20:24) Icisinka acakuti, mungawa ni nsansa mu wumi winu. Lyonsinye mwakwizuka ukuti e Yehova akakwivwa icete pe vino mukamucitila. Swinya pasi nanti cimwinye cino mungacita mu wumi winu cino cingalusya pa kuwombela Yehova.