GÉNESIS
1 Tá xa̱ʼa̱, Ndióxi̱ i̱xava̱ʼara ndiví xíʼin ñuʼú.
2 Soo nu̱ú ñuʼú yóʼo kǒo nda̱a̱ ni iin ña̱ʼa níxi̱yo. Naaní ni̱xi̱yo nu̱ú ti̱kui̱í tá xi̱ndikaa̱ iníísaá nu̱ú ñuʼú. Ta ndee̱ Ndióxi̱,* iníísaá nu̱ú ti̱kui̱í xi̱kachíñuña.
3 Ta Ndióxi̱ ni̱ka̱ʼa̱nra: “Ná ndáye̱ʼe̱”.* Tasaá ki̱xáʼa ndáye̱ʼe̱. 4 Tándi̱ʼi, Ndióxi̱ xi̱nira ña̱ va̱ʼava kúú ña̱ ndáye̱ʼe̱ tasaá nda̱taʼvíra ña̱ yéʼe̱ xíʼin ña̱ naa. 5 Ndióxi̱ chi̱naníra ña̱ yéʼe̱, káʼñu,* ta ña̱ naa chi̱naníraña ñuú. Ña̱yóʼo kúú ña̱ ku̱u ki̱vi̱ nu̱ú. Ki̱xáʼa íyo xi̱kuaá ta saátu xi̱ta̱a̱n.*
6 Tasaá Ndióxi̱ ni̱ka̱ʼa̱nra: “Ná ndata̱ʼví ti̱kui̱í, ta ma̱ʼñú táyóʼo ná va̱ása koo nda̱a̱ ni iin ña̱ʼa”. 7 Ña̱yóʼo kúú ña̱ ke̱ʼé Ndióxi̱ tá nda̱taʼvíra ti̱kui̱í, iin táʼvírá ki̱ndoo chí ni̱nu ta inka táʼvírá ki̱ndoo chí ni̱nu̱, ta kǒo ni iin ña̱ʼa níkindo̱o ma̱ʼñúrá. Ña̱yóʼo kúú ña̱ ku̱u. 8 Ta ma̱ʼñú u̱vi̱ saá táyóʼo, Ndióxi̱ chi̱naníraña ndiví.* Ña̱yóʼo kúú ña̱ ku̱u ki̱vi̱ u̱vi̱. Ki̱xáʼa íyo xi̱kuaá ta saátu xi̱ta̱a̱n.
9 Tasaá Ndióxi̱ ni̱ka̱ʼa̱nra: “Ti̱kui̱í tá ki̱ndoo chí ni̱nu̱, ná ndakutáʼanrá ta ná ndatu̱vi* ñuʼú yi̱chí”. Tasaá ku̱uva. 10 Ta nu̱ú yi̱chí yóʼo Ndióxi̱ chi̱naníraña ñuʼú, ta ndiʼi ti̱kui̱í tá nda̱kutáʼan chi̱nanírará mar. Ta Ndióxi̱ xi̱nira ña̱ va̱ʼaní íyo ña̱ ke̱ʼéra. 11 Tasaá Ndióxi̱ ni̱ka̱ʼa̱nra: “Ná kuaʼnu ku̱ʼu̱ kúii̱ nu̱ú ñuʼú, ná koo planta tú táxi si̱ʼva̱ xíʼin ndikín, ta saátu ná koo ndiʼi nu̱ú yitu̱n tú táxi ku̱i̱ʼi ña̱ kúúmií si̱ʼva̱ ta saátu ndikín”. Ta ña̱yóʼo kúú ña̱ ku̱uva. 12 Ta nu̱ú ñuʼú ki̱xáʼa xáʼnu ku̱ʼu̱, planta tú táxi si̱ʼva̱ xíʼin ndikín, ta saátu ndiʼi nu̱ú yitu̱n tú táxi ku̱i̱ʼi ña̱ kúúmií si̱ʼva̱ ta saátu ndikín. Ta Ndióxi̱ xi̱nira ña̱ va̱ʼaní íyo ña̱ ke̱ʼéra. 13 Ña̱yóʼo kúú ña̱ ku̱u ki̱vi̱ u̱ni̱. Ki̱xáʼa íyo xi̱kuaá ta saátu xi̱ta̱a̱n.
14 Tasaá Ndióxi̱ ni̱ka̱ʼa̱nra: “Ná koo ñu̱ʼu,* yo̱o̱ xíʼin ki̱mi chí ndiví, ña̱ va̱ʼa koo káʼñu xíʼin ñuú, ta ña̱yóʼo kúú ña̱ na̱ʼa̱ ama kixáʼa iin tá iin tiempo,* ki̱vi̱ xíʼin ku̱i̱ya̱. 15 Ña̱yóʼo kúú ña̱ sandáye̱ʼe̱ nu̱ú ñuʼú”. Tasaá ku̱uva. 16 Ta Ndióxi̱ i̱xava̱ʼara ñu̱ʼu ta saátu yo̱o̱: ñu̱ʼu ña̱ va̱ʼa tu̱u̱nña káʼñu, ta yo̱o̱ ña̱ va̱ʼa tu̱u̱nrí ñuú. Ta saátu i̱xava̱ʼara ki̱mi. 17 Tasaá Ndióxi̱ chi̱ndósora ndiʼi ña̱yóʼo chí ndiví ña̱ va̱ʼa sandáye̱ʼe̱ña nu̱ú ñuʼú, 18 iinña tu̱u̱n káʼñu ta iinña tu̱u̱n ñuú, ña̱ va̱ʼa ndataʼvíra ña̱ yéʼe̱ xíʼin ña̱ naa. Ta Ndióxi̱ xi̱nira ña̱ va̱ʼaní íyo ña̱ ke̱ʼéra. 19 Ña̱yóʼo kúú ña̱ ku̱u ki̱vi̱ ku̱mí. Ki̱xáʼa íyo xi̱kuaá ta saátu xi̱ta̱a̱n.
20 Tasaá Ndióxi̱ ni̱ka̱ʼa̱nra: “Ná koo ku̱a̱ʼání kití ini ti̱kui̱í, ta kití tí ndáchí ná ndachírí chí ndiví”. 21 Tasaá Ndióxi̱ i̱xava̱ʼara kití tí náʼnu tí ñúʼu ini mar xíʼin ndiʼi kití tí ñúʼu ini ti̱kui̱í, ta saátu ndiʼi nu̱ú kití tí inkáchi kítáʼan xíka inirá, ta saátu i̱xava̱ʼara ndiʼi nu̱ú kití tí ndáchí. Ta Ndióxi̱ xi̱nira ña̱ va̱ʼaní íyo ña̱ ke̱ʼéra. 22 Tándi̱ʼi, Ndióxi̱ chi̱kaa̱ra bendición tíyóʼo, ta ni̱ka̱ʼa̱nra: “Ku̱i̱na̱ndó, ku̱a̱ʼání koondó ta ndakutúndó ini mar. Ta ná koo ku̱a̱ʼání kití tí ndáchí nu̱ú ñuʼú”. 23 Ña̱yóʼo kúú ña̱ ku̱u ki̱vi̱ u̱ʼu̱n. Ki̱xáʼa íyo xi̱kuaá ta saátu xi̱ta̱a̱n.
24 Tasaá Ndióxi̱ ka̱chira: “Ná koo ku̱a̱ʼání nu̱ú kití nu̱ú ñuʼú: kití tí kivi kumáso,* kití tí ñúu* mií ta saátu ndiʼi nu̱ú kití yukú”. Tasaá ku̱uva. 25 Ndióxi̱ i̱xava̱ʼara ndiʼi nu̱ú kití yukú, ndiʼi nu̱ú kití tí kivi kumáso, ta saátu ndiʼi nu̱ú kití tí ñúu mií. Ta Ndióxi̱ xi̱nira ña̱ va̱ʼaní íyo ña̱ ke̱ʼéra.
26 Tasaá Ndióxi̱ ni̱ka̱ʼa̱nra: “Ná ixava̱ʼayó ta̱ ta̱a táki̱ʼva náʼa̱ miíyó, tasaá koora táki̱ʼva íyo miíyó ta ná kiʼinra kuenta* xíʼin ti̱a̱ká tí ñúʼu ini mar, kití tí ndáchí, kití tí kivi kumáso, xíʼin ndiʼi kití tí ñúu mií nu̱ú ñuʼú, ta ná kundaara iníísaá ñuʼú”. 27 Tasaá, Ndióxi̱ i̱xava̱ʼara ta̱ ta̱a táki̱ʼva náʼa̱ miíra. I̱xava̱ʼara ta̱a xíʼin ñaʼá. 28 Tasaá ta̱xira bendición ndaʼa̱na ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna: “Ná koo ku̱a̱ʼání se̱ʼendó, ku̱a̱ʼání ná xa̱a̱ndó koondó, ná kutú se̱ʼendó nu̱ú ñuʼú ta kundaandóña, ta kiʼinndó kuenta xíʼin ti̱a̱ká tí ñúʼu ini mar, xíʼin ndiʼi kití tí ndáchí, ta saátu xíʼin ndiʼi kití tí íyo nu̱ú ñuʼú”.
29 Tándi̱ʼi, Ndióxi̱ ka̱chira: “Tú táxii̱ ndaʼa̱ndó kúú ndiʼi planta tú íyo nu̱ú ñuʼú tú táxi si̱ʼva̱ xíʼin ndikín, saátu ndiʼi yitu̱n tú táxi ku̱i̱ʼi ña̱ kúúmií si̱ʼva̱ xíʼin ndikín. Ña̱yóʼo kúú ña̱ kaxíndó. 30 Ta táxii̱ ndiʼi ku̱ʼu̱ kúii̱ ña̱ va̱ʼa ná kixáʼan* ndiʼi kití yukú tí íyo nu̱ú ñuʼú, ndiʼi kití tí ndáchí, ta saátu ndiʼika kití tí íyo nu̱ú ñuʼú”. Tasaá ku̱uva.
31 Tándi̱ʼi ku̱u ña̱yóʼo, Ndióxi̱ xi̱nira ndiʼi ña̱ i̱xava̱ʼara, ta kotondó, va̱ʼaní íyo ña̱ i̱xava̱ʼara. Ña̱yóʼo kúú ña̱ ku̱u ki̱vi̱ i̱ñu̱. Ki̱xáʼa íyo xi̱kuaá ta saátu xi̱ta̱a̱n.
2 Tasaá sa̱ndíʼi Ndióxi̱ i̱xava̱ʼara ndiʼi ña̱ íyo chí ndiví, ta saátu ñuʼú xíʼin ndiʼi ña̱ íyo nu̱úña. 2 Tá ki̱vi̱ u̱xa̱, Ndióxi̱ sa̱ndíʼira i̱xava̱ʼara ndiʼi ña̱ʼa. Ta ki̱vi̱ u̱xa̱, Ndióxi̱ ki̱xáʼara ndákindee̱ra, saáchi sa̱ndíʼira ke̱ʼéra ndiʼi ña̱ʼa. 3 Tasaá Ndióxi̱ ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ ndáyáʼviní ki̱vi̱ u̱xa̱, ta nda̱sayi̱i̱raña saáchi ki̱vi̱ yóʼo kúú ña̱ nda̱kindee̱ Ndióxi̱, chi ki̱vi̱ yóʼo sa̱ndíʼira ke̱ʼéra ndiʼi ña̱ʼa, ndiʼi ña̱ʼa ña̱ chi̱kaa̱-inira keʼéra.
4 Tasaá kúú ña̱ ku̱vaʼa ndiví xíʼin ñuʼú, ña̱yóʼo kúú ña̱ ku̱u tá i̱xava̱ʼa Jehová* Ndióxi̱ ndiví xíʼin ñuʼú.
5 Kǒo nda̱a̱ ni iin yitu̱n ni planta níxi̱yo nu̱ú ñuʼú, saáchi ta̱ʼán sakúun Jehová Ndióxi̱ sa̱vi̱ nu̱ú ñuʼú, ta saátu kǒo ni iin na̱ kivi chiʼi nu̱úña. 6 Soo yo̱kó xi̱keeña nu̱ú ñuʼú ña̱ va̱ʼa ko̱so̱ña nu̱ú ñuʼú.
7 Ta Jehová Ndióxi̱ xi̱niñúʼura ñuʼú ña̱ i̱xava̱ʼara ta̱ ta̱a, ta ti̱vira si̱ti̱nra ña̱ va̱ʼa kutakura, ta ni̱xa̱a̱ra ku̱ura iin ta̱a ta̱ táku. 8 Saátu Jehová Ndióxi̱ nda̱saviíra iin jardín chí Edén, chí nu̱ú kíta ñu̱ʼu,* ta kán ta̱xira ná koo ta̱a ta̱ i̱xava̱ʼara. 9 Tasaá, Jehová Ndióxi̱ sa̱kúaʼnura ndiʼi nu̱ú yitu̱n tú liviní náʼa̱, va̱ʼaní ku̱i̱ʼi xi̱taxinú ña̱ kaxína, saátu chí ma̱ʼñú jardín sa̱kúaʼnura yitu̱n tú ndána̱ʼa̱ ña̱ táku, ta saátu sa̱kúaʼnura yitu̱n tú ndána̱ʼa̱ ña̱ va̱ʼa xíʼin ña̱ va̱ása va̱ʼa.
10 Chí Edén xi̱kita iin yu̱ta tá xi̱koso̱ jardín, ta ku̱mí xi̱ndataʼvírá. 11 Yu̱ta tá nu̱ú, nanírá Pisón. Táyóʼo kúú tá káva̱ sa̱tá ñuʼú ña̱ naní Havilá, nu̱ú íyo oro. 12 Oro ña̱ íyo nu̱ú ñuʼú yóʼo va̱ʼaníña, saátu íyo ña̱ naní bedelio xíʼin yu̱u̱ livi ña̱ naní ónice. 13 Yu̱ta tá u̱vi̱, nanírá Guihon. Táyóʼo kúú tá káva̱ sa̱tá ñuʼú ña̱ naní Cus. 14 Yu̱ta tá u̱ni̱, nanírá Hidequel.* Táyóʼo kúú tá yáʼa sa̱tá ñuʼú ña̱ naní Asiria, chí nu̱ú kíta ñu̱ʼu. Ta yu̱ta tá ku̱mí, nanírá Éufrates.
15 Tasaá Jehová Ndióxi̱ ta̱xira jardín ña̱ Edén ña̱ va̱ʼa koo ta̱ ta̱a nu̱úña, chiʼira nu̱úña ta kundaaraña. 16 Tasaá Jehová Ndióxi̱ xa̱ʼndara chiñu yóʼo nu̱ú ta̱ ta̱a, ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Kivi kaxíún ku̱i̱ʼi ña̱ kána ndaʼa̱ ndiʼi yitu̱n tú íyo jardín yóʼo nda̱a̱ ná xa̱a̱-iniún.* 17 Soo va̱ása xíniñúʼu kaxíún ku̱i̱ʼi ña̱ kána nda̱ʼa tú yitu̱n tú ndána̱ʼa̱ ña̱ va̱ʼa xíʼin ña̱ va̱ása va̱ʼa, saáchi tá ná kaxíún ña̱yóʼo kuvivaún”.
18 Tasaá Jehová Ndióxi̱ ni̱ka̱ʼa̱nra: “Va̱ása va̱ʼa ña̱ koo mitúʼunka ta̱ ta̱a, ná ixava̱ʼi̱ iin ñá koo xíʼinra,* iin ñá va̱ʼaní chindeétáʼan xíʼinra”. 19 Jehová Ndióxi̱ xi̱niñúʼura ñuʼú ña̱ va̱ʼa ixava̱ʼara ndiʼi kití yukú xíʼin ndiʼi kití tí ndáchí, ta chi̱ndaʼárarí nu̱ú ta̱ ta̱a ña̱ va̱ʼa chinúura ki̱vi̱ iin tá iinrí. Ta iin tá iinrí xi̱kunanírí nda̱a̱ táki̱ʼva chi̱núura ki̱vi̱rí. 20 Tasaá ta̱ ta̱a chi̱núura ki̱vi̱ kití tí kivi kumáso,* kití tí ndáchí xíʼin kití yukú. Soo kǒo níxi̱yo iin ñá kivi chindeétáʼan xíʼinra. 21 Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, Jehová Ndióxi̱ sa̱kúsu̱nra ta̱ ta̱a, ta tá ni̱ki̱si̱ra, ta̱vára iin leke kándíkara, tándi̱ʼi nda̱kasira nu̱ú ta̱vára leke yóʼo. 22 Ta xíʼin leke kándíka ta̱ ta̱a ña̱ ta̱vára, Jehová Ndióxi̱ i̱xava̱ʼara iin ñaʼá ta ta̱xirañá ndaʼa̱ ta̱ ta̱a.
23 Tasaá ta̱ ta̱a ka̱chira:
“Nda̱a̱ vitinví íyo iin ñá ku̱vaʼa xíʼin leke miíi̱,
ta ku̱ñu miíi̱ kúú ñáyóʼo.
Ñaʼá kunaníñá,
saáchi Ndióxi̱ i̱xava̱ʼarañá xíʼin leke miíi̱”.
24 Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo ta̱ ta̱a sandákoora yivára xíʼin siʼíra, ta ndakutáʼanra xíʼin ñá síʼira, ta iinlá xa̱a̱na nduuna. 25 Ta̱ ta̱a xíʼin ñá síʼira ni̱xi̱yo chálána. Soo ni saá va̱ása níxi̱kukaʼan nu̱úna.
3 Ta nu̱ú ndiʼi kití yukú tí i̱xava̱ʼa Jehová Ndióxi̱, tí ko̱o̱ kúú tí máñaníka. Ta ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunrí ñá ñaʼá: “¿Á mií ña̱ nda̱a̱ ni̱ka̱ʼa̱n Ndióxi̱ xíʼinndó ña̱ va̱ása kivi kaxíndó ku̱i̱ʼi ña̱ íyo ndaʼa̱ ndiʼi yitu̱n tú íyo jardín yóʼo?”. 2 Ta ñá ñaʼá nda̱kuiinñá: “Kiviva kaxíndi̱ ku̱i̱ʼi ña̱ íyo ndaʼa̱ yitu̱n tú íyo jardín yóʼo. 3 Soo Ndióxi̱ ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱yóʼo xa̱ʼa̱ ku̱i̱ʼi ña̱ íyo ndaʼa̱ yitu̱n tú níndichi ma̱ʼñú jardín. Ka̱chira: ‘Va̱ása kaxíndóña ni va̱ása xíniñúʼu tiinndóña chi tá ná keʼéndó ña̱yóʼo, kuvivandó’”. 4 Soo tí ko̱o̱ ni̱ka̱ʼa̱nrí xíʼin ñá ñaʼá: “Va̱ása kuvivíndó. 5 Saáchi Ndióxi̱ xíni̱ra, mií ki̱vi̱ ña̱ ná kaxíndó ku̱i̱ʼi yóʼo, ndanu̱ná nu̱úndó ta koondó nda̱a̱ táki̱ʼva íyo mií Ndióxi̱: kunda̱a̱-inindó xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ʼa xíʼin ña̱ va̱ása va̱ʼa”.
6 Tasaá, ñá ñaʼá xi̱niñá ña̱ va̱ʼaníva ku̱i̱ʼi yóʼo kaxíñá ta va̱ʼakaví náʼa̱ña. Livikaví náʼa̱ tú yitu̱n yóʼo. Xa̱ʼa̱ ña̱kán ki̱ʼinñá ku̱i̱ʼi yóʼo ta ki̱xáʼañá xáxiñáña. Tándi̱ʼi, tá xa̱a̱ íyoñá xíʼin yii̱ñá, ta̱xiñá ku̱i̱ʼi yóʼo ndaʼa̱ra, ta xa̱xítu ta̱yóʼovaña. 7 Tasaá iin nda̱nuná nu̱úna ta ki̱ʼinna kuenta ña̱ íyo chálávana. Xa̱ʼa̱ ña̱kán ni̱ku̱kuna* yu̱ku̱ tú higo ña̱ va̱ʼa kusa̱ʼvina.
8 Tasaá, tá hora ña̱ va̱ʼaní káni ta̱chí,* ta̱ ta̱a xíʼin ñá síʼira xi̱niso̱ʼona ña̱ kána Jehová tá xíkara chí jardín. Tasaá xi̱koose̱ʼéna* tañu tú yitu̱n tú íyo jardín kán ña̱ va̱ʼa ná kǒo kuni Jehová miína. 9 Ta tuku ta tuku xi̱kana Jehová Ndióxi̱ ta̱ ta̱a ta xi̱kachira: “¿Ndáa míí ndíka̱ún?”. 10 Tasaáví nda̱kuiin ta̱ ta̱a ta ka̱chira: “Xi̱niso̱ʼi̱ ña̱ kánaún yi̱ʼi̱ chí jardín soo xa̱ʼa̱ ña̱ íyo chálái̱, ni̱yi̱ʼvíi̱ ta xi̱koose̱ʼíi̱”. 11 Tasaá Ndióxi̱ ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunra ta̱ ta̱a: “¿Ndáana ni̱ka̱ʼa̱n xíʼún ña̱ íyo cháláún? ¿Á xa̱xívaún ku̱i̱ʼi ña̱ íyo ndaʼa̱ yitu̱n ña̱ ni̱ka̱ʼi̱n xíʼún ña̱ va̱ása kaxíún?”. 12 Tasaá nda̱kuiin ta̱ ta̱a: “Ñá ñaʼá ñá ta̱xiún koo xíʼi̱n kúú ñá ta̱xi ku̱i̱ʼi ña̱ íyo ndaʼa̱ yitu̱n ndaʼíi̱, ta xa̱xívai̱ña”. 13 Tasaá Jehová Ndióxi̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ñá ñaʼá: “¿Nda̱chun ke̱ʼún ña̱yóʼo?”. Ñáyóʼo nda̱kuiinñá: “Tí ko̱o̱ sa̱ndáʼvi yi̱ʼi̱. Ña̱kán xa̱xívai̱ña”.
14 Tasaá Jehová Ndióxi̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin tí ko̱o̱: “Xa̱ʼa̱ ña̱ ke̱ʼún ña̱yóʼo sákuisochiʼñai̱* yóʼó nu̱ú ndiʼi kití tí kivi kumáso xíʼin ndiʼi kití yukú. Kuñuún* miíún nu̱ú ñuʼú, ta kaxíún yáká* ndiʼi ki̱vi̱ ña̱ kutakún. 15 Ta yóʼó xíʼin ñá ñaʼá sa̱a̱-inindó kunitáʼanndó, ta saátu se̱ʼe yóʼó xíʼin se̱ʼe ñá ñaʼá, sa̱a̱-inina kunitáʼanna. Ta̱kán ku̱a̱ñi̱ra* xi̱níún,* ta yóʼó satúkue̱ʼún si̱ʼndi̱-xa̱ʼa̱ra”.
16 Ña̱yóʼo ni̱ka̱ʼa̱n Ndióxi̱ xíʼin ñá ñaʼá: “Ndeéní xo̱ʼvi̱ún* tá ná kuñuʼu se̱ʼún, ta saátu xo̱ʼvi̱níún tá ná kaku se̱ʼún. Iinlá xíʼin yii̱ún kuni̱níún koún ta ta̱kán kaʼndara chiñu nu̱ún”.
17 Ta ña̱yóʼo ni̱ka̱ʼa̱n Ndióxi̱ xíʼin ta̱ Adán:* “Xa̱ʼa̱ ña̱ ke̱ʼún ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ñá síʼún xíʼún, ta xa̱xíún ku̱i̱ʼi ña̱ íyo ndaʼa̱ yitu̱n tú ni̱ka̱ʼi̱n xíʼún: ‘Va̱ása xíniñúʼu kaxíún ku̱i̱ʼi ña̱ íyo ndaʼa̱nú’, ku̱a̱chi yóʼó, ñuʼú yóʼo ndakiʼinña chiʼña vitin. Ta ndeéní kachíñún nu̱úña ña̱ va̱ʼa kana ña̱ kuxún ndiʼi ku̱i̱ya̱ ña̱ kutakún. 18 Nina iñú kuaʼnu nu̱ú ñuʼú yóʼo, ta yiva ña̱ kána chí yuku̱ kaxíún. 19 Ta nda̱a̱ kana ta̱tíin nu̱ún kachíñún ña̱ va̱ʼa koo ña̱ kuxún nda̱a̱ ná ndikóún nu̱ú ñuʼú. Saáchi xíʼin ñuʼú ku̱vaʼún ta ñuʼú nduuvaún”.
20 Tándi̱ʼi ku̱u ña̱yóʼo, ta̱ Adán chi̱núura ki̱vi̱ ñá síʼira ña̱ kunaníñá Eva,* chi ñáyóʼo xa̱a̱ñá kooñá siʼí ndiʼi na̱ yiví. 21 Jehová Ndióxi̱ xi̱niñúʼura ñii̱ tí kití ña̱ va̱ʼa ixava̱ʼara ti̱ko̱to̱ náni̱ ña̱ kundixi ta̱ Adán xíʼin ñá síʼira. 22 Tándi̱ʼi, Jehová Ndióxi̱ ka̱chira: “Ta̱ ta̱a íyora nda̱a̱ táki̱ʼva íyo miíyó vitin, chi kúnda̱a̱-inira ndáaña kúú ña̱ va̱ʼa ta ndáaña kúú ña̱ va̱ása va̱ʼa. Ña̱kán, ña̱ va̱ʼa ná kǒo kiʼinra ku̱i̱ʼi ña̱ kána ndaʼa̱ tú yitu̱n tú ndána̱ʼa̱ ña̱ táku ta kaxíraña ta kutakura ndiʼi tiempo...”. 23 Tasaá Jehová Ndióxi̱ ta̱várara ti̱xin jardín ña̱ Edén, ña̱ va̱ʼa chiʼira nu̱ú ñuʼú ña̱ ku̱vaʼara xíʼin. 24 Tá xa̱a̱ ta̱vára ta̱ ta̱a, chí nu̱ú kíta ñu̱ʼu* ka̱tara na̱ querubín ta ni̱xi̱yo iin espada ña̱ xíxi̱, ña̱ ndeéní káva̱ ta kǒo sándakooña ña̱ káva̱ña. Ta xíʼin ña̱yóʼo nda̱si yichi̱ ña̱ va̱ása ya̱ʼana ta xa̱a̱na nda̱a̱ nu̱ú níndichi yitu̱n tú ndána̱ʼa̱ ña̱ táku.
4 Ta̱ Adán ni̱ki̱si̱ra xíʼin ñá síʼira ñá Eva, ta ñáyóʼo ni̱ke̱e se̱ʼeñá. Tá sa̱kákuñá ta̱ Caín ni̱ka̱ʼa̱nñá: “Jehová kúú ta̱ chi̱ndeétáʼan xíʼi̱n ña̱ sa̱kákui̱ ta̱ loʼo yóʼo”. 2 Tándi̱ʼi, sa̱kákuñá inka ta̱ loʼo, ta̱yóʼo xi̱kuu ta̱ Abel, ñani ta̱ Caín.
Ta̱ Abel xi̱ndaara ndikachi,* ta ta̱ Caín ta̱ xi̱chiʼi xi̱kuura. 3 Tá ni̱ya̱ʼa tiempo, ta̱ Caín ta̱xira sava ña̱ʼa ña̱ chíʼira ña̱ va̱ʼa so̱kóraña nu̱ú* Jehová. 4 Soo ta̱ Abel ta̱xira sava ndikachi sa̱na̱ra tí nu̱ú va̱ʼa ka̱ku, nda̱a̱ xa̱ʼanrí* ta̱xira. Jehová ki̱ndoo-inira xíʼin ta̱ Abel ta saátu ña̱ ni̱so̱kóra nu̱úra, 5 soo kǒo níkindo̱o-inira xíʼin ta̱ Caín ni ña̱ ni̱so̱kóra nu̱úra. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo ni̱sa̱a̱ní ta̱ Caín ta nda̱kavaní-inira. 6 Tasaá Jehová ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Caín: “¿Nda̱chun sáa̱níún, ta nda̱chun nda̱kavaní-iniún? 7 Tá ná nasamaún ña̱ va̱ása va̱ʼa ndákanixi̱níún ta kixáʼún keʼún ña̱ va̱ʼa, kindo̱ova-inii̱ xíʼún. Soo tá kǒo násamaún ña̱ va̱ása va̱ʼa ndákanixi̱níún ta va̱ása kéʼún ña̱ va̱ʼa, xa̱a̱ ku̱nu̱mí ndakavaún ndaʼa̱ ku̱a̱chi ta kúni̱ña kaʼndachíñuña nu̱ún. Soo yóʼó, ¿á kuchiñún xíʼin ku̱a̱chi yóʼo?”.
8 Tándi̱ʼi ku̱u ña̱yóʼo, ta̱ Caín ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ñanira ta̱ Abel: “Ná ku̱ʼu̱nyó chí yuku̱”. Ta, tá xa̱a̱ ñúʼuna chí yuku̱, ta̱ Caín ka̱nira ñanira ta xa̱ʼnírara. 9 Tándi̱ʼi, Jehová ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunra ta̱ Caín: “¿Ndáa míí ku̱a̱ʼa̱n ñaniún ta̱ Abel?”. Ta̱yóʼo nda̱kuiinra: “Va̱ása xínii̱. ¿Á yi̱ʼi̱va kúú ta̱ ndáa ñanii̱?”. 10 Tasaá Ndióxi̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “¿Nda̱chun ke̱ʼún ña̱yóʼo? Kuniso̱ʼo, ni̱i̱ ñaniún ña̱ ni̱xi̱ta̱ nu̱ú ñuʼú, nda̱a̱ táki̱ʼva íyo ña̱ kána yi̱ʼi̱ saá íyoña. 11 Ta vitin ndákiʼún chiʼña, ña̱kán táxíi̱n yóʼó ta va̱ása kookaún nu̱ú ñuʼú nu̱ú ni̱xi̱ta̱ ni̱i̱ ñaniún xa̱ʼa̱ ña̱ ke̱ʼún xíʼinra. 12 Tá ná chiʼún va̱ása kana ni iin ña̱ʼa. Va̱ása kivi koún iin xíña kuití,* saáchi xa̱a̱ síín síín nu̱ú ku̱ʼún koún”. 13 Tasaá ta̱ Caín ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin Jehová: “Castigo ña̱ ndákiʼi̱n xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása va̱ʼa ke̱ʼíi̱, va̱ása kundeé-inii̱ xíʼinña. 14 Vitin táxíún yi̱ʼi̱ nu̱ú ñuʼú yóʼo, ta xíkání koi̱ nu̱ún. Va̱ása kivika koi̱ iin lugar chi xa̱a̱ síín síín nu̱ú ku̱ʼi̱n koi̱. Ta nda̱a̱ ndáakana ná ndani̱ʼí yi̱ʼi̱, kaʼnívana yi̱ʼi̱”. 15 Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, Jehová ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Tá saá ná kuu, nda̱a̱ ndáakana ná kaʼní ta̱ Caín, u̱xa̱ yichi̱ xíniñúʼu ndakiʼinna castigo”.
Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, Jehová ta̱xira iin seña, ña̱ va̱ʼa nda̱a̱ ndáakana ná ndakutáʼan xíʼin ta̱ Caín, va̱ása kaʼnínara. 16 Tasaá ta̱ Caín ku̱xíkára nu̱ú Jehová ta ku̱a̱ʼa̱nra koora chí ñuʼú ña̱ naní Nod,* ña̱ kíndo̱o chí nu̱ú kíta ñu̱ʼu* chí Edén.
17 Ta ni̱ki̱si̱ ta̱ Caín xíʼin ñá síʼira ta ni̱ke̱e se̱ʼeñá, ta ka̱ku se̱ʼeñá ta̱ Enoc. Tándi̱ʼi, ta̱ Caín ki̱xáʼara íxava̱ʼara ku̱a̱ʼá veʼe ña̱ va̱ʼa xa̱a̱ña kooña iin ñuu ta chi̱núura ki̱vi̱ ñuu yóʼo ña̱ kunaníña Enoc, nda̱a̱ táki̱ʼva naní se̱ʼera. 18 Tándi̱ʼi, ta̱ Enoc xi̱kuura yivá ta̱ Irad; ta̱ Irad xi̱kuura yivá ta̱ Mehujael; ta̱ Mehujael xi̱kuura yivá ta̱ Metusael; ta ta̱ Metusael xi̱kuura yivá ta̱ Lamec.
19 Ta̱ Lamec ti̱ndaʼa̱ra xíʼin u̱vi̱ ná ñaʼá. Ñá nu̱ú xi̱naníñá Adá ta ñá u̱vi̱ xi̱naníñá Zilá. 20 Ñá Adá sa̱kákuñá ta̱ Jabal. Ta̱yóʼo kúú ta̱ nu̱ú ta̱ ni̱xi̱yo ini veʼe válí, saátu xi̱kuura ta̱ nu̱ú ta̱ xi̱kuumií si̱ndi̱ki̱ xíʼin ndikachi. 21 Ta ñanira xi̱naníra Jubal. Ta̱yóʼo kúú ta̱ nu̱ú ta̱ xi̱sakáʼa tú arpa ta xi̱tivira tú flauta. 22 Soo ñá Zilá sa̱kákuñá ta̱ Tubal-Caín, ta̱yóʼo kúú ta̱ xi̱ ixava̱ʼa ndiʼi ña̱ʼa ña̱ xíniñúʼuna tá káchíñuna, ña̱ kúva̱ʼa xíʼin cobre ta saátu hierro. Ta ku̱ʼva ta̱ Tubal-Caín xi̱naníñá Naamá. 23 Tasaá ta̱ Lamec ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱yóʼo xíʼin ñá síʼira ñá Adá ta saátu xíʼin ñá Zilá:
“Kuniso̱ʼondó ña̱ ka̱ʼi̱n xíʼinndó,
ndóʼó ná síʼi ta̱ Lamec.
Kuniso̱ʼondó tu̱ʼun ña̱ káʼi̱n:
xa̱ʼníi̱ iin ta̱a ta̱ sa̱túkue̱ʼe̱ yi̱ʼi̱,
saá ke̱ʼévai̱, xa̱ʼníi̱ iin ta̱ loʼo ta̱ ka̱ni yi̱ʼi̱.
24 Tá 7 yichi̱ xíniñúʼu ndakiʼinna castigo tá ná kaʼnína ta̱ Caín,
77 yichi̱ xíniñúʼu ndakiʼinna castigo tá ná kaʼnína ta̱ Lamec”.
25 Tasaá ta̱ Adán tuku ni̱ki̱si̱ra xíʼin ñá síʼira, ta ñáyóʼo ka̱ku iin se̱ʼeñá ta chi̱naníñára Set,* saáchi ka̱chiñá: “Ndióxi̱ ta̱xira inka se̱ʼi̱ xa̱ʼa̱ ta̱ Abel, saáchi ta̱ Caín xa̱ʼníra ta̱yóʼo”. 26 Ni̱xi̱yotu iin se̱ʼe ta̱ Set ta chi̱nanírara Enós. Tá tiempo saá, na̱ yiví ki̱xáʼana xíniñúʼuna ki̱vi̱ Jehová.
5 Ña̱yóʼo kúú ña̱ nátúʼun xa̱ʼa̱ ta̱ Adán. Tá i̱xava̱ʼa Ndióxi̱ ta̱ Adán, i̱xava̱ʼarara nda̱a̱ táki̱ʼva káa miíra. 2 I̱xava̱ʼara ta̱a xíʼin ñaʼá. Tá i̱xava̱ʼarana ta̱xira bendición ndaʼa̱na ta chi̱nanírana, na̱ yiví.*
3 Tá xi̱kuumií ta̱ Adán 130 ku̱i̱ya̱, ni̱xi̱yo iin se̱ʼera ta̱ xi̱naʼa̱ nda̱a̱ táki̱ʼva xi̱naʼa̱ miíra ta chi̱nanírara Set. 4 Tá xa̱a̱ ka̱ku ta̱ Set, 800 ku̱i̱ya̱ka xi̱taku ta̱ Adán. Ta ni̱xi̱yo se̱ʼeta̱ara xíʼin se̱ʼe-síʼira. 5 Ta̱ Adán ni̱xi̱yora 930 ku̱i̱ya̱. Tasaá ni̱xi̱ʼi̱ra.
6 Tá xi̱kuumií ta̱ Set 105 ku̱i̱ya̱, ka̱ku ta̱ Enós se̱ʼera. 7 Tá xa̱a̱ ka̱ku ta̱ Enós, 807 ku̱i̱ya̱ka xi̱taku ta̱ Set. Ta ni̱xi̱yo se̱ʼeta̱ara xíʼin se̱ʼe-síʼira. 8 Ta̱ Set ni̱xi̱yora 912 ku̱i̱ya̱. Tasaá ni̱xi̱ʼi̱ra.
9 Tá xi̱kuumií ta̱ Enós 90 ku̱i̱ya̱, ka̱ku ta̱ Quenán se̱ʼera. 10 Tá xa̱a̱ ka̱ku ta̱ Quenán, 815 ku̱i̱ya̱ka xi̱taku ta̱ Enós. Ta ni̱xi̱yo se̱ʼeta̱ara xíʼin se̱ʼe-síʼira. 11 Ta̱ Enós ni̱xi̱yora 905 ku̱i̱ya̱. Tasaá ni̱xi̱ʼi̱ra.
12 Tá xi̱kuumií ta̱ Quenán 70 ku̱i̱ya̱, ka̱ku ta̱ Mahalalel se̱ʼera. 13 Tá xa̱a̱ ka̱ku ta̱ Mahalalel, 840 ku̱i̱ya̱ka xi̱taku ta̱ Quenán. Ta ni̱xi̱yo se̱ʼeta̱ara xíʼin se̱ʼe-síʼira. 14 Ta̱ Quenán ni̱xi̱yora 910 ku̱i̱ya̱. Tasaá ni̱xi̱ʼi̱ra.
15 Tá xi̱kuumií ta̱ Mahalalel 65 ku̱i̱ya̱, ka̱ku ta̱ Jared se̱ʼera. 16 Tá xa̱a̱ ka̱ku ta̱ Jared, 830 ku̱i̱ya̱ka xi̱taku ta̱ Mahalalel. Ta ni̱xi̱yo se̱ʼeta̱ara xíʼin se̱ʼe-síʼira. 17 Ta̱ Mahalalel ni̱xi̱yora 895 ku̱i̱ya̱. Tasaá ni̱xi̱ʼi̱ra.
18 Tá xi̱kuumií ta̱ Jared 162 ku̱i̱ya̱, ka̱ku ta̱ Enoc se̱ʼera. 19 Tá xa̱a̱ ka̱ku ta̱ Enoc, 800 ku̱i̱ya̱ka xi̱taku ta̱ Jared. Ta ni̱xi̱yo se̱ʼeta̱ara xíʼin se̱ʼe-síʼira. 20 Ta̱ Jared ni̱xi̱yora 962 ku̱i̱ya̱. Tasaá ni̱xi̱ʼi̱ra.
21 Tá xi̱kuumií ta̱ Enoc 65 ku̱i̱ya̱, ka̱ku ta̱ Matusalén se̱ʼera. 22 Tá xa̱a̱ ka̱ku ta̱ Matusalén, 300 ku̱i̱ya̱ka xi̱taku ta̱ Enoc, nda̱kundeéra ke̱ʼéra ña̱ kúni̱ Ndióxi̱ ta̱ nda̱a̱.* Ta saátu, ni̱xi̱yo se̱ʼeta̱ara xíʼin se̱ʼe-síʼira. 23 Ta̱ Enoc ni̱xi̱yora 365 ku̱i̱ya̱. 24 Ta̱ Enoc nda̱kundeéra ke̱ʼéra ña̱ kúni̱ Ndióxi̱ ta̱ nda̱a̱. Tasaá nda̱a̱ ni iinkana va̱ása níxini ta̱ Enoc, saáchi Ndióxi̱ nda̱kiʼinra ta̱yóʼo.
25 Tá xi̱kuumií ta̱ Matusalén 187 ku̱i̱ya̱, ka̱ku ta̱ Lamec se̱ʼera. 26 Tá xa̱a̱ ka̱ku ta̱ Lamec, 782 ku̱i̱ya̱ka xi̱taku ta̱ Matusalén. Ta ni̱xi̱yo se̱ʼeta̱ara xíʼin se̱ʼe-síʼira. 27 Ta̱ Matusalén ni̱xi̱yora 969 ku̱i̱ya̱. Tasaá ni̱xi̱ʼi̱ra.
28 Tá xi̱kuumií ta̱ Lamec 182 ku̱i̱ya̱, ka̱ku iin se̱ʼeta̱ara. 29 Chi̱nanírara Noé,* ta ka̱chira: “Ta̱ loʼo yóʼo sandíko-iniyó chi xóʼvi̱níyó* káchíñuyó nu̱ú ñuʼú yóʼo xa̱ʼa̱ ña̱ sa̱kúisochiʼña* Jehová ña̱yóʼo”. 30 Tá xa̱a̱ ka̱ku ta̱ Noé, 595 ku̱i̱ya̱ka xi̱taku ta̱ Lamec. Ta ni̱xi̱yo se̱ʼeta̱ara xíʼin se̱ʼe-síʼira. 31 Ta̱ Lamec ni̱xi̱yora 777 ku̱i̱ya̱. Tasaá ni̱xi̱ʼi̱ra.
32 Tá xi̱kuumií ta̱ Noé 500 ku̱i̱ya̱, ka̱ku ta̱ Sem, ta̱ Cam xíʼin ta̱ Jafet se̱ʼera.
6 Ña̱kán tá ki̱xáʼa íyo ku̱a̱ʼání na̱ yiví nu̱ú ñuʼú, ki̱xáʼa íyo se̱ʼe-síʼina, 2 ta na̱ ángel* ki̱ʼinna kuenta ña̱ liviní náʼa̱ ná se̱ʼe na̱ yiví. Ta ti̱ndaʼa̱na xíʼin ndiʼi ná xi̱kutóona. 3 Tasaá ni̱ka̱ʼa̱n Jehová: “Va̱ása taxikai̱ ña̱ kutaku na̱ yiví, saáchi na̱yóʼo nina ña̱ va̱ása va̱ʼa kéʼéna.* Xa̱ʼa̱ ña̱kán, ndáa 120 kuití ku̱i̱ya̱ kutakuna”.
4 Tá ni̱ka̱ʼa̱n Ndióxi̱ ña̱yóʼo, xa̱a̱ íyo na̱ nefilim* nu̱ú ñuʼú yóʼo. Tá tiempo saá, na̱ ángel* xi̱kisi̱na xíʼin ná ñaʼá ta xi̱kaku se̱ʼena xíʼinná. Ndakúní ni̱xi̱yo se̱ʼena ta ndiʼi na̱ yiví xi̱xini̱ na̱yóʼo.
5 Tasaá xi̱ni Jehová ña̱ kininíka ki̱xáʼa kéʼé na̱ yiví, ta nina ña̱ va̱ása va̱ʼa xi̱ndakani-inina xa̱ʼa̱. 6 Tasaá, Jehová ku̱suchíní-inira xa̱ʼa̱ ña̱ i̱xava̱ʼara na̱ yiví; ta ni̱xo̱ʼvi̱ní níma̱ra xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo. 7 Ña̱kán, Jehová ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱yóʼo: “Sandíʼi-xa̱ʼíi̱ na̱ yiví na̱ i̱xava̱ʼi̱ nu̱ú ñuʼú yóʼo, saátu sandíʼi-xa̱ʼíi̱ kití tí máso,* kití tí ñúu* mií, ta saátu kití tí ndáchí, saáchi ndándikóní-inii̱ xa̱ʼa̱ ña̱ i̱xava̱ʼi̱ na̱yóʼo”. 8 Soo Jehová xi̱kutóora* ña̱ xi̱keʼé ta̱ Noé.
9 Ña̱yóʼo kúú ña̱ nátúʼun xa̱ʼa̱ ta̱ Noé.
Nda̱kúní ni̱xi̱yo ña̱ xi̱keʼéra. Nu̱ú ndiʼi na̱ yiví na̱ ni̱xi̱yo tá ni̱xi̱yora, iinlá ta̱yóʼo kúú ta̱ ke̱ʼé ña̱ va̱ʼa.* Nda̱kundeéra ke̱ʼéra ña̱ kúni̱ Ndióxi̱ ta̱ nda̱a̱.* 10 Tá ni̱ya̱ʼa tiempo ni̱xi̱yo u̱ni̱ se̱ʼe ta̱ Noé: ta̱ Sem, ta̱ Cam xíʼin ta̱ Jafet. 11 Ta Ndióxi̱ ta̱ nda̱a̱, xi̱nira ña̱ ndi̱ʼi-xa̱ʼa̱ nu̱ú ñuʼú, ta nina ña̱ va̱ása va̱ʼa chu̱tú nu̱úña. 12 Saá kúú ña̱ ku̱uva, Ndióxi̱ xi̱nira ña̱ ndi̱ʼi-xa̱ʼa̱ nu̱ú ñuʼú. Ta ndiʼi na̱ yiví na̱ ni̱xi̱yo nu̱ú ñuʼú yóʼo ndi̱va̱ʼaní ni̱xi̱yo inina.
13 Tasaá Ndióxi̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Noé: “Xa̱a̱ chi̱kaa̱-inii̱ ña̱ sandíʼi-xa̱ʼíi̱ ndiʼi na̱ yiví, saáchi ku̱a̱chi na̱yóʼo chu̱tú ña̱ va̱ása va̱ʼa nu̱ú ñuʼú. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo sandíʼi-xa̱ʼíi̱na ta saátu sandíʼi-xa̱ʼíi̱ ndiʼika ña̱ʼa ña̱ íyo nu̱ú ñuʼú. 14 Ixava̱ʼa iin arca xíʼin yitu̱n tú va̱ʼaní.* Ndataʼví ininú ta iníí sa̱tánú xíʼin ininú chika̱ún alquitrán.* 15 Siaʼa xíniñúʼu ixava̱ʼúnnú: 134 metro xíniñúʼu káni̱ koonú, 22 metro ndíka̱ koonú, ta 13 metro xíniñúʼu súkun koonú;* 16 xíniñúʼu kuumiínú u̱ni̱ piso, ta saátu yatin chí xi̱nínú xíniñúʼu kuumiínú iin ventana nu̱ú ki̱ʼvi ñu̱ʼu,* ta ki̱ʼva 44 centímetro* xíniñúʼu kindo̱o si̱kí ventana yóʼo, ta chí síi̱nnú* xíniñúʼu koo iin yéʼé.
17 ”Soo yi̱ʼi̱, ndeéní sakúi̱n sa̱vi̱, ndakutúrá nu̱ú ñuʼú ta sandíʼi-xa̱ʼa̱rá ndiʼi na̱ yiví xíʼin ndiʼi kití. Ndiʼi ña̱ íyo nu̱ú ñuʼú ndiʼi-xa̱ʼa̱ña. 18 Xíʼin miíún kéʼíi̱ trato yóʼo. Ta xíniñúʼu ki̱ʼviún ini arca xíʼin se̱ʼún xíʼin ñá síʼún ta saátu xíʼin ná xa̱nuún. 19 Ta xíniñúʼu sandíʼviún ndiʼi nu̱ú kití ini tú arca, u̱vi̱ xíniñúʼu koo tíyóʼo, iin tí síʼi xíʼin iin tí che̱e, ña̱ va̱ʼa kutakurí. 20 Tí kití yóʼo kúú tí xa̱a̱ nu̱ún ña̱ va̱ʼa ndi̱ʼvirí ini arca ta kutakurí: ndiʼi nu̱ú kití tí ndáchí u̱vi̱ tá u̱vi̱rí xa̱a̱ nu̱ún, ndiʼi nu̱ú kití tí máso u̱vi̱ tá u̱vi̱rí xa̱a̱ nu̱ún, ta saátu ndiʼi nu̱ú kití tí ñúu mií u̱vi̱ tá u̱vi̱rí xa̱a̱ nu̱ún. 21 Ta yóʼó xíniñúʼu ndakayaún ndiʼi ña̱ʼa ña̱ kivi kuxún, saátu ndiʼi ña̱ʼa ña̱ kivi kixáʼan* kití”.
22 Ta̱ Noé ke̱ʼéra ndiʼi ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n Ndióxi̱ xíʼinra. Nda̱a̱ táki̱ʼva ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra saá ke̱ʼéra.
7 Tándi̱ʼi ku̱u ña̱yóʼo, Jehová ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Noé: “Ki̱ʼvi xíʼin na̱ veʼún ini tú arca, saáchi nu̱ú ndiʼi na̱ yiví na̱ ndóo vitin, iinlá yóʼó kúú ta̱ nda̱kúní kéʼé. 2 Nu̱ú ndiʼi kití tí va̱ása yaku̱a̱, u̱xa̱ tá u̱xa̱rí* xíniñúʼu ki̱ʼvi xíʼún, tí che̱e xíʼin tí síʼi. Soo nu̱ú ndiʼi kití tí yaku̱a̱,* u̱vi̱ tá u̱vi̱rí xíniñúʼu ki̱ʼvi xíʼún, tí che̱e xíʼin tí síʼi. 3 Ta nu̱ú ndiʼi kití tí ndáchí, u̱xa̱ tá u̱xa̱rí* xíniñúʼu ki̱ʼvi xíʼún, tí che̱e xíʼin tí síʼi, ña̱ va̱ʼa ku̱i̱na̱rí nu̱ú ñuʼú. 4 Saáchi u̱xa̱ ki̱vi̱ kuití kúma̱ní ta sakúi̱n sa̱vi̱ nu̱ú ñuʼú, 40 ki̱vi̱ sakúi̱nrá, káʼñu xíʼin ñuú kuunrá.* Ta sandíʼi-xa̱ʼíi̱ ndiʼi na̱ yiví na̱ i̱xava̱ʼi̱, ta saátu ndiʼi kití tí i̱xava̱ʼi̱ nu̱ú ñuʼú”. 5 Ta̱ Noé ke̱ʼéra ndiʼi ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n Jehová xíʼinra.
6 Ta 600 ku̱i̱ya̱ xi̱kuumií ta̱ Noé, tá ndeéní ku̱un sa̱vi̱ nu̱ú ñuʼú ta nda̱kutú ti̱kui̱í nu̱úña. 7 Tá kúma̱ní kixáʼa ndeéní kuun sa̱vi̱, ta̱ Noé ni̱ki̱ʼvira ini arca xíʼin se̱ʼera, ñá síʼira ta saátu ná xa̱nura. 8 Ta ndiʼi kití tí va̱ása yaku̱a̱, kití tí yaku̱a̱, kití tí ndáchí xíʼin ndiʼi kití tí íyo nu̱ú ñuʼú, 9 ni̱xa̱a̱rí nu̱ú ta̱ Noé ta ni̱ndi̱ʼvirí ini arca, u̱vi̱ tá u̱vi̱rí ni̱ndi̱ʼvi, tí che̱e xíʼin tí síʼi, nda̱a̱ táki̱ʼva ni̱ka̱ʼa̱n Ndióxi̱ xíʼin ta̱ Noé. 10 Tá ni̱ya̱ʼa u̱xa̱ ki̱vi̱ ndeéní ki̱xáʼa kúun sa̱vi̱ nu̱ú ñuʼú.
11 Tá xi̱kuumií ta̱ Noé 600 ku̱i̱ya̱, ki̱vi̱ 17 tí yo̱o̱ u̱vi̱, ni̱ko̱yo ndiʼi ti̱kui̱í tá íyo chí ndiví nu̱ú ñuʼú yóʼo, ta nda̱kuná yéʼé ndiví. 12 Ndeéní ku̱un sa̱vi̱ nu̱ú ñuʼú, 40 ki̱vi̱ ku̱unrá, káʼñu xíʼin ñuú ku̱unrá. 13 Mií ki̱vi̱ kán ta̱ Noé ni̱ki̱ʼvira ini arca xíʼin se̱ʼera ta̱ Sem, ta̱ Cam xíʼin ta̱ Jafet, ta saátu ni̱ki̱ʼvi ñá síʼira xíʼin u̱ni̱ saá ná xa̱nura. 14 Ni̱ndi̱ʼvina ini tú arca, ta saátu ni̱ndi̱ʼvi ndiʼi nu̱ú kití yukú, ndiʼi nu̱ú kití tí máso, ndiʼi nu̱ú kití tí ñúu* mií, ndiʼi nu̱ú kití tí ndáchí, ndiʼi nu̱ú tí saa xíʼin ndiʼi kití tí íyo ndi̱xi̱n. 15 Ta ndiʼi nu̱ú kití* ni̱xa̱a̱rí nu̱ú ta̱ Noé ta u̱vi̱ tá u̱vi̱rí ni̱ndi̱ʼvi ini arca. 16 Ni̱ndi̱ʼvi ndiʼi nu̱ú kití, tí che̱e xíʼin tí síʼi, nda̱a̱ táki̱ʼva ni̱ka̱ʼa̱n Ndióxi̱ xíʼin ta̱ Noé. Tá xa̱a̱ ni̱ki̱ʼvi ta̱ Noé ini tú arca, Jehová nda̱kasira yéʼé.
17 Ta ti̱xin 40 ki̱vi̱, kǒo nísandákoo sa̱vi̱ ña̱ kuunrá nu̱ú ñuʼú. Ki̱xáʼa nda̱kutúní ti̱kui̱í ta nda̱niʼirá tú arca, ta túyóʼo súkunní nda̱kunúunú nu̱ú ti̱kui̱í. 18 Ndu̱ku̱a̱ʼání ti̱kui̱í, ta nda̱kutúrá nu̱ú ñuʼú. Ta tú arca nda̱kunúunú nu̱ú ti̱kui̱í. 19 Nda̱kutúní ti̱kui̱í yóʼo, ta nda̱kasirá ndiʼi yu̱ku̱ súkun ña̱ íyo nu̱ú ñuʼú. 20 I̱ñu̱ metro sava* ni̱ya̱ʼará xi̱ní yu̱ku̱.
21 Tasaá ni̱xi̱ʼi̱ ndiʼi na̱ yiví na̱ ni̱xi̱yo nu̱ú ñuʼú xíʼin ndiʼi kití, kití tí ndáchí, kití tí máso, kití yukú xíʼin ndiʼi kití tí inkáchi kítáʼan xíka. 22 Ni̱xi̱ʼi̱ ndiʼi na̱ yiví ta saátu ndiʼi kití tí ni̱xi̱yo nu̱ú ñuʼú.* 23 Ndióxi̱* sa̱ndíʼi-xa̱ʼa̱ra ndiʼi na̱ yiví xíʼin ndiʼi kití, kití tí ñúu mií, kití tí ndáchí, ndi̱ʼi-xa̱ʼa̱ ndiʼi tíyóʼo. Iinlá kuití ta̱ Noé xíʼin na̱ ni̱ndi̱ʼvi ini arca xíʼinra ni̱ka̱ku. 24 Ta 150 ki̱vi̱ xi̱ndikaa̱ka ti̱kui̱í nu̱ú ñuʼú.
8 Soo Ndióxi̱ kǒo nínandóso-inira* xa̱ʼa̱ ta̱ Noé, ta saátu kǒo nínandóso-inira xa̱ʼa̱ kití yukú tí ni̱ki̱ʼvi xíʼinra ini arca, ni xa̱ʼa̱ kití tí máso. Ña̱kán, ndeéní ni̱xi̱ka ta̱chí nu̱ú ñuʼú i̱xaa Ndióxi̱, tasaá ki̱xáʼa núu ti̱kui̱í. 2 Ta va̱ása níko̱yoka ti̱kui̱í tá íyo chí ndiví,* ta nda̱si yéʼé ndiví. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo va̱ása níkuunka sa̱vi̱. 3 Loʼo tá loʼo nu̱u ti̱kui̱í tá xi̱ndikaa̱ nu̱ú ñuʼú. Ta tá ni̱ya̱ʼa 150 ki̱vi̱, xa̱a̱ ku̱a̱ʼáníva nu̱urá. 4 Tá ki̱vi̱ 17 xíka tí yo̱o̱ u̱xa̱, tú arca xi̱kunúunú xi̱ní yuku̱ ña̱ naní Ararat. 5 Nda̱a̱ yo̱o̱ u̱xu̱ nda̱kundeé ti̱kui̱í nu̱urá. Tá ki̱vi̱ nu̱ú ña̱ yo̱o̱ u̱xu̱, ki̱xáʼa nda̱tuvi xi̱ní yuku̱.
6 Tá ni̱ya̱ʼa 40 ki̱vi̱, ta̱ Noé nda̱kunára ventana ña̱ xi̱kuumií tú arca, 7 tasaá chi̱ndaʼára iin saa ndáá, tíyóʼo xi̱xaʼa̱nrí ta tuku ta tuku xi̱ndikórí nda̱a̱ tá ni̱yi̱chi̱ ti̱kui̱í nu̱ú ñuʼú.
8 Tándi̱ʼi ku̱u ña̱yóʼo, ta̱ Noé chi̱ndaʼára iin paloma ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-inira á ku̱a̱ʼáka ti̱kui̱í ndíkaa̱ nu̱ú ñuʼú. 9 Soo va̱ása níndani̱ʼí tí paloma nu̱ú kunúurí, saáchi ndíkaa̱kava ti̱kui̱í nu̱ú ñuʼú yóʼo, ña̱kán ndi̱kórí nu̱ú kánuu tú arca. Tasaá, ta̱ Noé ti̱inrarí ta nda̱chikaa̱rarí ininú. 10 Xi̱ndatura ni̱ya̱ʼa u̱xa̱ ki̱vi̱ tasaá chi̱ndaʼá tukurarí ku̱a̱ʼa̱nrí. 11 Nda̱a̱ xi̱kuaá ndi̱kó tí paloma yóʼo. Ta xi̱ni ta̱ Noé ña̱ ndíkaa̱ iin yu̱ku̱ ndaʼa̱ tú olivo yuʼúrí, ta ña̱ sa̱kán xa̱ʼndarí kúú ña̱yóʼo. Tasaá ku̱ndaa̱-inira ña̱ xa̱a̱ nu̱uva ti̱kui̱í nu̱ú ñuʼú. 12 Xi̱ndatura inka u̱xa̱ ki̱vi̱ tasaá chi̱ndaʼá tukura tí paloma ku̱a̱ʼa̱nrí soo va̱ása níndikókarí vitin.
13 Tá xi̱kuumií ta̱ Noé 601 ku̱i̱ya̱, tá ki̱vi̱ nu̱ú tí yo̱o̱ nu̱ú, xa̱a̱ ni̱yi̱chi̱va ti̱kui̱í nu̱ú ñuʼú. Ta̱ Noé xu̱nára iin táʼví xi̱ní tú arca ta xi̱nira ña̱ xa̱a̱ ni̱yi̱chi̱va nu̱ú ñuʼú. 14 Tá ki̱vi̱ 27 tí yo̱o̱ u̱vi̱, xa̱a̱ ni̱yi̱chi̱ va̱ʼava nu̱ú ñuʼú.
15 Tasaá ni̱ka̱ʼa̱n Ndióxi̱ xíʼin ta̱ Noé: 16 “Kita ini arca xíʼin ñá síʼún, ta saátu ná kee se̱ʼún xíʼin ná xa̱nuún. 17 Tavá ndiʼi kití tí ñúʼu ini arca, kití tí ndáchí, kití yukú, kití máso xíʼin kití tí ñúu* mií. Saá kivi ku̱i̱na̱rí nu̱ú ñuʼú ta ku̱a̱ʼání xa̱a̱rí koorí”.
18 Tasaá, ki̱ta ta̱ Noé ini tú arca xíʼin ñá síʼira, ta saátu ke̱e se̱ʼera xíʼin ná xa̱nura. 19 Ta ke̱e iin tá iin tiʼvi kití tí ñúʼu ini arca, kití tí ñúu mií, kití tí ndáchí xíʼin ndiʼika kití tí íyo nu̱ú ñuʼú. 20 Tándi̱ʼi, ta̱ Noé i̱xava̱ʼara iin altar, ta nu̱ú ña̱yóʼo ni̱so̱kóra* sava kití nu̱ú Jehová, ni̱so̱kóra kití tí va̱ása yaku̱a̱ xíʼin kití tí ndáchí tí va̱ása yaku̱a̱, ta xa̱ʼmirarí* nu̱ú Ndióxi̱. 21 Nda̱a̱ nu̱ú Jehová ni̱xa̱a̱ iin xiko̱ ña̱ xáʼa̱n táminí.* Ta ña̱yóʼo nda̱kani-ini Jehová: “Ni kininí kéʼé na̱ yiví, saáchi nda̱a̱ tá válívína nina ña̱ va̱ása va̱ʼa ndákani-inina xa̱ʼa̱, nda̱a̱ ni iin yichi̱ va̱ása ndikókai̱ sakúisochiʼñai̱* ñuʼú ta saátu nda̱a̱ ni iin yichi̱ va̱ása ndikókai̱ sandíʼi-xa̱ʼíi̱ na̱ yiví xíʼin kití nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼíi̱ vitin. 22 Nani vitin, nu̱ú ñuʼú kixáʼa koo tiempo ña̱ chíʼina xíʼin tiempo ña̱ sákeena, koo kaxin ta koo kaʼní, koo tiempo niʼní ta koo tiempo vi̱xin, ta saátu koo káʼñu* ta koo ñuú”.
9 Ndióxi̱ ta̱xira bendición ndaʼa̱ ta̱ Noé xíʼin se̱ʼera, ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna: “Ná koo ku̱a̱ʼání se̱ʼendó, ku̱a̱ʼání ná xa̱a̱ndó koondó, ta ná kutú se̱ʼendó nu̱ú ñuʼú. 2 Ndiʼi kití tí íyo nu̱ú ñuʼú, kití tí ndáchí xíʼin ti̱a̱ká tí ñúʼu ini mar, yi̱ʼvíníkarí kunirí ndóʼó. Vitin ndóʼó kuisochíñu xíʼinrí. 3 Kivi kaʼníndó nda̱a̱ ndáaka kití tí íyo nu̱ú ñuʼú ña̱ va̱ʼa kuxundó. Nda̱a̱ táki̱ʼva ni̱ka̱ʼi̱n xíʼinndó ña̱ kivi kuxundó ndiʼi nu̱ú yiva, saátu kivi kuxundó kití. 4 Soo va̱ása xíniñúʼu kuxundó ku̱ñurí ña̱ kúúmií ni̱i̱, saáchi ni̱i̱ kúú ña̱ táxi ña̱ tákurí. 5 Nda̱a̱ ndáaka na̱ yiví á kití ná kaʼní inkana,* ndukúi̱ kuenta nu̱úna xa̱ʼa̱ ni̱i̱ yóʼo. Tá iin kití kúú tí ke̱ʼé ña̱yóʼo xíniñúʼu kuvirí. Saátu tá iin na̱ yiví kúú na̱ ke̱ʼé ña̱yóʼo xíniñúʼu kuvina, saáchi ñanina kúú na̱ xa̱ʼnína.* 6 Tá iin na̱ yiví ná kaʼní inkana,* inka na̱ yiví kaʼní na̱yóʼo.* Saáchi Ndióxi̱ i̱xava̱ʼara ta̱ ta̱a táki̱ʼva káa miíra. 7 Saátu ndóʼó, ná koo ku̱a̱ʼání se̱ʼendó, ku̱a̱ʼání ná xa̱a̱ndó koondó, ta ná kutú se̱ʼendó nu̱ú ñuʼú”.
8 Tándi̱ʼi, Ndióxi̱ ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱yóʼo xíʼin ta̱ Noé ta saátu xíʼin se̱ʼera: 9 “Vitin chíka̱i̱ iin trato xíʼinndó, xíʼin ndiʼi se̱ʼendó 10 ta saátu xíʼin ndiʼi kití tí ke̱e xíʼinndó ini arca, tá kúú: ndiʼi nu̱ú kití tí íyo tu̱mi, kití tí máso* xíʼin ndiʼi kití yukú. Ndiʼi kití tí íyo nu̱ú ñuʼú. 11 Ña̱yóʼo kúú trato ña̱ chíka̱i̱ xíʼinndó: nda̱a̱ ni iin yichi̱ va̱ása sakúunkai̱ sa̱vi̱ ña̱ sandíʼi-xa̱ʼíi̱ ndiʼi na̱ yiví ta saátu ndiʼi kití, ni va̱ása ndeéní sakúi̱n sa̱vi̱ ña̱ sandíʼi-xa̱ʼíi̱ ñuʼú”.
12 Ta ni̱ka̱ʼa̱nka Ndióxi̱ ña̱yóʼo xíʼinra: “Ña̱yóʼo kúú seña xa̱ʼa̱ trato ña̱ kíndo̱i̱ xíʼinndó xíʼin ndiʼi kití tí íyo xíʼinndó, ta saátu xíʼin ndiʼika na̱ koo chí nu̱únínu: 13 chínúi̱ iin arcoíris nu̱ú vi̱kó. Ta tíyóʼo koorí iin seña xa̱ʼa̱ trato ña̱ chíka̱i̱ xíʼin na̱ ndóo nu̱ú ñuʼú.* 14 Tá ná chindaʼíi̱ vi̱kó ta kuun sa̱vi̱, saá kita tí arcoíris. 15 Tasaá ndakaʼíi̱n xa̱ʼa̱ trato ña̱ chi̱kai̱ xíʼinndó, ta saátu xíʼin ndiʼi kití tí íyo nu̱ú ñuʼú. Nda̱a̱ ni iin yichi̱ va̱ása kuniñúʼukai̱ sa̱vi̱ ña̱ sandíʼi-xa̱ʼíi̱ ndiʼi na̱ yiví ni ndiʼi kití tí íyo nu̱ú ñuʼú. 16 Tá ná kita tí arcoíris chí nu̱ú vi̱kó, yi̱ʼi̱ kunivai̱rí ta ndakaʼíi̱n xa̱ʼa̱ trato ña̱ ke̱ʼíi̱ xíʼin ndiʼi na̱ yiví ta saátu xíʼin ndiʼi kití tí íyo nu̱ú ñuʼú, ta trato yóʼo kooña ndiʼi tiempo”.
17 Ta tuku ni̱ka̱ʼa̱n Ndióxi̱ xíʼin ta̱ Noé: “Ña̱yóʼo kúú seña xa̱ʼa̱ trato ña̱ ke̱ʼíi̱ xíʼin ndiʼi na̱ yiví, ta saátu xíʼin ndiʼi kití tí íyo nu̱ú ñuʼú”.
18 Na̱yóʼo xi̱kuu se̱ʼe ta̱ Noé, na̱ ke̱e ini arca xíʼinra: ta̱ Sem, ta̱ Cam xíʼin ta̱ Jafet. Tá ni̱ya̱ʼa tiempo, ni̱xi̱yo iin se̱ʼe ta̱ Cam, ta Canaán xi̱naníra. 19 U̱ni̱ na̱yóʼo xi̱kuu se̱ʼe ta̱ Noé, ta na̱yóʼo kúú na̱ sa̱kúina̱ ndiʼi na̱ yiví na̱ ndóo nu̱ú ñuʼú.
20 Tasaá ki̱xáʼa ta̱ Noé chíʼira nu̱ú ñuʼú, ta chi̱ʼira tú uva. 21 Tá xi̱ʼira vino ni̱xi̱nira ta ta̱vára ndiʼi ti̱ko̱to̱ra tá ndíkaa̱ra ini veʼe loʼo nu̱ú ni̱xi̱yora. 22 Ta̱ Cam yivá ta̱ Canaán xi̱nira ña̱ íyo chálá yivára, ta na̱túʼunra ña̱yóʼo xíʼin u̱vi̱ saá na̱ ñanira na̱ ndóo chí ke̱ʼe.* 23 Tasaá, ta̱ Sem xíʼin ta̱ Jafet ki̱ʼinna iin ti̱ko̱to̱ ta chi̱núunaña so̱ko̱na ta ni̱ndi̱ʼvi símana* nda̱a̱ nu̱ú íyo yivána. Tasaá nda̱kasina yivána xíʼin ti̱ko̱to̱ yóʼo, ta chí inka táʼví xítona ña̱ va̱ása kotona ña̱ íyo chálá yivána.
24 Tá xa̱a̱ nda̱káxi-ini* ta̱ Noé, ku̱ndaa̱-inira xa̱ʼa̱ ña̱ ke̱ʼé se̱ʼera ta̱ loʼo, 25 ta ka̱chira:
“Ná ndakiʼin ta̱ Canaán chiʼña.
Ná kachíñundáʼvira nu̱ú na̱ ñanira”.
26 Ta ka̱chikara:
“Ná ndukáʼnu Jehová, Ndióxi̱ ta̱ Sem.
Ta ná kachíñundáʼvi ta̱ Canaán nu̱úra.*
27 Ku̱a̱ʼání ñuʼú ná taxi Ndióxi̱ ndaʼa̱ ta̱ Jafet
ta ná koo ta̱ Jafet veʼe válí ta̱ Sem.
Ta ná kachíñundáʼvitu ta̱ Canaán nu̱ú ta̱yóʼo”.
28 Tá xa̱a̱ ni̱ya̱ʼa ña̱ ndeéní ku̱un sa̱vi̱, 350 ku̱i̱ya̱ka xi̱taku ta̱ Noé. 29 Ña̱kán 950 ku̱i̱ya̱ xi̱taku ta̱ Noé. Tasaá ni̱xi̱ʼi̱ra.
10 Ña̱yóʼo kúú ña̱ nátúʼun xa̱ʼa̱ na̱ se̱ʼe ta̱ Noé: ta̱ Sem, ta̱ Cam xíʼin ta̱ Jafet.
Tá xa̱a̱ ni̱ya̱ʼa tiempo ña̱ ku̱un sa̱vi̱, ni̱xi̱yo se̱ʼena. 2 Na̱ se̱ʼe ta̱ Jafet xi̱kuu: ta̱ Gómer, ta̱ Magog, ta̱ Madái, ta̱ Javán, ta̱ Tubal, ta̱ Mesec xíʼin ta̱ Tirás.
3 Na̱ se̱ʼe ta̱ Gómer xi̱kuu: ta̱ Askenaz, ta̱ Rifat xíʼin ta̱ Togarmá.
4 Na̱ se̱ʼe ta̱ Javán xi̱kuu: ta̱ Elisá, ta̱ Tarsis, ta̱ Kitim xíʼin ta̱ Dodanim.
5 Ta nu̱ú íyo isla xi̱kundoo na̱ se̱ʼe na̱yóʼo. Xa̱a̱ iin tiʼvi xi̱kundoo na̱ káʼa̱n iin tu̱ʼun, xa̱a̱ iin tiʼvi xi̱kundoo na̱ ke̱e ti̱xin iin familia ta saátu xa̱a̱ iin tiʼvi xi̱kundoo na̱ ni̱xa̱a̱ ku̱u iin ñuu.
6 Na̱ se̱ʼe ta̱ Cam xi̱kuu: ta̱ Cus, ta̱ Mizraim, ta̱ Put xíʼin ta̱ Canaán.
7 Na̱ se̱ʼe ta̱ Cus xi̱kuu: ta̱ Sebá, ta̱ Havilá, ta̱ Sabtá, ta̱ Raamá xíʼin ta̱ Sabtecá.
Na̱ se̱ʼe ta̱ Raamá xi̱kuu: ta̱ Seba xíʼin ta̱ Dedán.
8 Saátu ta̱ Nemrod xi̱kuura se̱ʼe ta̱ Cus, ta̱ Nemrod xi̱kuu ta̱ nu̱ú ta̱ xi̱xaʼndachíñu nu̱ú na̱ yiví tiempo saá, ta ni̱xi̱yoní ndee̱ra. 9 Ndakúní ni̱xi̱yo ta̱ Nemrod ta xi̱xaʼníra kití,* ta ni̱xi̱yora contra Jehová. Xa̱ʼa̱ ña̱kán káʼa̱nna ña̱yóʼo: “Ta̱yóʼo íyora nda̱a̱ táki̱ʼva íyo ta̱ Nemrod, iin ta̱a ta̱ ndakúní, ta̱ xáʼní kití ta íyora contra Jehová”. 10 Ñuu nu̱ú ki̱xáʼara xáʼndachíñura xi̱kuu: Babel, Erec, Akkad xíʼin Calné ña̱ kíndo̱o chí Sinar. 11 Ñuu yóʼo ke̱era ta ku̱a̱ʼa̱nra chí Asiria, kán i̱xava̱ʼara ku̱a̱ʼá veʼe ta ni̱xa̱a̱ña ku̱uña ñuu Nínive, ñuu Rehobot-Ir, ñuu Cálah 12 xíʼin ñuu Resen, ña̱ ndíkaa̱ ma̱ʼñú ñuu Nínive xíʼin Cálah. Ndiʼi ñuu yóʼo ni̱xa̱a̱ña ku̱uña iin ñuu ña̱ káʼnuní.
13 Ta̱ Mizraim xi̱kuura yivá ta̱ Ludim, ta̱ Anamim, ta̱ Lehabim, ta̱ Naftuhim, 14 ta̱ Patrusim, ta̱ Casluhim xíʼin ta̱ Caftorim (ti̱xin na̱ veʼe ta̱ Casluhim ka̱na na̱ filisteo).
15 Ta̱ Canaán xi̱kuura yivá ta̱ Sidón, ta̱yóʼo xi̱kuu se̱ʼera ta̱ nu̱ú. Saátu xi̱kuura yivá ta̱ Het, 16 xi̱kuutura yivá na̱ jebuseo, na̱ amorreo, na̱ guirgaseo, 17 na̱ heveo, na̱ arqueo, na̱ sineo, 18 na̱ arvadeo, na̱ zemareo xíʼin na̱ hamateo. Tá ni̱ya̱ʼa tiempo xa̱a̱ síín síín nu̱ú nda̱kiʼin na̱ cananeo ku̱a̱ʼa̱nna koona. 19 Ta ñuʼú na̱ cananeo xi̱kuu Sidón iinsaá nda̱a̱ Guerar ña̱ kíndo̱o yatin chí Gaza, ta ñuʼútuna xi̱kuu Sodoma, Gomorra, Admá xíʼin Zeboyim ña̱ kíndo̱o yatin chí Lasa. 20 Na̱yóʼo xi̱kuu na̱ se̱ʼe ta̱ Cam. Na̱yóʼo xi̱kuu na̱ veʼena, ñuʼú nu̱ú xi̱ndoona saátu ñuu ña̱ ni̱xa̱a̱na ku̱una, ta xi̱ndoona xíʼin na̱ xi̱kaʼa̱n tu̱ʼun miína.
21 Ni̱xi̱yotu se̱ʼe ta̱ Sem, ta̱yóʼo kúú ta̱ xi̱kuu ta̱ loʼo* nu̱ú ta̱ Jafet. Ta̱ Éber xíʼin na̱ se̱ʼera, na̱ veʼe ta̱ Sem xi̱kuuna. 22 Na̱ se̱ʼe ta̱ Sem xi̱kuu, ta̱ Elam, ta̱ Asur, ta̱ Arpaksad, ta̱ Lud xíʼin ta̱ Aram.
23 Na̱ se̱ʼe ta̱ Aram xi̱kuu, ta̱ Uz, ta̱ Hul, ta̱ Guéter xíʼin ta̱ Mas.
24 Ta̱ Arpaksad xi̱kuura yivá ta̱ Selá, ta̱ Selá xi̱kuura yivá ta̱ Éber.
25 U̱vi̱ xi̱kuu se̱ʼe ta̱ Éber. Ta̱ nu̱ú xi̱naníra Péleg,* saáchi tá ni̱xi̱yora, nda̱taʼví na̱ yiví na̱ ni̱xi̱yo nu̱ú ñuʼú. Ta ñanira xi̱naníra Joctán.
26 Ta̱ Joctán xi̱kuura yivá ta̱ Almodad, ta̱ Sélef, ta̱ Hazarmávet, ta̱ Jérah, 27 ta̱ Hadoram, ta̱ Uzal, ta̱ Diclá, 28 ta̱ Obal, ta̱ Abimael, ta̱ Seba, 29 ta̱ Ofir, ta̱ Havilá xíʼin ta̱ Jobab. Ndiʼi na̱yóʼo xi̱kuu na̱ se̱ʼe ta̱ Joctán.
30 Na̱yóʼo xi̱ndoona chí Mesá iinsaá nda̱a̱ Sefar ña̱ kíndo̱o chí yuku̱ ña̱ íyo chí Oriente.
31 Na̱yóʼo xi̱kuu na̱ se̱ʼe ta̱ Sem. Na̱yóʼo xi̱kuu na̱ veʼena, ñuʼú nu̱ú xi̱ndoona saátu ñuu ña̱ ni̱xa̱a̱na ku̱una, ta xi̱ndoona xíʼin na̱ xi̱kaʼa̱n tu̱ʼun miína.
32 Na̱yóʼo xi̱kuu na̱ veʼe na̱ se̱ʼe ta̱ Noé, ndiʼi na̱yóʼo xi̱kuu ndiʼi na̱ veʼena xíʼin ñuu ña̱ ni̱xa̱a̱na ku̱una. Ta ti̱xin ndiʼi na̱yóʼo ki̱xi na̱ yiví na̱ xi̱kundoo nu̱ú ñuʼú yóʼo tá xa̱a̱ ndi̱ʼi ña̱ ndeéní ku̱un sa̱vi̱.
11 Ndiʼi na̱ yiví na̱ ni̱xi̱yo nu̱ú ñuʼú yóʼo, iin tu̱ʼun xi̱kaʼa̱n ndiʼina. 2 Tá ku̱a̱ʼa̱n na̱ yiví kundoona chí nu̱ú kíta ñu̱ʼu,* kán nda̱ni̱ʼína iin yoso̱ nu̱ú ñuʼú ña̱ Sinar, ta kán xi̱kundoona. 3 Tasaá ni̱ka̱ʼa̱n xíʼin táʼanna: “Vitin ná ixava̱ʼayó ndo̱ʼo”.* Va̱ása níxiniñúʼuna yu̱u̱ chi ndo̱ʼova xi̱niñúʼuna, ta xi̱niñúʼuna alquitrán* ña̱ va̱ʼa ndachitáʼanna ndo̱ʼo yóʼo. 4 Tasaá ni̱ka̱ʼa̱nna: “Vitin ná ixava̱ʼayó ku̱a̱ʼání veʼe ña̱ va̱ʼa xa̱a̱ña kooña iin ñuu, ta ná ixava̱ʼayó iin veʼe ña̱ súkunní ña̱ xa̱a̱ nda̱a̱ chí ndiví. Tasaá ku̱a̱ʼánína kuxini̱ miíyó, ta va̱ása ndata̱ʼvíyó ku̱ʼu̱nyó nu̱ú iníísaá ñuʼú”.
5 Tasaá ki̱xáʼa Jehová xítora ñuu yóʼo xíʼin veʼe súkunní ña̱ ki̱xáʼa na̱ yiví íxava̱ʼana. 6 Jehová ni̱ka̱ʼa̱nra: “Xa̱ʼa̱ ña̱ kúúna iin ñuu ta iin tu̱ʼun kuití káʼa̱nna, koto ndáaña ki̱xáʼana kéʼéna. Vitin kivi keʼéna nda̱a̱ ndáaka ña̱ kúni̱ miína. 7 Ná ku̱ʼu̱nyó nu̱ú ndóona ta ná ndasakayó tu̱ʼun ña̱ káʼa̱nna, tasaá va̱ása kunda̱a̱-inina xíʼin táʼanna”. 8 Soo xa̱ʼa̱ ña̱ ke̱ʼé Jehová ña̱yóʼo, nda̱taʼvína ta xa̱a̱ síín síín ni̱xa̱ʼa̱nna xi̱kundoona. Ta loʼo tá loʼo sa̱ndákoona ña̱ ixava̱ʼana veʼe ñuu yóʼo. 9 Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo ñuu yóʼo xi̱kunaníña Babel* saáchi yóʼo kúú nu̱ú sa̱ká Jehová tu̱ʼun ña̱ xi̱kaʼa̱nna iníísaá nu̱ú ñuʼú, ta xa̱ʼa̱ ña̱ ke̱ʼé Jehová ña̱yóʼo nda̱taʼvína ta xa̱a̱ síín síín ni̱xa̱ʼa̱nna xi̱kundoona.
10 Ña̱yóʼo kúú ña̱ nátúʼun xa̱ʼa̱ ta̱ Sem.
Tá xi̱kuumií ta̱ Sem 100 ku̱i̱ya̱, ka̱ku ta̱ Arpaksad se̱ʼera, ña̱yóʼo ku̱uña tá ni̱ya̱ʼa u̱vi̱ ku̱i̱ya̱ ña̱ ndeéní ku̱un sa̱vi̱. 11 Tá xa̱a̱ ka̱ku ta̱ Arpaksad, 500 ku̱i̱ya̱ka xi̱taku ta̱ Sem. Ta ni̱xi̱yo se̱ʼeta̱ara xíʼin se̱ʼe-síʼira.
12 Tá xi̱kuumií ta̱ Arpaksad 35 ku̱i̱ya̱, ka̱ku ta̱ Selá se̱ʼera. 13 Tá xa̱a̱ ka̱ku ta̱ Selá, 403 ku̱i̱ya̱ka xi̱taku ta̱ Arpaksad. Ta ni̱xi̱yo se̱ʼeta̱ara xíʼin se̱ʼe-síʼira.
14 Tá xi̱kuumií ta̱ Selá 30 ku̱i̱ya̱, ka̱ku ta̱ Éber se̱ʼera. 15 Tá xa̱a̱ ka̱ku ta̱ Éber, 403 ku̱i̱ya̱ka xi̱taku ta̱ Selá. Ta ni̱xi̱yo se̱ʼeta̱ara xíʼin se̱ʼe-síʼira.
16 Tá xi̱kuumií ta̱ Éber 34 ku̱i̱ya̱, ka̱ku ta̱ Péleg se̱ʼera. 17 Tá xa̱a̱ ka̱ku ta̱ Péleg, 430 ku̱i̱ya̱ka xi̱taku ta̱ Éber. Ta ni̱xi̱yo se̱ʼeta̱ara xíʼin se̱ʼe-síʼira.
18 Tá xi̱kuumií ta̱ Péleg 30 ku̱i̱ya̱, ka̱ku ta̱ Reú se̱ʼera. 19 Tá xa̱a̱ ka̱ku ta̱ Reú, 209 ku̱i̱ya̱ka xi̱taku ta̱ Péleg. Ta ni̱xi̱yo se̱ʼeta̱ara xíʼin se̱ʼe-síʼira.
20 Tá xi̱kuumií ta̱ Reú 32 ku̱i̱ya̱, ka̱ku ta̱ Serug se̱ʼera. 21 Tá xa̱a̱ ka̱ku ta̱ Serug, 207 ku̱i̱ya̱ka xi̱taku ta̱ Reú. Ta ni̱xi̱yo se̱ʼeta̱ara xíʼin se̱ʼe-síʼira.
22 Tá xi̱kuumií ta̱ Serug 30 ku̱i̱ya̱, ka̱ku ta̱ Nacor se̱ʼera. 23 Tá xa̱a̱ ka̱ku ta̱ Nacor, 200 ku̱i̱ya̱ka xi̱taku ta̱ Serug. Ta ni̱xi̱yo se̱ʼeta̱ara xíʼin se̱ʼe-síʼira.
24 Tá xi̱kuumií ta̱ Nacor 29 ku̱i̱ya̱, ka̱ku ta̱ Taré se̱ʼera. 25 Tá xa̱a̱ ka̱ku ta̱ Taré, 119 ku̱i̱ya̱ka xi̱taku ta̱ Nacor. Ta ni̱xi̱yo se̱ʼeta̱ara xíʼin se̱ʼe-síʼira.
26 Tá xi̱kuumií ta̱ Taré 70 ku̱i̱ya̱, ka̱ku ta̱ Abrán, ta̱ Nacor xíʼin ta̱ Harán se̱ʼera.
27 Ña̱yóʼo kúú ña̱ nátúʼun xa̱ʼa̱ ta̱ Taré.
Ta̱ Taré xi̱kuura yivá ta̱ Abrán, ta̱ Nacor xíʼin ta̱ Harán. Ta̱ Harán xi̱kuura yivá ta̱ Lot. 28 Ta̱ Harán ni̱xi̱ʼi̱ra tá tákuka yivára ta̱ Taré. Ta̱yóʼo ni̱xi̱ʼi̱ra ñuu nu̱ú ka̱kura, ña̱ naní Ur ña̱ kúú ñuu na̱ caldeo. 29 Tá ni̱ya̱ʼa tiempo, ta̱ Abrán ti̱ndaʼa̱ra ta̱ saátu ta̱ Nacor. Ñá síʼi ta̱ Abrán xi̱naníñá Sarái, ta ñá síʼi ta̱ Nacor xi̱naníñá Milcá, ñáyóʼo xi̱kuu se̱ʼe ta̱ Harán yivá ñá Milcá xíʼin ñá Iscá. 30 Soo kǒo se̱ʼe ñá Sarái níxi̱yo.
31 Ta̱ Taré sa̱ndákoora ñuu Ur, ñuu na̱ caldeo, ta nda̱kiʼinra ku̱a̱ʼa̱nra xíʼin se̱ʼera ta̱ Abrán, ñá Sarái xa̱nura ta saátu se̱ʼeñánira ta̱ Lot se̱ʼe ta̱ Harán. Nda̱kiʼinna ku̱a̱ʼa̱nna chí Canaán, ta tá ni̱xa̱a̱na chí Harán kán xi̱kundoona. 32 Ta̱ Taré xi̱takura 205 ku̱i̱ya̱. Tasaá ni̱xi̱ʼi̱ra chí Harán.
12 Tasaá ni̱ka̱ʼa̱n Jehová xíʼin ta̱ Abrán: “Sandákoo ñuún, na̱ táʼún ta saátu na̱ táʼan yiváún, ta ka̱ʼi̱n xíʼún ndáa ñuu kúú ña̱ xíniñúʼu ku̱ʼún. 2 Taxii̱ bendición ndaʼún ta chindeétáʼi̱n xíʼin na̱ se̱ʼún ña̱ va̱ʼa xa̱a̱na nduuna iin ñuu káʼnuní ta saátu ndiʼi na̱ yiví xa̱a̱na kunda̱a̱-inina xa̱ʼa̱ ki̱vi̱ún, ta inkana ndakiʼinna bendición xa̱ʼa̱ yóʼó. 3 Yi̱ʼi̱ taxi bendición ndaʼa̱ na̱ chíkaa̱ bendición yóʼó, ta sakúisochiʼñai̱* na̱ sákuisochiʼña yóʼó, ta ndiʼi ñuu ña̱ íyo nu̱ú ñuʼú ndakiʼinña bendición xa̱ʼa̱ yóʼó”.
4 Ta̱ Abrán ke̱ʼéra ndiʼi ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n Jehová xíʼinra ta ku̱a̱ʼa̱nra, ta ku̱a̱ʼa̱ntu ta̱ Lot xíʼinra. Ta̱ Abrán xi̱kuumiíra 75 ku̱i̱ya̱ tá sa̱ndákoora ñuu Harán. 5 Ku̱a̱ʼa̱nra chí Canaán ta ku̱a̱ʼa̱n ñá síʼira ñá Sarái xíʼinra, saátu ku̱a̱ʼa̱n xa̱xi̱nra ta̱ Lot* xíʼinra xíʼin ndiʼi ña̱ʼa ña̱ xi̱kuumiína ta saátu na̱ xi̱kachíñu nu̱úna chí Harán. Tá ni̱xa̱a̱na chí Canaán, 6 ta̱ Abrán ni̱ya̱ʼara ñuu yóʼo nda̱a̱ ni̱xa̱a̱ra chí Siquem, yatin chí Moré nu̱ú íyo yitu̱n náʼnu. Ta xa̱a̱ saáví ndóo na̱ cananeo chí Canaán. 7 Tasaá ki̱ta Jehová nu̱ú ta̱ Abrán ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Taxii̱ ñuu yóʼo ndaʼa̱ na̱ se̱ʼún”. Ta kán i̱xava̱ʼa ta̱ Abrán iin altar ña̱ va̱ʼa so̱kóra ña̱ʼa nu̱ú* Jehová chi kán kúú nu̱ú ki̱tara nu̱úra. 8 Tá ni̱ya̱ʼa tiempo ku̱a̱ʼa̱nra koora yuku̱ ña̱ kíndo̱o chí este* ña̱ Betel, ta i̱xava̱ʼara veʼe loʼora ma̱ʼñú Betel xíʼin Hai. Betel ni̱xi̱yoña chí oeste* ta Hai ni̱xi̱yoña chí este. Kán i̱xava̱ʼara iin altar ña̱ va̱ʼa so̱kóra ña̱ʼa nu̱ú Jehová, ta ki̱xáʼara xíniñúʼura ki̱vi̱ Jehová. 9 Tándi̱ʼi, ta̱ Abrán ku̱a̱ʼa̱nra chí Négueb ta xa̱a̱ síín síín nu̱ú ni̱xi̱yora.
10 Ta ndeéní ki̱xáʼa so̱ko chí Canaán. Xa̱ʼa̱ ña̱ ndeéní xi̱ndikaa̱ so̱ko, ta̱ Abrán ku̱a̱ʼa̱nra koo naʼara* chí Egipto. 11 Tá xa̱a̱ ku̱yatin ki̱ʼvira ñuu Egipto. Ta̱ Abrán ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ñá síʼira ñá Sarái: “Kuniso̱ʼo yi̱ʼi̱. Kúnda̱a̱va-inii̱ ña̱ liviníún. 12 Tá ná kuni na̱ ñuu Egipto yóʼó, na̱yóʼo kachina, ‘Ñá síʼira kúú ñáyóʼo’, ta kaʼnína yi̱ʼi̱ soo va̱ása kaʼnína yóʼó. 13 Ka̱ʼa̱n xíʼinna ña̱ ku̱ʼvai̱ kúún, ña̱ va̱ʼa vií ná keʼéna xíʼi̱n ta va̱ása kaʼnína yi̱ʼi̱, ndáʼvii̱”.
14 Tasaá, tá ni̱xa̱a̱ ta̱ Abrán ñuu Egipto, na̱ ñuu yóʼo ki̱ʼinna kuenta ña̱ liviníva ñá síʼira. 15 Ta na̱ xi̱kuumií iin chiñu káʼnu ti̱xin veʼe ta̱ faraón, xi̱ninañá ta ki̱xáʼana nátúʼunna xíʼin ta̱ faraón ña̱ liviní ñáyóʼo. Tasaá nda̱kiʼinna ñá Sarái ku̱a̱ʼa̱nñá veʼe ta̱ faraón. 16 Xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱kutóoní ta̱ faraón ñá Sarái, viíní ke̱ʼéra xíʼin ta̱ Abrán ta ta̱xira kití yóʼo ndaʼa̱ra: ndikachi,* si̱ndi̱ki̱, burro che̱e xíʼin burro síʼi, ta saátu camello, ta ta̱xitura na̱ ta̱a xíʼin ná ñaʼá ña̱ va̱ʼa kachíñuna nu̱ú ta̱ Abrán. 17 Soo ndeéní castigo chi̱ndaʼá Jehová nu̱ú ta̱ faraón xíʼin na̱ veʼera xa̱ʼa̱ ñá Sarái ñá síʼi ta̱ Abrán. 18 Tasaá, ta̱ faraón ka̱nara ta̱ Abrán ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “¿Nda̱chun ke̱ʼún ña̱yóʼo? ¿Nda̱chun va̱ása níka̱ʼún xíʼi̱n ña̱ kúúñá ñá síʼún? 19 ¿Nda̱chun ni̱ka̱ʼún ‘Ku̱ʼvavai̱ kúúñá’, ta si̱lóʼo tindaʼíi̱ xíʼinñá? Yóʼo íyo ñá síʼún, ndakiʼinñá ta kúáʼan”. 20 Ta ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ faraón xíʼin na̱ káchíñu nu̱úra, ña̱ ná ku̱ʼu̱nna xíʼin ta̱ Abrán, ñá síʼira xíʼin ndiʼi ña̱ kúúmiína nda̱a̱ ná keena ñuu Egipto.
13 Tá ki̱ta ta̱ Abrán ñuu Egipto ku̱a̱ʼa̱nra chí Négueb. Ku̱a̱ʼa̱n ñá síʼira xíʼinra ta saátu ta̱ Lot xíʼin ndiʼi ña̱ʼa ña̱ xi̱kuumiína. 2 Ni̱xi̱yo ku̱a̱ʼání kití sa̱na̱ ta̱ Abrán ta saátu xi̱kuumiíra ku̱a̱ʼání plata xíʼin oro. 3 Tá sa̱ndákoora Négueb xa̱a̱ síín síín nu̱ú ni̱xi̱yora nda̱a̱ tá ni̱xa̱a̱ra chí Betel. Ta ni̱xa̱a̱ra nu̱ú ni̱xi̱yo veʼe loʼora tá ya̱chi̱ ña̱ kíndo̱o ma̱ʼñú Betel xíʼin Hai, 4 ta kán kúútu nu̱ú i̱xava̱ʼa ta̱ Abrán iin altar. Kán xi̱niñúʼu ta̱ Abrán ki̱vi̱ Jehová ña̱ va̱ʼa ndasakáʼnurara.
5 Ta nu̱ú xi̱xaʼa̱n ta̱ Abrán, kán xi̱xaʼa̱ntu ta̱ Lot, saátu ta̱yóʼo ni̱xi̱yo ndikachi* xíʼin si̱ndi̱ki̱ sa̱na̱ra ta xi̱kuumiítura veʼe válí. 6 Soo xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱kuumiína ku̱a̱ʼání ña̱ʼa, va̱ása níxi̱nani ñuʼú nu̱ú xi̱ndoona ña̱ kundoo kití sa̱na̱na ña̱kán va̱ása níkivika inkáchi kundoo ndiʼina. 7 Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo na̱ xi̱ndaa kití sa̱na̱ ta̱ Abrán ki̱xáʼana kánitáʼanna xíʼin na̱ xi̱ndaa kití sa̱na̱ ta̱ Lot. (Ta xa̱a̱ saáví ndóo na̱ cananeo xíʼin na̱ perizita nu̱ú ñuʼú kán). 8 Tasaá ta̱ Abrán to̱ʼóní ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Lot ta ka̱chira: “Táʼanvayó, va̱ása xíniñúʼu kanitáʼanvíyó ni na̱ ndáa kití sa̱na̱yó va̱ása xíniñúʼu kanitáʼanna. 9 Kiviva ndaka̱xiún nda̱a̱ ndáaka nu̱ú kúni̱ miíún koún nu̱ú ñuʼú yóʼo. Ná ndata̱ʼvíyó, tá ná ku̱ʼún chí ndaʼa̱ yitin, yi̱ʼi̱ ku̱ʼu̱n chí ndaʼa̱ kúaʼa. Soo tá ná ku̱ʼún chí ndaʼa̱ kúaʼa yi̱ʼi̱ ku̱ʼi̱n chí ndaʼa̱ yitin”. 10 Tasaá xi̱ni ta̱ Lot ñuʼú ña̱ ndíkaa̱ chí Jordán iinsaá nda̱a̱ Zóar ta xi̱nira ña̱ íyoní ti̱kui̱í kán nda̱a̱ táki̱ʼva ni̱xi̱yo jardín ña̱ i̱xava̱ʼa Jehová ta saátu nda̱a̱ táki̱ʼva ni̱xi̱yo ñuu Egipto. Saá ni̱xi̱yoña tá kúma̱níka sandíʼi-xa̱ʼa̱ Jehová ñuu Sodoma xíʼin Gomorra. 11 Ta̱ Lot nda̱kaxinra ndiʼi ñuʼú ña̱ kíndo̱o chí Jordán ta ku̱a̱ʼa̱nra koora chí este.* Tasaá ta̱ʼví-táʼanvana. 12 Ta̱ Abrán ku̱a̱ʼa̱nra koora chí Canaán. Soo ta̱ Lot ku̱a̱ʼa̱nra koora nu̱ú ñuʼú ña̱ kíndo̱o yatin chí Jordán. Tándi̱ʼi, ka̱nindichira veʼe loʼora yatin chí Sodoma. 13 Soo ndi̱va̱ʼaní ni̱xi̱yo ini na̱ yiví na̱ xi̱ndoo chí Sodoma, ta kininí ni̱xi̱yo ku̱a̱chi ña̱ xi̱keʼéna nu̱ú Jehová.
14 Tá xa̱a̱ ta̱ʼví-táʼan ta̱ Lot xíʼin ta̱ Abrán, Jehová ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱yóʼo xíʼin ta̱ Abrán: “Ixaún ña̱ ma̱ní, koto chí norte, chí sur, chí este xíʼin oeste.* 15 Ndiʼi ñuʼú ña̱ xítoún ndaʼa̱ miíún taxii̱ña ta saátu ndaʼa̱ na̱ se̱ʼún, ta kuenta miíndó kooña ndiʼi tiempo. 16 Taxii̱ ña̱ ku̱a̱ʼání xa̱a̱ na̱ se̱ʼún koona, ta ku̱a̱ʼání koona nda̱a̱ táki̱ʼva ku̱a̱ʼání kúú yáká* ña̱ íyo nu̱ú ñuʼú. Nda̱a̱ táki̱ʼva va̱ása kívi ndakaʼvina ya̱a̱ ña̱ íyo nu̱ú ñuʼú, saá va̱ása kivi ndakaʼvina se̱ʼún. 17 Ta vitin kúáʼan iníísaá nu̱ú ñuʼú yóʼo chi yi̱ʼi̱ taxiña ndaʼún”. 18 Ña̱kán ku̱a̱ʼa̱n ta̱ Abrán ta ni̱xi̱yokavara ini veʼe válí. Tasaá ni̱xa̱a̱ra chí Mamré, nu̱ú íyo yitu̱n náʼnu ña̱ kíndo̱o chí Hebrón. Ta kán ki̱ndoora koora ta i̱xava̱ʼara iin altar ña̱ va̱ʼa so̱kóra ña̱ʼa nu̱ú* Jehová.
14 Tá ni̱xi̱yo ta̱ rey Amrafel ta̱ xi̱xaʼndachíñu chí Sinar, ta̱ rey Arioc ta̱ xi̱xaʼndachíñu chí Elasar, ta̱ rey Kedorlaomer ta̱ xi̱xaʼndachíñu chí Elam xíʼin ta̱ rey Tidal ta̱ xi̱xaʼndachíñu chí Goyim, 2 ki̱xáʼana kánitáʼanna xíʼin ta̱ rey Bera ta̱ xi̱xaʼndachíñu chí Sodoma, ta̱ rey Birsá ta̱ xi̱xaʼndachíñu chí Gomorra, ta̱ rey Sinab ta̱ xi̱xaʼndachíñu chí Admá, ta̱ rey Seméber ta̱ xi̱xaʼndachíñu chí Zeboyim xíʼin ta̱ rey ta̱ xi̱xaʼndachíñu chí Bela á ña̱ naní Zóar. 3 Ta u̱ʼu̱n saá na̱ rey yóʼo, nda̱kutáʼanna chí yoso̱ ña̱ Sidim á ña̱ naní mar Salado.*
4 Xa̱a̱ 12 ku̱i̱ya̱ xi̱kachíñu na̱yóʼo nu̱ú ta̱ Kedorlaomer, soo tá ni̱ya̱ʼa inka ku̱i̱ya̱ kǒo níxiinkana ña̱ kaʼndachíñura nu̱úna. 5 Tá ni̱ya̱ʼa inka ku̱i̱ya̱, ta̱ Kedorlaomer xíʼin na̱ rey na̱ kítáʼan xíʼinra ni̱xa̱ʼa̱nna ta ku̱chiñuna ka̱nitáʼanna xíʼin na̱ refaím chí Asterot-Carnaim, na̱ zuzim chí Cam, na̱ emim chí Savé-Quiryataim 6 ta saátu xíʼin na̱ horeo chí yuku̱ ña̱ Seír iinsaá nda̱a̱ El-Parán, ña̱ kíndo̱o yatin chí ñuʼú yi̱chí. 7 Tándi̱ʼi, ndi̱kóna ta ni̱xa̱a̱na chí En-Mispat á ña̱ naní Cadés. Ta ki̱ndaana ndiʼi ñuʼú na̱ amalequita ta ku̱chiñutuna ka̱nitáʼanna xíʼin na̱ amorreo na̱ xi̱ndoo chí Hazazón-Tamar.
8 Tasaá ta̱ rey ta̱ xi̱xaʼndachíñu chí Sodoma ku̱a̱ʼa̱nra chí yoso̱ ña̱ Sidim ta saátu ku̱a̱ʼa̱n ta̱ rey ta̱ xi̱xaʼndachíñu chí Gomorra, ta̱ rey ta̱ xi̱xaʼndachíñu chí Admá, ta̱ rey ta̱ xi̱xaʼndachíñu chí Zeboyim, xíʼin ta̱ rey ta̱ xi̱xaʼndachíñu chí Bela á Zóar. Ta kán nda̱kutáʼanna ña̱ kanitáʼanna xíʼin na̱yóʼo: 9 ta̱ rey Kedorlaomer ta̱ xi̱xaʼndachíñu chí Elam, ta̱ rey Tidal ta̱ xi̱xaʼndachíñu chí Goyim, ta̱ rey Amrafel ta̱ xi̱xaʼndachíñu chí Sinar xíʼin ta̱ rey Arioc ta̱ xi̱xaʼndachíñu chí Elasar. Ku̱mí xi̱kuu na̱yóʼo ta xi̱xiniñúʼu kanitáʼanna xíʼin u̱ʼu̱n na̱ rey. 10 Chí yoso̱ ña̱ Sidim ni̱xi̱yo ku̱a̱ʼání ya̱vi̱ nu̱ú xi̱ñuʼu alquitrán.* Xa̱ʼa̱ ña̱kán tá xi̱nu na̱ rey na̱ ñuu Sodoma xíʼin Gomorra, ni̱ko̱yona ini ya̱vi̱ yóʼo. Ta inkakana xi̱nuna ku̱a̱ʼa̱nna chí yuku̱. 11 Tasaá, na̱ ku̱chiñu ka̱nitáʼan xíʼinna, nda̱kiʼinna ndiʼi ña̱ʼa ña̱ xi̱kuumií na̱ ñuu Sodoma xíʼin Gomorra, saátu ndiʼi ña̱ʼa ña̱ xíxina ta nda̱kiʼinna ku̱a̱ʼa̱nna. 12 Soo xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱xi̱yo ta̱ Lot xa̱xi̱n* ta̱ Abrán chí Sodoma, nda̱a̱ ta̱yóʼo ti̱inna ku̱a̱ʼa̱n xíʼinna ta ku̱a̱ʼa̱n ndiʼi ña̱ʼa ña̱ xi̱kuumiíra xíʼinna, ta nda̱kiʼinna ku̱a̱ʼa̱nna.
13 Tándi̱ʼi ku̱u ña̱yóʼo, iin ta̱a ta̱ ku̱chiñu xi̱nu nu̱ú kánitáʼanna ni̱xa̱a̱ra nda̱a̱ nu̱ú íyo ta̱ Abrán ta̱ hebreo, ta na̱túʼunra xíʼinra xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ ku̱u. Tá ku̱u ña̱yóʼo, ta̱ Abrán ni̱xi̱yora* nu̱ú íyo yitu̱n náʼnu tú xi̱kuu kuenta ta̱ Mamré ta̱ amorreo, ta̱ xi̱kuu ñani ta̱ Escol xíʼin ta̱ Aner. Ta na̱yóʼo xi̱kitáʼanna xíʼin ta̱ Abrán. 14 Tá ku̱ndaa̱-ini ta̱ Abrán ña̱ ti̱inna xa̱xi̱nra ku̱a̱ʼa̱n xíʼinna, sa̱ndátakara 318 na̱ ta̱a na̱ xíni̱va̱ʼa kanitáʼan, na̱ xi̱kachíñu nu̱úra ta veʼe miíra ka̱kuna. Tasaá ku̱a̱ʼa̱nna sa̱tá na̱ ti̱in xa̱xi̱nra ta ni̱xa̱a̱na nda̱a̱ Dan. 15 Tá ñuú, ta̱ Abrán nda̱taʼvíra na̱ káchíñu nu̱úra, ta miíra xíʼin na̱ káchíñu nu̱úra ni̱xa̱ʼa̱nna ka̱nitáʼanna xíʼinna ta ku̱chiñuvana. Ta ndíku̱nna ni̱xa̱ʼa̱nna sa̱tá na̱ kánitáʼanna xíʼin nda̱a̱ Hobá, ña̱ kíndo̱o chí norte ña̱ Damasco. 16 Tasaá, ta̱ Abrán ki̱ndaara ndiʼi ña̱ʼa ña̱ nda̱kiʼinna. Ta saátu nda̱kiʼinra xa̱xi̱nra ta̱ Lot xíʼin ndiʼi ña̱ʼa ña̱ xi̱kuumií ta̱yóʼo, saátu nda̱kiʼinra ná ñaʼá xíʼin ndiʼika na̱ ki̱ʼinna ku̱a̱ʼa̱n xíʼinna.
17 Tá xa̱a̱ ndi̱kó ta̱ Abrán ña̱ ku̱chiñura ka̱nitáʼanra xíʼin ta̱ Kedorlaomer xíʼin ndiʼi na̱ rey na̱ kítáʼan xíʼinra. Ta̱ rey ta̱ xi̱xaʼndachíñu ñuu Sodoma ki̱tara ku̱a̱ʼa̱nra ña̱ ndakutáʼanra xíʼin ta̱ Abrán chí yoso̱ ña̱ Savé á yoso̱ ta̱ Rey. 18 Ta, ta̱ rey Melquisedec ta̱ xi̱xaʼndachíñu chí Salem, ta̱xira si̱ta̱váʼa xíʼin vino ndaʼa̱ ta̱ Abrán. Ta̱ Melquisedec xi̱kuura su̱tu̱ Ndióxi̱ ta̱ káʼnuní.
19 Tasaá ta̱xira bendición ndaʼa̱ ta̱ Abrán ta ka̱chira:
“Ndióxi̱ ta̱ káʼnuní, ta̱ i̱xava̱ʼa ndiví xíʼin ñuʼú,
ná taxira bendición ndaʼa̱ ta̱ Abrán.
20 Ná ndukáʼnu Ndióxi̱ ta̱ káʼnuní,
chi nda̱taxira na̱ sáa̱-ini xíni yóʼó ndaʼún”.
Tasaá ta̱ Abrán ki̱ʼinra iin táʼví loʼo ña̱ nda̱kiʼinra, ta ta̱xiraña ndaʼa̱ ta̱yóʼo.
21 Tándi̱ʼi ku̱u ña̱yóʼo ta̱ rey ta̱ xi̱xaʼndachíñu chí Sodoma ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Abrán: “Ndataxi ndiʼi na̱ yiví ndaʼíi̱, soo kindo̱o xíʼin ndiʼi ña̱ʼa ña̱ nda̱kiʼún”. 22 Ta ta̱ Abrán ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱yóʼo xíʼin ta̱ rey ta̱ xi̱xaʼndachíñu ñuu Sodoma: “Ndániʼii̱ ndaʼíi̱ ta chínaʼíi̱* nu̱ú Jehová, Ndióxi̱ ta̱ káʼnuní ta̱ i̱xava̱ʼa ndiví xíʼin ñuʼú, 23 va̱ása kiʼi̱n ni iin ña̱ʼa ña̱ kúú kuenta yóʼó, ni iin yi̱ʼva̱, ni iin ña̱ núʼni sa̱tá ndu̱xa̱ún, chi va̱ása kúnii̱ ka̱ʼún ña̱yóʼo: ‘Yi̱ʼi̱va nda̱sakúiká ta̱ Abrán’. 24 Ña̱ xa̱a̱ xi̱xi kuití na̱ káchíñu nu̱úi̱ kúú ña̱ kindo̱i̱ xíʼin. Soo taxi ná ndakiʼin ta̱ Aner, ta̱ Escol xíʼin ta̱ Mamré ña̱ xíniñúʼu ndakiʼinna”.
15 Tándi̱ʼi ku̱u ndiʼi ña̱yóʼo, Jehová ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱yóʼo xíʼin ta̱ Abrán ti̱xin iin visión ta ka̱chira: “Abrán, va̱ása yi̱ʼvíún. Saáchi yi̱ʼi̱ kúú ta̱ ndáa yóʼó, ta ku̱a̱ʼání ña̱ va̱ʼa ndakiʼún”. 2 Soo ta̱ Abrán nda̱kuiinra: “Táta káʼnu Jehová, ¿ndáaña taxiún ndaʼíi̱, saáchi kǒo nda̱a̱ ni iin se̱ʼi̱? Ndiʼi ña̱ va̱ʼa ña̱ kúúmiíi̱, ta̱ Eliezer kúú ta̱ ndakiʼinña, iin ta̱a ta̱ ke̱e chí Damasco”. 3 Ta ka̱chikara: “Ta̱ʼán taxiún iin se̱ʼi̱ ndaʼíi̱, ta iin ta̱ káchíñu veʼi̱ kúú ta̱ ndakiʼin ndiʼi ña̱ʼa ña̱ kúúmiíi̱”. 4 Tasaá Jehová nda̱kuiinra yuʼúra: “Va̱ása, su̱ví ta̱ ta̱a yóʼo kúú ta̱ ndakiʼin ndiʼi ña̱ʼa ña̱ kúúmiíún. Saáchi iin se̱ʼe miíún kúú ta̱ ndakiʼinña”.
5 Tasaá ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra ña̱ ná kitara chí ke̱ʼe* ta ka̱chira: “Ixaún ña̱ ma̱ní, koto chí ndiví ta ndakaʼvi tí ki̱mi... tá kuchiñuvíún ndakaʼviúnrí”. Tasaá ka̱chikara: “Ki̱ʼva saá ku̱a̱ʼání xa̱a̱ na̱ se̱ʼún koona”. 6 Ta̱ Abrán ka̱ndíxara ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra, xa̱ʼa̱ ña̱kán ni̱xa̱a̱ra ku̱ura iin ta̱a ta̱ nda̱kúní-ini nu̱ú Jehová. 7 Ta ka̱chikara: “Yi̱ʼi̱ kúú Jehová, ta̱ ta̱vá yóʼó ñuu Ur, ña̱ kúú ñuu na̱ caldeo ña̱ va̱ʼa taxii̱ ñuʼú yóʼo ndaʼún ña̱ kooña kuentaún”. 8 Soo ta̱ Abrán ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunrara: “Táta káʼnu Jehová, ¿ndáa ki̱ʼva kunda̱a̱-inii̱ ña̱ ndixa ndakiʼi̱n ñuʼú yóʼo ña̱ xa̱a̱ña kooña kuentai̱?”. 9 Ta Ndióxi̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Ndaka̱xin tí kití yóʼo taxiún ndaʼíi̱, iin si̱ndi̱ki̱ tí u̱ni̱ ku̱i̱ya̱, iin ti̱xúʼú* tí u̱ni̱ ku̱i̱ya̱, iin ndikachi* che̱e tí u̱ni̱ ku̱i̱ya̱, iin paloma káʼnu ta saátu iin paloma loʼo”.* 10 Tasaá ki̱ʼinra kití yóʼo ta xa̱ʼnda savararí, ta va̱ása níkeʼéra ña̱yóʼo xíʼin tí saa. Tándi̱ʼi, chi̱núura iin tá iin táʼvírí xíʼin inka táʼvírí. 11 Ta tí pilo* ki̱xáʼa kúni̱ kaxírí kití yóʼo, soo ta̱ Abrán xi̱taxínrarí.
12 Ta tá xa̱a̱ ku̱a̱ʼa̱n sáʼvi ñu̱ʼu* ndeéní ku̱naa, tasaá ka̱ni ma̱ʼná* ta̱ Abrán ta ni̱ki̱si̱ra. 13 Ta ni̱ka̱ʼa̱n Ndióxi̱ xíʼin ta̱ Abrán: “Xíniñúʼu kunda̱a̱-iniún xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, na̱ se̱ʼún xa̱a̱na koona inka ñuu ta xa̱a̱na kachíñundáʼvina nu̱ú na̱ yiví na̱ ñuu kán, ta na̱kán ixandi̱va̱ʼana xíʼinna 400 ku̱i̱ya̱. 14 Soo yi̱ʼi̱ ndatii̱n ku̱a̱chi xíʼin na̱ ñuu na̱ ixandi̱va̱ʼa xíʼinna, ta tá ná ndiʼi keʼíi̱ ña̱yóʼo, na̱ se̱ʼún keena ñuu kán ta ku̱a̱ʼání ña̱ va̱ʼa ku̱ʼu̱n xíʼinna. 15 Ta yóʼó va̱ʼaní koún, ta kuviún tá xa̱a̱ ná kuchée va̱ʼún, ta sandúxu̱nna yóʼó xíʼin na̱ táʼún na̱ ni̱xi̱yo tá ya̱chi̱. 16 Ta na̱ se̱ʼe na̱ se̱ʼexíkúáún* kúú na̱ ndikó yóʼo, saáchi ta̱ʼán kixaa̱ ki̱vi̱ ña̱ ndakiʼin na̱ amorreo castigo”.
17 Ta tá xa̱a̱ ni̱ki̱ʼvi ñu̱ʼu ta xa̱a̱ ku̱naaní, ki̱ta iin horno* nu̱ú kána yi̱ʼma̱, tasaá ni̱ya̱ʼa ñuʼu̱ ma̱ʼñú ku̱ñu kití tí ni̱ta̱ʼnda̱ yóʼo. 18 Ki̱vi̱ kán, Jehová ke̱ʼéra iin trato xíʼin ta̱ Abrán ta ka̱chira: “Ndaʼa̱ na̱ se̱ʼún taxii̱ ñuʼú yóʼo, ña̱yóʼo kixáʼaña chí yu̱ta Egipto ta xa̱a̱ña nda̱a̱ yu̱ta káʼnu tá naní Éufrates. 19 Ñuʼú ña̱ taxii̱ ndaʼa̱na kúú ñuʼú na̱ quenita, na̱ quenizita, na̱ cadmonita, 20 na̱ hitita, na̱ perizita, na̱ refaím, 21 na̱ amorreo, na̱ cananeo, na̱ guirgaseo ta saátu na̱ jebuseo”.
16 Ñá Sarái, ñá síʼi ta̱ Abrán ta̱ʼán koo se̱ʼeñá xíʼinra. Soo ni̱xi̱yo iin ñá xi̱kachíñu nu̱úñá, ñá ke̱e chí Egipto ñá xi̱naní Agar. 2 Ña̱kán, ñá Sarái ni̱ka̱ʼa̱nñá xíʼin ta̱ Abrán: “Kuniso̱ʼo loʼo ña̱ ka̱ʼi̱n xíʼún. Jehová ta̱ʼán taxira ña̱ koo se̱ʼi̱. Ixaún ña̱ ma̱ní ku̱su̱n xíʼin ñá káchíñu nu̱úi̱, tasaá na̱ se̱ʼe ñáyóʼo xa̱a̱na koona se̱ʼi̱”. Ta̱ Abrán ke̱ʼévara ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ñá Sarái. 3 Tá xa̱a̱ ni̱ya̱ʼa 10 ku̱i̱ya̱ ña̱ íyo ta̱ Abrán chí Canaán, ñá Sarái ñá síʼi ta̱ Abrán ta̱xiñá ñá káchíñu nu̱úñá, ñá Agar ñá ke̱e chí ñuu Egipto ndaʼa̱ ta̱ Abrán ña̱ kooñá ñá síʼira. 4 Tasaá ta̱ Abrán ni̱ki̱si̱ra xíʼin ñá Agar, ta ñáyóʼo ni̱ke̱e se̱ʼeñá. Tá ku̱ndaa̱-ini ñá Agar ña̱ ñúʼu se̱ʼeñá, va̱ása ní ixato̱ʼókañá ñá káchíñuñá nu̱ú.
5 Tá xi̱ni ñá Sarái ña̱yóʼo, ni̱ka̱ʼa̱nñá xíʼin ta̱ Abrán: “Yóʼó kúú ta̱ kúúmií ku̱a̱chi xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ kéʼéñá xíʼi̱n. Yi̱ʼi̱ ta̱xii̱ ñá káchíñu nu̱úi̱ ndaʼún, soo tá ku̱ndaa̱-iniñá ña̱ ñúʼu se̱ʼeñá, ki̱xáʼañá kúndasíñá xíniñá yi̱ʼi̱. Jehová ná ndatiin ku̱a̱chi xíʼin yóʼó ta saátu xíʼin yi̱ʼi̱”. 6 Ña̱kán ta̱ Abrán ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ñá Sarái: “Miíún xáʼnda chiñu nu̱ú ñá káchíñu nu̱ún. Ña̱kán kivi keʼún nda̱a̱ ndáaka ña̱ kúni̱ún xíʼinñá”. Ñá Sarái sa̱kúkaʼanñá nu̱ú ñá Agar, tasaá xi̱nu ñá Agar.
7 Tá ni̱ya̱ʼa ki̱vi̱, ta̱ ángel Jehová nda̱ni̱ʼíra ñáyóʼo chí nu̱ú ñuʼú yi̱chí, chí nu̱ú kána ti̱kui̱í, yichi̱ ña̱ ku̱a̱ʼa̱n chí Sur. 8 Tasaá ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinñá: “Agar, ñá káchíñu nu̱ú ñá Sarái, ¿ndáa míí ke̱ún ta ndáa míí ku̱ʼún?”. Ta ñáyóʼo ka̱chiñá: “Ñá xínu kúi̱ nu̱ú ñá Sarái ñá káchíñui̱ nu̱ú”. 9 Ta̱ ángel Jehová ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinñá: “Ndikó nu̱ú ñá káchíñún nu̱ú. Vitá koo iniún ta keʼún ña̱ káʼa̱nñá xíʼún”. 10 Ta ni̱ka̱ʼa̱nka ta̱ ángel Jehová xíʼinñá: “Ku̱a̱ʼání xa̱a̱ na̱ se̱ʼún koona. Ta xa̱ʼa̱ ña̱ ku̱a̱ʼání xa̱a̱na koona va̱ása kivi ndakaʼvinana”. 11 Ta̱ ángel Jehová ni̱ka̱ʼa̱nkara xíʼinñá: “Ñúʼu se̱ʼún ta sakákún iin ta̱ loʼo, ta chinúún ki̱vi̱ra ña̱ kunaníra Ismael.* Saáchi Jehová xi̱niso̱ʼora ña̱ xóʼvi̱ún* ta ndeéní xákún. 12 Ta̱yóʼo koora nda̱a̱ táki̱ʼva íyo iin burro yukú.* Kanitáʼanra xíʼin ndiʼina ta ndiʼina kanitáʼanna xíʼinra. Xa̱ʼa̱ ña̱kán, va̱ása yatin koora xíʼin na̱ ñanira”.
13 Ta ñáyóʼo nda̱sakáʼnuñá ki̱vi̱ Jehová, ta̱ ni̱ka̱ʼa̱n xíʼinñá, ta ka̱chiñá: “Yóʼó kúú iin Ndióxi̱ ta̱ xíto”. Ni̱ka̱ʼa̱nñá ña̱yóʼo saáchi nda̱kanixi̱níñá: “¿Á ndixa kúú ña̱ xi̱nii̱ ta̱ xíto yi̱ʼi̱?”. 14 Xa̱ʼa̱ ña̱kán, pozo ña̱ íyo ma̱ʼñú Cadés xíʼin Bered, xi̱kunaníña Beer-Lahái-Roí.* 15 Tá ni̱ya̱ʼa tiempo, ka̱ku se̱ʼe ñá Agar xíʼin ta̱ Abrán. Ta, ta̱ Abrán chi̱naníra ta̱ loʼo yóʼo Ismael. 16 Ta̱ Abrán xi̱kuumiíra 86 ku̱i̱ya̱ tá ka̱ku ta̱ Ismael.
17 Tá xi̱kuumií ta̱ Abrán 99 ku̱i̱ya̱, ki̱ta Jehová nu̱úra ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Yi̱ʼi̱ kúú Ndióxi̱ ta̱ kúúmií ndiʼi ndee̱. Kaka yichi̱ ña̱ káʼi̱n xíʼún, ta kǒo keʼún ña̱ va̱ása va̱ʼa.* 2 Saxínui̱ trato ña̱ ki̱ndoi̱ xíʼún, ta xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo ku̱a̱ʼání xa̱a̱ se̱ʼún koona”.
3 Tasaá ta̱ Abrán xi̱kuxítíra, ta Ndióxi̱ nda̱kundeéra ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra ta ka̱chira: 4 “Yi̱ʼi̱ ke̱ʼíi̱ iin trato xíʼún, xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo na̱ se̱ʼún ku̱a̱ʼání ñuu xa̱a̱na nduuna. 5 Va̱ása kunaníkaún Abrán.* Vitin ndakunaníún Abrahán,* saáchi ku̱a̱ʼání ñuu xa̱a̱ se̱ʼún koona. 6 Taxii̱ ña̱ ku̱a̱ʼání xa̱a̱ se̱ʼún koona, ku̱a̱ʼání ñuu xa̱a̱na nduuna, ta ti̱xin se̱ʼún kana na̱ xa̱a̱ koo rey.
7 ”Yi̱ʼi̱ saxínui̱ trato ña̱ ki̱ndoi̱ xíʼún, ta saxínutui̱ trato yóʼo xíʼin se̱ʼún, ta saátu se̱ʼe ta̱yóʼo na̱ koo chí nu̱únínu. Trato ña̱ chíka̱i̱ xíʼún kooña ndiʼi tiempo, chíka̱i̱ña xíʼún ña̱ va̱ʼa koi̱ Ndióxi̱ún, ta saátu koi̱ Ndióxi̱ se̱ʼún. 8 Ndaʼa̱ miíún xíʼin se̱ʼún taxii̱ ndiʼi ñuʼú Canaán nu̱ú ni̱xi̱yoún tá sa̱ndákoún ñuún, ta kooña kuentandó ndiʼi tiempo. Ta yi̱ʼi̱ koi̱ Ndióxi̱ se̱ʼún”.
9 Tasaá Ndióxi̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Abrahán: “Yóʼó, xíniñúʼu saxínún trato ña̱ ki̱ndoi̱ xíʼún, miíún xíʼin se̱ʼún ta saátu na̱ se̱ʼe ta̱yóʼo na̱ koo chí nu̱únínu, xíniñúʼu saxínundóña. 10 Ña̱yóʼo kúú iin trato ña̱ kíndo̱i̱ xíʼinndó, ta xíniñúʼu saxínún ña̱yóʼo ta saátu se̱ʼún, xíniñúʼu ta̱ʼnda̱ nu̱ú yi̱i̱ ndiʼi na̱ ta̱a na̱ íyo xíʼinndó. 11 Xíniñúʼu ta̱ʼnda̱ nu̱ú yi̱i̱ndó, ña̱yóʼo kooña iin seña ña̱ na̱ʼa̱ ña̱ ki̱ndoi̱ iin trato xíʼinndó. 12 Se̱ʼún ta saátu na̱ se̱ʼe ta̱yóʼo, xíniñúʼu kaʼndana nu̱ú yi̱i̱ na̱ ta̱a válí tá xa̱a̱ ni̱ya̱ʼa u̱na̱ ki̱vi̱ ña̱ ka̱kuna. Xíniñúʼu ta̱ʼnda̱ nu̱ú yi̱i̱na ni na̱ ka̱ku veʼún kúúna á ni su̱ví se̱ʼún kúúna, saáchi na̱ sa̱táún* kúúna nu̱ú na̱ inka ñuu. 13 Ndiʼi na̱ ta̱a na̱ ka̱ku veʼún ta saátu na̱ sa̱táún xíniñúʼu ta̱ʼnda̱ nu̱ú yi̱i̱na. Ña̱ ta̱ʼnda̱ nu̱ú yi̱i̱ndó kooña iin seña ña̱ na̱ʼa̱ ña̱ ki̱ndooyó iin trato ña̱ koo ndiʼi tiempo. 14 Tá iin ta̱a, ta̱ʼán ta̱ʼnda̱ nu̱ú yi̱i̱ra ta va̱ása kúni̱ra ta̱ʼnda̱ nu̱ú yi̱i̱ra, ta̱ ta̱a yóʼo xíniñúʼu kuvira saáchi va̱ása nísaxínura trato ña̱ ki̱ndoi̱ xíʼinndó”.
15 Tándi̱ʼi, Ndióxi̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Abrahán: “Ñá síʼún va̱ása kunaníkañá Sarái,* saáchi vitin ndakunaníñá Sara.* 16 Yi̱ʼi̱ taxii̱ bendición ndaʼa̱ñá ta koo iin se̱ʼún xíʼinñá. Taxii̱ bendición ndaʼa̱ñá ta ku̱a̱ʼání ñuu xa̱a̱ na̱ se̱ʼeñá koona, ta ti̱xin na̱ se̱ʼeñá kana na̱ xa̱a̱ koo rey”. 17 Tasaá ta̱ Abrahán xi̱kuxítíra, ta ki̱xáʼara xáku̱ra ta nda̱kani-inira: “¿Á kivi koo se̱ʼe iin ta̱a ta̱ kúúmií 100 ku̱i̱ya̱? Ta, ¿á ndixa kivi kaku se̱ʼe ñá Sara ni kúúmiíñá 90 ku̱i̱ya̱?”.
18 Tasaá ta̱ Abrahán ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin Ndióxi̱: “Ixaún ña̱ ma̱ní, taxi bendición nda̱ʼa ta̱ Ismael”. 19 Soo Ndióxi̱ ni̱ka̱ʼa̱nra: “Ñá síʼún ñá Sara ndixava koo iin se̱ʼeñá, ta chinaníúnra Isaac* ta saátu keʼíi̱ iin trato xíʼinra, ta trato yóʼo kooña ndiʼi tiempo xíʼin na̱ se̱ʼera. 20 Xi̱niso̱ʼi̱ ña̱ ni̱ka̱ʼún xa̱ʼa̱ ta̱ Ismael. Ta koto, taxivai̱ bendición ndaʼa̱ra. Taxii̱ bendición ndaʼa̱ra ta ku̱a̱ʼání xa̱a̱ na̱ se̱ʼera koona. Ta koo 12 se̱ʼera na̱ kuniʼi yichi̱ nu̱ú inkana, ta xa̱a̱na nduuna iin ñuu káʼnuní. 21 Soo keʼíi̱ trato yóʼo xíʼin ta̱ Isaac, se̱ʼún ta̱ sakáku ñá Sara ti̱xin iin ku̱i̱ya̱”.
22 Tasaá tá sa̱ndíʼi Ndióxi̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Abrahán, ku̱a̱ʼa̱nvara. 23 Tasaá ta̱ Abrahán ka̱nara se̱ʼera ta̱ Ismael, ta saátu ndiʼi na̱ ta̱a na̱ ka̱ku veʼera xíʼin na̱ ta̱a na̱ sa̱tára, ta xa̱ʼndara nu̱ú yi̱i̱na ki̱vi̱ kán, nda̱a̱ táki̱ʼva ni̱ka̱ʼa̱n Ndióxi̱ xíʼinra. 24 Ta̱ Abrahán xi̱kuumiíra 99 ku̱i̱ya̱ tá ni̱ta̱ʼnda̱ nu̱ú yi̱i̱ra. 25 Ta se̱ʼera ta̱ Ismael xi̱kuumiíra 13 ku̱i̱ya̱ tá ni̱ta̱ʼnda̱ nu̱ú yi̱i̱ra. 26 Mií ki̱vi̱ kán xa̱ʼndana nu̱ú yi̱i̱ ta̱ Abrahán ta saátu se̱ʼera ta̱ Ismael. 27 Ta saátu ndiʼi na̱ ta̱a na̱ íyo veʼera, na̱ ka̱ku veʼera xíʼin na̱ sa̱tána nu̱ú na̱ inka ñuu. Inkáchi ni̱ta̱ʼnda̱ nu̱ú yi̱i̱ na̱yóʼo xíʼinra.
18 Tasaá, Jehová ki̱tara nu̱ú ta̱ Abrahán chí nu̱ú íyo yitu̱n náʼnu chí Mamré. Mií hora ña̱ niʼníka kúú ña̱yóʼo ta ta̱ Abrahán íyora chí yéʼé veʼe loʼora. 2 Tá nda̱kotora, xi̱nira ña̱ ndíta u̱ni̱ na̱ ta̱a. Tá xi̱nirana, xi̱nura ni̱xa̱ʼa̱nra ña̱ va̱ʼa ndakiʼinrana tasaá xi̱kuxítíra nu̱úna. 3 Tándi̱ʼi ni̱ka̱ʼa̱nra: “Jehová, xákundáʼvii̱ nu̱ún ña̱ ná ya̱ʼún veʼi̱ chi ta̱ káchíñu nu̱ún kúi̱. 4 Tasaá ka̱ʼi̱n xíʼinna ña̱ ná taxina loʼo ti̱kui̱í ña̱ ndoo xa̱ʼa̱ndó, ta ndakindee̱ndó xa̱ʼa̱ yitu̱n. 5 Xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱ya̱ʼandó chí nu̱ú íyoi̱ chi ta̱ káchíñu nu̱úndó kúi̱, ixandó ña̱ ma̱ní kiʼin loʼondó si̱ta̱váʼa ña̱ táxii̱ ndaʼa̱ndó ña̱ va̱ʼa ndakiʼinndó ndee̱. Tándi̱ʼi saá kivi ku̱ʼu̱nndó”. Ta na̱yóʼo nda̱kuiinna: “Va̱ʼava, kivi keʼún ndiʼi ña̱ ni̱ka̱ʼún”.
6 Xa̱ʼa̱ ña̱kán ta̱ Abrahán xínura ni̱xa̱ʼa̱nra chí veʼe loʼo nu̱ú íyora ña̱ va̱ʼa nandukúra ñá Sara, ta tá nda̱ni̱ʼírañá ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinñá: “Kama koún, kiʼin ki̱ʼva 12 kilo* ña̱ harina ña̱ va̱ʼa, ndakavaña ta ixava̱ʼún si̱ta̱váʼa”. 7 Tándi̱ʼi, ta̱ Abrahán xínura ni̱xa̱ʼa̱nra nu̱ú ñúʼu kití sa̱na̱ra, ta nda̱kaxinra iin si̱ndi̱ki̱ tí va̱ʼa, tí yúta̱* tí vitání ku̱ñu ta ta̱xirarí ndaʼa̱ ta̱ káchíñu nu̱úra, ta ta̱yóʼo kama ni̱xa̱ʼa̱nra ña̱ ixava̱ʼararí kuxuna. 8 Saátu ki̱ʼinra mantequilla, leche xíʼin tí si̱ndi̱ki̱ tí i̱xava̱ʼana ta ta̱xira ña̱yóʼo kuxuna. Tasaá xi̱kundichira síi̱n* na̱ ta̱a yóʼo xa̱ʼa̱ tú yitu̱n kán nani xíxina.
9 Na̱yóʼo ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunnara: “¿Ndáa míí ku̱a̱ʼa̱n ñá síʼún ñá Sara?”, ta ta̱yóʼo ka̱chira: “Ini veʼe loʼo yóʼo íyoñá”. 10 Iin ta̱yóʼo ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Tá ná ya̱ʼa iin ku̱i̱ya̱ ta ndikói̱, ñá síʼún ñá Sara kaku iin se̱ʼeñá”. Soo ñá Sara níndichiñá chí yéʼé veʼe ña̱ níndichi chí sa̱tá ta̱ ta̱a yóʼo ta xi̱niso̱ʼoñá ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra. 11 Tá ku̱u ña̱yóʼo, ta̱ Abrahán xíʼin ñá Sara xa̱a̱ ku̱chéenívana. Ta xa̱a̱ ni̱ya̱ʼa ku̱i̱ya̱ ñá Sara ña̱ kivi koo se̱ʼeñá. 12 Xa̱ʼa̱ ña̱kán, ñá Sara ni̱xa̱ku̱ se̱ʼéñá ta ka̱chiñá: “Vitin ña̱ xa̱a̱ ku̱chéeníi̱ ta saátu xa̱a̱ ku̱chéení táta yiíi̱, ¿á ndixaví kivi koo iin se̱ʼi̱?”. 13 Tasaá Jehová ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Abrahán: “¿Nda̱chun ni̱xa̱ku̱ ñá Sara? ¿Nda̱chun ni̱ka̱ʼa̱nñá ña̱ va̱ása kivi koo se̱ʼeñá xa̱ʼa̱ ña̱ xa̱a̱ ku̱chéeníñá? 14 ¿Á íyo iin ña̱ va̱ása kivi keʼé Jehová? Ti̱xin iin ku̱i̱ya̱ ndikói̱ ta kakuva iin se̱ʼe ñá Sara”. 15 Soo xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱yi̱ʼví ñá Sara ni̱ka̱ʼa̱nñá ña̱yóʼo: “Va̱ása, va̱ása níxa̱ku̱i̱”. Ndióxi̱ ka̱chira: “Ni̱xa̱ku̱vaún”.
16 Tasaá na̱ ta̱a yóʼo nda̱kunditana ña̱ ku̱ʼu̱nna. Ta ta̱ Abrahán ku̱a̱ʼa̱nra xíʼinna ña̱ nda̱yírana, tá ku̱a̱ʼa̱n na̱ ta̱a yóʼo nda̱kotona chí ni̱nu̱ nu̱ú ndíkaa̱ ñuu Sodoma. 17 Tasaá, Jehová ka̱chira. “¿Á va̱ása natúʼi̱n xíʼin ta̱ Abrahán xa̱ʼa̱ ña̱ keʼíi̱? 18 Na̱ se̱ʼe ta̱ Abrahán xa̱a̱na nduuna iin ñuu káʼnuní ta ndakúní koona, ta ndiʼi na̱ yiví na̱ íyo nu̱ú iníísaá ñuʼú, ndakiʼinna bendición xa̱ʼa̱ ta̱yóʼo. 19 Yi̱ʼi̱ xíni̱va̱ʼi̱ra, ña̱kán kúnda̱a̱-inii̱ ña̱ kivi ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ se̱ʼera ta saátu ndiʼi na̱ se̱ʼe na̱yóʼo, ña̱ kundiku̱nna yichi̱ Jehová ta keʼéna ña̱ va̱ʼa ta saátu ña̱ nda̱kú. Tasaá, yi̱ʼi̱ Jehová saxínui̱ ña̱ ki̱ndoi̱ xíʼin ta̱ Abrahán”.
20 Tasaá Jehová ka̱chira: “Xa̱a̱ xíniso̱ʼi̱ ña̱ ku̱a̱ʼánína káʼa̱nkúáchi* xa̱ʼa̱ Sodoma xíʼin Gomorra ta ku̱a̱chi ña̱ kíʼvi na̱yóʼo ndeéníña. 21 Ku̱ʼi̱n kotoi̱ á ña̱ ndixa kúú ña̱ káʼa̱nkúáchina xa̱ʼa̱ na̱yóʼo ta á ndixa kúú ña̱ kininí kéʼéna. Ta tá ndixa kúúña, kunivai̱ña”.
22 Tándi̱ʼi, na̱ ta̱a yóʼo nda̱kiʼinna ku̱a̱ʼa̱nna chí Sodoma, soo Jehová ki̱ndoora xíʼin ta̱ Abrahán. 23 Tasaá ta̱ Abrahán ku̱yatinra nu̱ú Ndióxi̱ ta ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunrara: “¿Á sandíʼi-xa̱ʼún na̱ yiví na̱ kéʼé ña̱ va̱ʼa xíʼin na̱ yiví na̱ kéʼé ña̱ va̱ása va̱ʼa? 24 Ná kachiyó ña̱ íyo 50 na̱ kéʼé ña̱ va̱ʼa ñuu kán. Soo ni saá, ¿á sandíʼi-xa̱ʼún ndiʼi na̱ yiví na̱ íyo ñuu kán? ¿Á va̱ása ixakáʼnu-iniún xa̱ʼa̱ ñuu yóʼo tá íyo 50 na̱ kéʼé ña̱ va̱ʼa? 25 Nda̱a̱ ni iin yichi̱ va̱ása kaʼníún na̱ kéʼé ña̱ va̱ʼa xíʼin na̱ kéʼé ña̱ va̱ása va̱ʼa. Va̱ása taxivíún ña̱ inkáchi koo ña̱ kundoʼo na̱yóʼo. Nda̱a̱ ni iin yichi̱ va̱ása keʼún saá. Yóʼó, ta̱ ndátiin ku̱a̱chi xíʼin ndiʼi na̱ ndóo nu̱ú iníísaá ñuʼú, ¿á va̱ása keʼún ña̱ nda̱kú?”. 26 Tasaá Jehová ka̱chira: “Tá ná ndani̱ʼíi̱ 50 na̱ kéʼé ña̱ va̱ʼa ñuu Sodoma, ixakáʼnu-inii̱ xa̱ʼa̱ ñuu yóʼo”. 27 Soo ni saá ta̱ Abrahán ni̱ka̱ʼa̱nra: “Jehová, káʼnu koo iniún ña̱ tuku ta tuku káʼi̱n xíʼún. Kúnda̱a̱-inii̱ ña̱ va̱ása ndáyáʼvii̱ chi xíʼin ñuʼúva ku̱vaʼi̱. 28 Soo ná kachiyó ña̱ su̱ví 50 kúú na̱ íyo, chi 45 kúúna. ¿Á sandíʼi-xa̱ʼún ñuu kán xa̱ʼa̱ ña̱ íyo 45 kuitína?”. Tasaá, Ndióxi̱ nda̱kuiinra ta ka̱chira: “Va̱ása sandíʼi-xa̱ʼíi̱ña tá íyo 45 na̱ kéʼé ña̱ va̱ʼa”.
29 Tasaá ta̱ Abrahán tuku ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunra Ndióxi̱: “¿Soo tá 40 kuití kúúna?”. Tasaá nda̱kuiinra: “Tá 40 kúúna, va̱ása sandíʼi-xa̱ʼíi̱ña”. 30 Ta̱ Abrahán ni̱ka̱ʼa̱nkara: “Jehová, va̱ása sa̱ún xíʼi̱n, ixaún ña̱ ma̱ní taxi ná ka̱ʼa̱nkai̱ xíʼún. ¿Tá 30 kuití kúú na̱ íyo?”. Ta̱kán nda̱kuiinra: “Tá íyo 30 na̱ kéʼé ña̱ va̱ʼa ñuu kán, va̱ása sandíʼi-xa̱ʼíi̱ña”. 31 Tasaá ta̱ Abrahán tuku ni̱ka̱ʼa̱nra: “Jehová, káʼnu koo iniún ña̱ tuku ta tuku káʼi̱n xíʼún. ¿Soo tá 20 kuití kúú na̱ kéʼé ña̱ va̱ʼa?”. Ndióxi̱ nda̱kuiinra ta ka̱chira: “Tá íyo 20 na̱ kéʼé ña̱ va̱ʼa, va̱ása sandíʼi-xa̱ʼíi̱ña”. 32 Tándi̱ʼi, ta̱ Abrahán ni̱ka̱ʼa̱nra: “Jehová, va̱ása sa̱ún xíʼi̱n, si̱ín yichi̱ ná nda̱ka̱tu̱ʼíi̱n yóʼó. ¿Tá 10 kuití kúú na̱ íyo?”. Ta̱kán nda̱kuiinra: “Va̱ása sandíʼi-xa̱ʼíi̱ ñuu kán tá íyo 10 na̱ kéʼé ña̱ va̱ʼa”. 33 Tasaá nda̱kiʼin Jehová ku̱a̱ʼa̱nra tá sa̱ndíʼira ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Abrahán, ta ta̱ Abrahán ndi̱kóra chí nu̱ú níndichi veʼe loʼora.
19 U̱vi̱ saá na̱ ángel ni̱xa̱a̱na ñuu Sodoma tá xi̱kuaá, ta ta̱ Lot íyora chí yéʼé ñuu kán. Tá xi̱nira ni̱xa̱a̱na, nda̱kundichira ña̱ ndakiʼinrana, tasaá xi̱kuxítíra. 2 Ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna: “Ixandó ña̱ ma̱ní, ya̱ʼandó veʼi̱ chi ta̱ káchíñu nu̱úndó kúi̱. Kindo̱ondó ku̱su̱nndó veʼi̱ ñuú vitin ta ka̱ʼi̱n xíʼinna ña̱ ná ndakatana xa̱ʼa̱ndó. Taa̱n kivi ya̱chi̱ ndako̱ondó ta ku̱ʼu̱nvandó”. Soo na̱yóʼo ka̱china: “Va̱ása, tíxa̱ʼviún. Chí calleva kindo̱ondi̱ ku̱su̱nndi̱ ñuú vitin”. 3 Soo ta̱yóʼo ku̱a̱ʼá yichi̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna, ña̱kán va̱ʼaka ku̱a̱ʼa̱nna xíʼinra chí veʼera. Tasaá ke̱ʼéra ña̱ kuxuna ta saátu ke̱ʼéra si̱ta̱váʼa ña̱ kǒo yuxa̱n iyá* kúúmií, ta na̱yóʼo xi̱xina.
4 Tá kúma̱níka ku̱ʼu̱n na̱yóʼo ku̱su̱nna, na̱ ta̱a ñuu Sodoma chu̱túna sa̱tá veʼe ta̱ Lot, nda̱a̱ na̱ va̱lí iinsaá nda̱a̱ na̱ chée. 5 Tasaá ki̱xáʼana kánana ta̱ Lot ta káchina: “¿Ndáa míí ku̱a̱ʼa̱n na̱ ta̱a na̱ ki̱xaa̱ veʼún ñuú vitin? Tavána ná ku̱su̱nndi̱ xíʼinna”.
6 Ta̱ Lot ki̱tara chí ke̱ʼe* ta nda̱kasira yéʼé. 7 Tasaá ni̱ka̱ʼa̱n-ndáʼvira xíʼinna: “Ixandó ña̱ ma̱ní ñaniyó, kǒo keʼéndó ña̱ kininí yóʼo. 8 Kotondó, íyo u̱vi̱ ná se̱ʼi̱ ná ta̱ʼán ku̱su̱n xíʼin ni iin ta̱a. Ná tavái̱ náyóʼo ta keʼéndó nda̱a̱ ndáaka ña̱ kúni̱ miíndó xíʼinná. Soo ixandó ña̱ ma̱ní, kǒo keʼéndó nda̱a̱ ni iin ña̱ʼa xíʼin na̱ ta̱a yóʼo saáchi veʼevai̱ ki̱xaa̱na”. 9 Soo na̱yóʼo nda̱kuiinna: “Kúáʼan chíkáa”.* Ta ka̱chikana: “Ta̱ ta̱a yóʼo ta̱ ke̱e inka ñuu kúúra ta iinlá miíra ki̱xaa̱ íyo yóʼo, ¿nda̱chun káʼa̱nra xíʼinyó ndáaña xíniñúʼu keʼéyó? Ta vitin, kinika keʼéndi̱ xíʼin yóʼó nu̱úka ña̱ keʼéndi̱ xíʼin na̱ ta̱a na̱ ki̱xaa̱ veʼún”. Tasaá ki̱xáʼana chíndaʼána ta̱ Lot ta xi̱kuni̱na sandúvana yéʼé. 10 Soo na̱ ta̱a na̱ ñúʼu chí ini veʼe ta̱vána ndaʼa̱na ta ni̱xi̱tána ta̱ Lot ta nda̱chikaa̱nara ini veʼe, ta nda̱kasina yéʼé. 11 Soo na̱yóʼo, sa̱kúkúana na̱ ta̱a na̱ ndíta chí yéʼé, nda̱a̱ na̱ va̱lí iinsaá nda̱a̱ na̱ chée ta na̱yóʼo ku̱naana ña̱ nándukúna yéʼé.
12 Tasaá na̱ ta̱a na̱ ki̱ndoo veʼe ta̱ Lot ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼinra: “¿Á íyo inkaka na̱ táʼún ñuu yóʼo? Ka̱ʼa̱n xíʼin na̱ ka̱sáún ná kixina ta saátu ndiʼi na̱ se̱ʼún xíʼin na̱ táʼún, ta tavána ñuu yóʼo. 13 Saáchi sandíʼi-xa̱ʼa̱ndi̱ ñuu yóʼo, chi xa̱a̱ xi̱niso̱ʼo Jehová ña̱ ndeéní káʼa̱nkúáchina* xa̱ʼa̱ na̱ ñuu yóʼo, xa̱ʼa̱ ña̱kán Jehová chi̱ndaʼára ndi̱ʼi̱ ña̱ sandíʼi-xa̱ʼa̱ndi̱ña”. 14 Ña̱kán, ta̱ Lot ki̱tara ña̱ ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ ka̱sára, ta tuku ta tuku ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna: “Kama koondó, keendó ñuu yóʼo saáchi Jehová sandíʼi-xa̱ʼa̱raña”. Soo na̱ ta̱a yóʼo nda̱kanixi̱nína ña̱ kúsi̱kivara.*
15 Tá xa̱a̱ ku̱a̱ʼa̱n túvi, na̱ ángel ki̱xáʼana káʼa̱nna xíʼin ta̱ Lot: “Kunu, kúáʼan xíʼin ñá síʼún ta saátu u̱vi̱ saá ná se̱ʼún, tasaá va̱ása kuvindó tá ná ndakiʼin na̱ ñuu yóʼo castigo xa̱ʼa̱ ku̱a̱china”. 16 Soo ta̱ Lot ni̱kuachi̱kara. Ña̱kán, Jehová ku̱ndáʼvi-inira xi̱nirara, ta na̱ ángel yóʼo ti̱inna ndaʼa̱ra ta saátu ndaʼa̱ ñá síʼira xíʼin u̱vi̱ saá ná se̱ʼera ta ta̱vánana ñuu kán. 17 Ta tá ke̱ena chí sa̱tá ñuu kán, iin ta̱ ángel yóʼo ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Kunu, tasaá va̱ása kuviún, va̱ása ndikóún kotoún chí sa̱tá, va̱ása ndakindeún yoso̱ ña̱ íyo chí Jordán, kunu ku̱ʼu̱n chí yuku̱ tasaá va̱ása ndiʼi-xa̱ʼún”.
18 Soo ta̱ Lot ni̱ka̱ʼa̱nra: “Jehová, ixaún ña̱ ma̱ní, va̱ása chindaʼún yi̱ʼi̱ ku̱ʼi̱n kán. 19 Kúnda̱a̱-inii̱ ña̱ xa̱a̱ ni̱na̱ʼún ña̱ va̱ʼaní-iniún xíʼi̱n ta saátu náʼún ña̱ ndixaní kúʼvi̱-iniún* xíniún yi̱ʼi̱, saáchi va̱ása nítaxiún ña̱ kuvii̱, va̱ása kuchiñui̱ ku̱ʼi̱n chí nu̱ú íyo yuku̱, saáchi yíʼvii̱ ña̱ kundoʼi̱ iin ña̱ va̱ása va̱ʼa ta kuvii̱. 20 Yatin yóʼova íyo iin ñuu loʼo nu̱ú kivi ku̱ʼi̱n, ¿á kivi ku̱ʼi̱n káa? Ixaún ña̱ ma̱ní, taxi ná ku̱ʼi̱n káa ña̱ va̱ʼa ka̱kui̱ chi iin ñuu loʼova kúúña”. 21 Soo ta̱ ángel kán ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Va̱ʼava, tuku na̱ʼi̱ ña̱ va̱ʼa-inii̱ xíʼún, ta va̱ása sandíʼi-xa̱ʼíi̱ ñuu ña̱ káʼún xa̱ʼa̱ yóʼo. 22 Kama koún, kunu, saáchi va̱ása kívi keʼíi̱ nda̱a̱ ni iin ña̱ʼa tá kúma̱níka xa̱ún nda̱a̱ káa”. Xa̱ʼa̱ ña̱kán, ñuu kán xi̱kunaníña Zóar.*
23 Xa̱a̱ ki̱tava ñu̱ʼu* tá ni̱xa̱a̱ ta̱ Lot chí Zóar. 24 Tasaá Jehová sa̱kóyora ñuʼu̱ xíʼin azufre* sa̱tá ñuu Sodoma xíʼin Gomorra. Nda̱a̱ chí ndiví ke̱eña ni̱ko̱yoña, saáchi Jehová kúú ta̱ chi̱ndaʼá ña̱yóʼo. 25 Tasaá sa̱ndíʼi-xa̱ʼa̱ra ñuu yóʼo. Sa̱ndíʼi-xa̱ʼa̱ra ndiʼi ñuu ña̱ íyo yoso̱ kán ta saátu na̱ yiví, ta sa̱ndíʼi-xa̱ʼa̱tura ndiʼi ña̱ʼa ña̱ kána nu̱ú ñuʼú. 26 Soo ñá síʼi ta̱ Lot, ndíku̱nñá ku̱a̱ʼa̱nñá sa̱tára, ta ndi̱kóñá xi̱toñá chí sa̱tá, xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo ndu̱uñá ñi̱i̱.*
27 Ta̱ Abrahán ya̱chi̱ní nda̱koora ta ni̱xa̱ʼa̱n tukura nu̱ú xi̱ndichira nu̱ú Jehová. 28 Tá nda̱koto ta̱ Abrahán chí ni̱nu̱, nu̱ú ndíkaa̱ ñuu Sodoma xíʼin Gomorra ta saátu ndiʼi ñuʼú ña̱ íyo yoso̱ kán, iin nda̱kanda̱-inira* xíʼin ña̱ xi̱nira: saáchi ndeéní xi̱kana yi̱ʼma̱ kán, nda̱a̱ táki̱ʼva íyo yi̱ʼma̱ ña̱ kána ti̱xin iin horno* káʼnu. 29 Tá sa̱ndíʼi-xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ ñuu ña̱ íyo chí Jordán, nda̱kaʼánra xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Abrahán, ña̱kán ta̱vára ta̱ Lot ñuu nu̱ú ni̱xi̱yora tá kúma̱níka ndiʼi-xa̱ʼa̱ña.
30 Tá ni̱ya̱ʼa tiempo, ta̱ Lot ni̱yi̱ʼvíra koora chí Zóar, xa̱ʼa̱ ña̱kán nda̱kiʼinra u̱vi̱ saá ná se̱ʼera ta ku̱a̱ʼa̱nna koona chí yuku̱. Ta kán ni̱xi̱yora ini iin kavá xíʼin u̱vi̱ saá ná se̱ʼera. 31 Tasaá, se̱ʼera ñá nu̱ú ni̱ka̱ʼa̱nñá xíʼin ku̱ʼvi̱ñá: “Yiváyó xa̱a̱ ku̱chéeníra, ta kǒo nda̱a̱ ni iin na̱ ta̱a ñuu yóʼo na̱ kivi ku̱su̱n xíʼinyó nda̱a̱ táki̱ʼva kéʼé ndiʼi na̱ yiví. 32 Ná taxiyó vino koʼo yiváyó ta ku̱su̱nyó xíʼinra, ña̱ va̱ʼa kaku se̱ʼeyó xíʼinra”.
33 Ñuú kán ta̱xiná vino xi̱ʼi yiváná nda̱a̱ ni̱xi̱nira. Tándi̱ʼi, se̱ʼera ñá nu̱ú ni̱ki̱ʼviñá nu̱ú kánduʼúra* ta ni̱ki̱si̱ñá xíʼinra. Soo ta̱ Lot va̱ása níkiʼinra kuenta tá ni̱ki̱si̱ñá xíʼinra ni tá nda̱kiʼinñá ku̱a̱ʼa̱nñá. 34 Tá inka ki̱vi̱, se̱ʼera ñá nu̱ú ni̱ka̱ʼa̱nñá xíʼin ku̱ʼvi̱ñá ñá loʼo: “Tá ñuú ni̱ki̱si̱i̱ xíʼin yiváyó, ná taxi tukuyó vino koʼora ñuú vitin, tándi̱ʼi ki̱ʼviún nu̱ú kánduʼúra ta ku̱su̱ún xíʼinra. Tasaá kaku se̱ʼe u̱vi̱ saáyó xíʼinra”. 35 Tasaá, ñuú kán ta̱xi tukuná vino xi̱ʼi yiváná nda̱a̱ ni̱xi̱nira. Tándi̱ʼi, se̱ʼera ñá loʼo ni̱xa̱ʼa̱nñá ni̱ki̱si̱ñá xíʼinra. Soo ta̱ Lot, va̱ása níkiʼinra kuenta tá ni̱ki̱si̱ñá xíʼinra ni tá nda̱kiʼinñá ku̱a̱ʼa̱nñá. 36 Tasaá, u̱vi̱ saá ná se̱ʼe ta̱ Lot ni̱ke̱e se̱ʼená xíʼin yiváná. 37 Ta se̱ʼera ñá nu̱ú ka̱ku iin ta̱a loʼo se̱ʼeñá, ta chi̱naníñára Moab. Ta̱yóʼo kúú yivá ndiʼi na̱ moabita. 38 Ta saátu se̱ʼera ñá loʼo ka̱ku iin ta̱a loʼo se̱ʼeñá, ta chi̱naníñára Ben-Ammí. Ta̱yóʼo kúú yivá ndiʼi na̱ ammonita.
20 Tasaá, ta̱ Abrahán ku̱a̱ʼa̱nra koora chí Négueb ta ki̱xáʼara íyora ma̱ʼñú Cadés xíʼin Sur. Tá ni̱xi̱yora chí Guerar, 2 xi̱kaʼa̱nra xa̱ʼa̱ ñá síʼira ñá Sara: “Ku̱ʼvavai̱ kúúñá”. Xa̱ʼa̱ ña̱kán ta̱ Abimélec ta̱ rey ñuu Guerar, ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ ná ku̱ʼu̱nna nandukúna ñá Sara ta ná ku̱ʼu̱nna ndakanañá nu̱úra. 3 Tándi̱ʼi, tá kísi̱ ta̱ Abimélec, Ndióxi̱ ki̱tara nu̱úra ti̱xin iin xa̱ni ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Vitin kuviún, xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱ka̱ʼún xíʼin na̱ káchíñu nu̱ún ña̱ ni̱xa̱ʼa̱nna ki̱ʼinna ñá ñaʼá yóʼo, saáchi ñáyóʼo ñá xa̱a̱ ti̱ndaʼa̱va kúúñá ta kuenta inka ta̱a kúúñá”. 4 Soo ta̱ Abimélec ta̱ʼán ku̱su̱nra xíʼin ñá Sara. Xa̱ʼa̱ ña̱kán ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunra Ndióxi̱ ta ka̱chira: “Jehová, ¿á sandíʼi-xa̱ʼún iin ñuu ña̱ kǒo ku̱a̱chi kúúmií? 5 Ta̱ Abrahán ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼi̱n ña̱ ku̱ʼvavara kúúñá, ta saátu miíñá ni̱ka̱ʼa̱nñá xíʼi̱n ña̱ ku̱ʼvañá kúúra. Ña̱kán, ña̱ va̱ʼava kúú ña̱ xi̱kuni̱i̱ keʼíi̱, kǒo ku̱a̱chi kúúmiíi̱”. 6 Tasaá, Ndióxi̱ ta̱ nda̱a̱, ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra ti̱xin xa̱ni: “Yi̱ʼi̱ kúnda̱a̱-inii̱ ña̱ kǒo níxi̱kuni̱ún keʼún ña̱ va̱ása va̱ʼa. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo va̱ása nítaxii̱ ña̱ ki̱ʼviún ku̱a̱chi nu̱úi̱ ta va̱ása nítaxii̱ ña̱ ku̱su̱ún xíʼin ñá Sara. 7 Xa̱ʼa̱ ña̱kán, ndataxiñá ndaʼa̱ yii̱ñá, saáchi ta̱yóʼo iin profeta kúúra. Ta̱yóʼo ka̱ʼa̱nra xíʼi̱n xa̱ʼún tasaá va̱ása kuviún. Soo tá ná va̱ása ndataxiúnñá ndaʼa̱ yii̱ñá, miíún xíʼin ndiʼi na̱ ndóo veʼún kuvina”.
8 Ta̱ Abimélec, ya̱chi̱ní nda̱koora ta ka̱nara na̱ káchíñu nu̱úra ta na̱túʼunra xíʼinna xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ ku̱u, ta na̱yóʼo ni̱yi̱ʼvínína. 9 Tándi̱ʼi, ta̱ Abimélec ka̱nara ta̱ Abrahán ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “¿Nda̱chun ke̱ʼún ña̱yóʼo? ¿Ndáaña ke̱ʼíi̱ xíʼún, ña̱kán chi̱kaún yi̱ʼi̱ xíʼin ndiʼi na̱ ñui̱ nu̱ú tu̱ndóʼo yóʼo? Va̱ása va̱ʼa íyo ña̱ ke̱ʼún”. 10 Tasaá ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Abimélec xíʼin ta̱ Abrahán: “¿Ndáa xa̱ʼa̱ kúú ña̱ ke̱ʼún ña̱yóʼo?”. 11 Ta̱ Abrahán nda̱kuiinra: “Saáchi nda̱kanixi̱níi̱: ‘Na̱ yiví na̱ íyo yóʼo, va̱ása íxato̱ʼóna Ndióxi̱, xa̱ʼa̱ ña̱kán kaʼnívana yi̱ʼi̱ xa̱ʼa̱ ñá síʼi̱’. 12 Soo mií ña̱ nda̱a̱, ku̱ʼvavai̱ kúúñá. Saáchi iin kúúva yivándi̱ soo xa̱a̱ síín síínva siʼíndi̱. Ta vitin ñá síʼivai̱ kúúñá. 13 Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, tá ni̱ka̱ʼa̱n Ndióxi̱ xíʼi̱n ña̱ sandákoi̱ veʼe yivái̱ ta xa̱a̱ síín síín nu̱ú ku̱ʼi̱n koi̱, yi̱ʼi̱ ni̱ka̱ʼi̱n xíʼinñá: ‘Ixaún ña̱ ma̱ní, ña̱ va̱ʼa na̱ʼún ña̱ ndixaní kúʼvi̱-iniún* xíniún yi̱ʼi̱, nda̱a̱ ndáaka nu̱ú ná ku̱ʼu̱nyó xíniñúʼu ka̱ʼún ña̱ ku̱ʼvai̱ kúún’”.
14 Tasaá ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Abimélec ña̱ ná taxina ndikachi* xíʼin si̱ndi̱ki̱ ndaʼa̱ ta̱ Abrahán ta saátu ná taxina na̱ ta̱a xíʼin ná ñaʼá na̱ kachíñu nu̱úra. Ta nda̱taxira ñá Sara ndaʼa̱ ta̱ Abrahán. 15 Ta saátu ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Abimélec xíʼinra: “Nu̱ú ñuʼú ña̱ kúú kuentai̱, kivi ndaka̱xiún nda̱a̱ ndáaka nu̱ú kúni̱ún koún”. 16 Ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ñá Sara: “Yóʼo táxii̱ 1,000 xu̱ʼún ña̱ plata ndaʼa̱ ku̱ʼvaún. Ña̱ va̱ʼa na̱ʼi̱ ña̱ kǒo ku̱a̱chi kúúmiíún nu̱ú ndiʼi na̱ íyo xíʼún ta saátu nu̱ú inkakana. Tasaá nda̱a̱ ni iin na̱ yiví kǒo ka̱ʼa̱n ña̱ va̱ása va̱ʼa xa̱ʼún”. 17 Tasaá ta̱ Abrahán ki̱xáʼara xákundáʼvira nu̱ú Ndióxi̱ ta̱ nda̱a̱, xa̱ʼa̱ ta̱ Abimélec, ta Ndióxi̱ sa̱ndáʼara ta̱yóʼo saátu ñá síʼira xíʼin ná káchíñu nu̱úra ta nda̱a̱ saáví ki̱xáʼa káku se̱ʼená. 18 Saáchi Jehová va̱ása nítaxira ña̱ kaku se̱ʼe nda̱a̱ ni iin ná ñaʼá ná ni̱xi̱yo veʼe ta̱ Abimélec, xa̱ʼa̱ ña̱ ki̱ʼinra ñá Sara ñá síʼi ta̱ Abrahán.
21 Jehová nda̱kaʼánra xa̱ʼa̱ ñá Sara ta nda̱a̱ táki̱ʼva ni̱ka̱ʼa̱nra, sa̱xínuva Jehová ña̱ ki̱ndoora keʼéra xa̱ʼa̱ñá. 2 Xa̱ʼa̱ ña̱kán, ñá Sara ni̱ke̱e se̱ʼeñá, ta ka̱ku iin se̱ʼeñá xíʼin ta̱ Abrahán ni xa̱a̱ ku̱chéeníra, mií tiempo ña̱ ki̱ndoo Ndióxi̱ xíʼin ta̱ Abrahán kúú ña̱ ka̱ku ta̱ loʼo yóʼo. 3 Ta chi̱núura ki̱vi̱ ta̱ loʼo se̱ʼera ta̱ sa̱káku ñá Sara ña̱ kunaníra Isaac. 4 Ta̱ Abrahán xa̱ʼndara nu̱ú yi̱i̱ se̱ʼera ta̱ Isaac tá xa̱a̱ ni̱xi̱nu u̱na̱ ki̱vi̱ ña̱ ka̱kura, nda̱a̱ táki̱ʼva ni̱ka̱ʼa̱n mií Ndióxi̱ xíʼinra. 5 Xa̱a̱ 100 ku̱i̱ya̱ kúúmií ta̱ Abrahán tá ka̱ku se̱ʼera ta̱ Isaac. 6 Ta ñá Sara ni̱ka̱ʼa̱nñá: “Ndióxi̱ sa̱kúsi̱íra-inii̱, ta ndiʼi na̱ ná kunda̱a̱-ini xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, kusi̱íní-inina xíʼi̱n”. 7 Ta ni̱ka̱ʼa̱nkañá: “Nda̱a̱ ni iinna va̱ása níndakanixi̱ní ña̱ ka̱ʼa̱nna xíʼin ta̱ Abrahán ña̱ sachíchíi̱n iin ta̱ loʼo. Soo ka̱kuva iin se̱ʼi̱ xíʼinra ni xa̱a̱ ku̱chéeníra”.
8 Tá xa̱a̱ xa̱ʼnu loʼo ta̱ Isaac, va̱ása nítaxikana ña̱ chichínra. Tá ki̱xaa̱ ki̱vi̱ yóʼo, ta̱ Abrahán ke̱ʼéra iin vikó káʼnu xa̱ʼa̱ra. 9 Soo ñá Sara ki̱ʼinñá kuenta ña̱ ta̱ loʼo se̱ʼe ta̱ Abrahán ta̱ sa̱káku ñá Agar ñá ñuu Egipto, xi̱kusi̱kindaara ta̱ Isaac. 10 Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo ni̱ka̱ʼa̱nñá xíʼin ta̱ Abrahán: “Taxín ñá káchíñu nu̱úyó xíʼin se̱ʼeñá, saáchi se̱ʼi̱ ta̱ Isaac va̱ása ndataʼvíra herencia xíʼin se̱ʼe ñá káchíñu nu̱úyó”. 11 Soo ta̱ Abrahán ku̱suchíní-inira xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nñá xa̱ʼa̱ ta̱ loʼo se̱ʼera.* 12 Tasaá ni̱ka̱ʼa̱n Ndióxi̱ xíʼin ta̱ Abrahán: “Va̱ása kusuchí-iniún xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ñá Sara xa̱ʼa̱ se̱ʼún ta saátu xa̱ʼa̱ ñá káchíñu nu̱ún. Kuniso̱ʼo ña̱ káʼa̱n ñá síʼún, saáchi ti̱xin na̱ veʼe ta̱ Isaac kúú ña̱ kixi na̱ koo se̱ʼún. 13 Soo, saátu taxii̱ bendición ndaʼa̱ ta̱ loʼo se̱ʼe ñá káchíñu nu̱ún, ta na̱ se̱ʼera xa̱a̱na nduuna iin ñuu káʼnu, saáchi se̱ʼetún kúú ta̱yóʼova”.
14 Tasaá ta̱ Abrahán ya̱chi̱ní nda̱koora, ki̱ʼinra si̱ta̱váʼa ta saátu iin ñii̱ ña̱ ñúʼu ti̱kui̱í ini,* ta ta̱xiraña ndaʼa̱ ñá Agar. Ta chi̱ndósora ndiʼi ña̱yóʼo so̱ko̱ñá, ta ni̱nda̱yírañá xíʼin ta̱ loʼo se̱ʼera. Tasaá nda̱kiʼinñá ku̱a̱ʼa̱nñá ta nda̱ñúʼuñá chí nu̱ú ñuʼú yi̱chí ña̱ Beer-Seba. 15 Tá ni̱ya̱ʼa ki̱vi̱ ndi̱ʼi ti̱kui̱í tá ñúʼu ini ñii̱ ña̱ níʼiñá, tasaá chi̱ndúʼúñá ta̱ loʼo se̱ʼeñá xa̱ʼa̱ iin yitu̱n loʼo. 16 Tándi̱ʼi nda̱kiʼinñá ku̱a̱ʼa̱nñá, ta xíkáva̱ʼa ni̱xa̱a̱ñá xi̱kooñá* saáchi nda̱kanixi̱níñá: “Va̱ása kúni̱i̱ kotoi̱ tá ná kuvi se̱ʼi̱”. Xa̱ʼa̱ ña̱kán xíkáva̱ʼa xi̱kooñá ta ndeéní ki̱xáʼañá xákuñá.
17 Tasaá xi̱niso̱ʼo Ndióxi̱ ña̱ xáku ta̱ loʼo yóʼo, ta nda̱a̱ chí ndiví iin ángel Ndióxi̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ñá Agar: “¿Ndáaña ndóʼún Agar? Va̱ása yi̱ʼvíún, saáchi Ndióxi̱ xi̱niso̱ʼora ña̱ xáku ta̱ loʼo se̱ʼún nu̱ú kánduʼúra.* 18 Ndakundichi ta kúáʼan chindeétáʼún xíʼinra ña̱ va̱ʼa ndako̱ora, ta numindaúnra, saáchi ndakiʼinra bendición, ta iin ñuu káʼnu xa̱a̱ na̱ se̱ʼe ta̱yóʼo koona”. 19 Tasaá, Ndióxi̱ ni̱na̱ʼa̱ra nu̱úñá nu̱ú íyo iin pozo ti̱kui̱í. Ta ni̱xa̱ʼa̱nñá nda̱a̱ nu̱ú ndíkaa̱ pozo yóʼo, sa̱kútúñá ñii̱ ña̱ níʼiñá, ta ta̱xiñá táyóʼo xi̱ʼi se̱ʼeñá. 20 Ta Ndióxi̱ xi̱ndaara ta̱ loʼo yóʼo nani xáʼnura ku̱a̱ʼa̱nra.* Ta̱yóʼo ni̱xi̱yora chí nu̱ú ñuʼú yi̱chí, ta tá ni̱ya̱ʼa ku̱i̱ya̱ sa̱kúaʼara ña̱ viíní kuniñúʼura kuxu̱n.* 21 Tasaá ku̱a̱ʼa̱nra koora chí ñuʼú yi̱chí ña̱ Parán, ta siʼíra ndu̱kúñá ñá koo xíʼinra chí ñuu Egipto.
22 Tá ku̱u ña̱yóʼo, ta̱ Abimélec xíʼin ta̱ Ficol ta̱ níʼi yichi̱ nu̱ú na̱ soldado, ni̱xa̱ʼa̱nna nu̱ú ta̱ Abrahán, ta ta̱ Abimélec ka̱chira: “Ndióxi̱ chíndeétáʼanvara xíʼún xíʼin ndiʼi ña̱ kéʼún. 23 Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo chinaʼá* xa̱ʼa̱ Ndióxi̱, ña̱ va̱ása sandáʼviún yi̱ʼi̱, ni na̱ se̱ʼi̱ ni na̱ se̱ʼe na̱yóʼo. Chinaʼá ña̱ na̱ʼún ña̱ ndixaní kúʼvi̱-iniún* xíniún yi̱ʼi̱ ta saátu ndiʼi na̱ ndóo ñuu yóʼo, nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼé miíi̱ xíʼún”. 24 Ta ta̱ Abrahán ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Chínaʼíi̱ ña̱ keʼíi̱ña”.
25 Soo ta̱ Abrahán ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Abimélec ña̱ na̱ káchíñu nu̱úra ki̱ndaana iin pozo ti̱kui̱í ña̱ xi̱kuu kuenta ta̱ Abrahán. 26 Ta ta̱ Abimélec nda̱kuiinra: “Va̱ása xíni̱i̱ ndáana ke̱ʼé ña̱yóʼo. Ta yóʼó va̱ása ni̱ka̱ʼún xíʼi̱n xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, nda̱a̱ vitinví kúnda̱a̱-inii̱ xa̱ʼa̱ña”. 27 Tá xi̱niso̱ʼo ta̱ Abrahán ña̱yóʼo, ki̱ʼinra ndikachi* ta saátu si̱ndi̱ki̱ ta ta̱xirarí ndaʼa̱ ta̱ Abimélec, ta u̱vi̱ saána ke̱ʼéna iin trato. 28 Tasaá ta̱ Abrahán chi̱ndoo síínra u̱xa̱ ndikachi síʼi, 29 ta ta̱ Abimélec ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunrara: “¿Nda̱chun chi̱ndoo síún u̱xa̱ ndikachi síʼi yóʼo?”. 30 Ta̱ Abrahán nda̱kuiinra: “Xíniñúʼu ndakiʼún u̱xa̱ saá ndikachi síʼi yóʼo. Ta ña̱yóʼo kúú ña̱ na̱ʼa̱ ña̱ yi̱ʼi̱ kúú ta̱ xa̱ta pozo yóʼo”. 31 Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo chi̱núura ki̱vi̱ lugar kán ña̱ kunaníña Beer-Seba,* saáchi kán ke̱ʼé u̱vi̱ saána iin trato. 32 Ta ke̱ʼéna iin trato chí Beer-Seba. Tándi̱ʼi, ta̱ Abimélec xíʼin ta̱ Ficol ta̱ níʼi yichi̱ nu̱ú na̱ soldadora, ndi̱kóna chí ñuu na̱ filisteo. 33 Tándi̱ʼi ku̱u ña̱yóʼo, ta̱ Abrahán chi̱ʼira iin tú tamarisco chí Beer-Seba, ta ki̱xáʼara káʼa̱nra ki̱vi̱ Jehová, Ndióxi̱ ta̱ íyo ndiʼi tiempo, ña̱ va̱ʼa ndasakáʼnurara. 34 Ta ta̱ Abrahán ku̱a̱ʼání ku̱i̱ya̱ ni̱xi̱yora nu̱ú ñuʼú na̱ filisteo.
22 Tándi̱ʼi ku̱u ndiʼi ña̱yóʼo, Ndióxi̱ ta̱ nda̱a̱, xi̱tondosóra ta̱ Abrahán ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Abrahán”. Ta ta̱yóʼo nda̱kuiinra: “Yóʼo íyoi̱”. 2 Tasaá Ndióxi̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Ixaún ña̱ ma̱ní, kiʼin se̱ʼún ta̱ Isaac, se̱ʼún ta̱ mitúʼun, ta̱ kúʼvi̱ní-iniún xíniún ta kúáʼan chí Moria. Ta nda̱a̱ táki̱ʼva xáʼmina kití* tí sóko̱na* saá keʼún xíʼinra ña̱ so̱kóúnra nu̱úi̱ xi̱ní iin yuku̱ ña̱ ka̱ʼi̱n xíʼún”.
3 Tasaá ya̱chi̱ní nda̱koo ta̱ Abrahán, sa̱káara ña̱ʼa sa̱tá burro sa̱na̱ra, ka̱nara u̱vi̱ na̱ káchíñu nu̱úra ña̱ ku̱ʼu̱nna xíʼinra xíʼin ta̱ Isaac. Ta saátu ta̱ʼvíra titu̱n tú kuniñúʼura tá ná kaʼmira kití* tí so̱kóra nu̱ú Ndióxi̱. Tasaá nda̱kiʼinna ku̱a̱ʼa̱nna nu̱ú ni̱ka̱ʼa̱n Ndióxi̱ ta̱ nda̱a̱ xíʼinna. 4 Tá ni̱ya̱ʼa u̱ni̱ ki̱vi̱, ta̱ Abrahán nda̱niʼira nu̱úra tasaá xíká xi̱nira lugar nu̱ú ni̱ka̱ʼa̱n Ndióxi̱ xíʼinra ku̱ʼu̱nra. 5 Tasaá, ta̱ Abrahán ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ káchíñu nu̱úra: “Kindo̱ondó yóʼo xíʼin tí burro, ta yi̱ʼi̱ xíʼin se̱ʼi̱ ná ku̱ʼu̱nndi̱ káa ña̱ ndasakáʼnundi̱ Ndióxi̱. Tándi̱ʼi saá ndikóndi̱”.
6 Tasaá ta̱ Abrahán ki̱ʼinra titu̱n tú kuniñúʼura tá ná kaʼmira kití tí so̱kóra nu̱ú Ndióxi̱ ta chi̱ndósoranú sa̱tá ta̱ Isaac. Ta miíra níʼi ñuʼu̱ xíʼin cuchillo, tasaá u̱vi̱ saána inkáchi nda̱kiʼinna ku̱a̱ʼa̱nna. 7 Tasaá ta̱ Isaac ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin yivára ta̱ Abrahán ta ka̱chira: “Yivá”. Ta ta̱yóʼo nda̱kuiinra: “¿Ndáaña ku̱u yivá?”. Ta̱ Isaac ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunrara: “Xa̱a̱ níʼiyó ñuʼu̱ ta saátu titu̱n, ¿soo ndáa míí ku̱a̱ʼa̱n ndikachi* tí kaʼmiyó ña̱ so̱kóyórí nu̱ú Ndióxi̱?”. 8 Ta ta̱ Abrahán nda̱kuiinra: “Se̱ʼe miíi̱, mií Ndióxi̱ taxi ndikachi tí kaʼmiyó ña̱ so̱kóyórí nu̱úra”. Tasaá inkáchi nda̱kiʼinna ku̱a̱ʼa̱nna.
9 Tá xa̱a̱ ni̱xa̱a̱na nu̱ú ni̱ka̱ʼa̱n Ndióxi̱ ta̱ nda̱a̱ xíʼin ta̱ Abrahán ku̱ʼu̱nra, kán i̱xava̱ʼara iin altar ta chi̱ndósora titu̱n nu̱úña. Ka̱túnra ndaʼa̱ xíʼin xa̱ʼa̱ se̱ʼera ta̱ Isaac ta chi̱núurara sa̱tá titu̱n nu̱ú altar. 10 Tándi̱ʼi, ta̱ Abrahán sa̱káa̱ra ndaʼa̱ra ta ki̱ʼinra cuchillo ña̱ kaʼníra se̱ʼera. 11 Soo ta̱ ángel Jehová nda̱a̱ chí ndiví ka̱nara ta ni̱ka̱ʼa̱nra: “Abrahán, Abrahán”. Ta ta̱yóʼo nda̱kuiinra: “Yóʼo íyoi̱”. 12 Tasaá ta̱ ángel ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Va̱ása satúkue̱ʼún ta̱ loʼo se̱ʼún. Kǒo keʼún nda̱a̱ ni iin ña̱ʼa xíʼinra. Chi vitin ndixa kúnda̱a̱-inii̱ ña̱ kúún iin ta̱a ta̱ íxato̱ʼó Ndióxi̱. Saáchi yóʼó xi̱kuni̱vaún taxiún se̱ʼún ndaʼíi̱ ni iinlá kúúra”. 13 Ta ta̱ Abrahán nda̱kotora ta xi̱nira ña̱ yatin kán níndichi iin ndikachi che̱e ta ni̱ti̱in ndiki̱rí tañu yitu̱n. Tasaá ni̱xa̱ʼa̱nra ki̱ʼinra tí ndikachi che̱e yóʼo ta xa̱ʼmirarí ta ni̱so̱kórarí nu̱ú Ndióxi̱ nu̱úka ña̱ so̱kóra se̱ʼera. 14 Ta ta̱ Abrahán chi̱naníra yuku̱ kán Jehová-Yiré.* Xa̱ʼa̱ ña̱kán, nda̱a̱ vitin káʼa̱nna “Chí yuku̱ Jehová, taxira ña̱ xíniñúʼuyó”.
15 Ta chí ndiví tuku ka̱na ángel Jehová ta̱ Abrahán 16 ta ka̱chira: “Chínaʼíi̱* xa̱ʼa̱ miíi̱, káchi Jehová, xa̱ʼa̱ ña̱ ke̱ʼún ña̱yóʼo ta xi̱kuni̱ún taxiún se̱ʼún ta̱ mitúʼun ndaʼíi̱, 17 mií ña̱ ndixa taxii̱ bendición ndaʼún ta mií ña̱ ndixa ku̱a̱ʼání xa̱a̱ na̱ se̱ʼún koona nda̱a̱ táki̱ʼva ku̱a̱ʼání kúú ki̱mi tí íyo chí ndiví, ta saátu nda̱a̱ táki̱ʼva ku̱a̱ʼání kúú yu̱ti ña̱ íyo yuʼú tá mar. Ta na̱ se̱ʼún kuchiñuna ndakiʼinna ñuu na̱ sáa̱-ini xíni miína. 18 Ta ndiʼi na̱ yiví na̱ íyo nu̱ú ñuʼú ndakiʼinna bendición xa̱ʼa̱ na̱ se̱ʼún, saáchi yóʼó, xi̱niso̱ʼún ña̱ ni̱ka̱ʼi̱n”.
19 Tándi̱ʼi ku̱u ndiʼi ña̱yóʼo, ta̱ Abrahán ndi̱kóra chí nu̱ú íyo na̱ káchíñu nu̱úra ta ndiʼina inkáchi ndi̱kóna chí Beer-Seba. Ta, ta̱ Abrahán ni̱xi̱yokara chí Beer-Seba.
20 Tá ni̱ya̱ʼa tiempo na̱túʼunna xíʼin ta̱ Abrahán: “Ñá Milcá xa̱a̱ íyo se̱ʼeñá xíʼin ta̱ Nacor. 21 Ta̱ nu̱ú naníra Uz, tándi̱ʼi ka̱ku ñanira ta̱ Buz, tándi̱ʼi ka̱ku ta̱ Quemuel, yivá ta̱ Aram, 22 ta̱ Késed, ta̱ Hazó, ta̱ Pildás, ta̱ Jidlaf xíʼin ta̱ Betuel”. 23 Ta̱ Betuel xi̱kuu yivá ñá Rebeca. Na̱yóʼo xi̱kuu u̱na̱ se̱ʼe ñá Milcá xíʼin ta̱ Nacor ñani ta̱ Abrahán. 24 Ta na̱yóʼo xi̱kuu se̱ʼe ñá síʼira ñá u̱vi̱* ñá xi̱naní Reumá: ta̱ Tébah, ta̱ Gaham, ta̱ Tahas xíʼin ta̱ Maacá.
23 Ndiʼi ku̱i̱ya̱ ña̱ xi̱taku ñá Sara xi̱kuuña 127 ku̱i̱ya̱. 2 Ta ñá Sara ni̱xi̱ʼi̱ñá ñuu Quiryat-Arbá, ña̱yóʼo kúú Hebrón, ña̱ kíndo̱o chí Canaán. Ta ta̱ Abrahán ndeéní xa̱kura ta ku̱suchíní-inira xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱xi̱ʼi̱ ñá Sara. 3 Tasaá ta̱ Abrahán ki̱tara nu̱ú kánduʼú* ñá síʼira ni̱xi̱ʼi̱ñá, ta ku̱a̱ʼa̱nra ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ se̱ʼe ta̱ Het, ta ka̱chira: 4 “Yi̱ʼi̱ ta̱ ke̱e inka ñuu kúi̱ ta ki̱xai̱ íyoi̱ xíʼinndó yóʼo. Ixandó ña̱ ma̱ní xi̱íkondó* iin ñuʼú kiʼi̱n ña̱ va̱ʼa sandúxu̱i̱n ñá síʼi̱”. 5 Ta na̱ se̱ʼe ta̱ Het ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼin ta̱ Abrahán: 6 “Táta, kuniso̱ʼo loʼo ña̱ ka̱ʼa̱nndi̱. Kúnda̱a̱-inindi̱ ña̱ kúún iin ta̱ nda̱kaxin Ndióxi̱. Mií nu̱ú va̱ʼaka kúúmiíndi̱ ña̱ sándúxu̱nndi̱ na̱ táʼanndi̱ kúú ña̱ táxindi̱ ndaʼún ña̱ sandúxu̱ún ñá síʼún. Ndiʼivandi̱ kivi taxindi̱ nu̱ú ndúxu̱n na̱ táʼanndi̱ ña̱ va̱ʼa ndu̱xu̱n ñá síʼún”.
7 Tasaá ta̱ Abrahán nda̱kundichira ta chi̱ndeera xi̱níra* ña̱ va̱ʼa na̱ʼa̱ra ña̱ íxato̱ʼóra na̱ se̱ʼe ta̱ Het, 8 ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna: “Tá va̱ʼa túvindó ña̱ sandúxu̱i̱n ñá síʼi̱, ndúkúi̱ ña̱ ma̱ní nu̱úndó: ka̱ʼa̱nndó xa̱ʼíi̱ xíʼin ta̱ Efrón se̱ʼe ta̱ Zóhar, 9 ña̱ ná xi̱íkora kavá ña̱ kúúmiíra chí Macpelá, ña̱ kúú kuentara ta íyoña chí nu̱ú ndíʼi ñuʼúra. Ta nu̱úndó yóʼo ná chaʼvii̱ ndaʼa̱ra xu̱ʼún ña̱ plata ña̱ ya̱ʼvi ñuʼúra. Tasaá koo nu̱ú kivi sandúxu̱i̱n ñá síʼi̱”.
10 Soo ta̱ Efrón xa̱a̱ íyora xíʼin na̱ se̱ʼe ta̱ Het, xa̱ʼa̱ ña̱kán nu̱ú ndiʼi na̱ se̱ʼe ta̱ Het ta saátu nu̱ú ndiʼi na̱ xi̱kiʼvi chí ñuu kán, ta̱ Efrón ta̱ hitita ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Abrahán: 11 “Va̱ása táta. Kuniso̱ʼo loʼo ña̱ ka̱ʼi̱n. Su̱ví iinlá kavá taxii̱ ndaʼún chi saátu taxii̱ ñuʼú nu̱ú íyoña, nu̱ú ndiʼi na̱ ta̱a yóʼo táxii̱ña ndaʼún. Va̱ʼa sandúxu̱ún ñá síʼún”. 12 Tasaá ta̱ Abrahán chi̱ndeera xi̱níra ña̱ va̱ʼa na̱ʼa̱ra ña̱ íxato̱ʼóra na̱ yiví kán, 13 ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Efrón nu̱ú ndiʼina: “Tá va̱ʼa túviún, kuniso̱ʼo loʼo ña̱ ka̱ʼi̱n xíʼún. Chaʼvivai̱ xa̱ʼa̱ ndiʼi ñuʼú ña̱ ta̱xiún ndaʼíi̱. Kiʼin plata yóʼo, ña̱ va̱ʼa sandúxu̱i̱n ñá síʼi̱ kán”.
14 Tasaá ta̱ Efrón ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Abrahán: 15 “Táta, kuniso̱ʼo loʼo ña̱ ka̱ʼi̱n xíʼún. Ñuʼú yóʼo ki̱ʼva 400 xu̱ʼún ña̱ platava* ya̱ʼviña, su̱ví ña̱ ku̱a̱ʼáví kúú ña̱yóʼo. Kúáʼan ta sandúxún ñá síʼún”. 16 Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo ta̱ Abrahán ka̱ndíxara chaʼvira ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Efrón, ta ka̱tara 400 xu̱ʼún ña̱ plata ña̱ taxira ndaʼa̱ra nda̱a̱ táki̱ʼva ni̱ka̱ʼa̱nra nu̱ú na̱ se̱ʼe ta̱ Het. Ka̱tara ña̱yóʼo nda̱a̱ táki̱ʼva xi̱kata na̱ xi̱xi̱íko ña̱ʼa tiempo saá. 17 Saá ku̱u tá ki̱ndoona xa̱ʼa̱ ñuʼú ña̱ xi̱kuumií ta̱ Efrón chí Macpelá, ña̱ kíndo̱o yatin chí Mamré. Ñuʼú kán, kavá ña̱ íyo nu̱úña xíʼin ndiʼi yitu̱n tú íyo nu̱ú ñuʼú kán, ni̱xa̱a̱ña ku̱uña 18 kuenta ta̱ Abrahán, ña̱ sa̱tára* tá xi̱ni ndiʼi na̱ se̱ʼe ta̱ Het ta saátu ndiʼi na̱ xi̱kiʼvi chí ñuu kán. 19 Tándi̱ʼi ku̱u ña̱yóʼo, ta̱ Abrahán sa̱ndúxu̱nra ñá síʼira ñá Sara chí kavá ña̱ Macpelá, ña̱ kíndo̱o chí nu̱ú Mamré, ña̱yóʼo kúú Hebrón, ña̱ íyo chí Canaán. 20 Tasaá, ñuʼú yóʼo xíʼin kavá yóʼo va̱ása níxi̱kuukaña kuenta na̱ se̱ʼe ta̱ Het, chi ni̱xa̱a̱ña ku̱uña kuenta ta̱ Abrahán ña̱ va̱ʼa kuniñúʼura ña̱yóʼo ta sandúxu̱nra ñá síʼira.
24 Ta̱ Abrahán ku̱chéeníra, ta Jehová xi̱taxira bendición sa̱tá ndiʼi ña̱ xi̱keʼéra. 2 Iin ki̱vi̱, ta̱ Abrahán ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ xa̱a̱ ku̱a̱ʼáka ku̱i̱ya̱ káchíñu veʼera, ta̱ xi̱kiʼin kuenta xíʼin ña̱ xi̱kuumiíra, ta ka̱chira: “Ixaún ña̱ ma̱ní, kúni̱i̱ ná chinaʼún* iin ña̱ʼa nu̱úi̱.* 3 Ta kúni̱i̱ ná chinaʼún xa̱ʼa̱ Jehová, ta̱ kúú Ndióxi̱ chí ndiví ta saátu nu̱ú ñuʼú yóʼo, ña̱ va̱ása ndaka̱xiún iin ñá ñuu Canaán ñá íyo nu̱ú íyoi̱ yóʼo ña̱ tindaʼa̱ñá xíʼin se̱ʼi̱. 4 Nu̱úka ña̱yóʼo, xíniñúʼu ku̱ʼún chí ñuu nu̱ú ke̱i̱ ta ndaka̱xiún iin ñá táʼi̱n ña̱ va̱ʼa tindaʼa̱ñá xíʼin se̱ʼi̱ ta̱ Isaac”.
5 Ta ta̱ káchíñu nu̱úra nda̱kuiinra: “¿Ta ndáaña keʼíi̱ tá va̱ása kúni̱ ñá ñaʼá kán kixiñá xíʼi̱n ñuu yóʼo? ¿Á kúni̱ún ná ku̱ʼu̱n se̱ʼún xíʼi̱n ñuu kán?”. 6 Ta̱ Abrahán ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Va̱ása kúni̱i̱ ku̱ʼu̱n se̱ʼi̱ xíʼún ñuu kán. 7 Jehová, ta̱ kúú Ndióxi̱ chí ndiví, ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼi̱n ña̱ ná sandákoi̱ veʼe yivái̱ xíʼin ñuʼú na̱ táʼi̱n. Ta saátu ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼi̱n ta chi̱naʼára ña̱yóʼo: ‘Taxii̱ ñuʼú yóʼo ndaʼa̱ se̱ʼún’. Ta̱kán chindaʼára iin ángel ta̱ kunúu ku̱ʼu̱n nu̱ún, ta yóʼó ndani̱ʼún iin ñá koo xíʼin se̱ʼi̱ ñuu kán. 8 Soo tá ná va̱ása kuni̱ ñá ñaʼá kán kixiñá xíʼún, yóʼó va̱ása kuumiíkaún ku̱a̱chi xa̱ʼa̱ ña̱ chi̱naʼún xa̱ʼa̱ yóʼo. Soo va̱ása xíniñúʼu ku̱ʼu̱n se̱ʼi̱ xíʼún chí ñuu kán”. 9 Tasaá ta̱ káchíñu nu̱ú ta̱ Abrahán chi̱naʼára ña̱ saxínura ndiʼi ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra.
10 Xa̱ʼa̱ ña̱kán, ta̱ káchíñu nu̱ú ta̱ Abrahán ki̱ʼinra 10 camello sa̱na̱ ta̱ Abrahán, ta ki̱tara ku̱a̱ʼa̱nra chí ñuu ta̱ Nacor, chí Mesopotamia. Ta ku̱a̱ʼání ña̱ʼa ta̱xi ta̱ Abrahán ndaʼa̱ra ña̱ taxira ndaʼa̱ na̱ ku̱a̱ʼa̱nra nu̱ú. 11 Tá ni̱xa̱a̱ra kán, chi̱ndoora tí camello ña̱ ndakindee̱rí yatin yuʼú iin pozo ña̱ íyo yatin ñuu kán. Xa̱a̱ xi̱kuaá kúúña ta xa̱a̱ hora ña̱ kée ná ñaʼá ñuu kán ña̱ tavána ti̱kui̱í kúúña. 12 Tasaá ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin Ndióxi̱: “Jehová, Ndióxi̱ ta̱ Abrahán ta̱ káchíñui̱ nu̱ú, ixaún ña̱ ma̱ní, chindeétáʼan xíʼi̱n ña̱ vií ná kana ndiʼi ña̱ keʼíi̱, na̱ʼa̱ ña̱ ndixaní kúʼvi̱ní-iniún* xíniún ta̱ Abrahán ta̱ káchíñui̱ nu̱ú. 13 Yóʼo íyoi̱ nu̱ú kána ti̱kui̱í, ta ná ñaʼá se̱ʼe na̱ ñuu yóʼo va̱xiná taváná ti̱kui̱í. 14 Ña̱yóʼo ndúkúi̱ nu̱ún, ñá loʼo ñá ná ka̱ʼi̱n xíʼin ‘Ixaún ña̱ ma̱ní, sanúu ki̱si ña̱ níʼún ta taxi loʼo ti̱kui̱í koʼi̱’, ta ná ka̱ʼa̱nñá xíʼi̱n ‘Kivi koʼo miíún ta saátu taxii̱ ti̱kui̱í koʼo camello sa̱na̱ún’, saá kunda̱a̱-inii̱ ña̱ nda̱kaxiún ñáyóʼo ña̱ tindaʼa̱ñá xíʼin ta̱ Isaac ta̱ káchíñu nu̱ún. Tasaá kúú ña̱ na̱ʼún ña̱ ndixaní kúʼvi̱-iniún* xíniún ta̱ káchíñui̱ nu̱ú”.
15 Tá kúma̱níka sandíʼira ka̱ʼa̱nra xíʼin Ndióxi̱, ki̱ta iin ñá loʼo ñuu kán ñá naní Rebeca ta kánuu iin ki̱si so̱ko̱ñá. Ñáyóʼo xi̱kuuñá se̱ʼe ta̱ Betuel ta̱ xi̱kuu se̱ʼe ñá Milcá ñá síʼi ta̱ Nacor ñani ta̱ Abrahán. 16 Iin ñá loʼo liviní xi̱kuuñá ta ta̱ʼán ku̱su̱nñá xíʼin nda̱a̱ ni iin ta̱a. Ñáyóʼo nu̱uñá chí nu̱ú kána ti̱kui̱í, ta sa̱kútuñá ki̱siñá xíʼin ti̱kui̱í tasaá ndi̱kó tukuñá. 17 Ta̱yóʼo kama xi̱nura ni̱xa̱ʼa̱nra nu̱úñá ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinñá: “Ixaún ña̱ ma̱ní, taxi loʼo ti̱kui̱í tá ñúʼu ini ki̱si ña̱ níʼún ná koʼi̱”. 18 Ta ñáyóʼo ni̱ka̱ʼa̱nñá: “Va̱ʼa koʼovaúnrá táta”. Tasaá kama sa̱núuñá ki̱si ña̱ kánuu so̱ko̱ñá ta ti̱inñá ña̱yóʼo nani xíʼira ti̱kui̱í. 19 Tá sa̱ndíʼiñá ta̱xiñá ti̱kui̱í xi̱ʼira, ni̱ka̱ʼa̱nñá xíʼinra: “Saátu tavái̱ ti̱kui̱í koʼo tí camello sa̱na̱ún nda̱a̱ ná xa̱a̱-inirí”.* 20 Tasaá ta̱ánñá ti̱kui̱í tá ñúʼu ini ki̱siñá nu̱ú táanna ti̱kui̱í xíʼi kití, ta tuku ta tuku xi̱nuñá ni̱xa̱ʼa̱nñá pozo ta̱váñá ti̱kui̱í. Tasaá ta̱váñá ti̱kui̱í xi̱ʼi ndiʼi tí camello sa̱na̱ra. 21 Tá táváñá ti̱kui̱í, ta̱yóʼo xi̱xitora ña̱ xi̱keʼéñá, ta iin nda̱kanda̱-inira* ta xi̱ndakanixi̱níra á chi̱ndeétáʼan Jehová xíʼinra ña̱ vií kana ña̱ ku̱a̱ʼa̱nra keʼéra.
22 Tá xa̱a̱ ndi̱ʼi xi̱ʼi tí camello ti̱kui̱í, ta̱ ta̱a yóʼo ta̱xira iin siki̱ tí oro tí kundikaa̱ si̱ti̱nñá, ta tíyóʼo ve̱erí ki̱ʼva i̱ñu̱ gramo.* Ta saátu ta̱xira u̱vi̱ siki̱ tí oro tí kuñuʼu ndaʼa̱ñá, tí ve̱e 114 gramo.* 23 Ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinñá: “Ixaún ña̱ ma̱ní ka̱ʼa̱n xíʼi̱n, ¿ndáana kúú yiváún? ¿Á kivi kindo̱ondi̱ veʼe na̱ yiváún ku̱su̱nndi̱ ñuú vitin?”. 24 Ñáyóʼo nda̱kuiinñá: “Se̱ʼe ta̱ Betuel kúi̱, ta̱ kúú se̱ʼe ñá Milcá xíʼin ta̱ Nacor”. 25 Ta ka̱chikañá: “Íyova nu̱ú ku̱su̱nndó veʼendi̱ ñuú vitin. Ta saátu kúúmiíndi̱ yita* xíʼin ku̱a̱ʼáníka ña̱ kixáʼan* kití sa̱na̱ndó”. 26 Tasaá ta̱ ta̱a yóʼo nda̱kundeera* ta xi̱kuxítíra ña̱ va̱ʼa taxira tíxa̱ʼvi ndaʼa̱ Jehová. 27 Tándi̱ʼi ni̱ka̱ʼa̱nra: “Ná ndukáʼnu Jehová, Ndióxi̱ ta̱ Abrahán ta̱ káchíñui̱ nu̱ú. Saáchi náʼa̱kavara ña̱ ndixaní kúʼvi̱-inira* xínirara ta nda̱kúní íyo inira xíʼin ta̱ káchíñui̱ nu̱ú. Jehová kúú ta̱ níʼi yichi̱ nu̱úi̱ ña̱ va̱ʼa ki̱xai̱ nda̱a̱ veʼe na̱ ñani ta̱ káchíñui̱ nu̱ú”.
28 Ta ñá loʼo yóʼo xínuñá ni̱xa̱ʼa̱nñá na̱túʼunñá xíʼin na̱ veʼe siʼíñá xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ ku̱u. 29 Ta ñá Rebeca ni̱xi̱yo iin ku̱ʼvañá ta̱ xi̱naní Labán. Ta ta̱yóʼo xínura ni̱xa̱ʼa̱nra xi̱tora ta̱ ta̱a ta̱ ki̱ndoo yatin nu̱ú kána ti̱kui̱í. 30 Tá xi̱nira siki̱ tí ndíkaa̱ si̱ti̱n ñá Rebeca ta saátu siki̱ tí ñúʼu ndaʼa̱ñá ta xi̱niso̱ʼora ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nñá: “Ña̱yóʼo kúú ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ ta̱a kán xíʼi̱n”, xínura ni̱xa̱ʼa̱nra xi̱tora ta̱ ta̱a ta̱ ni̱ndo̱o xíʼin tí camello yatin nu̱ú kána ti̱kui̱í. 31 Tasaá ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Naʼa, yóʼó ta̱ nda̱kiʼin bendición i̱xaa Jehová. Va̱ása kundichikaún chí ke̱ʼe.* Xa̱a̱ xa̱ʼndai̱ chiñu ña̱ ná ixatu̱ʼvana veʼe nu̱ú koún ta saátu nu̱ú kindo̱o camello sa̱na̱ún”. 32 Tasaá ta̱ ta̱a ta̱ káchíñu nu̱ú ta̱ Abrahán ni̱ki̱ʼvira veʼe. Ta ta̱ ta̱a* kán nda̱xínra tí camello ta ta̱xira yita xíʼin inkaka ña̱ʼa kixáʼanrí, ta saátu níʼira ti̱kui̱í ni̱xa̱a̱ra nu̱úra xíʼin na̱ ku̱a̱ʼa̱n xíʼinra ña̱ va̱ʼa ndoo xa̱ʼa̱ na̱yóʼo. 33 Tá xa̱a̱ ta̱xina ña̱ kuxura, ta̱ ta̱a yóʼo ka̱chira: “Tá xa̱a̱ ná ka̱ʼi̱n xíʼinndó ña̱ xíniñúʼu ka̱ʼi̱n, saáví kuxui̱”. Tasaá ta̱ Labán ka̱chira: “Ka̱ʼa̱n xíʼinndi̱”.
34 Ta nda̱kuiinra: “Ta̱ káchíñu nu̱ú ta̱ Abrahán kúi̱. 35 Ku̱a̱ʼání bendición ta̱xi Jehová ndaʼa̱ ta̱ káchíñui̱ nu̱ú. Kúikáníra, saáchi ta̱xira ndikachi* ndaʼa̱ra saátu ta̱xira si̱ndi̱ki̱, plata, oro, ta̱a na̱ káchíñu nu̱úra, ñaʼá ná káchíñu nu̱úra, camello xíʼin burro. 36 Ta ñá Sara ñá síʼi ta̱ káchíñui̱ nu̱ú, ka̱ku iin se̱ʼeñá xíʼinra ni xa̱a̱ chéeníñá, ta ndaʼa̱ ta̱ loʼo yóʼo taxira ndiʼi ña̱ kúúmiíra. 37 Ta ta̱ káchíñui̱ nu̱ú ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼi̱n ña̱ ná chinaʼíi̱ ta ka̱chira: ‘Va̱ása ndaka̱xiún iin ñá ñuu Canaán ñá íyo nu̱ú íyoi̱ yóʼo ña̱ kooñá xíʼin se̱ʼi̱. 38 Nu̱úka ña̱yóʼo xíniñúʼu ku̱ʼún nu̱ú na̱ veʼe yivái̱ ta ndaka̱xiún iin ñá tindaʼa̱ xíʼin se̱ʼi̱’. 39 Soo yi̱ʼi̱ ni̱ka̱ʼi̱n xíʼin ta̱ káchíñui̱ nu̱ú: ‘¿Ndáaña keʼíi̱ tá va̱ása kúni̱ ñá ñaʼá kán kixiñá xíʼi̱n?’. 40 Ta ta̱kán ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼi̱n: ‘Jehová ta̱ káchíñui̱ nu̱ú, chindaʼára iin ángel ku̱ʼu̱n xíʼún ta viíva kana ña̱ ku̱a̱ʼún keʼún. Ta ti̱xin na̱ veʼe yivái̱ á na̱ táʼi̱n ndaka̱xiún iin ñá tindaʼa̱ xíʼin se̱ʼi̱. 41 Kǒo ku̱a̱chi kuumiíún xa̱ʼa̱ ña̱ chi̱naʼún tá ni̱xa̱ún nu̱ú na̱ veʼi̱, ta va̱ása níxiinna taxinañá kixi xíʼún. Tá saá ná kuu, kǒoka ku̱a̱chi kuumiíún xa̱ʼa̱ ña̱ chi̱naʼún’.
42 ”Xa̱ʼa̱ ña̱kán tá ki̱xai̱ nu̱ú kána ti̱kui̱í, ni̱ka̱ʼi̱n xíʼin Ndióxi̱ ta ka̱chii̱: ‘Jehová, Ndióxi̱ ta̱ Abrahán ta̱ káchíñui̱ nu̱ú, tá chindeétáʼún xíʼi̱n ña̱ va̱ʼa kana ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼi̱n keʼíi̱, 43 ña̱yóʼo kúú ña̱ ndúkúi̱ nu̱ún keʼún. Yóʼo íyoi̱ nu̱ú kána ti̱kui̱í. Tá ná kixi iin ñá loʼo taváñá ti̱kui̱í, yi̱ʼi̱ ka̱ʼi̱n xíʼinñá: “Ixaún ña̱ ma̱ní taxi loʼo ti̱kui̱í tá ñúʼu ini ki̱siún koʼi̱”. 44 Tá ná ka̱ʼa̱n ñáyóʼo xíʼi̱n “Va̱ʼava, kivi koʼúnra, ta saátu tavái̱ ti̱kui̱í koʼo tí camello sa̱na̱ún”, saá kunda̱a̱-inii̱ Jehová, ña̱ nda̱kaxiún ñá ñaʼá yóʼo ña̱ tindaʼa̱ñá xíʼin se̱ʼe ta̱ káchíñui̱ nu̱ú’.
45 ”Soo tá kúma̱níka sandíʼii̱ ka̱ʼi̱n xíʼin Ndióxi̱, ñá Rebeca ki̱tañá va̱xiñá ta kánuu iin ki̱si so̱ko̱ñá. Ta nu̱uñá nu̱ú kána ti̱kui̱í ta ki̱xáʼañá táváñárá. Tasaá ni̱ka̱ʼi̱n xíʼinñá: ‘Ixaún ña̱ ma̱ní, taxi loʼo ti̱kui̱í ná koʼi̱’. 46 Ñáyóʼo kamaní sa̱núuñá ki̱si ña̱ kánuu so̱ko̱ñá ta ni̱ka̱ʼa̱nñá xíʼi̱n: ‘Va̱ʼava koʼúnra ta saátu taxii̱ ti̱kui̱í koʼo tí camello sa̱na̱ún’. Tasaá xi̱ʼii̱ ti̱kui̱í yóʼo ta saátu ta̱xiñárá xi̱ʼi tí camello sa̱na̱i̱. 47 Tándi̱ʼi, ni̱nda̱ka̱tu̱ʼíi̱nñá: ‘¿Ndáana kúú yiváún?’. Ta ñáyóʼo nda̱kuiinñá: ‘Se̱ʼe ta̱ Betuel kúi̱, ta̱ kúú se̱ʼe ñá Milcá xíʼin ta̱ Nacor’. Tasaá chi̱ka̱i̱ siki̱ si̱ti̱nñá ta saátu chi̱ka̱i̱ siki̱ ndaʼa̱ñá. 48 Tasaá nda̱kundei̱ ta xi̱kuxítíi̱ ña̱ va̱ʼa taxii̱ tíxa̱ʼvi ndaʼa̱ Jehová, ta nda̱sakáʼnui̱ Jehová, Ndióxi̱ ta̱ Abrahán ta̱ káchíñui̱ nu̱ú, ta̱yóʼo kúú ta̱ xi̱niʼi yichi̱ nu̱úi̱ ña̱ va̱ʼa ki̱xai̱ nda̱a̱ nu̱ú ñá loʼo su̱ku̱* ta̱ káchíñui̱ nu̱ú* ña̱ va̱ʼa ku̱ʼu̱nñá xíʼi̱n nu̱ú se̱ʼera. 49 Ta vitin ka̱ʼa̱nndó xíʼi̱n á kúni̱ndó na̱ʼa̱ndó ña̱ ndixaní kúʼvi̱-inindó* xínindó ta̱ káchíñui̱ nu̱ú ta nda̱kú íyo inindó xíʼinra. Tá va̱ása kúni̱ndó keʼéndó ña̱yóʼo, ka̱ʼa̱nndó xíʼi̱n ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-inii̱ ndáaña keʼíi̱”.*
50 Tasaá ta̱ Labán xíʼin ta̱ Betuel ka̱china: “Jehová kúú ta̱ kúni̱ ná koo ndiʼi ña̱yóʼo, ña̱kán va̱ása kivi ka̱ʼa̱nndi̱ nda̱a̱ ni iin ña̱ʼa xíʼún.* 51 Yóʼo íyo ñá Rebeca. Ná ku̱ʼu̱nñá xíʼún ta ná xa̱a̱ñá kooñá ñá síʼi se̱ʼe ta̱ káchíñún nu̱ú, nda̱a̱ táki̱ʼva kúni̱ mií Jehová”. 52 Tá xi̱niso̱ʼo ta̱ káchíñu nu̱ú ta Abrahán ña̱yóʼo, xi̱kuxítíra nu̱ú Jehová. 53 Ta ta̱ káchíñu nu̱ú ta̱ Abrahán ki̱xáʼara távára ña̱ʼa ña̱ oro, ña̱ plata xíʼin ti̱ko̱to̱ ta ta̱xiraña ndaʼa̱ ñá Rebeca. Ta saátu ta̱xira ña̱ʼa ña̱ ndáyáʼvi ndaʼa̱ ku̱ʼvañá xíʼin siʼíñá. 54 Tándi̱ʼi, miíra xíʼin na̱ ta̱a na̱ ku̱a̱ʼa̱n xíʼinra xi̱xina, xi̱ʼina ta kán ni̱ki̱si̱na.
Tá nda̱koora tá xi̱ta̱a̱n* ka̱chira: “Taxindó ná ndikói̱ nu̱ú ta̱ káchíñui̱ nu̱ú”. 55 Soo ku̱ʼvañá xíʼin siʼíñá ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼinra: “Taxi loʼo ná kindo̱oñá xíʼinndi̱ ki̱ʼva 10 ki̱vi̱, tasaá kivi ku̱ʼu̱nñá xíʼún”. 56 Soo ta̱kán ni̱ka̱ʼa̱nra: “Va̱ása kasindó yi̱ʼi̱, chi Jehová chi̱ndeéra yi̱ʼi̱ ña̱ vií ka̱na ña̱ ki̱xii̱ xa̱ʼa̱. Taxindó ná ndandikói̱ nu̱ú ta̱ káchíñui̱ nu̱ú”. 57 Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo ka̱china: “Ná kanayó ñá loʼo yóʼo ta nda̱ka̱tu̱ʼunyóñá”. 58 Tasaá ka̱nana ñá Rebeca ta ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunnañá: “¿Á kúni̱ún ku̱ʼún xíʼin ta̱ ta̱a yóʼo?”. Ta ñáyóʼo ka̱chiñá: “Kúni̱vai̱ ku̱ʼi̱n”.
59 Tasaá ta̱xina ku̱a̱ʼa̱n ñá Rebeca xíʼin ñá xi̱sachíchín miíñá tá ni̱xi̱yo loʼoñá ña̱ ku̱ʼu̱nná xíʼin ta̱ káchíñu nu̱ú ta̱ Abrahán ta saátu na̱ ta̱a na̱ ni̱xa̱a̱ xíʼinra. 60 Saá chi̱kaa̱na bendición ñá Rebeca ta ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼinñá: “Rebeca, ku̱a̱ʼání millón ná xa̱a̱ na̱ se̱ʼún koona, ta ná ndakiʼinna ñuu na̱ sáa̱-ini xíni miína”. 61 Tasaá, ñá Rebeca xíʼin ná káchíñu nu̱úñá i̱xatu̱ʼvaná miíná, nda̱aná sa̱tá camello ta ku̱a̱ʼa̱nná xíʼin ta̱ ta̱a yóʼo. Tasaá nda̱kiʼinra ku̱a̱ʼa̱nra ta ku̱a̱ʼa̱n ñá Rebeca xíʼinra.
62 Ta̱ Isaac ndi̱kóra chí yichi̱ ña̱ ku̱a̱ʼa̱n chí Beer-Lahái-Roí, saáchi chí Négueb ni̱xi̱yora. 63 Tá xa̱a̱ ku̱a̱ʼa̱n kúñuú, xíkara chí yuku̱ ña̱ va̱ʼa ndakanixi̱níra. Tá nda̱kotora..., xi̱nira ña̱ va̱xi sava camello. 64 Ta saátu ñá Rebeca nda̱kotoñá ta xi̱niñá ta̱ Isaac. Tasaá kamaní nu̱uñá sa̱tá tí camello. 65 Ta ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunñá ta̱ káchíñu nu̱ú ta̱ Abrahán: “¿Ndáa ta̱ kúú ta̱ va̱xi chí nu̱úyó yóʼo?”. Ta ta̱ káchíñu nu̱ú ta̱ Abrahán ka̱chira: “Ta̱ káa kúú ta̱ káchíñui̱ nu̱ú”. Tasaá ki̱ʼinñá iin ti̱ko̱to̱ ta nda̱kasiñá nu̱úñá. 66 Ta̱ káchíñu nu̱ú ta̱ Abrahán na̱túʼunra xíʼin ta̱ Isaac xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ ke̱ʼéra. 67 Tándi̱ʼi, ta̱ Isaac nda̱kiʼinra ñá Rebeca ku̱a̱ʼa̱n xíʼinra chí veʼe loʼo nu̱ú ni̱xi̱yo siʼíra ñá Sara. Tasaá kúú ña̱ ni̱xa̱a̱ñá ku̱uñá ñá síʼira. Ta̱ Isaac ku̱tóoníra ñáyóʼo ta nda̱a̱ ni̱ndi̱ko-inira xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱xi̱ʼi̱ siʼíra.
25 Ta̱ Abrahán tuku ti̱ndaʼa̱ra, ta ñá síʼira xi̱naníñá Queturá. 2 Tá ni̱ya̱ʼa tiempo, ñáyóʼo ka̱ku se̱ʼeñá xíʼinra, ta na̱yóʼo xi̱kuuna: ta̱ Zimrán, ta̱ Jocsán, ta̱ Medán, ta̱ Madián, ta̱ Isbac xíʼin ta̱ Súah.
3 Ta̱ Jocsán xi̱kuu yivá ta̱ Seba xíʼin ta̱ Dedán.
Ta na̱ se̱ʼe ta̱ Dedán xi̱kuu ta̱ Asurim, ta̱ Letusim xíʼin ta̱ Leumim.
4 Na̱ se̱ʼe ta̱ Madián xi̱kuu ta̱ Efá, ta̱ Éfer, ta̱ Hanok, ta̱ Abidá xíʼin ta̱ Eldaá.
Ndiʼi na̱yóʼo xi̱kuu se̱ʼe ñá Queturá.
5 Tá ni̱ya̱ʼa tiempo, ta̱ Abrahán ta̱xira ndiʼi ña̱ kúúmiíra ndaʼa̱ ta̱ Isaac. 6 Soo ta̱xira sava ña̱ʼa ndaʼa̱ na̱ se̱ʼe ná inka ná síʼira.* Ta, tá tákukara ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna ña̱ ná ku̱ʼu̱nna koona chí nu̱ú kána ñu̱ʼu,* tasaá xíká koona nu̱ú ta̱ Isaac, ña̱kán ku̱a̱ʼa̱nna chí Oriente. 7 Ta̱ Abrahán ni̱xi̱yora 175 ku̱i̱ya̱. 8 Ta̱ Abrahán ku̱si̱í-inira xa̱ʼa̱ ña̱ ku̱a̱ʼání ku̱i̱ya̱ xi̱takura, ta ni̱xi̱ʼi̱ra tá xa̱a̱ ku̱chéeníra, ta sa̱ndúxu̱nnara. 9 Ta ta̱ Isaac xíʼin ta̱ Ismael sa̱ndúxu̱nna yivána ini kavá ña̱ Macpelá, ña̱ íyo nu̱ú ñuʼú ta̱ Efrón se̱ʼe ta̱ Zóhar ta̱ hitita, ña̱ kíndo̱o yatin chí Mamré. 10 Ña̱yóʼo kúú ñuʼú ña̱ sa̱tá* ta̱ Abrahán nu̱ú na̱ se̱ʼe ta̱ Het. Ta kán sa̱ndúxu̱nna ta̱ Abrahán, síi̱n* ñá síʼira ñá Sara. 11 Tá ni̱xi̱ʼi̱ ta̱ Abrahán, Ndióxi̱ kǒo nísandákoora ña̱ taxira bendición ndaʼa̱ se̱ʼera ta̱ Isaac. Ta ta̱ Isaac ni̱xi̱yora yatin Beer-Lahái-Roí.
12 Ña̱yóʼo kúú ña̱ nátúʼun xa̱ʼa̱ ta̱ Ismael, se̱ʼe ta̱ Abrahán xíʼin ñá Agar ñá ke̱e ñuu Egipto, ñá xi̱kachíñu nu̱ú ñá Sara.
13 Ña̱yóʼo kúú ki̱vi̱ na̱ se̱ʼe ta̱ Ismael, ta na̱yóʼo xi̱kuu iin tá iin na̱ veʼena. Se̱ʼenu̱ú ta̱ Ismael kúú ta̱ Nebayot, tándi̱ʼi ka̱ku ta̱ Quedar, ta̱ Adbeel, ta̱ Mibsam, 14 ta̱ Mismá, ta̱ Dumá, ta̱ Masá, 15 ta̱ Hadad, ta̱ Temá, ta̱ Jetur, ta̱ Nafís xíʼin ta̱ Quedemá. 16 Ña̱yóʼo kúú ki̱vi̱ na̱ se̱ʼe ta̱ Ismael, ta saátu ki̱vi̱ na̱ familia na̱ ke̱e ti̱xin na̱yóʼo. Ta 12 na̱yóʼo kúú na̱ xi̱niʼi yichi̱ nu̱ú na̱ veʼena. 17 Ta̱ Ismael xi̱takura 137 ku̱i̱ya̱. Tasaá ni̱xi̱ʼi̱ra ta sa̱ndúxu̱nnara. 18 Na̱ se̱ʼera ni̱xi̱yona chí Havilá, ña̱ íyo yatin chí Sur, ña̱ kíndo̱o yatin Egipto, iinsaá nda̱a̱ Asiria. Ta ta̱yóʼo ni̱xi̱yora yatin xíʼin na̱ ñanira.
19 Ña̱yóʼo kúú ña̱ nátúʼun xa̱ʼa̱ ta̱ Isaac se̱ʼe ta̱ Abrahán.
Ta̱ Abrahán xi̱kuura yivá ta̱ Isaac. 20 Ta̱ Isaac xi̱kuumiíra 40 ku̱i̱ya̱ tá ti̱ndaʼa̱ra xíʼin ñá Rebeca, ñá xi̱kuu se̱ʼe ta̱ Betuel, ta̱ arameo ta̱ ni̱xi̱yo chí Padán-Aram, ta xi̱kuuñá ku̱ʼva ta̱ Labán ta̱ arameo. 21 Ta̱ Isaac xi̱xakundáʼvira nu̱ú Jehová xa̱ʼa̱ ñá síʼira, saáchi ñá núma̱ xi̱kuuñá. Tasaá, Jehová xi̱niso̱ʼora ña̱ xi̱xakundáʼvi ta̱ Isaac nu̱úra, ña̱kán ni̱ke̱e se̱ʼe ñá síʼira ñá Rebeca. 22 Ta na̱ va̱lí na̱ xi̱ñuʼu ti̱xin ñá Rebeca ki̱xáʼana kánitáʼanna, tasaá ka̱chiñá: “Tá nina ñá xo̱ʼvi̱* kúi̱, ¿nda̱chunkaví kutakui̱?”. Ña̱kán ni̱ka̱ʼa̱nñá xíʼin Jehová ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-iniñá nda̱chun kúu ña̱yóʼo. 23 Ta Jehová ka̱chira xíʼinñá: “Na̱ se̱ʼún, u̱vi̱ ñuu náʼnu xa̱a̱na nduuna. U̱vi̱ ñuu ña̱ xa̱a̱ síín síín íyo sakákún. Ta iin ñuu yóʼo ndakúka kooña nu̱ú inkaña, ta ta̱ chée kachíñura nu̱ú ta̱ loʼo”.
24 Tá ki̱xaa̱ ki̱vi̱ ña̱ kaku se̱ʼeñá, kúáti kúú na̱ ka̱ku. 25 Ta̱ nu̱ú va̱ʼa ka̱ku, kúáʼaníra ta ni̱xi̱yoní ixí* ñii̱ra, nda̱a̱ táki̱ʼva íyo ta̱ ndíxi iin ti̱ko̱to̱ ña̱ ku̱vaʼa xíʼin ñii̱ kití saá káa ñii̱ra. Xa̱ʼa̱ ña̱kán, chi̱núuna ki̱vi̱ra ña̱ kunaníra Esaú.* 26 Tándi̱ʼi, ka̱ku ñanira ta tíinra si̱ʼndi̱-xa̱ʼa̱ ta̱ Esaú tá ka̱kura. Xa̱ʼa̱ ña̱kán, chi̱núuna ki̱vi̱ra ña̱ kunaníra Jacob.* Ta̱ Isaac xi̱kuumiíra 60 ku̱i̱ya̱ tá ka̱ku se̱ʼe ñá síʼira.
27 Tasaá xáʼnu ta̱ va̱lí yóʼo ku̱a̱ʼa̱nra. Tá ni̱ya̱ʼa ku̱i̱ya̱, ta̱ Esaú sa̱kúaʼara kaʼníra kití ta xi̱kutóora kakara chí yuku̱, soo ta̱ Jacob xi̱kuura iin ta̱a ta̱ kǒo ku̱a̱chi níxi̱kuumií ta xi̱kutóora koora veʼe válí. 28 Ta̱ Isaac xi̱kuʼvi̱ka-inira xi̱xinira ta̱ Esaú, saáchi ta̱yóʼo xi̱taxira ku̱ñu kití tí xi̱xaʼníra kuxura, soo ñá Rebeca xi̱kuʼvi̱ka-iniñá xi̱xiniñá ta̱ Jacob. 29 Iin ki̱vi̱, ta̱ Jacob íxava̱ʼara ña̱ kuxura, ta ki̱xaa̱ ta̱ Esaú ta ku̱naaníra ni̱xa̱ʼa̱nra chí yuku̱. 30 Tasaá ta̱ Esaú ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Jacob: “Kama koún, ixaún ña̱ ma̱ní, taxi loʼo ña̱ kúáʼa ña̱ íxava̱ʼún ná kuxui̱, saáchi ku̱vitáníi̱”.* Ta xa̱ʼa̱ ña̱kán ki̱xáʼana káʼa̱nna xíʼinra Edom.* 31 Soo ta̱ Jacob ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Siʼna xi̱íkoún* derecho ña̱ kúúmiíún ña̱ kúún ta̱ nu̱ú ndaʼíi̱”. 32 Tasaá ta̱ Esaú nda̱kuiinra: “¿Ndáa chiñu kooví derecho yóʼo nu̱úi̱ saáchi xa̱a̱ ta̱ ku̱nu̱mí kuviva kúi̱?”. 33 Ta̱ Jacob ka̱chira: “Siʼna chinaʼá* xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo”. Ña̱kán chi̱naʼára nu̱ú ta̱ Jacob xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, tasaá ni̱xi̱íkora derecho ña̱ kúúmiíra xa̱ʼa̱ ña̱ kúúra ta̱ nu̱ú. 34 Tándi̱ʼi, ta̱ Jacob ta̱xira si̱ta̱váʼa ndaʼa̱ra xíʼin lenteja ña̱ i̱xava̱ʼara, tasaá xi̱xi ta̱ Esaú nda̱a̱ ni̱xa̱a̱-inira* ta nda̱kundichira ta ku̱a̱ʼa̱nra. Tasaá kúú ña̱ ni̱na̱ʼa̱ra ña̱ va̱ása níchindayáʼvira derecho ña̱ kúúmiíra xa̱ʼa̱ ña̱ kúúra ta̱ nu̱ú.
26 Ta ndeéní ki̱xáʼa íyo so̱ko ñuu kán, nda̱a̱ táki̱ʼva ni̱xi̱yo so̱ko tá ni̱xi̱yo ta̱ Abrahán. Tasaá ku̱a̱ʼa̱n ta̱ Isaac chí Guerar, nu̱ú ni̱xi̱yo ta̱ Abimélec ta̱ xi̱xaʼndachíñu nu̱ú na̱ filisteo. 2 Tasaá ki̱ta Jehová nu̱úra ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Va̱ása ku̱ʼún chí Egipto. Kindo̱o ñuu ña̱ ka̱ʼi̱n xíʼún koún. 3 Ñuu na̱yóʼo koún ta yi̱ʼi̱ koi̱ xíʼún, ta taxii̱ bendición ndaʼún. Taxii̱ ndiʼi ñuu yóʼo ndaʼún ta saátu ndaʼa̱ na̱ se̱ʼún. Saxínui̱ ña̱ ki̱ndoi̱ xíʼin yiváún ta̱ Abrahán, tá ni̱ka̱ʼi̱n xíʼinra: 4 ‘Yi̱ʼi̱ taxi bendición ndaʼún ña̱ va̱ʼa ku̱a̱ʼání xa̱a̱ na̱ se̱ʼún koona, nda̱a̱ táki̱ʼva ku̱a̱ʼání kúú tí ki̱mi tí íyo chí ndiví, ta ndaʼa̱ na̱ se̱ʼún taxii̱ ndiʼi ñuʼú yóʼo. Ta ndiʼi na̱ yiví ndakiʼinna bendición xa̱ʼa̱ na̱ se̱ʼún’. 5 Keʼíi̱ ña̱yóʼo xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ʼaní xi̱niso̱ʼo ta̱ Abrahán ña̱ ni̱ka̱ʼi̱n xíʼinra, sa̱xínura ndiʼi chiñu ña̱ xa̱ʼndai̱ nu̱úra ta xi̱ndiku̱nra ley ña̱ ta̱xii̱ ndaʼa̱ra”. 6 Xa̱ʼa̱ ña̱kán, ni̱xi̱yokava ta̱ Isaac chí Guerar.
7 Tá xi̱nda̱ka̱tu̱ʼun na̱ ta̱a na̱ ni̱xi̱yo kán xa̱ʼa̱ ñá Rebeca, ña̱yóʼo xi̱kaʼa̱nra xíʼinna “Ku̱ʼvavai̱ kúúñá”. Saáchi xi̱yiʼvíra ka̱ʼa̱nra ña̱ kúúñá ñá síʼira. Xa̱ʼa̱ ña̱ liviní ni̱xi̱yoñá, xi̱ndakanixi̱níra ña̱yóʼo: “Na̱ ta̱a na̱ ndóo yóʼo, kivi kaʼnína yi̱ʼi̱ xa̱ʼa̱ ñá Rebeca”. 8 Tá ni̱ya̱ʼa tiempo, ta̱ Abimélec ta̱ xi̱xaʼndachíñu nu̱ú na̱ filisteo, xi̱tora chí ventana ta xi̱nira ña̱ númi ta̱ Isaac ñá síʼira ñá Rebeca. 9 Tasaá ta̱ Abimélec, kamaní ka̱nara ta̱ Isaac, ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Ñá síʼún kúú ñáyóʼo. ¿Nda̱chun ni̱ka̱ʼún xíʼi̱n ña̱ ku̱ʼvaún kúúñá?”. Ta̱ Isaac nda̱kuiinra ta ka̱chira: “Ni̱ka̱ʼi̱n ña̱yóʼo saáchi xi̱yiʼvíi̱ ña̱ kaʼnína yi̱ʼi̱ xa̱ʼa̱ñá”. 10 Tasaá, ta̱ Abimélec ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “¿Nda̱chun ke̱ʼún ña̱yóʼo xíʼinndi̱? Nda̱a̱ ndáaka ta̱a ta̱ íyo ñuu yóʼo kivi kiʼinra ñá síʼún ta ku̱su̱nra xíʼinñá, ta miíndi̱ kuiso ku̱a̱chi xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo”. 11 Tasaá, ta̱ Abimélec xa̱ʼndara chiñu yóʼo nu̱ú ndiʼi na̱ ñuu. Ta ka̱chira: “Nda̱a̱ ndáaka na̱ ná ixandi̱va̱ʼa xíʼin ta̱ ta̱a yóʼo ta saátu xíʼin ñá síʼira, kuvivana”.
12 Tasaá, ta̱ Isaac ki̱xáʼara chíʼira nu̱ú ñuʼú kán, ta ña̱ chi̱ʼira ku̱i̱ya̱ kán 100 yichi̱ka ndu̱ku̱a̱ʼáña, saáchi Jehová kúú ta̱ ta̱xi bendición ndaʼa̱ra. 13 Tasaá, ndu̱ku̱a̱ʼání ña̱ʼa ña̱ xi̱kuumií ta̱ Isaac, ta ni̱xa̱a̱ra ndu̱kúikáníra. 14 Ni̱xi̱yo ku̱a̱ʼání ndikachi* xíʼin si̱ndi̱ki̱ sa̱na̱ra, ta saátu ni̱xi̱yo ku̱a̱ʼání na̱ xi̱kachíñu nu̱úra. Soo na̱ filisteo ki̱xáʼana kúkúini̱-inina* xíninara.
15 Ña̱kán, na̱ filisteo nda̱taánna ñuʼú ini pozo ña̱ xa̱ta na̱ xi̱kachíñu nu̱ú yivára ta̱ Abrahán tá xi̱takura. 16 Tasaá, ta̱ Abimélec ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Isaac: “Kúáʼan ta xíká koún nu̱úndi̱ saáchi ku̱a̱ʼáníka kúúndó vitin”. 17 Tasaá, ta̱ Isaac ki̱tara ku̱a̱ʼa̱nra ta ni̱xa̱a̱ra chí yoso̱ ña̱ Guerar, ta kán ki̱ndoora koora. 18 Ta̱ Isaac tuku nda̱kunára pozo ña̱ xa̱tana tá xi̱takuka yivára ta̱ Abrahán, chi na̱ filisteo kúú na̱ nda̱kasi ña̱yóʼo tá ni̱xi̱ʼi̱ ta̱ Abrahán. Ta nda̱a̱ táki̱ʼva chi̱naní yivára pozo yóʼo saá chi̱naníraña.
19 Ta tá xáta na̱ xi̱kachíñu nu̱ú ta̱ Isaac iin pozo chí yoso̱ kán, nda̱ni̱ʼína ti̱kui̱í vi̱si̱. 20 Soo na̱ ñuu Guerar na̱ xi̱ndaa ndikachi, ki̱xáʼana náana* xíʼin na̱ xi̱ndaa ndikachi sa̱na̱ ta̱ Isaac, ta ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼinna: “Ti̱kui̱í ndi̱ʼi̱va kúú táyóʼo”. Tasaá, ta̱ Isaac chi̱naníra pozo yóʼo Ésec,* chi ni̱na̱ána xíʼinra xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo. 21 Ta ki̱xáʼana xátana inka pozo ta saátu ni̱na̱ána xa̱ʼa̱ pozo yóʼo. Ña̱kán chi̱naníra ña̱yóʼo Sitná.* 22 Tándi̱ʼi, ku̱a̱ʼa̱nra inka lugar ta xa̱tara inka pozo soo va̱ása nína̱ákana* xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo. Ña̱kán chi̱naníraña Rehobot,* ta ka̱chira: “Mií Jehová kúú ta̱ chíndeétáʼan xíʼinyó chi miíra kúú ta̱ ta̱xi ku̱a̱ʼání nu̱ú kundooyó, ta miíra kúú ta̱ chi̱ndeétáʼan xíʼinyó ña̱ ku̱a̱ʼání kúúyó ñuu yóʼo vitin”.
23 Tándi̱ʼi ku̱a̱ʼa̱nra chí Beer-Seba. 24 Ñuú saá ki̱ta Jehová nu̱úra ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Yi̱ʼi̱ kúú Ndióxi̱ yiváún ta̱ Abrahán. Va̱ása yi̱ʼvíún chi yi̱ʼi̱ íyoi̱ xíʼún. Xa̱ʼa̱ ña̱ ki̱ndoi̱ xíʼin ta̱ Abrahán, taxii̱ bendición ndaʼún ta chindeétáʼi̱n xíʼún ña̱ ku̱a̱ʼání xa̱a̱ na̱ se̱ʼún koona”. 25 Tasaá, ta̱ Isaac i̱xava̱ʼara iin altar nu̱ú ndasakáʼnura Jehová, ta ki̱xáʼara xíniñúʼura ki̱vi̱ra. Kán ka̱tara veʼe válíra, ta kán xa̱ta na̱ xi̱kachíñu nu̱úra iin pozo.
26 Tándi̱ʼi, ta̱ Abimélec ki̱tara chí Guerar ta ku̱a̱ʼa̱nra kotora ta̱ Isaac. Ta ni̱xa̱ʼa̱n ta̱ Ahuzat xíʼinra ta̱ xi̱taxi consejo ndaʼa̱ra, ta saátu ni̱xa̱ʼa̱n ta̱ Ficol xíʼinra ta̱ xi̱niʼi yichi̱ nu̱ú na̱ soldado. 27 Ta̱ Isaac ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunrana: “¿Nda̱chun va̱xindó kotondó yi̱ʼi̱? ¿Á su̱ví ndóʼó kúú na̱ ni̱ka̱ʼa̱n xíʼi̱n ña̱ ku̱ʼi̱n koo xíkái̱ nu̱úndó, chi ni̱sa̱a̱-inindó xi̱nindó yi̱ʼi̱?”. 28 Ta na̱yóʼo ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼinra: “Vitin kúnda̱a̱ káxi inindi̱ ña̱ chíndeétáʼan Jehová xíʼún. Xa̱ʼa̱ ña̱kán káʼa̱nndi̱ ña̱yóʼo xíʼún: ‘Ixaún ña̱ ma̱ní ná keʼéyó iin trato. Taxi ná keʼéndi̱ trato yóʼo xíʼún: 29 yóʼó kǒo keʼún ni iin ña̱ va̱ása va̱ʼa xíʼinndi̱ saáchi ndi̱ʼi̱ kǒo níkeʼéndi̱ ni iin ña̱ va̱ása va̱ʼa xíʼún. Ndakaʼán chi viíníva ke̱ʼéndi̱ xíʼún, ta tá chi̱ndaʼándi̱ yóʼó ña̱ ku̱ʼu̱n xíkáún, kǒo níkanitáʼanndi̱ xíʼún. Ta vitin, yóʼó kúú ta̱ ta̱xi Jehová bendición ndaʼa̱’”. 30 Tasaá, ta̱ Isaac ke̱ʼéra iin vikó xa̱ʼa̱na, ta xi̱xina ta xi̱ʼina. 31 Tá inka ki̱vi̱, ya̱chi̱ní nda̱koona ta chi̱naʼána* xa̱ʼa̱ trato ña̱ ki̱ndoona. Tándi̱ʼi, ta̱ Isaac viíní ni̱nda̱yíra na̱yóʼo ta nda̱kiʼinna ku̱a̱ʼa̱nna.
32 Mií ki̱vi̱ kán, na̱ xi̱kachíñu nu̱ú ta̱ Isaac ni̱xa̱ʼa̱nna nu̱úra ta ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼinra xa̱ʼa̱ pozo ña̱ xa̱tana. Ta ka̱china: “Nda̱ni̱ʼíndi̱ ti̱kui̱í”. 33 Tasaá chinaníra pozo yóʼo Sibá. Xa̱ʼa̱ ña̱kán ñuu yóʼo naníña Beer-Seba nda̱a̱ vitin.
34 Tá xi̱kuumií ta̱ Esaú 40 ku̱i̱ya̱, ti̱ndaʼa̱ra xíʼin ñá Judit se̱ʼe ta̱ Beerí ta̱ hitita, ta saátu ti̱ndaʼa̱ra xíʼin ñá Basemat se̱ʼe ta̱ Elón ta̱ hitita. 35 Ta xa̱ʼa̱ ña̱ ti̱ndaʼa̱ra xíʼin náyóʼo, ni̱xo̱ʼvi̱ní-ini ta̱ Isaac xíʼin ñá Rebeca.
27 Tá xa̱a̱ ku̱chéení ta̱ Isaac ta va̱ása kívika kotora, ka̱nara ta̱ Esaú se̱ʼera ta̱ nu̱ú, ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Yivá”. Ta ta̱yóʼo nda̱kuiinra: “Ka̱ʼa̱n xíʼi̱n yivá”. 2 Tasaá ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Isaac xíʼinra: “Xa̱a̱ ku̱chéenívai̱ ta va̱ása xíni̱i̱ nda̱saaka ku̱i̱ya̱ kutakui̱. 3 Ña̱kán kiʼin flechaún xíʼin kuxu̱ún* ta kúáʼan yuku̱ ta kaʼníún iin kití ña̱ va̱ʼa kuxui̱rí. 4 Tándi̱ʼi, ixava̱ʼún iin ña̱ kútói̱ kuxui̱ ta ya̱si̱nní keʼúnña, tasaá kixiún xíʼinña ta kuxui̱ña. Ta vitin tá tákukai̱, kivi taxii̱ bendición ndaʼún”.
5 Soo ñá Rebeca xi̱niso̱ʼoñá ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Isaac xíʼin ta̱ Esaú. Tasaá ki̱ta ta̱ Esaú ku̱a̱ʼa̱nra yuku̱ ña̱ va̱ʼa kaʼníra iin kití tí kixi xíʼinra veʼera. 6 Tasaá ñá Rebeca ni̱ka̱ʼa̱nñá xíʼin se̱ʼeñá ta̱ Jacob: “Xi̱niso̱ʼi̱ ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n yiváún ña̱yóʼo xíʼin ñaniún ta̱ Esaú: 7 ‘Kúáʼan kaʼníún iin kití, ta ya̱si̱n va̱ʼa ixava̱ʼún ña̱ kuxui̱. Ta vitin tá tákukai̱ taxii̱ bendición ndaʼún nu̱ú Jehová’. 8 Ña̱kán yivá, kuniso̱ʼo va̱ʼún ña̱ ka̱ʼi̱n xíʼún ta keʼúnña. 9 Ixaún ña̱ ma̱ní, kúáʼan nu̱ú íyo kití sa̱na̱yó ta kuniʼún u̱vi̱ ti̱xúʼú* válí, mií tí va̱ʼaka kixi xíʼún ña̱ va̱ʼa ya̱si̱n va̱ʼa keʼíi̱rí kuxu yiváún, nda̱a̱ táki̱ʼva kútóo miíra. 10 Tándi̱ʼi ku̱ʼún xíʼinña nu̱ú yiváún ña̱ va̱ʼa kuxuraña, tasaá tá kúma̱níka kuvira ná taxira bendición ndaʼún”.
11 Ta ña̱yóʼo ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jacob xíʼin siʼíra ñá Rebeca: “Soo íyoníva ixí* ñii̱ ñanii̱ ta̱ Esaú ta yi̱ʼi̱ kǒoví ixí ñiíi̱. 12 Ta tá ná tiin yivái̱ ndaʼíi̱, sana ndakanixi̱níra ña̱ kúnii̱ kusi̱kindai̱ra ta nu̱úka ña̱ taxira bendición ndaʼíi̱, ta̱ sakúisochiʼñava* kúúra yi̱ʼi̱”. 13 Tá xi̱niso̱ʼo siʼíra ña̱yóʼo ni̱ka̱ʼa̱nñá xíʼinra: “Yivá, tá saá ná kuu, yi̱ʼi̱ ná ndakiʼin chiʼña ña̱ ndakiʼún. Keʼé ña̱ káʼi̱n xíʼún. Kúáʼan xa̱ʼa̱ iin ti̱xúʼú yúta̱ ta ná kixirí xíʼún”. 14 Tasaá ni̱xa̱ʼa̱nra xa̱ʼa̱ tíyóʼo ta ta̱xirarí ndaʼa̱ siʼíra. Ta ñáyóʼo ya̱si̱nní i̱xava̱ʼañá ña̱ kuxu yivára nda̱a̱ táki̱ʼva kútóora. 15 Tándi̱ʼi, ñá Rebeca ki̱ʼinñá ti̱ko̱to̱ se̱ʼeñá ta̱ Esaú, mií ña̱ va̱ʼaka ta sa̱kúndixiñá ti̱ko̱to̱ yóʼo se̱ʼeñá ta̱ Jacob. 16 Ta ndaʼa̱ra xíʼin su̱kúnra nu̱ú kǒo ixí, chi̱saʼviñá ña̱yóʼo xíʼin ñii̱ tí ti̱xúʼú loʼo. 17 Tándi̱ʼi ta̱xiñá ndaʼa̱ se̱ʼeñá ta̱ Jacob ña̱ i̱xava̱ʼañá kuxu yivára ta saátu i̱xava̱ʼañá si̱ta̱váʼa ta ta̱xiñá ña̱yóʼo ndaʼa̱ra.
18 Tasaá ni̱ki̱ʼvira nu̱ú íyo yivára ta ka̱chira: “Yivá”. Ta ta̱yóʼo nda̱kuiinra: “Yóʼo íyoi̱ yivá. ¿Ndáa ta̱ kúú yóʼó, ta̱ Esaú á ta̱ Jacob?”. 19 Ta̱ Jacob nda̱kuiinra yuʼú yivára ta ka̱chira: “Ta̱ Esaú kúi̱, se̱ʼún ta̱ nu̱ú. Xa̱a̱ ke̱ʼíi̱ ña̱ ni̱ka̱ʼún xíʼi̱n. Ña̱kán ixaún ña̱ ma̱ní koún ta kuxún kití tí xa̱ʼníi̱ ta taxiún bendición ndaʼíi̱”. 20 Soo ta̱ Isaac ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunrara: “¿Nda̱chun va̱ʼa kamaní nda̱ni̱ʼúnrí yivá?”. Ta ta̱yóʼo nda̱kuiinra: “Saáchi Jehová Ndióxi̱ún kúú ta̱ chi̱ndaʼárí nu̱úi̱”. 21 Tasaá ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Isaac xíʼin ta̱ Jacob: “Ixaún ña̱ ma̱ní, kuyatin nu̱úi̱ yivá, ta taxi ná tii̱n ndaʼún ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-inii̱ á ndixa se̱ʼi̱ ta̱ Esaú kúún”. 22 Tasaá ku̱yatin ta̱ Jacob nu̱ú yivára, ta ta̱ Isaac ti̱inrara ta ka̱chira: “Tá káʼa̱n ta̱ Jacob saá káʼún, soo tá káa ndaʼa̱ ta̱ Esaú saá káa ndaʼún”. 23 Soo kǒo níndakuni ta̱ Isaac ta̱yóʼo, saáchi íyoní ixí ndaʼa̱ra nda̱a̱ táki̱ʼva íyoña ndaʼa̱ ta̱ Esaú ñanira. Tasaá ta̱xira bendición ndaʼa̱ra.
24 Tándi̱ʼi, ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunrara: “¿Á ndixa se̱ʼi̱ ta̱ Esaú kúún?”. Ta ta̱yóʼo nda̱kuiinra: “Ta̱ Esaú kúúvai̱”. 25 Tasaá ni̱ka̱ʼa̱n yivára xíʼinra: “Yivá, taxi loʼo kití tí xa̱ʼníún kuxui̱ ta tándi̱ʼi taxii̱ bendición ndaʼún”. Tasaá, ta̱ Jacob chi̱kaa̱ra ña̱ kuxu yivára ta ta̱xira vino xi̱ʼira, ta ta̱yóʼo xi̱xira ta xi̱ʼira. 26 Tándi̱ʼi ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Isaac xíʼinra: “Kuyatin loʼo nu̱úi̱ yivá, ta chitó* nu̱úi̱”. 27 Ta ku̱yatinra nu̱úra ta chi̱tóra nu̱ú yivára tasaá ta̱ʼmi yivára ti̱ko̱to̱ra. Ña̱kán ta̱xira bendición ndaʼa̱ra ta ka̱chira:
“Koto, yóʼó xáʼún nda̱a̱ táki̱ʼva xáʼa̱n yuku̱ ña̱ chi̱kaa̱ Jehová bendición sa̱tá. 28 Ndióxi̱ ta̱ nda̱a̱ ná taxi yúyú ña̱ íyo chí ndiví ndaʼún, ta ná taxira ñuʼú ña̱ va̱ʼaní kána ña̱ʼa nu̱ú ndaʼún, ta saátu ná taxira ku̱a̱ʼání ña̱ kuxún* xíʼin ku̱a̱ʼání vino tá koʼún. 29 Na̱ ñuu válí ná kachíñuna nu̱ún, ta na̱ ñuu náʼnu ná ixato̱ʼónína yóʼó. Yóʼó kúú ta̱ kaʼndachíñu nu̱ú na̱ táʼún, ta na̱ táʼan siʼún kuxítína nu̱ún. Na̱ sákuisochiʼña yóʼó ná ndakiʼinna chiʼña, ta na̱ ná chikaa̱ bendición yóʼó ná ndakiʼinna bendición”.
30 Tasaá, tá sa̱kán sa̱ndíʼi ta̱ Isaac ta̱xira bendición ndaʼa̱ ta̱ Jacob ta sa̱kán ki̱ta ta̱ Jacob nu̱ú íyo yivára ta̱ Isaac, saá ki̱xaa̱ ñanira ta̱ Esaú ña̱ ni̱xa̱ʼa̱nra xa̱ʼníra kití. 31 Saátu ta̱yóʼo ya̱si̱nní i̱xava̱ʼara ña̱ kuxu yivára tasaá ni̱xa̱ʼa̱nra xíʼinña nu̱úra ta ka̱chira xíʼinra: “Ndako̱o yivá, ta kuxu loʼo kití tí xa̱ʼníi̱ ta taxiún bendición ndaʼíi̱”. 32 Tasaá ni̱ka̱ʼa̱n yivára ta̱ Isaac xíʼinra: “¿Ndáa ta̱ kúú yóʼó?” Ta ta̱yóʼo nda̱kuiinra: “Se̱ʼún ta̱ nu̱ú ta̱ Esaú kúi̱”. 33 Tasaá ta̱ Isaac ndeéní ki̱xáʼara kísira ta ka̱chira: “¿Ndáa ta̱ kúú ta̱ xa̱ʼní iin kití ta ki̱xira xíʼinrí nu̱úi̱? Tá kúma̱níka kixaún xi̱xii̱rí ta ta̱xii̱ bendición ndaʼa̱ra. Ta va̱ása kivi nasamai̱ ña̱yóʼo”.
34 Tá xi̱niso̱ʼo ta̱ Esaú ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n yivára, ndeéní ki̱xáʼara xákura ta ni̱ka̱ʼa̱n-ndáʼvira xíʼin yivára: “Taxitu bendición ndaʼa̱ yi̱ʼi̱ yivá”. 35 Soo ta̱yóʼo ka̱chira xíʼinra: “Ki̱xi ñaniún ta sa̱ndáʼvira yi̱ʼi̱ ña̱ va̱ʼa ndakiʼinra bendición ña̱ xíniñúʼu ndakiʼin yóʼó”. 36 Tasaá ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Esaú: “Ña̱kánva naníra Jacob* chi xa̱a̱ u̱vi̱ yichi̱ ki̱ndaara ña̱ xíniñúʼu ndakiʼi̱n. Xa̱a̱ ki̱ndaara derecho ña̱ kúúmiíi̱ xa̱ʼa̱ ña̱ kúi̱ ta̱ nu̱ú, ta vitin ki̱ndaara bendición ña̱ xi̱niñúʼu ndakiʼi̱n”. Tándi̱ʼi ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunra yivára: “¿Á va̱ása taxitún bendición ndaʼa̱ yi̱ʼi̱?”. 37 Soo ta̱ Isaac nda̱kuiinra yuʼú ta̱ Esaú: “Xa̱a̱ ni̱ka̱ʼi̱n xíʼinra ña̱ kaʼndara chiñu nu̱ún, ta saátu ña̱ kachíñu ndiʼi na̱ táʼanra nu̱úra, ta xa̱a̱ ni̱ka̱ʼi̱n xíʼinra ña̱ kooní ña̱ kuxura xíʼin vino tá koʼora. Yivá, kǒo miívíka ña̱ kivi taxii̱ ndaʼún”.
38 Soo ta̱ Esaú ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Yivá, ¿á kǒo kívitu taxiún bendición ndaʼa̱ yi̱ʼi̱? Taxi bendición ndaʼíi̱ yivá”. Tasaá ndeéní ki̱xáʼa xáku ta̱ Esaú. 39 Ta ta̱ Isaac nda̱kuiinra yuʼúra:
“Koto, xíkání koún nu̱ú ñuʼú ña̱ va̱ʼaní kána ña̱ʼa nu̱ú, ta saátu xíkání koún nu̱ú kóyo yúyú ña̱ íyo chí ndiví. 40 Ndiʼi ku̱i̱ya̱ ña̱ kutakún kuniñúʼún espadaún ta kachíñún nu̱ú ñaniún. Soo tá ná va̱ása kundeéka-iniún, va̱ása kandíxakaún kachíñu-ndáʼviún nu̱úra”.*
41 Ta nani saá, ta̱ Esaú ki̱xáʼara ndeéní sáa̱-inira xínira ñanira ta̱ Jacob xa̱ʼa̱ bendición ña̱ ta̱xi yivára ndaʼa̱ra. Ta xi̱ndakani-inira ña̱yóʼo: “Ndáa si̱lóʼo kúma̱ní kuvi yivái̱, ta tá xa̱a̱ ná ndu̱xu̱nra,* saá kaʼníi̱ ta̱ Jacob”. 42 Tá na̱túʼunna xíʼin ñá Rebeca xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱kuni̱ ta̱ Esaú keʼéra, kamaní ka̱nañá se̱ʼeñá ta̱ Jacob ta ni̱ka̱ʼa̱nñá xíʼinra: “Kuniso̱ʼo ña̱ ka̱ʼi̱n xíʼún. Ñaniún ta̱ Esaú kúni̱ra kaʼníra yóʼó xa̱ʼa̱ ña̱ ke̱ʼún xíʼinra. 43 Keʼé ña̱ ka̱ʼi̱n xíʼún yivá. Kama koún, kúáʼan chí Harán nu̱ú íyo ku̱ʼvai̱ ta̱ Labán. 44 Kán kindo̱ún koo naʼún xíʼinra nda̱a̱ ná ndi̱ko-ini ñaniún xa̱ʼa̱ ña̱ sáa̱níra, 45 tá xa̱a̱ ná ndi̱ko loʼo inira ta nandósora xa̱ʼa̱ ña̱ ke̱ʼún xíʼinra, saáví tiʼvíi̱ chiñu xa̱a̱ nu̱ún ña̱ ndikóún. Chi va̱ása kúni̱i̱ ndañúʼu u̱vi̱ saándó nu̱úi̱ iin kuití ki̱vi̱”.
46 Tándi̱ʼi ni̱ka̱ʼa̱n ñá Rebeca xíʼin ta̱ Isaac: “Xóʼvi̱ní-inii̱* xíʼin ña̱ kéʼé ná se̱ʼe ta̱ Het. ¿Ndáaña kundoʼi̱ tá ná tindaʼa̱ ta̱ Jacob xíʼin iin ná ñaʼá táʼan ná ndóo yóʼo? Tá saá ná keʼéra, va̱ʼaka ná kuvii̱”.
28 Tasaá, ta̱ Isaac ka̱nara ta̱ Jacob ta ta̱xira bendición ndaʼa̱ra, ta xa̱ʼndara chiñu yóʼo nu̱úra: “Va̱ása xíniñúʼu tindaʼún xíʼin nda̱a̱ ni iin ná ñaʼá ná ñuu Canaán. 2 Kúáʼan chí Padán-Aram, veʼe ta̱ Betuel ta̱ kúú yivá siʼún, ta tindaʼún xíʼin iin ná se̱ʼe ta̱ Labán ta̱ kúú ku̱ʼva siʼún. 3 Ndióxi̱ ta̱ kúúmiíní ndee̱, taxira bendición ndaʼún, ta chindeétáʼanra xíʼún ña̱ koo se̱ʼún ta ku̱a̱ʼání xa̱a̱na koona. Ta na̱ se̱ʼún xa̱a̱na nduuna iin ñuu káʼnuní. 4 Ta taxira bendición ndaʼún ta saátu ndaʼa̱ na̱ se̱ʼún nda̱a̱ táki̱ʼva ta̱xira bendición ndaʼa̱ ta̱ Abrahán ña̱ va̱ʼa kindo̱ún koún nu̱ú ñuʼú yóʼo ni su̱ví ñuún kúúña, chi ña̱yóʼo kúú ña̱ ta̱xi Ndióxi̱ ndaʼa̱ ta̱ Abrahán”.
5 Ta ni̱nda̱yí ta̱ Isaac ta̱ Jacob. Tasaá, nda̱kiʼinra ku̱a̱ʼa̱nra chí Padán-Aram nu̱ú íyo ta̱ Labán se̱ʼe ta̱ Betuel ta̱ arameo. Ta̱yóʼo xi̱kuura ku̱ʼva ñá Rebeca siʼí ta̱ Jacob xíʼin ta̱ Esaú.
6 Ta ta̱ Esaú xi̱nira ña̱ ta̱xi ta̱ Isaac bendición ndaʼa̱ ta̱ Jacob, ta chi̱ndaʼárara ku̱a̱ʼa̱nra chí Padán-Aram ña̱ va̱ʼa ndukúra iin ñá tindaʼa̱ xíʼinra. Ta xi̱niso̱ʼora ña̱ xa̱ʼndara chiñu yóʼo nu̱úra tá ta̱xira bendición ndaʼa̱ra: “Va̱ása tindaʼún xíʼin ni iin ná ñaʼá ná ñuu Canaán”. 7 Ta saátu xi̱nira ña̱ xi̱niso̱ʼo ta̱ Jacob ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n yivára xíʼin siʼíra xíʼinra ta ku̱a̱ʼa̱nra chí Padán-Aram. 8 Tasaá, ta̱ Esaú ki̱ʼinra kuenta ña̱ xi̱kundasí yivára ta̱ Isaac xi̱xinira ná ñaʼá ná ñuu Canaán. 9 Ña̱kán, ni xa̱a̱ ni̱xi̱yo u̱vi̱ ná síʼi ta̱ Esaú ni̱xa̱ʼa̱nra nu̱ú ta̱ Ismael se̱ʼe ta̱ Abrahán, ta ti̱ndaʼa̱ra xíʼin ñá Mahalat, se̱ʼe ta̱ Ismael ta ku̱ʼvañá xi̱kuu ta̱ Nebayot.
10 Ta̱ Jacob ki̱tara chí Beer-Seba ta nda̱kiʼinra ku̱a̱ʼa̱nra chí Harán. 11 Tá ni̱ya̱ʼa loʼo tiempo, ni̱xa̱a̱ra iin lugar, ta xa̱ʼa̱ ña̱ xa̱a̱ ni̱ki̱ʼvi ñu̱ʼu,* ki̱ndoora kán ña̱ va̱ʼa ku̱su̱nra. Tasaá ki̱ʼinra iin yu̱u̱, chi̱ndúʼu viíraña ña̱ va̱ʼa kunúu xi̱níra sa̱táña ta nda̱kandúʼura.* 12 Tasaá ni̱xa̱níra ta xi̱nira iin escalera tú ki̱xáʼa nu̱ú ñuʼú ta ni̱xa̱a̱nú nda̱a̱ chí ndiví, ta na̱ ángel se̱ʼe Ndióxi̱ ku̱a̱ndaana ta va̱xinuuna nu̱ú túyóʼo. 13 Ta xi̱nira ña̱ íyo Jehová chí xi̱ní túyóʼo ta ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱yóʼo:
“Yi̱ʼi̱ kúú Jehová, Ndióxi̱ xi̱ún ta̱ Abrahán ta saátu Ndióxi̱ yiváún ta̱ Isaac. Ta taxii̱ ñuʼú nu̱ú kánduʼún yóʼo ndaʼún ta saátu ndaʼa̱ na̱ se̱ʼún. 14 Ku̱a̱ʼání xa̱a̱ na̱ se̱ʼún koona nda̱a̱ táki̱ʼva ku̱a̱ʼání kúú yáká* ña̱ íyo nu̱ú ñuʼú. Ta na̱ se̱ʼún koona chí este* nda̱a̱ oeste,* chí norte nda̱a̱ sur. Ta ndiʼi na̱ ñuu na̱ íyo nu̱ú ñuʼú ndakiʼinna bendición xa̱ʼa̱ miíún ta saátu xa̱ʼa̱ na̱ se̱ʼún. 15 Yi̱ʼi̱ íyoi̱ xíʼún ta kundai̱ yóʼó ni nda̱a̱ ndáaka nu̱ú ná ku̱ʼún, ta chindeétáʼi̱n xíʼún ña̱ va̱ʼa ndikóún ñuu yóʼo. Va̱ása sandákoondaʼíi̱ yóʼó nda̱a̱ ná saxínui̱ ña̱ ki̱ndoi̱ xíʼún”.
16 Tá nda̱káxi-ini* ta̱ Jacob, ka̱chira: “Mií ña̱ ndixa íyo Jehová yóʼo, ta va̱ása níxi̱kunda̱a̱-inii̱”. 17 Tasaá ni̱yi̱ʼvíra, ta ka̱chira: “Ndákanda̱ní-inii̱* xíʼin lugar yóʼo. Ña̱yóʼo ndixa kúú veʼe Ndióxi̱ ta ña̱yóʼo kúú yéʼé ndiví”. 18 Tá inka ki̱vi̱, xi̱ta̱a̱nní* nda̱koo ta̱ Jacob ta ki̱ʼinra yu̱u̱ nu̱ú chi̱núura xi̱níra, ta ka̱nindichira yu̱u̱ yóʼo ña̱ va̱ʼa kooña iin seña ta ni̱ko̱so̱ra aceite sa̱táña. 19 Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo chi̱naníraña Betel.* Tá ya̱chi̱, ñuu ña̱ xi̱ndikaa̱ yatin kán xi̱naníña Luz.
20 Tasaá ke̱ʼé ta̱ Jacob voto yóʼo ta ka̱chira: “Tá ná kǒo sandákoo Ndióxi̱ yi̱ʼi̱ ta ná kundaara yi̱ʼi̱ nda̱a̱ ná xa̱i̱ nu̱ú ku̱a̱ʼi̱n, tá ná taxira ña̱ kuxui̱ xíʼin ti̱ko̱to̱ ña̱ kundixii̱ 21 ta, tá ná ndikói̱ veʼe yivái̱ ta kǒo ña̱ níndoʼi̱, saá kúú ña̱ na̱ʼa̱ Jehová ña̱ kúúra Ndióxi̱ miíi̱. 22 Yu̱u̱ ña̱ ka̱nindichii̱ yóʼo íyoña nda̱a̱ táki̱ʼva íyo veʼe Ndióxi̱. Ndióxi̱ miíi̱, ndiʼi ña̱ ná taxiún ndaʼíi̱ taxii̱ iin táʼví loʼoña* ndaʼún”.
29 Tándi̱ʼi, ta̱ Jacob tuku nda̱kiʼinra ku̱a̱ʼa̱nra ta ni̱xa̱a̱ra país ña̱ ndíkaa̱ chí este* ña̱ Canaán. 2 Chí yuku̱ xi̱nira iin pozo ta xi̱nira u̱ni̱ tiʼvi tí ndikachi* yatin kán, saáchi kán xi̱xiʼi tí ndikachi ti̱kui̱í. Ta ni̱xi̱yo iin yu̱u̱ káʼnuní ña̱ xi̱ndasi yuʼú pozo yóʼo. 3 Tá xi̱ndakutáʼan ndiʼi tí ndikachi yóʼo, na̱ xi̱ndaarí xi̱sakútaʼana yu̱u̱ ña̱ ndási yuʼú pozo kán ta xi̱taxina ti̱kui̱í xi̱xiʼirí. Tándi̱ʼi, tuku xi̱ndakasina yuʼú pozo kán.
4 Tasaá ni̱nda̱ka̱tu̱ʼun ta̱ Jacob na̱yóʼo: “¿Ndáa míí ke̱endó ñaniyó?”. Na̱yóʼo nda̱kuiinna: “Na̱ ñuu Harán kúúndi̱”. 5 Ta ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunrana: “¿Á xíni̱ndó ta̱ Labán se̱ʼeñáni ta̱ Nacor?”. Ta na̱yóʼo nda̱kuiinna: “Xíni̱vandi̱ra”. 6 Ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna: “¿Á íyo va̱ʼara?”. Ta nda̱kuiinna yuʼúra: “Íyo va̱ʼavara. Koto káa va̱xi se̱ʼera ñá Raquel xíʼin ndikachi sa̱na̱ yiváñá”. 7 Ta ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jacob xíʼinna: “Soo káʼñuva* kúúña, su̱ví hora ña̱ ndakayana ndikachi kúúña. Taxindó ti̱kui̱í koʼorí, tándi̱ʼi ku̱ʼu̱nndó xíʼinrí kixáʼanrí”.* 8 Soo ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼinra: “Kǒo kívi keʼéndi̱ ña̱yóʼo, saáchi xíniñúʼu kundatundi̱ nda̱a̱ ná ndataka ndiʼi ndikachi ta ku̱taʼa yu̱u̱* ña̱ ndási yuʼú pozo yóʼo, saáví taxindi̱ ti̱kui̱í koʼorí”.
9 Tá káʼa̱nkara xíʼin na̱yóʼo ki̱xaa̱ ñá Raquel. Ñá xi̱ndaa ndikachi xi̱kuuñá ta va̱xiñá xíʼin ndikachi sa̱na̱ yiváñá. 10 Tá xi̱ni ta̱ Jacob ñá Raquel se̱ʼe ta̱ Labán ku̱ʼva siʼíra ña̱ va̱xiñá xíʼin ndikachi sa̱na̱ ta̱ Labán, ta̱ Jacob kama ni̱xa̱ʼa̱nra sa̱kútaʼara yu̱u̱ ña̱ ndási yuʼú pozo kán ña̱ va̱ʼa taxira ti̱kui̱í koʼo ndikachi sa̱na̱ ta̱ Labán ku̱ʼva siʼíra. 11 Tándi̱ʼi, ta̱ Jacob chi̱ndeéra ñá Raquel* ta chi̱tóra* nu̱úñá ta ndeéní ki̱xáʼara xákura. 12 Ta̱ Jacob ki̱xáʼara káʼa̱nra xíʼin ñá Raquel ña̱ táʼan yiváñá kúúra ta kúúra se̱ʼe ñá Rebeca. Ta ñáyóʼo xínuñá ku̱a̱ʼa̱nñá natúʼunñá xíʼin yiváñá.
13 Tá ku̱ndaa̱-ini ta̱ Labán ña̱ kán ni̱xa̱a̱ ta̱ Jacob se̱ʼe ku̱ʼvara, kamaní ni̱xa̱ʼa̱nra ña̱ va̱ʼa ndakutáʼanra xíʼinra. Nu̱mirara, chi̱tóra nu̱úra, ta nda̱kiʼinrara ku̱a̱ʼa̱n xíʼinra veʼera. Tasaá ki̱xáʼa ta̱ Jacob nátúʼunra xíʼin ta̱ Labán xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ ndo̱ʼora. 14 Tasaá ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Labán xíʼinra: “Ndixa táʼan miíi̱ kúún”. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo iin yo̱o̱ ki̱ndoo ta̱ Jacob xíʼinra.
15 Tándi̱ʼi, ta̱ Labán ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Jacob: “Ni táʼan miívai̱ kúún, chaʼvivai̱ yóʼó xa̱ʼa̱ ña̱ kachíñún nu̱úi̱. Ka̱ʼa̱n xíʼi̱n, ¿nda̱saa kúni̱ún ná chaʼvii̱ yóʼó?”. 16 Ni̱xi̱yo u̱vi̱ se̱ʼe-síʼi ta̱ Labán: ñá nu̱ú xi̱naníñá Lea, ta ñá loʼo xi̱naníñá Raquel. 17 Va̱ása livi níxi̱yo nduchúnu̱ú ñá Lea, soo ñá Raquel liviní ni̱xi̱yoñá. 18 Ta̱ Jacob xi̱kutóora ñá Raquel, ña̱kán ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Labán: “Kúni̱i̱ kachíñui̱ u̱xa̱ ku̱i̱ya̱ nu̱ún xa̱ʼa̱ se̱ʼún ñá loʼo, ñá Raquel”. 19 Ta̱ Labán nda̱kuiinra yuʼúra: “Va̱ʼaka ná taxii̱ñá ndaʼa̱ yóʼó nu̱úka ña̱ tindaʼa̱ñá xíʼin inka ta̱a. Kindo̱o koún xíʼi̱n yóʼo”. 20 U̱xa̱ ku̱i̱ya̱ ka̱chíñu ta̱ Jacob xa̱ʼa̱ ñá Raquel, soo xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱kuʼvi̱ní-inira xi̱xinirañá, ni va̱ása níxinivíra níya̱ʼa ku̱i̱ya̱.
21 Tándi̱ʼi, ta̱ Jacob ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Labán: “Xa̱a̱ ni̱xi̱nu ku̱i̱ya̱ ña̱ ka̱chíñui̱ nu̱ún. Taxi ñá síʼi̱ ña̱ va̱ʼa ku̱su̱i̱n xíʼinñá”. 22 Tasaá sa̱ndátaka ta̱ Labán ndiʼi na̱ ndóo yatin xíʼinra ta ke̱ʼéra iin vikó. 23 Soo tá xa̱a̱ ku̱ñuú, ki̱ʼinra se̱ʼera ñá Lea ta ni̱xa̱ʼa̱nra xíʼinñá nu̱ú ta̱ Jacob ña̱ ku̱su̱n ta̱ Jacob xíʼinñá. 24 Ta̱ Labán ta̱xira ñá Zilpá ñá xi̱kachíñu nu̱úra ña̱ va̱ʼa kachíñuñá nu̱ú ñá Lea. 25 Soo tá inka ki̱vi̱, ta̱ Jacob ki̱ʼinra kuenta ña̱ kánduʼú* ñá Lea xíʼinra. Tasaá ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Labán: “¿Nda̱chun ke̱ʼún ña̱yóʼo xíʼi̱n? ¿Á su̱ví xa̱ʼa̱ ñá Raquel kúú ña̱ ka̱chíñui̱ nu̱ún? ¿Nda̱chun sa̱ndáʼviún yi̱ʼi̱?”. 26 Soo ta̱ Labán ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Yóʼo kúúmiíndi̱ costumbre ña̱ siʼna se̱ʼendi̱ ñá nu̱ú sátíndaʼa̱ndi̱, saáví sátíndaʼa̱ndi̱ se̱ʼendi̱ ñá loʼo. 27 Sandíʼi keʼún vikó iníí semana xa̱ʼa̱ ña̱ ti̱ndaʼún xíʼin se̱ʼi̱, tándi̱ʼi taxii̱ inka se̱ʼi̱ ndaʼún, soo xíniñúʼu kachíñún inka u̱xa̱ ku̱i̱ya̱ nu̱úi̱”. 28 Ka̱ndíxava ta̱ Jacob keʼéra vikó iníí semana xa̱ʼa̱ ña̱ ti̱ndaʼa̱ra xíʼin ñá Lea. Tándi̱ʼi, ta̱xi ta̱ Labán se̱ʼera ñá Raquel ndaʼa̱ ta̱ Jacob ña̱ va̱ʼa tindaʼa̱ra xíʼinñá. 29 Ta̱ Labán ta̱xira ñá Bilhá, ñá xi̱kachíñu nu̱úra, ña̱ va̱ʼa kachíñuñá nu̱ú ñá Raquel.
30 Ta̱ Jacob ni̱ki̱si̱ra xíʼin ñá Raquel, ta ni̱kuʼvi̱ka-inira xi̱nira ñá Raquel nu̱úka ñá Lea. Ta ka̱chíñura inka u̱xa̱ka ku̱i̱ya̱ nu̱ú ta̱ Labán. 31 Tá ki̱ʼin Jehová kuenta ña̱ va̱ása kúʼvi̱-ini ta̱ Jacob xínira ñá Lea, ta̱xira ña̱ ná ke̱e se̱ʼeñá. Soo ñá Raquel ñá núma̱va xi̱kuuñá. 32 Tasaá ni̱ke̱e se̱ʼe ñá Lea, ta sa̱kákuñá iin ta̱ loʼo ta chi̱naníñára Rubén* ta ni̱ka̱ʼa̱nñá: “Saá kunaníra, saáchi Jehová xi̱nira ña̱ xóʼvi̱i̱.* Vitin kixáʼa yiíi̱ kuʼvi̱-inira kunira yi̱ʼi̱”. 33 Tándi̱ʼi, tuku ni̱ke̱e se̱ʼeñá ta sa̱kákuñá iin ta̱ loʼo, ta chi̱naníñára Simeón.* Tasaá ni̱ka̱ʼa̱nñá: “Saá kunaníra saáchi Jehová xi̱niso̱ʼora ña̱ ni̱ka̱ʼi̱n xíʼinra ta kúnda̱a̱-inira ña̱ va̱ása kúʼvi̱-ini yiíi̱ xínira yi̱ʼi̱, ña̱kán ta̱xira inka se̱ʼi̱”. 34 Tuku ni̱ke̱e se̱ʼeñá ta sa̱kákuñá inka ta̱ loʼo, ta ka̱chiñá: “Vitin ndixa ndakutáʼan yiíi̱ xíʼi̱n, saáchi xa̱a̱ u̱ni̱ví kúú se̱ʼendi̱”. Xa̱ʼa̱ ña̱kán chi̱naníñára Leví.* 35 Tuku ni̱ke̱e se̱ʼeñá ta sa̱kákuñá iin ta̱ loʼo, ta ni̱ka̱ʼa̱nñá: “Vitin ndasakáʼnui̱ Jehová”. Xa̱ʼa̱ ña̱kán chi̱naníñára Judá.* Tasaá, va̱ása níkakuka se̱ʼeñá.
30 Tá xi̱ni ñá Raquel ña̱ kǒo se̱ʼeñá íyo xíʼin ta̱ Jacob, ni̱sa̱a̱ñá xi̱niñá ku̱ʼvi̱ñá ta ni̱ka̱ʼa̱nñá xíʼin ta̱ Jacob: “Taxi se̱ʼi̱, tá kǒo ta kuvivai̱”. 2 Ta̱ Jacob ni̱sa̱a̱níra xíʼin ñá Raquel ta ka̱chira: “¿Á yi̱ʼi̱va kúú Ndióxi̱? Ta̱kánva kúú ta̱ va̱ása táxi ña̱ koo se̱ʼún”. 3 Tasaá ni̱ka̱ʼa̱n ñá Raquel xíʼinra: “Yóʼo íyo ñá Bilhá ñá káchíñu nu̱úi̱, ku̱su̱n xíʼinñá ña̱ va̱ʼa ná kaku se̱ʼe ñáyóʼo xíʼún. Tasaá, na̱ se̱ʼe ñáyóʼo xa̱a̱na koona se̱ʼi̱”. 4 Xa̱ʼa̱ ña̱kán, ta̱xiñá ñá Bilhá ñá káchíñu nu̱úñá ña̱ va̱ʼa kooñá ñá síʼi ta̱ Jacob, ta ni̱ki̱si̱ra xíʼinñá. 5 Ni̱ke̱e se̱ʼe ñá Bilhá, ta tá ni̱ya̱ʼa yo̱o̱ ka̱ku iin se̱ʼeñá xíʼin ta̱ Jacob. 6 Tasaá, ñá Raquel ni̱ka̱ʼa̱nñá: “Ndióxi̱ kúú ta̱ ndátiin ku̱a̱chi xíʼi̱n ta xi̱niso̱ʼora ña̱ ni̱ka̱ʼi̱n xíʼinra, xa̱ʼa̱ ña̱kán ta̱xira iin se̱ʼi̱”. Ta chi̱naníñára Dan.* 7 Ta tuku ni̱ke̱e se̱ʼe ñá Bilhá ñá xi̱kachíñu nu̱ú ñá Raquel, ta tá ni̱ya̱ʼa yo̱o̱ ka̱ku inka se̱ʼeñá xíʼin ta̱ Jacob. 8 Tasaá, ñá Raquel ka̱chiñá: “Ndeéní ka̱nitáʼi̱n xíʼin ku̱ʼvi̱i̱, ta ku̱chiñuvai̱”. Xa̱ʼa̱ ña̱kán chi̱naníñára Neftalí.*
9 Tá ki̱ʼin ñá Lea kuenta ña̱ va̱ása kákuka se̱ʼeñá, ta̱xiñá ñá Zilpá ñá xi̱kachíñu nu̱úñá ndaʼa̱ ta̱ Jacob ña̱ kooñá ñá síʼira. 10 Ñá Zilpá ñá xi̱kachíñu nu̱ú ñá Lea, ka̱ku iin se̱ʼeñá xíʼin ta̱ Jacob. 11 Tasaá, ñá Lea ka̱chiñá: “Ndixaní nda̱kiʼi̱n bendición”. Xa̱ʼa̱ ña̱kán chi̱naníñára Gad.* 12 Tándi̱ʼi, ñá Zilpá ñá xi̱kachíñu nu̱ú ñá Lea, ka̱ku inka se̱ʼeñá xíʼin ta̱ Jacob. 13 Tasaá, ñá Lea ka̱chiñá: “Kúsi̱íní-inii̱. Vitin kúú ña̱ ndixa ka̱ʼa̱n ná ñaʼá xa̱ʼíi̱ ña̱ kúsi̱íní-inii̱”. Tasaá chi̱naníñára Aser.*
14 Tasaá, iin ki̱vi̱ tá xa̱a̱ kúúña yo̱o̱ ña̱ ndákayana trigo. Ta̱ Rubén xíkara chí yuku̱, ta kán nda̱ni̱ʼíra iin ku̱i̱ʼi tí naní mandrágora* ta níʼirarí ku̱a̱ʼa̱nra nu̱ú siʼíra ñá Lea. Tasaá, ñá Raquel ni̱ka̱ʼa̱nñá xíʼin ñá Lea: “Ixaún ña̱ ma̱ní, taxi loʼo tí mandrágora tí níʼi se̱ʼún ndaʼíi̱”. 15 Soo ñáyóʼo nda̱kuiinñá: “Xa̱a̱ ki̱ndaún yiíi̱ ta vitin kúni̱tún kindaún tí mandrágora tí ki̱xaa̱ xíʼin se̱ʼi̱”. Ñá Raquel nda̱kuiinñá: “Tá saá, ná ku̱su̱n ta̱ Jacob xíʼún ñuú vitin, soo xíniñúʼu taxiún tí mandrágora tí ki̱xaa̱ xíʼin se̱ʼún ndaʼíi̱”.
16 Tá xa̱a̱ ku̱ñuú, tá ndi̱kó ta̱ Jacob ña̱ ni̱xa̱ʼa̱nra yuku̱, ñá Lea ki̱tañá ña̱ ndakutáʼanñá xíʼinra ta ni̱ka̱ʼa̱nñá: “Xíniñúʼu kixiún xíʼi̱n, saáchi tí mandrágora tí ki̱xaa̱ xíʼin se̱ʼi̱ cha̱ʼvii̱ xa̱ʼún ña̱ va̱ʼa ku̱su̱ún xíʼi̱n”. Xa̱ʼa̱ ña̱kán ni̱ki̱si̱ra xíʼinñá ñuú saá. 17 Ta Ndióxi̱ xi̱niso̱ʼora ña̱ xi̱kaʼa̱n ñá Lea xíʼinra, ta ni̱ke̱e se̱ʼeñá ta tá ni̱ya̱ʼa yo̱o̱ ka̱ku inka se̱ʼeñá xíʼin ta̱ Jacob. 18 Tasaá, ñá Lea ni̱ka̱ʼa̱nñá: “Ndióxi̱ cha̱ʼvira yi̱ʼi̱ xa̱ʼa̱ ña̱ ta̱xii̱ ñá káchíñu nu̱úi̱ ndaʼa̱ yiíi̱”. Ta ñá Lea, chi̱naníñá ta̱ loʼo se̱ʼeñá Isacar.* 19 Tándi̱ʼi tuku ni̱ke̱e se̱ʼe ñá Lea, ta ka̱ku inka se̱ʼeñá xíʼin ta̱ Jacob. 20 Ñá Lea ka̱chiñá: “Ndióxi̱ ta̱xira iin regalo va̱ʼaní ndaʼíi̱, nda̱a̱ vitin kúú ña̱ va̱ʼaní kuni yiíi̱ xíʼi̱n. Saáchi xa̱a̱ i̱ñu̱ví se̱ʼi̱ ka̱ku xíʼinra”. Xa̱ʼa̱ ña̱kán chi̱naníñára Zabulón.* 21 Tándi̱ʼi, ka̱ku iin ñá loʼo se̱ʼeñá ta chi̱naníñáñá Dina.
22 Ndióxi̱ kǒo nínandóso-inira xa̱ʼa̱ ñá Raquel ta xi̱niso̱ʼora ña̱ xi̱kaʼa̱nñá xíʼinra, ta ta̱xira ña̱ ni̱ke̱e se̱ʼeñá. 23 Tasaá ni̱ke̱e se̱ʼeñá, sa̱kákuñá iin ta̱ loʼo ta ka̱chiñá: “Ndióxi̱ ki̱ndaara ña̱ sákukaʼan nu̱úi̱”. 24 Ta chi̱naníñára José,* saáchi ka̱chiñá: “Jehová ta̱xira inka se̱ʼi̱”.
25 Tá ka̱ku ta̱ José se̱ʼe ñá Raquel, ta̱ Jacob ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Labán: “Taxi ná ndikói̱ chí veʼi̱, chí ñuu nu̱ú ke̱i̱. 26 Taxi ná síʼi̱ ta saátu na̱ va̱lí se̱ʼi̱ na̱ ka̱chíñui̱ xa̱ʼa̱ nu̱ún, tasaá ku̱ʼi̱n. Xa̱a̱ kúnda̱a̱va-iniún ndáa ki̱ʼva ka̱chíñui̱ nu̱ún”. 27 Tasaá, ta̱ Labán ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Tá kúni̱ún xíniún yi̱ʼi̱, ixaún ña̱ ma̱ní kindo̱o xíʼi̱n. Saáchi xi̱toi̱ tuni̱ ta ku̱ndaa̱-inii̱ ña̱ xa̱ʼa̱ yóʼó kúú ña̱ táxi Jehová bendición ndaʼíi̱”. 28 Ta ka̱chikara: “Ka̱ʼa̱n xíʼi̱n ndáaña kúni̱ún chaʼvii̱ yóʼó, ta taxivai̱ña ndaʼún”. 29 Ta̱ Jacob nda̱kuiinra: “Xa̱a̱ xíni̱vaún ndáa ki̱ʼva káchíñui̱ nu̱ún, ta vitin ku̱a̱ʼání ni̱xa̱a̱ kití sa̱na̱ún ku̱urí. 30 Tá kúma̱níka kixai̱, loʼoníva kití xi̱kuumiíún, soo vitin ku̱a̱ʼáníka ni̱xa̱a̱rí ku̱urí. Nani tá ki̱xai̱, Jehová táxira bendición ndaʼún, ta vitin kúni̱i̱ kachíñui̱ xa̱ʼa̱ na̱ veʼe miíi̱”.
31 Tasaá ta Labán ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunrara: “¿Ndáaña kúni̱ún taxii̱ ndaʼún?”. Ta̱ Jacob nda̱kuiinra: “Va̱ása kúni̱i̱ taxiún nda̱a̱ ni iin ña̱ʼa ndaʼíi̱. Tá ná keʼún ña̱ ndukúi̱ nu̱ún, kundaakavai̱ kití sa̱na̱ún ta kiʼi̱n kuenta xíʼinrí. 32 Vitin ya̱ʼi̱ nu̱ú íyo ndiʼi kití sa̱na̱ún, ta yóʼó xíniñúʼu ndataʼvíún tí ndikachi* tí kúúmií mancha náʼnu, saátu tí ndikachi che̱e tí tu̱ún, saátu xíniñúʼu ndataʼvíún ti̱xúʼú* síʼi tí kúúmií mancha náʼnu. Ta ndiʼi kití tí kaku tí ná kuumií mancha, tíyóʼo kúú tí ndakiʼi̱n. 33 Tá ná kixaa̱ iin ki̱vi̱ ña̱ kixiún kotoún kití sa̱na̱i̱ tí cha̱ʼviún yi̱ʼi̱, saá kunda̱a̱-iniún ña̱ va̱ása ní ixakuíʼnái̱ kití sa̱na̱ún. Ta, tá ná kuniún ña̱ kúúmiíi̱ iin ti̱xúʼú síʼi tí va̱ása kúúmií iin mancha káʼnu á iin ti̱xúʼú che̱e tí va̱ása tu̱ún, kivi ka̱ʼún ña̱ i̱xakuíʼnávai̱ kití sa̱na̱ún”.
34 Saá ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Labán: “Va̱ʼaníva, saá keʼévayó”. 35 Ta mií ki̱vi̱ saá, nda̱taʼvíra ndiʼi ti̱xúʼú, ti̱xúʼú che̱e tí kúúmií mancha náʼnu xíʼin ti̱xúʼú síʼi tí kúúmií mancha náʼnu. Nda̱taʼvíra ndiʼi kití tí kúúmií mancha yaa, ta saátu ndikachi che̱e tí tu̱ún. Tasaá ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ se̱ʼera ná kundaana tí kití yóʼo. 36 Ta nda̱kiʼinrarí ku̱a̱ʼa̱n xíʼinra iin lugar ña̱ kíndo̱o xíká, ta ki̱ʼva u̱ni̱ ki̱vi̱ xíká kíndo̱oña nu̱ú ta̱ Jacob. Ta ta̱ Jacob ki̱ndoora ndáara inkaka kití sa̱na̱ ta̱ Labán.
37 Tasaá, ta̱ Jacob ki̱ʼinra ndaʼa̱ yitu̱n ña̱ sa̱kán ni̱ta̱ʼnda̱ ndaʼa̱ tú estoraque tú almendro xíʼin tú tu̱chíta̱* ta ki̱ndaara sava ndaku̱a̱* sa̱táña ña̱ va̱ʼa ndatu̱vi yitu̱n yaa iniña. 38 Tándi̱ʼi, chi̱ndoora ndaʼa̱ yitu̱n ña̱ ki̱ndaara ndaku̱a̱ sa̱tá nu̱ú yáʼa ti̱kui̱í xíʼin nu̱ú ñúʼu ti̱kui̱í xíʼi tí kití yóʼo, ña̱kán kuni̱rí ku̱i̱nrí xíʼin tí síʼi tá ná ku̱ʼu̱nrí koʼorí ti̱kui̱í.
39 Ña̱kán, tá xi̱xii̱n tí kití yóʼo nu̱ú ndóo ndaʼa̱ tú yitu̱n kán, se̱ʼerí tí xi̱kaku xi̱kuumiírí raya á mancha náʼnu. 40 Tasaá, ta̱ Jacob xi̱ndataʼvíra ndikachi che̱e tí yúta̱,* ña̱ va̱ʼa kotorí tí kúúmií raya xíʼin tí tu̱ún, tí ñúʼu xíʼin kití sa̱na̱ ta̱ Labán. Tándi̱ʼi, ta̱ Jacob nda̱taʼvíra kití sa̱na̱ra ña̱ va̱ása ndasaka̱rí xíʼin kití sa̱na̱ ta̱ Labán. 41 Tá xi̱xini ta̱ Jacob ña̱ xi̱kuni̱ tí kití tí ndakúka ku̱i̱nrí, xi̱chindoora ndaʼa̱ yitu̱n nu̱ú ñúʼu ti̱kui̱í ña̱ va̱ʼa kuni tí kití yóʼo ndaʼa̱ yitu̱n ta kuni̱rí ku̱i̱nrí yatin kán. 42 Soo tá tí va̱ása ndakú kúúrí va̱ása níxi̱chindoora ndaʼa̱ yitu̱n kán. Ña̱kán tá xi̱kaku tí va̱ása ndakú, sa̱na̱ ta̱ Labán xi̱kuurí, soo tí ndakú, sa̱na̱ ta̱ Jacob xi̱kuurí.
43 Ña̱kán, kúikání ni̱xa̱a̱ ta̱ Jacob ku̱ura, ni̱xi̱yo ku̱a̱ʼání ndikachi sa̱na̱ra, camello xíʼin burro ta saátu ni̱xi̱yo ku̱a̱ʼání na̱ ta̱a xíʼin ná ñaʼá na̱ xi̱kachíñu nu̱úra.
31 Tá ni̱ya̱ʼa tiempo, ku̱ndaa̱-ini ta̱ Jacob ña̱ xi̱kaʼa̱n na̱ se̱ʼe ta̱ Labán ña̱yóʼo: “Ta̱ Jacob, ki̱ndoora xíʼin ndiʼi ña̱ʼa ña̱ xi̱kuu kuenta yiváyó ta ndiʼi ña̱ʼa ña̱ kúúmiíra ndaʼa̱ yiváyó ki̱ndaaraña”. 2 Ta tá xi̱xito ta̱ Jacob nu̱ú ta̱ Labán, xi̱kiʼinra kuenta ña̱ va̱ása va̱ʼaka kúnira xínirara. 3 Tándi̱ʼi, Jehová ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Jacob: “Ndikó ñuu na̱ yiváún, nu̱ú ndóo na̱ táʼún. Ta yi̱ʼi̱ va̱ása sandákoi̱ yóʼó”. 4 Tasaá, ta̱ Jacob chi̱ndaʼára tu̱ʼun ku̱a̱ʼa̱n nu̱ú ñá Raquel xíʼin ñá Lea ña̱ va̱ʼa ku̱ʼu̱nná chí yuku̱ nu̱ú ndíkaa̱ra ndáara kití sa̱na̱ra. 5 Tasaá ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinná:
“Xa̱a̱ ki̱ʼii̱n kuenta ña̱ va̱ása va̱ʼaka kúni yivándó xínira yi̱ʼi̱. Soo Ndióxi̱ yivái̱, íyovara xíʼi̱n. 6 Kúnda̱a̱va-inindó ña̱ ndeéní káchíñui̱ nu̱ú yivándó. 7 Ta ni xi̱kuni̱ yivándó sandáʼvira yi̱ʼi̱, ta saátu ni xa̱a̱ 10 yichi̱ násamara ña̱ cháʼvira yi̱ʼi̱, kǒo nítaxi Ndióxi̱ ña̱ ixandi̱va̱ʼara xíʼi̱n. 8 Tá xi̱kaʼa̱nra xíʼi̱n ‘Chaʼvii̱ yóʼó xíʼin kití tí kúúmií mancha náʼnu’, ndiʼi kití tí xi̱kaku xi̱kuumiírí mancha náʼnu. Soo tá xi̱kaʼa̱nra xíʼi̱n ‘Chaʼvii̱ yóʼó xíʼin kití tí kúúmií raya’, ndiʼi kití tí xi̱kaku xi̱kuumiírí raya. 9 Soo Ndióxi̱ kúú ta̱ chi̱ndeétáʼan xíʼi̱n, saáchi ki̱ndaara kití sa̱na̱ yivándó ta ta̱xirarí ndaʼíi̱. 10 Iin yichi̱, tá ki̱xáʼa tí kití yóʼo kúni̱rí ku̱i̱nrí, ni̱xa̱níi̱ ña̱yóʼo: xi̱nii̱ ña̱ tí ti̱xúʼú* che̱e tí xi̱xii̱n, xi̱kuumiírí raya ta saátu xi̱kuumiírí mancha náʼnu. 11 Tasaá, iin ángel ta̱ káchíñu nu̱ú Ndióxi̱ ta̱ nda̱a̱, ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼi̱n tá ni̱xa̱níi̱: ‘Jacob’, ta nda̱kuii̱n: ‘Yóʼo íyoi̱’. 12 Ta ni̱ka̱ʼa̱nra: ‘Ixaún ña̱ ma̱ní, ndaniʼi nu̱ún ta koto, ndiʼi ti̱xúʼú che̱e tí xíi̱n kúúmiírí raya ta kúúmiírí mancha náʼnu. Saáchi xítoi̱ ndiʼi ña̱ kéʼé ta̱ Labán xíʼún. 13 Yi̱ʼi̱ kúú Ndióxi̱ ta̱ nda̱a̱, ta̱ ki̱ta nu̱ún chí Betel, nu̱ú chi̱ndúʼún iin yu̱u̱ ta sa̱káún aceite sa̱táña, ta ke̱ʼún iin voto nu̱úi̱. Ta vitin xíniñúʼu koo tu̱ʼvaún ña̱ va̱ʼa sandákoún ñuu yóʼo ta ndikóún ñuu nu̱ú ka̱kún’”.
14 Tasaá, ñá Raquel xíʼin ñá Lea ni̱ka̱ʼa̱nná xíʼinra: “Kǒo nda̱a̱ ni iin ña̱ʼa ña̱ kivi taxi yivándi̱ ndaʼa̱ndi̱. 15 Táki̱ʼva kéʼéra xíʼin ná inka ñuu saá kéʼéra xíʼinndi̱. Ta ni̱xi̱íkora* ndi̱ʼi̱ nu̱ún, ta miíra kúú ta̱ xíniñúʼu xu̱ʼún ña̱ cha̱ʼviún xa̱ʼa̱ndi̱. 16 Ndiʼi ña̱ʼa ña̱ ki̱ndaa Ndióxi̱ ndaʼa̱ yivándi̱, kuenta miíndi̱ kúúña ta saátu kúúña kuenta se̱ʼendi̱. Ña̱kán, keʼé ndiʼi ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n Ndióxi̱ xíʼún”.
17 Tasaá, sa̱ndáa ta̱ Jacob se̱ʼera xíʼin ná síʼira sa̱tá tí camello, 18 ta nda̱kayara ndiʼi kití sa̱na̱ra ta saátu nda̱kiʼinra ndiʼi ña̱ʼa ña̱ xi̱kuumiíra chí Padán-Aram, ta ku̱a̱ʼa̱nra chí Canaán nu̱ú íyo yivára ta̱ Isaac.
19 Tasaá, ta̱ Labán ku̱a̱ʼa̱nra kaʼndara ixí* sa̱tá tí ndikachi* sa̱na̱ra ta ñá Raquel i̱xakuíʼnáñá ña̱ʼa ña̱ ndásakáʼnu* yiváñá ña̱ ni̱xi̱yo veʼera. 20 Soo listoníka ni̱xi̱yo ta̱ Jacob nu̱ú ta̱ Labán ta̱ arameo, saáchi tá ku̱a̱ʼa̱nra kǒo nínatúʼunra xíʼinra. 21 Ña̱kán nda̱kiʼinra ku̱a̱ʼa̱nra xíʼin ndiʼi ña̱ʼa ña̱ xi̱kuumiíra. Ni̱ya̱ʼara yu̱ta Éufrates, ta ni̱xa̱a̱ra yuku̱ ña̱ kíndo̱o chí Galaad. 22 Soo tá ni̱ya̱ʼa u̱ni̱ ki̱vi̱, saá na̱túʼunna xíʼin ta̱ Labán ña̱ xi̱nu ta̱ Jacob ku̱a̱ʼa̱nra. 23 Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, ta̱ Labán sa̱ndátakara na̱ táʼanra, ta ki̱ʼva u̱xa̱ ki̱vi̱ xi̱ndiku̱nra ni̱xa̱ʼa̱nra sa̱tá ta̱ Jacob. Ta nda̱kutáʼanra xíʼinra nda̱a̱ chí yuku̱ ña̱ Galaad. 24 Soo tá ñuú, ti̱xin iin xa̱ni, Ndióxi̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Labán ta̱ arameo, ta ka̱chira: “Kuenta koún xíʼin tu̱ʼun ña̱ ka̱ʼún xíʼin ta̱ Jacob, kúúña ña̱ va̱ʼa á ña̱ va̱ása va̱ʼa”.
25 Ta̱ Jacob, ka̱nindichira veʼe loʼora chí yuku̱, ta ta̱ Labán xíʼin na̱ táʼanra ni̱xa̱a̱na xi̱kundoona chí nu̱ú íyo yuku̱ ña̱ Galaad. Tasaá, ta̱ Labán ku̱yatinra nu̱ú ta̱ Jacob 26 ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “¿Nda̱chun ke̱ʼún ña̱yóʼo? ¿Nda̱chun sa̱ndáʼviún yi̱ʼi̱? ¿Á na̱ sáa̱-ini xínitáʼan kúúyó ña̱kán i̱xakuíʼnáún se̱ʼi̱ ku̱a̱ʼa̱n xíʼún? 27 ¿Nda̱chun sa̱ndáʼviún yi̱ʼi̱ ta kǒo nínatúʼún xíʼi̱n tá ki̱tase̱ʼún va̱xiún? Tá nínatúʼún xíʼi̱n, keʼíi̱ vikó xa̱ʼún, koo yaa ta saátu sakáʼana pandereta xíʼin arpa ña̱ va̱ʼa nda̱yíi̱ yóʼó. 28 Ni va̱ása nítaxiún nda̱yíi̱ se̱ʼeñánii̱, ni ná se̱ʼi̱. Nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼé iin ta̱ kíʼví saá ke̱ʼún. 29 Yi̱ʼi̱ kivi ixandi̱va̱ʼi̱ xíʼinndó, soo Ndióxi̱ yivándó ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼi̱n tá ñuú: ‘Kuenta koún xíʼin ña̱ ka̱ʼún xíʼin ta̱ Jacob, kúúña ña̱ va̱ʼa á ña̱ va̱ása va̱ʼa’. 30 Kúnda̱a̱va-inii̱ ña̱ ndákaʼánníún xa̱ʼa̱ veʼe yiváún, ta kúni̱ún ndikóún. ¿Soo nda̱chun i̱xakuíʼnáún ña̱ʼa ña̱ ndásakáʼnui̱?”.
31 Tasaá ta̱ Jacob ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Labán: “Ki̱tase̱ʼíi̱ va̱xii̱ saáchi ni̱yi̱ʼvíi̱ ña̱ kindaún ná se̱ʼún ndaʼíi̱. 32 Ta ña̱ káʼún ña̱ i̱xakuíʼnái̱ ña̱ʼa ña̱ ndásakáʼnún, nandukúña ta na̱ yiví na̱ kúúmiíña, kuvina. Ta nu̱ú ndiʼi na̱ táʼanyó nandukú ña̱ʼa ña̱ ndásakáʼnún, ta tá nda̱ni̱ʼún iin ña̱ kúú kuentaún ndakiʼinña”. Soo ta̱ Jacob va̱ása níxi̱kunda̱a̱-inira ña̱ i̱xakuíʼná ñá Raquel ña̱ʼa ña̱ ndásakáʼnu yiváñá. 33 Xa̱ʼa̱ ña̱kán, ta̱ Labán na̱ndukúra ña̱yóʼo ini veʼe loʼo ta̱ Jacob, saátu ini veʼe loʼo ñá Lea xíʼin ini veʼe loʼo ñá Zilpá xíʼin ñá Bilhá, soo kǒoña níndani̱ʼíra. Tá ki̱tara ini veʼe loʼo ñá Lea, ni̱xa̱ʼa̱nra na̱ndukúra ña̱yóʼo ini veʼe loʼo ñá Raquel. 34 Soo ñá Raquel xa̱a̱ nda̱kiʼinñá ña̱yóʼo, ta ta̱ánse̱ʼéñáña ti̱xin tayi̱* tú xíniñúʼu ná ñaʼá ña̱ kosoná* camello, ta xi̱kooñá* sa̱tá ña̱yóʼo. Xa̱ʼa̱ ña̱kán, ta̱ Labán na̱ndukúraña ini veʼe loʼoñá, soo kǒoña níndani̱ʼíra. 35 Tasaá ñá Raquel ni̱ka̱ʼa̱nñá xíʼin yiváñá: “Va̱ása sa̱ún xíʼi̱n yivá, chi kǒo kívi ndakundichii̱ vitin. Saáchi ndóʼi̱ ña̱ ndóʼo ná síʼi yo̱o̱ tá yo̱o̱”. Soo ni na̱ndukúníra ña̱ʼa ña̱ ndásakáʼnura, kǒo níndani̱ʼíraña.
36 Tasaá ni̱sa̱a̱ní ta̱ Jacob xíʼin ta̱ Labán, ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “¿Ndáa ku̱a̱chi ni̱ki̱ʼvii̱ nu̱ún? ¿Ndáa ku̱a̱chi kúú ña̱ ke̱ʼíi̱ ña̱kán kúú ña̱ ndeéní ndíku̱ún va̱xiún sa̱tái̱? 37 Vitin ña̱ xa̱a̱ nda̱kani ndiʼún ña̱ʼi̱, ¿á nda̱ni̱ʼún iin ña̱ kúú kuentaún? Taváña nu̱ú ndiʼi na̱ táʼanyó ta ná kotona ndáana kúú na̱ káʼa̱n ña̱ nda̱a̱. 38 Ti̱xin 20 ku̱i̱ya̱ ña̱ ni̱xi̱yoi̱ xíʼún, nda̱a̱ ni iin ndikachi sa̱na̱ún ni ti̱xúʼú sa̱na̱ún va̱ása nínuu se̱ʼerí. Ta nda̱a̱ ni iin yichi̱ va̱ása níxixii̱ ni iin ndikachi sa̱na̱ún. 39 Tá iin kití yukú xi̱xaʼnírí kití sa̱na̱ún, va̱ása níxi̱ndataxii̱rí ndaʼún. Miíi̱ kúú ta̱ xi̱chaʼvi xa̱ʼa̱ tíyóʼo. Ta tá xi̱ ixakuíʼnána kití sa̱na̱ún ni káʼñu* kúúña á ni ñuú kúúña, xi̱kaʼún xíʼi̱n ña̱ ná chaʼvii̱ xa̱ʼa̱rí. 40 Tá káʼñu, niʼníkaví xi̱xiʼii̱,* ta tá ñuú, vi̱xinkaví xi̱xiʼii̱.* Ta nda̱a̱ va̱ása níxi̱kivi ku̱su̱i̱n. 41 Xa̱a̱ 20 ku̱i̱ya̱ ka̱chíñui̱ veʼún: 14 ku̱i̱ya̱ ka̱chíñui̱ xa̱ʼa̱ ná se̱ʼún, ta 6 ku̱i̱ya̱ ka̱chíñui̱ xa̱ʼa̱ kití sa̱na̱ún, ta nda̱a̱ 10 yichi̱ na̱samaún ña̱ xi̱chaʼviún yi̱ʼi̱. 42 Tá kǒo Ndióxi̱ xi̱íi̱ ta̱ Abrahán níxi̱yo xíʼi̱n, Ndióxi̱ yivái̱ ta̱ Isaac, kǒo ña̱ʼaví taxiún ndaʼíi̱ ña̱ ndikói̱ vitin. Ndióxi̱ xi̱nira ña̱ ni̱xo̱ʼvi̱i̱* ta saátu ña̱ ndeéní ka̱chíñui̱ nu̱ún. Xa̱ʼa̱ ña̱kán ni̱nda̱ʼyi̱ra nu̱ún tá ñuú”.
43 Tasaá ta̱ Labán ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Jacob: “Se̱ʼe yi̱ʼi̱ kúú ná ñaʼá yóʼo ta saátu na̱ va̱lí yóʼo, ta tí kití yóʼo sa̱na̱ yi̱ʼi̱ kúúrí. Ndiʼi ña̱ xítoún yóʼo, kuenta yi̱ʼi̱ xíʼin ná se̱ʼi̱ kúúña. Va̱ása keʼévíi̱ nda̱a̱ ni iin ña̱ va̱ása va̱ʼa xíʼin náyóʼo ni xíʼin na̱ se̱ʼeñánii̱. 44 Ná chikaa̱yó iin trato, ta ña̱yóʼo kooña testigo xa̱ʼa̱ u̱vi̱ saáyó”. 45 Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo ta̱ Jacob ki̱ʼinra iin yu̱u̱ ta ka̱nindichiraña ña̱ kooña iin seña ña̱ ndakaʼánna xa̱ʼa̱ ña̱ ki̱ndoona. 46 Tándi̱ʼi, ta̱ Jacob ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ táʼanra: “Ndakayandó yu̱u̱”. Ta na̱yóʼo nda̱kayana yu̱u̱ ta chi̱ndoo koʼndonaña. Tándi̱ʼi, xi̱xina sa̱tá yu̱u̱ ña̱ chi̱ndoo koʼndona yóʼo. 47 Ta̱ Labán chi̱naníra lugar kán Jegar-Sahadutá,* soo ta̱ Jacob chi̱naníraña Galeed.*
48 Ta̱ Labán ka̱chira: “Iin koʼndo yu̱u̱ ña̱ ndóo yóʼo kúúña testigo xa̱ʼa̱yó”. Ña̱kán kúú ña̱ xi̱kunaníña Galeed, 49 ta saátu xi̱kunaníña Atalaya, saáchi ta̱ Labán ka̱chira: “Jehová ná kiʼin kuenta xíʼin ña̱ kéʼé yóʼó ta saátu ña̱ kéʼé yi̱ʼi̱ tá ná va̱ása kunitáʼankayó. 50 Tá ná ixandi̱va̱ʼún xíʼin se̱ʼi̱ á tá ná tindaʼún xíʼin inkaka ná ñaʼá, ta kǒo nda̱a̱ ni iin na̱ yiví ná kuni ña̱yóʼo, kuniva Ndióxi̱ ña̱yóʼo saáchi kúúra testigo xa̱ʼa̱yó”. 51 Tasaá ta̱ Labán ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Jacob: “Yóʼo ndóo iin koʼndo yu̱u̱ yóʼo ta saátu yu̱u̱ ña̱ ka̱nindichii̱ ña̱ kúú testigo xa̱ʼa̱ u̱vi̱ saáyó. 52 Iin koʼndo yu̱u̱ yóʼo xíʼin yu̱u̱ ña̱ ka̱nindichii̱ yóʼo kúúña testigo xa̱ʼa̱yó, ña̱ va̱ása ya̱ʼi̱ chí táʼví nu̱ú íyoún ña̱ ixandi̱va̱ʼi̱ xíʼún, ta saátu yóʼó va̱ása ya̱ʼún chí nu̱ú íyoi̱ ña̱ ixandi̱va̱ʼún xíʼi̱n. 53 Ndióxi̱ ta̱ Abrahán, ta̱ Nacor ta saátu ta̱ Taré ná ndatiin ku̱a̱chi xíʼinyó tá ná va̱ása saxínuyó ña̱ ki̱ndooyó”. Ta ta̱ Jacob chi̱naʼára* xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ ta̱ xi̱ndasakáʼnu yivára ta̱ Isaac.
54 Tándi̱ʼi, ta̱ Jacob ni̱so̱kóra iin kití nu̱ú* Ndióxi̱ chí yuku̱, ta ka̱nara ndiʼi na̱ táʼanra ña̱ kuxuna. Xa̱ʼa̱ ña̱kán xi̱xina ta iníí ñuú xi̱ndoona chí yuku̱ kán. 55 Tá xi̱ta̱a̱n,* nda̱koo ta̱ Labán ta ni̱nda̱yíra se̱ʼeñánira saátu ná se̱ʼera, ta chi̱kaa̱ra bendición na̱yóʼo. Tándi̱ʼi, ndi̱kóra ku̱a̱ʼa̱nra chí veʼera.
32 Ta̱ Jacob nda̱kiʼinra ku̱a̱ʼa̱nra, ta na̱ ángel se̱ʼe Ndióxi̱ nda̱kutáʼanna xíʼinra. 2 Tá xi̱ni ta̱ Jacob na̱yóʼo, ka̱chira: “Yóʼo ndóo na̱ ángel na̱ chi̱ndaʼá Ndióxi̱”. Ña̱kán chi̱naníra lugar kán Mahanaim.*
3 Tasaá ta̱ Jacob chi̱ndaʼára na̱ ku̱ʼu̱n nu̱ú ñanira ta̱ Esaú, chí Seír ni̱xi̱yo ta̱yóʼo ta ñuu yóʼo xi̱nanítuña Edom. 4 Ta ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱yóʼo xíʼinna: “Ka̱ʼa̱nndó ña̱yóʼo xíʼin ñanii̱ ta̱ Esaú ta̱ íxato̱ʼóníi̱: ‘Ta̱ Jacob ta̱ káchíñu nu̱ún káchira: “Ndiʼi ku̱i̱ya̱ ña̱ ni̱ya̱ʼa yóʼo, ni̱xi̱yoi̱ xíʼin ta̱ Labán 5 ta ku̱a̱ʼání kúú si̱ndi̱ki̱ sa̱na̱i̱ vitin, saátu burro, ndikachi* ta saátu íyo na̱ ta̱a xíʼin ná ñaʼá na̱ káchíñu nu̱úi̱. Chíndaʼíi̱ tu̱ʼun yóʼo nu̱ún ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-iniún xa̱ʼíi̱, tasaá va̱ása sa̱a̱kaún xíʼi̱n”’”.
6 Tá ni̱ya̱ʼa ki̱vi̱, ndi̱kó na̱ chi̱ndaʼá ta̱ Jacob ni̱xa̱ʼa̱n nu̱ú ñanira, ta ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼinra: “Ni̱xa̱ʼa̱nndi̱ nu̱ú ñaniún ta̱ Esaú ta vitin va̱xira ndakutáʼanra xíʼún, ta va̱xi 400 na̱ ta̱a xíʼinra”. 7 Tasaá ni̱yi̱ʼvíní ta̱ Jacob, ta ni̱ndi̱ʼiní-inira. Xa̱ʼa̱ ña̱kán, u̱vi̱ tiʼvi nda̱taʼvíra na̱ yiví na̱ ku̱a̱ʼa̱n xíʼinra, ndikachi sa̱na̱ra, ti̱xúʼú* sa̱na̱ra, si̱ndi̱ki̱ sa̱na̱ra xíʼin camello sa̱na̱ra. 8 Tasaá ka̱chira: “Tá ná kanitáʼan ta̱ Esaú xíʼin iin tiʼvi na̱yóʼo ta kaʼnírana, inka tiʼvina kivi ka̱ku”.
9 Tándi̱ʼi, ta̱ Jacob ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin Ndióxi̱: “Jehová, Ndióxi̱ xi̱íi̱ ta̱ Abrahán, Ndióxi̱ yivái̱ ta̱ Isaac, yóʼó kúú ta̱ ni̱ka̱ʼa̱n xíʼi̱n: ‘Ndandikó ñuún nu̱ú ndóo na̱ táʼún, ta yi̱ʼi̱ taxi bendición ndaʼún’. 10 Ni va̱ása xíniñúʼuví na̱ʼún ña̱ ndixaní kúʼvi̱-iniún* xíniún yi̱ʼi̱, ta saátu ña̱ nda̱kúní íyo iniún xíʼin yi̱ʼi̱ ta̱ káchíñu nu̱ún. Tá ni̱ya̱ʼi̱ yu̱ta Jordán, iinlá karroti* níʼii̱ ku̱a̱ʼa̱n xíʼi̱n, soo vitin ku̱a̱ʼání kúú ña̱ʼa kúúmiíi̱ chi u̱vi̱ví nda̱taʼvíi̱ña. 11 Xákundáʼvii̱ nu̱ún ña̱ ná sakǎkún yi̱ʼi̱ nu̱ú ñanii̱ ta̱ Esaú, saáchi yíʼvii̱ ña̱ ná kixira ta kaʼníra yi̱ʼi̱, saátu na̱ va̱lí se̱ʼi̱ xíʼin siʼína. 12 Saáchi yóʼó ni̱ka̱ʼún: ‘Yi̱ʼi̱ taxi bendición ndaʼún ta ku̱a̱ʼání xa̱a̱ na̱ se̱ʼún koona nda̱a̱ táki̱ʼva ku̱a̱ʼání kúú yu̱ti ña̱ íyo yuʼú tá mar, chi ku̱a̱ʼání kúú ña̱yóʼo ta va̱ása kívi ndakaʼvinaña’”.
13 Ta kán ki̱ndoora ñuú saá. Tándi̱ʼi, nda̱kayara sava ña̱ʼa ña̱ xi̱kuumiíra ña̱ va̱ʼa saníʼiraña ñanira ta̱ Esaú. Nda̱kayara ña̱yóʼo: 14 200 ti̱xúʼú síʼi, 20 ti̱xúʼú che̱e, 200 ndikachi síʼi, 20 ndikachi che̱e, 15 30 camello xíʼin se̱ʼerí, 40 si̱ndi̱ki̱ síʼi, 10 si̱ndi̱ki̱ che̱e, 20 burro síʼi xíʼin 10 burro che̱e.
16 Tasaá ta̱xira iin tá iin tiʼvi kití yóʼo ndaʼa̱ na̱ káchíñu nu̱úra, ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna: “Siʼnandó ku̱ʼu̱n nu̱úi̱ ta xíká kundiku̱ntáʼanndó ku̱ʼu̱nndó”. 17 Ta ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱yóʼo xíʼin ta̱ siʼna ku̱a̱ʼa̱n: “Tá ná ndakutáʼún xíʼin ñanii̱ ta̱ Esaú, ta ná nda̱ka̱tu̱ʼunra yóʼó ‘¿Ndáana káchíñún nu̱ú ta ndáa míí ku̱ʼún? ¿Ndáana xíʼin kuenta tí kití tí ku̱a̱ʼa̱n xíʼún yóʼo?’, 18 ña̱yóʼo ndakuiún yuʼúra ‘Táta Esaú, ta̱ káchíñu nu̱ú ta̱ Jacob kúi̱, ta kití yóʼo tí chi̱ndaʼára va̱xi ndaʼún kúúrí. Ta ndíku̱nra va̱xira sa̱tándi̱’”. 19 Ña̱yóʼo kúú ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ndiʼi na̱ ta̱a na̱ ku̱a̱ʼa̱n xíʼin iin tá iin tiʼvi kití tí chi̱ndaʼára ku̱a̱ʼa̱n ndaʼa̱ ñanira: “Ña̱yóʼo kúú ña̱ xíniñúʼu ka̱ʼa̱nndó xíʼin ta̱ Esaú tá ná ndakutáʼanndó xíʼinra. 20 Ta saátu xíniñúʼu ka̱ʼa̱nndó ña̱yóʼo xíʼinra: ‘Ta̱ Jacob ñaniún, ndíku̱nra va̱xira sa̱tándi̱’”. Saáchi ta̱ Jacob xi̱ndakanixi̱níra: “Tá siʼna ná chindaʼíi̱ ndiʼi ña̱yóʼo ndaʼa̱ra, sana va̱ása sa̱a̱kara xíʼi̱n. Ta tá ná kunii̱ra, sana va̱ʼa ndakiʼinra yi̱ʼi̱”. 21 Ta na̱ ku̱a̱ʼa̱n xíʼin kití, siʼnana ni̱ya̱ʼa ku̱a̱ʼa̱n nu̱ú ta̱ Jacob. Ta kán ni̱ndo̱ora ñuú saá.
22 Soo mií ñuú saá, tá xa̱a̱ ni̱ya̱ʼa loʼo, ta̱ Jacob nda̱koora ta nda̱kiʼinra u̱vi̱ saá ná síʼira, u̱vi̱ saá ná xi̱kachíñu nu̱úra ta saátu 11 saá na̱ va̱lí se̱ʼera ta ni̱ya̱ʼana chí nu̱ú va̱ása kúnú va̱ʼa tá yu̱ta Jaboc. 23 Saá kúú ña̱ ni̱ya̱ʼana chí inka táʼví yu̱ta xíʼin ndiʼi ña̱ xi̱kuumiína.
24 Tándi̱ʼi, tá ki̱ndoo mitúʼun ta̱ Jacob, ki̱xáʼara kánitáʼanra xíʼin iin ta̱a nda̱a̱ tá xa̱a̱ ku̱a̱ʼa̱n túvi. 25 Tá xi̱ni ta̱ ta̱a kán ña̱ va̱ása kúchiñura xíʼin ta̱ Jacob, ti̱inra xa̱ʼa̱-si̱ʼinra. Xa̱ʼa̱ ña̱kán ki̱ta leke xa̱ʼa̱-si̱ʼin ta̱ Jacob tá kánitáʼanra xíʼin ta̱ ta̱a yóʼo. 26 Tándi̱ʼi, ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Sañá yi̱ʼi̱ chi xa̱a̱ ku̱a̱ʼa̱n túvi”. Soo ta̱ Jacob ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Va̱ása sañái̱ yóʼó nda̱a̱ ná taxiún bendición ndaʼíi̱”. 27 Tasaá, ta̱ ta̱a yóʼo ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunrara: “¿Nda̱saa naníún?”. Ta ta̱yóʼo nda̱kuiinra: “Jacob naníi̱”. 28 Ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Va̱ása kunaníkaún Jacob chi Israel* ndakunaníún vitin, chi ka̱nitáʼún xíʼin Ndióxi̱ saátu xíʼin na̱ yiví ta ku̱chiñuvaún”. 29 Soo ta̱ Jacob ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunrara: “Ixaún ña̱ ma̱ní, ka̱ʼa̱n xíʼi̱n nda̱saa naníún”. Soo ta̱kán nda̱kuiinra: “¿Nda̱chun kúni̱ún kunda̱a̱-iniún ki̱víi̱?”. Tasaá, mií kán ta̱xira bendición ndaʼa̱ra. 30 Ta̱ Jacob chi̱naníra lugar kán Peniel,* saáchi ka̱chira: “Xi̱ninu̱úi̱ Ndióxi̱, ta ni saá tákukavai̱”.
31 Tá xa̱a̱ ku̱a̱ʼa̱n kíta ñu̱ʼu,* ni̱ya̱ʼara ku̱a̱ʼa̱nra chí Penuel* ta kániʼira* ku̱a̱ʼa̱nra xa̱ʼa̱ ña̱ ki̱ta leke xa̱ʼa̱-si̱ʼinra. 32 Xa̱ʼa̱ ña̱kán, nda̱a̱ vitin na̱ ñuu Israel kúúmiína costumbre ña̱ va̱ása xíxina tu̱chu xa̱ʼa̱-si̱ʼin kití ña̱ íyo nu̱ú ndákutáʼan xa̱ʼa̱-si̱ʼin tí kití yóʼo, saáchi tu̱chu xa̱ʼa̱-si̱ʼin ta̱ Jacob kúú ña̱ ti̱in ta̱ ta̱a kán.
33 Tá nda̱koto ta̱ Jacob, xi̱nira ña̱ va̱xi ta̱ Esaú xíʼin 400 na̱ ta̱a. Tasaá nda̱taʼvíra na̱ va̱lí ta nda̱taxirana nda̱ʼa ñá Lea, ñá Raquel xíʼin u̱vi̱ saá ná xi̱kachíñu nu̱úra. 2 Siʼna ná xi̱kachíñu nu̱úra chi̱ndaʼára ku̱a̱ʼa̱n xíʼin se̱ʼená, tándi̱ʼi ku̱a̱ʼa̱n ñá Lea xíʼin se̱ʼeñá, ta nda̱a̱ chí sa̱tá ku̱a̱ʼa̱n ñá Raquel xíʼin ta̱ José. 3 Tasaá nda̱kunúu ta̱ Jacob ku̱a̱ʼa̱nra nu̱ú ndiʼina, ta nani kúyatinra nu̱ú ñanira, nda̱a̱ u̱xa̱ yichi̱ xi̱kuxítíra.
4 Soo ta̱ Esaú xínura ni̱xa̱ʼa̱nra nda̱kutáʼanra xíʼinra, nu̱mirara ta chi̱tóra* nu̱úra, ta u̱vi̱ saána ki̱xáʼana xákuna. 5 Tá nda̱koto ta̱ Esaú, xi̱nira ña̱ va̱xi ná ñaʼá xíʼin na̱ va̱lí xíʼin ta̱ Jacob, ta ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunrara: “¿Ndáana kúú na̱ va̱xi xíʼún yóʼo?”. Ta̱ Jacob nda̱kuiinra yuʼúra: “Na̱yóʼo kúú se̱ʼi̱, na̱ ta̱xi Ndióxi̱ ndaʼíi̱”. 6 Tasaá ku̱yatin ná xi̱kachíñu nu̱úra xíʼin se̱ʼená ta xi̱kuxítína nu̱ú ta̱ Esaú, 7 ta saátu ku̱yatin ñá Lea xíʼin se̱ʼeñá ta xi̱kuxítína nu̱úra. Tándi̱ʼi, ku̱yatin ta̱ José xíʼin ñá Raquel ta xi̱kuxítína nu̱úra.
8 Ta̱ Esaú ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunra ta̱ Jacob: “¿Nda̱chun chi̱ndaʼún ndiʼi kití tí ku̱a̱ʼa̱n xíʼin na̱ yiví na̱ nda̱kutáʼi̱n xíʼin kán?”. Ta nda̱kuiinra yuʼúra: “Ke̱ʼíi̱ ña̱yóʼo ña̱ va̱ása sa̱a̱kaún xíʼi̱n”. 9 Tasaá ta̱ Esaú ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Xa̱a̱ ku̱a̱ʼáníva ña̱ʼa kúúmiíi̱, kuenta miívaún kúú tíyóʼo, ná kindo̱orí xíʼún”. 10 Soo ta̱ Jacob ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Tá ndixa va̱ása sáa̱kaún xíʼi̱n, káʼa̱n-ndáʼvii̱ xíʼún ña̱ ná ndakiʼún ña̱ táxii̱ ndaʼún, saáchi va̱xiña xíʼi̱n ña̱ va̱ʼa kunii̱ nu̱ún. Ta vitin ña̱ xa̱a̱ xi̱nii̱ nu̱ún, nda̱a̱ táki̱ʼva íyo ta̱ xi̱ni nu̱ú Ndióxi̱ saá íyoi̱, saáchi va̱ʼaní nda̱kiʼún yi̱ʼi̱. 11 Ixaún ña̱ ma̱ní ndakiʼún ña̱ ki̱xaa̱ xíʼi̱n taxii̱ ndaʼún, saáchi Ndióxi̱ ta̱xira bendición ndaʼíi̱ ta kúúmiíi̱ ndiʼi ña̱ xíniñúʼi̱”. Soo xa̱ʼa̱ ña̱ i̱xandúxaníra xíʼin ta̱ Esaú, nda̱kiʼinvaraña.
12 Tándi̱ʼi, ta̱ Esaú ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Ná ku̱ʼu̱nyó, ta yi̱ʼi̱ kuniʼi yichi̱ nu̱ún”. 13 Soo ta̱ Jacob ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Ñani, kúnda̱a̱va-iniún ña̱ yi̱i̱va na̱ va̱lí. Ta saátu íyo ndikachi* xíʼin si̱ndi̱ki̱ sa̱na̱i̱ tí íyo se̱ʼe. Tá kamaní ná ku̱ʼu̱nyó xíʼin tíyóʼo, kuvivarí. 14 Ixaún ña̱ ma̱ní ñani, siʼnaún kunúu ku̱ʼu̱n nu̱úi̱. Yi̱ʼi̱ kúeeva xa̱i̱ xíʼin kití sa̱na̱i̱ ta saátu xíʼin na̱ va̱lí, nda̱a̱ ná ndakutáʼi̱n xíʼún chí Seír”. 15 Tasaá ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Esaú xíʼinra: “Tá saá, sava na̱ yiví na̱ ki̱xaa̱ xíʼi̱n yóʼo ná kindo̱ona xíʼún”. Soo ta̱ Jacob ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Va̱ása xíniñúʼu keʼévíún ña̱yóʼo, xa̱a̱ va̱ʼaní kúnii̱ ña̱ va̱ása sáa̱kaún xíʼi̱n”. 16 Ña̱kán, mií ki̱vi̱ saá ndi̱kó ta̱ Esaú chí Seír.
17 Ta̱ Jacob ki̱tara ku̱a̱ʼa̱nra chí Sucot. Kán i̱xava̱ʼara iin veʼera, ta saátu nda̱saviíra nu̱ú kundoo kití sa̱na̱ra. Xa̱ʼa̱ ña̱kán, chi̱naníraña Sucot.*
18 Ta̱ Jacob ke̱era chí Padán-Aram ta kǒo ña̱ níndoʼora nda̱a̱ ni̱xa̱a̱ra ñuu Siquem, ña̱ íyo chí Canaán, ta ka̱tara veʼe válíra yatin ñuu kán. 19 Tándi̱ʼi, cha̱ʼvira 100 xu̱ʼún xa̱ʼa̱ ñuʼú nu̱ú ka̱nindichira veʼe loʼora. Sa̱tára* ñuʼú yóʼo nu̱ú na̱ se̱ʼe ta̱ Hamor ta̱ xi̱kuu yivá ta̱ Siquem. 20 Kán i̱xava̱ʼara iin altar, ta chi̱naníraña Ndióxi̱, Ndióxi̱ ta̱ Israel.
34 Ñá Dina ñá xi̱kuu se̱ʼe ñá Lea xíʼin ta̱ Jacob, xi̱xaʼa̱nñá xi̱xitoñá ná válí ná ni̱xi̱yo ñuu kán. 2 Iin ki̱vi̱ xi̱ni ta̱ Siquem ñáyóʼo, ta̱yóʼo xi̱kuura se̱ʼe ta̱ Hamor ta̱ heveo, iin ta̱ xi̱niʼi yichi̱ nu̱ú na̱ ñuu kán. Tasaá, ta̱ Siquem nda̱kiʼinrañá ku̱a̱ʼa̱n xíʼinra, ti̱in tuúnrañá* ta ni̱ki̱si̱ra xíʼinñá. 3 Ta̱yóʼo ku̱tóoníra ñá Dina se̱ʼe ta̱ Jacob, ta ki̱xáʼara káʼa̱nra tu̱ʼun livi xíʼinñá ña̱ va̱ʼa kandíxañá kooñá xíʼinra. 4 Tasaá ta̱ Siquem ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin yivára ta̱ Hamor: “Kúáʼan ndukú ñá loʼo yóʼo ña̱ va̱ʼa tindaʼíi̱ xíʼinñá”.
5 Tá ku̱ndaa̱-ini ta̱ Jacob ña̱ ke̱ʼé ta̱ Siquem ña̱ kini xíʼin se̱ʼera ñá Dina, va̱ása níxiinra natúʼunra xíʼin nda̱a̱ ni iinna nda̱a̱ tá ná ndikó na̱ se̱ʼera, chi chí yuku̱ xíka na̱yóʼo xíʼin kití sa̱na̱ra. 6 Tá ni̱ya̱ʼa loʼo, ta̱ Hamor yivá ta̱ Siquem, ni̱xa̱ʼa̱nra ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Jacob. 7 Soo ku̱ndaa̱va-ini na̱ se̱ʼe ta̱ Jacob ta kama ndi̱kóna. Ta ni̱sa̱a̱nína, saáchi ta̱ Siquem kǒo ní ixato̱ʼóra ta̱ Israel,* chi ni̱ki̱si̱ra xíʼin se̱ʼe ta̱yóʼo ta kǒo níxiniñúʼu keʼéra ña̱yóʼo.
8 Ta̱ Hamor ni̱xa̱a̱ra nu̱úna ta ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱yóʼo xíʼinna: “Se̱ʼi̱ ta̱ Siquem kútóoníra se̱ʼendó. Ixandó ña̱ ma̱ní, taxindóñá ná tindaʼa̱ñá xíʼinra. 9 Ná satíndaʼa̱yó na̱ se̱ʼeyó ta iin familia xa̱a̱yó nduuyó, taxindó se̱ʼe-síʼindó ndaʼa̱ndi̱, ta ndi̱ʼi̱ taxindi̱ se̱ʼe-síʼindi̱ ndaʼa̱ndó. 10 Kivi koondó ñuundi̱, ta ñuʼúndi̱ kivi kooña kuentandó. Kindo̱ondó nu̱ú ñuʼú yóʼo ta kivi kachíñundó”. 11 Tasaá, ta̱ Siquem ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin yiváñá ta saátu na̱ ku̱ʼvañá: “Tá ná keʼéndó ña̱ káʼi̱n xíʼinndó, taxii̱ nda̱a̱ ndáaka ña̱ ná ndukúndó nu̱úi̱. 12 Kivi ndukúndó ku̱a̱ʼání xu̱ʼún xa̱ʼa̱ñá ta saátu iin regalo ña̱ yaʼviní. Nda̱a̱ ndáaka ña̱ kúni̱ndó taxivai̱ña ndaʼa̱ndó, soo ixandó ña̱ ma̱ní, taxindó ñá loʼo yóʼo ña̱ tindaʼa̱ñá xíʼi̱n”.
13 Soo na̱ se̱ʼe ta̱ Jacob sa̱ndáʼvina ta̱ Siquem xíʼin yivára ta̱ Hamor, saáchi ta̱ Siquem ke̱ʼéra ña̱ kini xíʼin ku̱ʼvana ñá Dina. 14 Ta na̱yóʼo nda̱kuiinna: “Va̱ása kivi keʼéndi̱ ña̱yóʼo. Va̱ása kivi taxindi̱ ku̱ʼvandi̱ ña̱ kooñá xíʼin iin ta̱a ta̱ va̱ása níta̱ʼnda̱ nu̱ú yi̱i̱, saáchi iin ña̱ kaʼan nu̱ú kúú ña̱yóʼo nu̱úndi̱. 15 Taxindi̱ñá ndaʼa̱ndó tá ná keʼéndó ña̱yóʼo: ndiʼi ndóʼó na̱ ta̱a xíniñúʼu ta̱ʼnda̱ nu̱ú yi̱i̱ndó ña̱ va̱ʼa koondó nda̱a̱ táki̱ʼva íyo ndi̱ʼi̱. 16 Tándi̱ʼi, taxindi̱ se̱ʼe-síʼindi̱ ndaʼa̱ndó ta kiʼinndi̱ se̱ʼe-síʼindó koo xíʼin se̱ʼendi̱. Koondi̱ ñuundó ta iin ñuu kuití xa̱a̱yó kooyó. 17 Soo tá ná va̱ása keʼéndó ña̱ káʼa̱nndi̱ xíʼinndó ta kǒo xíínndó ta̱ʼnda̱ nu̱ú yi̱i̱ndó, ndakiʼinndi̱ se̱ʼendi̱ ku̱ʼu̱n xíʼinndi̱”.
18 Ta̱ Hamor xíʼin se̱ʼera ta̱ Siquem nda̱kanixi̱nína ña̱ va̱ʼava íyo ña̱ ndúkúna nu̱úna. 19 Ta ta̱ Siquem kama ke̱ʼéra ña̱ ndu̱kúna nu̱úra saáchi xi̱kutóoníra ñá loʼo se̱ʼe ta̱ Jacob. Ta ta̱yóʼo kúú ta̱ xi̱ ixato̱ʼóníkana ti̱xin veʼe yivára.
20 Ña̱kán, ta̱ Hamor xíʼin se̱ʼera ta̱ Siquem ni̱xa̱ʼa̱nna chí yéʼé ñuuna, ta ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼin na̱ ta̱a na̱ xi̱ndoo ñuuna: 21 “Na̱ ta̱a yóʼo kúni̱na vií kundoona xíʼinyó. Ná taxiyó kundoona nu̱ú ñuʼú yóʼo, ta yóʼo ná kachíñuna, saáchi íyoníva ñuʼú nu̱ú kundoona. Kivi tindaʼa̱yó xíʼin se̱ʼe-síʼina ta saátu kivi tindaʼa̱na xíʼin se̱ʼe-síʼiyó. 22 Iin ña̱ʼa kuití kúú ña̱ ndúkúna nu̱úyó: ña̱ ndiʼi na̱ ta̱a ñuu yóʼo ná ta̱ʼnda̱ nu̱ú yi̱i̱na, nda̱a̱ táki̱ʼva ni̱ta̱ʼnda̱ nu̱ú yi̱i̱ miína. Saá kúú ña̱ kandíxana kindo̱ona koona xíʼinyó yóʼo, ta xa̱a̱yó kooyó iin ñuu. 23 Tasaá, kití sa̱na̱na, ña̱ ku̱i̱kána xíʼin ndiʼi ña̱ kúúmiína xa̱a̱ña kooña kuentayó. Ña̱kán, ná keʼéyó ña̱ káʼa̱nna xíʼinyó ña̱ va̱ʼa kindo̱ona koona xíʼinyó yóʼo”. 24 Tasaá, ndiʼi na̱ ta̱a na̱ xi̱kee chí yéʼé ñuu kán, ka̱ndíxana ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Hamor xíʼin se̱ʼera ta̱ Siquem xíʼinna, tasaá ni̱ta̱ʼnda̱ nu̱ú yi̱i̱na.
25 Soo tá ni̱ya̱ʼa u̱ni̱ ki̱vi̱, tá kíʼvi̱ka na̱ ta̱a yóʼo. U̱vi̱ na̱ se̱ʼe ta̱ Jacob na̱ xi̱kuu ku̱ʼva ñá Dina, ta̱ Simeón xíʼin ta̱ Leví, ki̱ʼinna espada ta ni̱xa̱ʼa̱nna ñuu kán ta xa̱ʼnína ndiʼi na̱ ta̱a, ta va̱ása níxindatu na̱ ta̱a kán ña̱ keʼéna ña̱yóʼo xíʼinna. 26 Xíʼin espada xa̱ʼnína ta̱ Hamor xíʼin se̱ʼera ta̱ Siquem. Tándi̱ʼi, ta̱vána ñá Dina veʼe ta̱ Siquem ku̱a̱ʼa̱n xíʼinna. 27 Ta na̱ inka se̱ʼe ta̱ Jacob ni̱xa̱ʼa̱nna ñuu kán ta xi̱nina ña̱ ni̱xi̱ʼi̱ ndiʼi na̱ ta̱a, ta nda̱kiʼinna ndiʼi ña̱ íyo ñuu kán xa̱ʼa̱ ña̱ ke̱ʼé ta̱ Siquem ña̱ kini xíʼin ku̱ʼvana. 28 Nda̱kiʼinna ndikachi,* ti̱xúʼú,* si̱ndi̱ki̱ xíʼin burro sa̱na̱na, ta nda̱kiʼinna ndiʼi ña̱ ni̱xi̱yo ñuu kán xíʼin ña̱ ni̱xi̱yo chí yuku̱. 29 Ta saátu nda̱kiʼinna ndiʼi ña̱ ku̱i̱ká ña̱ xi̱kuumiína, nda̱kiʼinna na̱ va̱lí se̱ʼena xíʼin ná síʼina, ta nda̱kiʼinna ndiʼi ña̱ʼa ña̱ ni̱xi̱yo ini veʼena.
30 Tá ku̱ndaa̱-ini ta̱ Jacob, ña̱yóʼo ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Simeón ta saátu xíʼin ta̱ Leví: “Iin tu̱ndóʼo káʼnu chi̱kaa̱ndó yi̱ʼi̱. Ku̱a̱chi ndóʼó, na̱ cananeo xíʼin na̱ perizita na̱ ndóo ñuu yóʼo, kixáʼana kundasína kunina yi̱ʼi̱. Loʼova kúú miíyó, ta na̱kán ndakutáʼanna ña̱ kanitáʼanna xíʼi̱n ta kaʼnína yi̱ʼi̱ xíʼin na̱ veʼi̱”. 31 Soo na̱yóʼo nda̱kuiinna yuʼúra: “Su̱ví iin ñaʼá ñá kísi̱ xíʼin ku̱a̱ʼá ta̱a kúú ku̱ʼvandi̱ ña̱kán taxindi̱ keʼéna saá xíʼinñá”.
35 Tándi̱ʼi, Ndióxi̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Jacob: “Kúáʼan chí Betel ta kán kindo̱ún koún. Kán ixava̱ʼún iin altar nu̱ú Ndióxi̱ ta̱ nda̱a̱, ta̱ ki̱ta nu̱ún tá xi̱nún nu̱ú ñaniún ta̱ Esaú”.
2 Tasaá, ta̱ Jacob ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ veʼera ta saátu xíʼin ndiʼi na̱ yiví na̱ íyo xíʼinra: “Katandó ndióxi̱ vatá ña̱ kúúmiíndó, ndaya̱kúnndó miíndó ta nasamandó ti̱ko̱to̱ndó. 3 Ná ku̱ʼu̱nyó chí Betel ta kán keʼíi̱ iin altar nu̱ú Ndióxi̱ ta̱ nda̱a̱, ta̱ nda̱kuiin ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n-ndáʼvii̱ xíʼinra ki̱vi̱ ni̱ndi̱ʼiní-inii̱, ta ta̱yóʼo kúú ta̱ chíndeétáʼan xíʼi̱n nda̱a̱ ndáaka nu̱ú ku̱a̱ʼi̱n”. 4 Ta na̱yóʼo ta̱xina ndiʼi ndióxi̱ vatá ña̱ xi̱kuumiína ndaʼa̱ ta̱ Jacob ta saátu ta̱xina siki̱ so̱ʼona. Ta ta̱ Jacob sa̱ndúxu̱nra* ña̱yóʼo xa̱ʼa̱ yitu̱n káʼnu tú ni̱xi̱yo yatin chí Siquem.
5 Tá nda̱kiʼinna ku̱a̱ʼa̱nna, ndiʼi na̱ yiví na̱ ni̱xi̱yo ñuu ña̱ íyo yatin kán, ni̱yi̱ʼvínína i̱xaa Ndióxi̱. Ña̱kán, nda̱a̱ ni iinna va̱ása níxindiku̱nna sa̱tá na̱ se̱ʼe ta̱ Jacob ña̱ kanitáʼanna xíʼinna. 6 Tá ni̱ya̱ʼa tiempo, ta̱ Jacob ni̱xa̱a̱ra xíʼin ndiʼi na̱ ku̱a̱ʼa̱n xíʼinra chí Luz (á ña̱ nanítu Betel), ña̱ ndíkaa̱ chí Canaán. 7 Ta kán i̱xava̱ʼara iin altar ta chi̱naníraña El-Betel,* saáchi tá xi̱nura nu̱ú ñanira, kán kúú nu̱ú ki̱ta Ndióxi̱ ta̱ nda̱a̱ nu̱úra.* 8 Tá ni̱ya̱ʼa ku̱i̱ya̱, ni̱xi̱ʼi̱ ñá Débora, ñá xi̱sachíchín ñá Rebeca tá ni̱xi̱yo loʼoñá, ta sa̱ndúxu̱nnañá xa̱ʼa̱ iin yitu̱n tú naní roble, tú xi̱ndichi chí xi̱kí nu̱ú ndíkaa̱ Betel. Ta xa̱ʼa̱ ña̱kán chi̱naníra tú yitu̱n kán Alón-Bacut.*
9 Tá ki̱ta ta̱ Jacob chí Padán-Aram, ki̱ta tuku Ndióxi̱ nu̱úra ta ta̱xira bendición ndaʼa̱ra. 10 Tasaá, Ndióxi̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Ki̱vi̱ún kúú Jacob, soo va̱ása kunaníkaún Jacob, chi Israel ndakunaníún vitin”. Ña̱kán ki̱xáʼara káʼa̱nra Israel xíʼinra. 11 Ta saátu ni̱ka̱ʼa̱n Ndióxi̱ xíʼinra: “Yi̱ʼi̱ kúú Ndióxi̱ ta̱ kúúmiíní ndee̱. Ná koo ku̱a̱ʼání se̱ʼún, ku̱a̱ʼání ná xa̱a̱na koona. Ku̱a̱ʼání ñuu xa̱a̱ na̱ se̱ʼún koona, ta ti̱xin na̱yóʼo kana sava na̱ koo rey. 12 Ñuʼú ña̱ ta̱xii̱ ndaʼa̱ ta̱ Abrahán ta saátu ndaʼa̱ ta̱ Isaac taxii̱ña ndaʼún, ta saátu taxii̱ña ndaʼa̱ na̱ se̱ʼún”. 13 Tasaá, Ndióxi̱ sa̱ndákoora ta̱ Jacob nu̱ú ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra, ta nda̱kiʼin Ndióxi̱ ku̱a̱ʼa̱nra.
14 Ta ta̱ Jacob ka̱nindichira iin yu̱u̱ nu̱ú ni̱ka̱ʼa̱n Ndióxi̱ xíʼinra ta ni̱ko̱so̱ra vino xíʼin aceite sa̱táña. 15 Betel xi̱kaʼa̱nka ta̱ Jacob xíʼin lugar nu̱ú ni̱ka̱ʼa̱n Ndióxi̱ xíʼinra.
16 Tasaá sa̱ndákoona Betel soo tá kúma̱níka xa̱a̱na chí Efrat, ki̱xáʼa káku se̱ʼe ñá Raquel soo ni̱xo̱ʼvi̱níñá* xíʼin ña̱yóʼo. 17 Ta, tá ki̱xáʼa íxayo̱ʼvi̱kaña* xíʼinñá ña̱ kaku se̱ʼeñá, ñá chíndeétáʼan xíʼinñá ña̱ kaku se̱ʼeñá, ka̱chiñá: “Va̱ása yi̱ʼvíún, saáchi sakákutún ta̱ loʼo yóʼova”. 18 Soo xa̱a̱ ku̱vitání ñá Raquel, ña̱kán tá xa̱a̱ ku̱nu̱mí kuviñá chi̱naníñára Ben-Oní.* Soo yivára chi̱nanírara Benjamín.* 19 Tasaá ni̱xi̱ʼi̱va ñá Raquel, ta sa̱ndúxu̱nnañá chí yichi̱ ña̱ ku̱a̱ʼa̱n chí Efrat (á ña̱ nanítu Belén). 20 Ta ta̱ Jacob ka̱nindichira iin yu̱u̱ káʼnu nu̱ú ni̱ndu̱xu̱nñá. Ña̱yóʼo kúú yu̱u̱ ña̱ níndichi nu̱ú ni̱ndu̱xu̱n ñá Raquel nda̱a̱ vitin.
21 Tándi̱ʼi, ta̱ Israel nda̱kiʼinra ku̱a̱ʼa̱nra. Tá ni̱xa̱a̱ra nu̱ú níndichi veʼe súkun ña̱ naní Éder, xíkáva̱ʼa ka̱nindichira veʼe loʼora. 22 Tá ni̱xi̱yoka ta̱ Israel nu̱ú ñuʼú kán, iin ki̱vi̱, ta̱ Rubén ni̱ki̱si̱ra xíʼin ñá Bilhá ñá ni̱xi̱yo xíʼin yivára.* Ta ta̱ Israel ku̱ndaa̱-inira xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo.
Ndiʼi se̱ʼeta̱a ta̱ Jacob, 12 xi̱kuuna. 23 Ñá Lea kúú ñá sa̱káku ta̱ Rubén se̱ʼera ta̱ nu̱ú ta saátu sa̱kákuñá ta̱ Simeón, ta̱ Leví, ta̱ Judá, ta̱ Isacar xíʼin ta̱ Zabulón. 24 Ñá Raquel sa̱kákuñá ta̱ José xíʼin ta̱ Benjamín. 25 Ñá Bilhá, ñá xi̱kachíñu nu̱ú ñá Raquel sa̱kákuñá ta̱ Dan xíʼin ta̱ Neftalí. 26 Ta ñá Zilpá, ñá xi̱kachíñu nu̱ú ñá Lea sa̱kákuñá ta̱ Gad xíʼin ta̱ Aser. Na̱yóʼo xi̱kuu na̱ se̱ʼe ta̱ Jacob, na̱ ka̱ku tá ni̱xi̱yora chí Padán-Aram.
27 Tá ni̱ya̱ʼa tiempo, ta̱ Jacob ni̱xa̱a̱ra chí nu̱ú íyo yivára ta̱ Isaac. Ni̱xa̱a̱ra chí Mamré, ña̱ kíndo̱o chí Quiryat-Arbá (á ña̱ nanítu Hebrón), nu̱ú ni̱xi̱yo ta̱ Abrahán ta saátu ta̱ Isaac tá sa̱ndákoona ñuuna. 28 Ta̱ Isaac xi̱takura 180 ku̱i̱ya̱. 29 Ku̱si̱íní-inira xa̱ʼa̱ ña̱ ku̱a̱ʼání ku̱i̱ya̱ xi̱takura, ta ni̱xi̱ʼi̱ra tá xa̱a̱ ku̱chéeníra ta sa̱ndúxu̱nnara. Ta̱ Esaú xíʼin ta̱ Jacob sa̱ndúxu̱nnara.
36 Ña̱yóʼo kúú ña̱ nátúʼun xa̱ʼa̱ ta̱ Esaú, á ta̱ nanítu Edom.
2 Ta̱ Esaú ti̱ndaʼa̱ra xíʼin ná ñaʼá ná ñuu Canaán. Ti̱ndaʼa̱ra xíʼin ñá Adá se̱ʼe ta̱ Elón ta̱ hitita, ta saátu ti̱ndaʼa̱ra xíʼin ñá Oholibamá se̱ʼe ta̱ Aná, se̱ʼeñáni ta̱ Zibeón ta̱ heveo. 3 Saátu ti̱ndaʼa̱ra xíʼin ñá Basemat se̱ʼe ta̱ Ismael, ta ku̱ʼvañá xi̱kuu ta̱ Nebayot.
4 Ni̱xi̱yo iin se̱ʼe ta̱ Esaú xíʼin ñá Adá, ta xi̱naníra Elifaz, ta xíʼin ñá Basemat ni̱xi̱yo iin se̱ʼera ta̱ xi̱naní Reuel,
5 ta na̱yóʼo kúú se̱ʼera na̱ ka̱ku xíʼin ñá Oholibamá: ta̱ Jeús, ta̱ Jalam xíʼin ta̱ Coré.
Na̱yóʼo xi̱kuu se̱ʼe ta̱ Esaú, na̱ ka̱ku tá ni̱xi̱yora chí Canaán. 6 Tándi̱ʼi, ta̱ Esaú nda̱kiʼinra ku̱a̱ʼa̱nra inka ñuu ña̱ koo xíkára nu̱ú ñanira ta̱ Jacob, ta ku̱a̱ʼa̱n ná síʼira xíʼinra, se̱ʼeta̱ara xíʼin se̱ʼe-síʼira ta saátu ndiʼi na̱ ni̱xi̱yo veʼera, saátu ku̱a̱ʼa̱n ndiʼi kití sa̱na̱ra xíʼinra xíʼin ndiʼi ña̱ ku̱i̱ká ña̱ xi̱kuumiíra chí Canaán. 7 Saáchi u̱vi̱ saána ku̱a̱ʼání ña̱ʼa xi̱kuumiína. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, va̱ása níkivika inkáchi kundoona. Ku̱a̱ʼání kití sa̱na̱na ni̱xi̱yo ta xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo va̱ása nínanika ñuʼú nu̱ú kixáʼanrí.* 8 Ña̱kán, ta̱ Esaú nda̱kiʼinra ku̱a̱ʼa̱nra koora chí yuku̱ ña̱ Seír. Ta̱ Esaú kúú ta̱ Edom.
9 Ña̱yóʼo kúú ña̱ nátúʼun xa̱ʼa̱ ta̱ Esaú, ta̱ kúú yivá na̱ edomita, na̱ ndóo chí yuku̱ ña̱ Seír.
10 Elifaz xi̱naní se̱ʼe ta̱ Esaú, ta ñá síʼira ñá Adá sa̱káku ta̱yóʼo, ta inka ñá síʼi ta̱ Esaú ñá Basemat, sa̱kákuñá ta̱ Reuel.
11 Na̱ se̱ʼe ta̱ Elifaz xi̱kuu: ta̱ Temán, ta̱ Omar, ta̱ Zefó, ta̱ Gatam xíʼin ta̱ Quenaz. 12 Ta, ta̱ Elifaz, se̱ʼe ta̱ Esaú, ni̱xi̱yo inka ñá ñaʼá* xíʼinra ta ñáyóʼo xi̱naníñá Timná. Tá ni̱ya̱ʼa tiempo ka̱ku iin se̱ʼeñá xíʼin ta̱ Elifaz ta ta̱yóʼo xi̱naníra Amalec. Na̱yóʼo xi̱kuu se̱ʼe ñá Adá, ñá síʼi ta̱ Esaú.
13 Na̱ se̱ʼe ta̱ Reuel xi̱kuu: ta̱ Náhat, ta̱ Zérah, ta̱ Samá* xíʼin ta̱ Mizá. Na̱yóʼo xi̱kuu se̱ʼe ñá Basemat, ñá síʼi ta̱ Esaú.
14 Ta na̱ se̱ʼe ñá Oholibamá ñá síʼi ta̱ Esaú xi̱kuu: ta̱ Jeús, ta̱ Jalam xíʼin ta̱ Coré. Ñá Oholibamá xi̱kuuñá se̱ʼe ta̱ Aná, ta xi̱kuutuñá se̱ʼeñáni ta̱ Zibeón.
15 Na̱yóʼo kúú na̱ xi̱niʼi yichi̱ nu̱ú na̱ tribu na̱ veʼe ta̱ Esaú, na̱ xi̱niʼi yichi̱ nu̱ú na̱ tribu xi̱kuu na̱ se̱ʼe ta̱ Elifaz, ta̱ se̱ʼe nu̱ú ta̱ Esaú. Ta na̱yóʼo xi̱kuu: ta̱ Temán, ta̱ Omar, ta̱ Zefó, ta̱ Quenaz, 16 ta̱ Coré, ta̱ Gatam xíʼin ta̱ Amalec. Na̱yóʼo kúú na̱ xi̱niʼi yichi̱ nu̱ú na̱ tribu ta̱ Elifaz chí Edom. Ta se̱ʼe ñá Adá xi̱kuu na̱yóʼo.
17 Ta na̱ xi̱niʼi yichi̱ nu̱ú na̱ tribu ta̱ Reuel se̱ʼe ta̱ Esaú xi̱kuu: ta̱ Náhat, ta̱ Zérah, ta̱ Samá* xíʼin ta̱ Mizá. Na̱yóʼo xi̱kuu na̱ xi̱niʼi yichi̱ nu̱ú na̱ tribu ta̱ Reuel chí Edom. Ta xi̱kuuna se̱ʼe ñá Basemat, ñá síʼi ta̱ Esaú.
18 Na̱ xi̱niʼi yichi̱ nu̱ú na̱ tribu na̱ se̱ʼe ñá Oholibamá ñá síʼi ta̱ Esaú, xi̱kuu: ta̱ Jeús, ta̱ Jalam xíʼin ta̱ Coré. Na̱yóʼo xi̱kuu se̱ʼe ñá Oholibamá na̱ xi̱niʼi yichi̱ nu̱ú na̱ tribuna, ta ñáyóʼo xi̱kuuñá se̱ʼe ta̱ Aná ta xi̱kuutuñá ñá síʼi ta̱ Esaú.
19 Na̱yóʼo xi̱kuu se̱ʼe ta̱ Esaú á ta̱ nanítu Edom, ta xi̱niʼina yichi̱ nu̱ú na̱ tribu.
20 Na̱ se̱ʼe ta̱ Seír ta̱ horeo na̱ ni̱xi̱yo ñuu kán xi̱kuu: ta̱ Lotán, ta̱ Sobal, ta̱ Zibeón, ta̱ Aná, 21 ta̱ Disón, ta̱ Ézer xíʼin ta̱ Disán. Na̱yóʼo xi̱kuu na̱ se̱ʼe ta̱ Seír na̱ xi̱niʼi yichi̱ nu̱ú na̱ horeo chí Edom.
22 Se̱ʼe ta̱ Lotán xi̱kuu: ta̱ Horí xíʼin ta̱ Hemam. Ta ñá Timná xi̱kuuñá ku̱ʼva ta̱ Lotán.
23 Na̱ se̱ʼe ta̱ Sobal xi̱kuu: ta̱ Alván, ta̱ Manáhat, ta̱ Ebal, ta̱ Sefó xíʼin ta̱ Onam.
24 Na̱ se̱ʼe ta̱ Zibeón xi̱kuu: ta̱ Ayá xíʼin ta̱ Aná. Ta̱ Aná yóʼo kúú ta̱ nda̱ni̱ʼí ti̱kui̱í niʼní chí nu̱ú ñuʼú yi̱chí tá xíkara ndáara burro sa̱na̱ yivára ta̱ Zibeón.
25 Ni̱xi̱yo iin se̱ʼeta̱a ta̱ Aná ta̱ xi̱naní Disón, ta saátu ni̱xi̱yo iin se̱ʼe-síʼira ñá xi̱naní Oholibamá.
26 Na̱ se̱ʼe ta̱ Disón xi̱kuu: ta̱ Hemdán, ta̱ Esbán, ta̱ Itrán xíʼin ta̱ Kerán.
27 Na̱ se̱ʼe ta̱ Ézer xi̱kuu: ta̱ Bilhán, ta̱ Zaaván xíʼin ta̱ Acán.*
28 Na̱ se̱ʼe ta̱ Disán xi̱kuu: ta̱ Uz xíʼin ta̱ Arán.
29 Na̱yóʼo kúú na̱ xi̱niʼi yichi̱ nu̱ú na̱ horeo: ta̱ Lotán, ta̱ Sobal, ta̱ Zibeón, ta̱ Aná, 30 ta̱ Disón, ta̱ Ézer xíʼin ta̱ Disán. Na̱yóʼo kúú na̱ xi̱niʼi yichi̱ nu̱ú na̱ horeo chí Seír.
31 Na̱yóʼo kúú na̱ xi̱xaʼndachíñu chí Edom tá kúma̱níka koo iin na̱ kaʼndachíñu nu̱ú na̱ ñuu Israel.* 32 Ta̱ Bela se̱ʼe ta̱ Beor kúú ta̱ xi̱xaʼndachíñu chí Edom, ta ni̱xi̱yora chí Dinhabá. 33 Tá ni̱xi̱ʼi̱ ta̱ Bela, ta̱ ki̱xáʼa xáʼndachíñu xi̱kuu ta̱ Jobab se̱ʼe ta̱ Zérah ta̱ ke̱e chí Bozrá. 34 Tá ni̱xi̱ʼi̱ ta̱ Jobab, ta̱ ki̱xáʼa xáʼndachíñu xi̱kuu ta̱ Husam ta̱ ke̱e chí ñuu na̱ temanita. 35 Tá ni̱xi̱ʼi̱ ta̱ Husam, ta̱ ki̱xáʼa xáʼndachíñu xi̱kuu ta̱ Hadad se̱ʼe ta̱ Bedad, ta ni̱xi̱yora chí Avit. Ta̱yóʼo xi̱kuu ta̱ ku̱chiñu ka̱nitáʼan xíʼin na̱ madianita chí Moab. 36 Tá ni̱xi̱ʼi̱ ta̱ Hadad, ta̱ ki̱xáʼa xáʼndachíñu xi̱kuu ta̱ Samlá ta̱ ke̱e chí Masrecá. 37 Tá ni̱xi̱ʼi̱ ta̱ Samlá, ta̱ ki̱xáʼa xáʼndachíñu xi̱kuu ta̱ Shaúl ta̱ ke̱e chí Rehobot ña̱ ndíkaa̱ yatin nu̱ú ndíkaa̱ iin yu̱ta. 38 Tá ni̱xi̱ʼi̱ ta̱ Shaúl, ta̱ ki̱xáʼa xáʼndachíñu xi̱kuu ta̱ Baal-Hanán se̱ʼe ta̱ Acbor. 39 Tá ni̱xi̱ʼi̱ ta̱ Baal-Hanán se̱ʼe ta̱ Acbor, ta̱ ki̱xáʼa xáʼndachíñu xi̱kuu ta̱ Hadar. Ñuu nu̱ú ni̱xi̱yora xi̱naníñá Paú ta ñá síʼira xi̱naníñá Mehetabel, se̱ʼe ñá Matred, se̱ʼe ta̱ Mezahab.*
40 Ña̱yóʼo kúú ki̱vi̱ na̱ xi̱niʼi yichi̱ nu̱ú na̱ tribu na̱ ka̱na ti̱xin na̱ veʼe ta̱ Esaú, ña̱yóʼo kúú ki̱vi̱ na̱ veʼena xíʼin ñuu nu̱ú xi̱ndoona: ta̱ Timná, ta̱ Alvá, ta̱ Jetet, 41 ta̱ Oholibamá, ta̱ Elá,* ta̱ Pinón, 42 ta̱ Quenaz, ta̱ Temán, ta̱ Mibzar, 43 ta̱ Magdiel xíʼin ta̱ Iram. Na̱yóʼo kúú na̱ xi̱niʼi yichi̱ nu̱ú na̱ tribu ta̱ Edom, ta ña̱yóʼo kúú ñuu nu̱ú ni̱xi̱yona. Ta̱yóʼo kúú ta̱ Esaú, yivá na̱ edomita.
37 Ta̱ Jacob ni̱xi̱yokara chí Canaán nu̱ú ni̱xi̱yo yivára tá sa̱ndákoora ñuura.
2 Ña̱yóʼo kúú ña̱ nátúʼun xa̱ʼa̱ ta̱ Jacob.
Tá xi̱kuumií se̱ʼera ta̱ José 17 ku̱i̱ya̱, xi̱ndaara kití sa̱na̱ yivára xíʼin na̱ se̱ʼe ñá Bilhá ta saátu na̱ se̱ʼe ñá Zilpá, ná síʼi yivára. Soo iin ki̱vi̱, ta̱ José na̱túʼunra xíʼin yivára xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása va̱ʼa ke̱ʼé na̱ ñanira. 3 Ta̱ Israel, xi̱kuʼvi̱níka-inira xi̱xinira ta̱ José nu̱ú inkaka na̱ se̱ʼera, saáchi ta̱yóʼo ka̱kura tá xa̱a̱ ku̱chéeníra. Ta ta̱yóʼo xa̱ʼndara chiñu ña̱ ná keʼéna iin ti̱ko̱to̱ káni̱ ña̱ liviní kundixi se̱ʼera. 4 Tá ki̱ʼin na̱ ñani ta̱ José kuenta ña̱ kúʼvi̱níka-ini yivána xínira ta̱ José nu̱úka miína, ki̱xáʼana sáa̱-inina xíninara, ña̱kán va̱ása vií níxi̱kaʼa̱nna xíʼinra.
5 Iin yichi̱, ta̱ José ni̱xa̱níra ta na̱túʼunra xíʼin na̱ ñanira xa̱ʼa̱ xa̱ni yóʼo. Ña̱kán ki̱xáʼana sáa̱níka-inina xíninara. 6 Ta̱yóʼo ka̱chira xíʼinna: “Ixandó ña̱ ma̱ní, kuniso̱ʼondó ña̱ ni̱xa̱níi̱. 7 Ñúʼuyó chí ma̱ʼñú ñuʼú nu̱ú chíʼiyó, ta xa̱a̱ numi tá numi trigo kátúnyó, ta ña̱ ka̱tún yi̱ʼi̱, nda̱kundichiña. Tándi̱ʼi, ña̱ ka̱tún ndóʼó, nda̱kunditaña iníí sa̱tá ña̱ ka̱tún yi̱ʼi̱, ta xi̱kuxítíña nu̱úña”. 8 Ta na̱ ñani ta̱ José ka̱china xíʼinra: “¿Á reyva xa̱ún koún nu̱úndi̱ ta kaʼndachíñún nu̱úndi̱?”. Xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱xa̱ní ta̱ José ta saátu xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra, ni̱sa̱a̱níka-inina xi̱ninara.
9 Tándi̱ʼi, ta̱ José tuku ni̱xa̱níra ta na̱túʼunra xíʼin na̱ ñanira xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo. Ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna: “Tuku ni̱xa̱níi̱, ta ña̱ xi̱kuxítí nu̱úi̱ vitin kúú ñu̱ʼu,* yo̱o̱ xíʼin 11 tí ki̱mi”. 10 Na̱túʼunra xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo xíʼin yivára ta saátu xíʼin na̱ ñanira. Tasaá, yivára ni̱nda̱ʼyi̱ra xíʼinra ta ka̱chira: “¿Ndáaña kúni̱ kachi ña̱ ni̱xa̱níún? ¿Á kúni̱ kachi ña̱yóʼo ña̱ siʼún xíʼin yi̱ʼi̱, ta saátu na̱ ñaniún kuxítíndi̱ nu̱ún?”. 11 Ta na̱ ñani ta̱ José, ndeéní ni̱sa̱a̱-inina xi̱ninara, soo yivára ki̱xáʼara ndákaniníxi̱níra xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra.
12 Iin ki̱vi̱, na̱ ñanira ni̱xa̱ʼa̱nna xíʼin ndikachi* ta saátu xíʼin ti̱xúʼú* sa̱na̱ yivána yatin chí Siquem ña̱ kixáʼanrí.* 13 Tá ni̱ya̱ʼa loʼo, ta̱ Israel ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ José: “Na̱ ñaniún, yatin chí Siquem xíkana xíʼin kití kíxáʼanrí ¿á su̱ví saá? Naʼa chi kúni̱i̱ chindaʼíi̱ yóʼó ku̱ʼún nu̱ú íyona”. Ta ta̱ José nda̱kuiinra: “Va̱ʼa ku̱ʼu̱nvai̱”. 14 Ña̱kán, yivára ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Ixaún ña̱ ma̱ní, kúáʼan kotoún á va̱ʼa íyo na̱ ñaniún ta saátu kití sa̱na̱yó ta ndikóún natúʼún xíʼi̱n”. Tasaá, ke̱era chí yoso̱ ña̱ Hebrón ta ku̱a̱ʼa̱nra chí Siquem. 15 Tándi̱ʼi, iin ta̱a nda̱ni̱ʼíra ta̱ José chí yuku̱ ta ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunrara: “¿Ndáaña nándukún?”. 16 Ta ta̱ José ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Na̱ ñanivai̱ nándukúi̱, ixaún ña̱ ma̱ní, ka̱ʼa̱n loʼo xíʼi̱n, ¿ndáa míí xíkana ndáana kití?”. 17 Ta̱ ta̱a yóʼo nda̱kuiinra: “Xa̱a̱ ku̱a̱ʼa̱nvana, soo xi̱niso̱ʼi̱ ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nna: ‘Ná ku̱ʼu̱nyó chí Dotán’”. Ña̱kán, ta̱ José ku̱a̱ʼa̱nra sa̱tá na̱ ñanira ta nda̱taʼanrana chí Dotán.
18 Soo tá kúma̱níka xa̱a̱ra nu̱ú ndóo na̱ ñanira, xi̱nina ña̱ xíkáka va̱xira ta ki̱xáʼana káʼa̱nna ndáaña keʼéna ña̱ va̱ʼa kaʼnínara. 19 Tasaá ni̱ka̱ʼa̱n xíʼin táʼanna: “Kotondó, káa va̱xi ta̱ káʼa̱nní xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱xa̱níra. 20 Naʼandó ná kaʼníyóra ta ná chikaa̱yóra ini pozo yóʼo. Tándi̱ʼi, kachiyó ña̱ iin kití tí kue̱ʼe̱ní xa̱ʼníríra ta xa̱xíríra. Tasaá kotoyó á ndixa xi̱nu ña̱ ni̱xa̱níra”. 21 Soo tá xi̱niso̱ʼo ta̱ Rubén ña̱yóʼo, xi̱kuni̱ra sakǎkurara nu̱úna, ta ka̱chira xíʼinna: “Va̱ása kaʼníyóra”. 22 Ta̱ Rubén ka̱chikara: “Va̱ása kaʼníndóra, va̱ʼaka chikaa̱ndóra ini pozo ña̱ íyo nu̱ú ñuʼú yi̱chí yóʼo ta kǒo keʼéndó ña̱ va̱ása va̱ʼa xíʼinra”. Saáchi xi̱kuni̱ra sakǎkura ta̱yóʼo ña̱ va̱ʼa ndataxirara ndaʼa̱ yivára.
23 Ña̱kán tá ni̱xa̱a̱ ta̱ José nu̱ú na̱ ñanira, na̱yóʼo ta̱vána ti̱ko̱to̱ káni̱ ña̱ liviní ña̱ ndíxira. 24 Tasaá ti̱innara ta chi̱kaa̱nara ini pozo. Ta pozo yóʼo kǒo ti̱kui̱í níxi̱ñuʼu iniña.
25 Tándi̱ʼi, xi̱kundoona ña̱ kuxuna, tasaá xi̱nina ña̱ va̱xi iin tiʼvi na̱ ismaelita. Chí Galaad ke̱ena ta ku̱a̱ʼa̱nna chí Egipto. Ta camello sa̱na̱na ndísorí ládano,* bálsamo* ta saátu ndaku̱a̱* sa̱tá tú yitu̱n.* 26 Tasaá, ta̱ Judá ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ ñanira: “¿Ndáaña va̱ʼa ndakiʼinyó xa̱ʼa̱ ña̱ kaʼníyó ñaniyó ta chise̱ʼé yuʼúyó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo? 27 Ná xi̱íkoyóra* nu̱ú na̱ ismaelita, ta ná kǒo keʼéyó ña̱ va̱ása va̱ʼa xíʼinra, saáchi ñanivayó kúúra. Ta saátu kúúmiíra ni̱i̱yó”. Ta ka̱ndíxavana ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ñanina. 28 Ña̱kán tá ni̱ya̱ʼa iin tiʼvi na̱ ismaelita,* na̱ ñani ta̱ José ta̱vánara ini pozo nu̱ú chi̱kaa̱nara ta ni̱xi̱íkonara nu̱ú na̱ ismaelita. Ta 20 xu̱ʼún ña̱ plata ki̱ʼinna xa̱ʼa̱ra. Ña̱kán na̱ ta̱a yóʼo nda̱kiʼinna ta̱ José ku̱a̱ʼa̱n xíʼinna chí Egipto.
29 Tá ni̱xa̱ʼa̱n ta̱ Rubén xi̱tora ini pozo kán, ta tá xi̱nira ña̱ kǒoka ta̱ José ndíkaa̱ iniñá, nda̱tára ti̱ko̱to̱ra. 30 Tá ndi̱kóra nu̱ú íyo na̱ ñanira ni̱nda̱ʼyi̱ kóʼóra:* “Kǒoka ta̱ loʼo ndíkaa̱ ini pozo, ¿ndáaña keʼíi̱ vitin?”.
31 Tasaá ki̱ʼinna ti̱ko̱to̱ káni̱ ta̱ José, xa̱ʼnína iin ti̱xúʼú che̱e ta sa̱ndáxina* ti̱ko̱to̱ yóʼo xíʼin ni̱i̱rí. 32 Tándi̱ʼi, chi̱ndaʼána ti̱ko̱to̱ yóʼo ndaʼa̱ yivána ta saátu chi̱ndaʼána tu̱ʼun yóʼo nu̱úra: “Nda̱ni̱ʼíndi̱ ña̱yóʼo, ixaún ña̱ ma̱ní, koto á ti̱ko̱to̱ se̱ʼún kúúña”. 33 Tándi̱ʼi xi̱toraña, ndeéní ni̱ka̱ʼa̱nra: “Ti̱ko̱to̱ se̱ʼi̱ kúú ña̱yóʼo. Sana iin kití tí kue̱ʼe̱ní xa̱ʼnírí se̱ʼi̱ ta̱ José ta xa̱xíríra”. 34 Tasaá, ta̱ Jacob nda̱tára ti̱ko̱to̱ra ta ka̱túnra ti̱ko̱to̱ ndayí* tokóra ta ku̱a̱ʼání ki̱vi̱ xa̱kura xa̱ʼa̱ se̱ʼera. 35 Ta ndiʼi na̱ se̱ʼeta̱ara ta saátu ná se̱ʼe-síʼira xi̱kuni̱na sandíkona-inira soo va̱ása níxiinra ña̱ sandíkona-inira. Ña̱yóʼo xi̱kachira: “Kuakukavai̱ xa̱ʼa̱ se̱ʼi̱ nda̱a̱ ná kuvii̱”.* Ta ku̱a̱ʼáníva ki̱vi̱ xa̱ku ta̱ Jacob xa̱ʼa̱ se̱ʼera.
36 Ta na̱ ismaelita* ni̱xi̱íkonara chí Egipto. Ni̱xi̱íkonara nu̱ú ta̱ Potifar, ta̱ xi̱niʼi yichi̱ nu̱ú na̱ ndáa ta̱ faraón ta xi̱kuumiítura iin chiñu ña̱ ndáyáʼvi nu̱ú ni̱xi̱yo ta̱ faraón.
38 Tándi̱ʼi ku̱u ña̱yóʼo, ta̱ Judá sa̱ndákoora na̱ ñanira ta ka̱nindichira veʼe loʼora yatin nu̱ú ni̱xi̱yo iin ta̱ adulamita ta̱ xi̱naní Hirá. 2 Kán xi̱ni ta̱ Judá iin ñá ñaʼá ñá se̱ʼe ta̱ cananeo ta̱ xi̱naní Súa, ti̱ndaʼa̱ra xíʼinñá ta ni̱ki̱si̱ra xíʼinñá. 3 Tasaá ni̱ke̱e se̱ʼe ñáyóʼo. Tándi̱ʼi ka̱ku iin se̱ʼeñá ta chi̱nanírara Er. 4 Ta tuku ni̱ke̱e se̱ʼeñá, sa̱kákuñá iin ta̱ loʼo ta chi̱naníñára Onán. 5 Tuku sa̱kákuñá iin ta̱ loʼo ta chi̱naníñára Selá. Chí Aczib ni̱xi̱yo ta̱ Judá tá sa̱kákuñá ta̱ loʼo yóʼo.
6 Tá ni̱ya̱ʼa loʼo tiempo, ta̱ Judá sa̱tíndaʼa̱ra se̱ʼera ta̱ Er, ta̱ nu̱ú, xíʼin iin ñaʼá ñá xi̱naní Tamar. 7 Soo kǒo níxikutóo Jehová ña̱ xi̱keʼé ta̱ Er, se̱ʼenu̱ú ta̱ Judá, ña̱kán xa̱ʼní Jehová ta̱yóʼo. 8 Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo ta̱ Judá ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Onán: “Tindaʼa̱ xíʼin ñá síʼi ñaniún ta̱ ni̱xi̱ʼi̱. Tasaá, tá ná kaku se̱ʼe ñáyóʼo, xa̱a̱na koona se̱ʼe ñaniún”. 9 Soo ta̱ Onán xi̱kundaa̱-inira ña̱ va̱ása xa̱a̱ na̱ se̱ʼe ñáyóʼo koona se̱ʼera. Ña̱kán tá xi̱kisi̱ra xíʼin ñá síʼi ñanira, xi̱xatara nduta̱ra nu̱ú ñuʼú chi va̱ása níxikuni̱ra ke̱e se̱ʼeñá. 10 Soo kǒo níxikutóo Jehová ña̱ xi̱keʼé ta̱yóʼo. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo xa̱ʼnítura ta̱yóʼo. 11 Tasaá, ta̱ Judá ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin xa̱nura ñá Tamar: “Kindo̱o veʼe yiváún ta va̱ása tindaʼún nda̱a̱ ná kuaʼnu se̱ʼi̱ ta̱ Selá”. Ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱yóʼo saáchi xi̱yiʼvíra ña̱ kuvi se̱ʼera nda̱a̱ táki̱ʼva ni̱xi̱ʼi̱ na̱ inka se̱ʼera. Ña̱kán nda̱kiʼin ñá Tamar ku̱a̱ʼa̱nñá ta ki̱ndooñá veʼe yiváñá.
12 Tá ni̱ya̱ʼa ku̱i̱ya̱, ni̱xi̱ʼi̱ ñá síʼi ta̱ Judá, ñáyóʼo xi̱kuuñá se̱ʼe ta̱ Súa. Tá xa̱a̱ ndi̱ʼi xa̱ku ta̱ Judá xa̱ʼa̱ñá, ni̱xa̱ʼa̱nra xíʼin migora ta̱ Hirá ta̱ adulamita chí Timná,* nu̱ú ndóo na̱ xáʼnda ixí* ndikachi* sa̱na̱ra. 13 Tasaá ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼin ñá Tamar: “Si̱soún ku̱a̱ʼa̱nra chí Timná,* saáchi xa̱a̱ ta̱ʼnda̱ ixí ndikachi sa̱na̱ra”. 14 Ña̱kán na̱samañá ti̱ko̱to̱ ña̱ xi̱ndixiñá xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱xi̱ʼi̱ yii̱ñá, nda̱kasiñá nu̱úñá xíʼin iin ti̱ko̱to̱, nda̱kundixiñá iin páñu ta xi̱kooñá* chí yéʼé ñuu Enaim, ña̱yóʼo xi̱kindo̱oña chí yichi̱ ña̱ ku̱a̱ʼa̱n chí Timná.* Ke̱ʼéñá ña̱yóʼo saáchi xi̱niñá ña̱ xa̱a̱ xa̱ʼnu ta̱ Selá ta ta̱ʼán tindaʼa̱ra xíʼinñá.
15 Tá xi̱ni ta̱ Judá ñáyóʼo, nda̱kanixi̱níra ña̱ kúúñá iin ñaʼá ñá kísi̱ xíʼin ku̱a̱ʼá ta̱a, saáchi chi̱saʼvi ñá Tamar nu̱úñá xíʼin iin ti̱ko̱to̱. 16 Ña̱kán na̱samara yichi̱ nu̱ú ku̱a̱ʼa̱nra, ni̱xa̱a̱ra nu̱úñá ta xa̱ʼa̱ ña̱ kǒo níxi̱kundaa̱-inira ña̱ kúúñá xa̱nura, ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinñá: “¿Á kivi ku̱su̱i̱n xíʼún?”. Ta ñáyóʼo nda̱kuiinñá: “¿Ndáaña taxiún ndaʼíi̱ tá ná ku̱su̱ún xíʼi̱n?”. 17 Ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinñá: “Chindaʼíi̱ iin ti̱xúʼú* loʼo sa̱na̱i̱ ndaʼún”. Soo ñáyóʼo nda̱kuiinñá: “¿Á sandákoún iin ña̱ʼa ndaʼíi̱ ña̱ va̱ʼa kundaa̱-inii̱ á ndixa chindaʼún tíyóʼo?”. 18 Ta ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunrañá: “¿Ndáaña kúni̱ún ná sandákoi̱ ndaʼún?”. Ta ñáyóʼo ni̱ka̱ʼa̱nñá: “Sandákoo seʼe̱* ña̱ chíka̱ún sello, xíʼin yi̱ʼva̱ ña̱ ndíkaa̱ xa̱ʼa̱ña ta saátu yitu̱n tú níʼún”. Tasaá ta̱xira ña̱yóʼo ndaʼa̱ ñá Tamar, tándi̱ʼi ni̱ki̱si̱ra xíʼinñá ta ni̱ke̱e se̱ʼeñá. 19 Tasaá, nda̱kooñá ta ku̱a̱ʼa̱nñá, na̱samañá ti̱ko̱to̱ñá ta nda̱kundixiñá ti̱ko̱to̱ ña̱ ndíxiñá xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱xi̱ʼi̱ yii̱ñá.
20 Ta̱ Judá chi̱ndaʼára migora ta̱ adulamita ña̱ va̱ʼa ku̱ʼu̱n ndakara ti̱xúʼú loʼo ndaʼa̱ ñá ñaʼá kán, tasaá ndakiʼinra ña̱ sa̱ndákoora ndaʼa̱ñá, soo va̱ása níndani̱ʼírañá. 21 Tasaá ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunra na̱ ta̱a na̱ íyo ñuu kán: “¿Ndáa míí ku̱a̱ʼa̱n ñá ñaʼá ñá kísi̱ xíʼin ku̱a̱ʼá ta̱a* ñá ni̱xi̱yo chí Enaim yatin yuʼú yichi̱?”. Soo na̱yóʼo ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼinra: “Kǒo nda̱a̱ ni iin ñaʼá ñá kísi̱ xíʼin ku̱a̱ʼá ta̱a yóʼo”. 22 Tándi̱ʼi, ndi̱kóra nu̱ú íyo ta̱ Judá ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Kǒoñá níndani̱ʼíi̱. Nda̱a̱ na̱ ta̱a na̱ íyo kán ni̱ka̱ʼa̱n xíʼi̱n: ‘Kǒo nda̱a̱ ni iin ñaʼá ñá kísi̱ xíʼin ku̱a̱ʼá ta̱a íyo yóʼo’”. 23 Tasaá ta̱ Judá ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Ná kindo̱oñá xíʼin ña̱ʼa ña̱ ta̱xii̱ ndaʼa̱ñá, chi kivi kusi̱kindaana miíyó tá ná nandukúkayóñá. Va̱ʼachi xa̱a̱ chi̱ndaʼávai̱ ti̱xúʼú loʼo ndaʼa̱ñá soo kǒoñá níndani̱ʼún”.
24 Tá ni̱ya̱ʼa u̱ni̱ yo̱o̱ ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼin ta̱ Judá: “Xa̱nuún ñá Tamár, ñá kísi̱ xíʼin ku̱a̱ʼá ta̱a kúúñá. Ta xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo ni̱ke̱e se̱ʼeñá”. Tasaá ta̱ Judá ni̱ka̱ʼa̱nra: “Tavándóñá ta ná kaʼminañá”. 25 Tá xa̱a̱ ku̱a̱ʼa̱n távánañá, chi̱ndaʼáñá tu̱ʼun yóʼo nu̱ú si̱soñá: “Ta̱a ta̱ xíʼin kuenta ña̱yóʼo kúú yivá se̱ʼi̱”. Ta ni̱ka̱ʼa̱nkañá: “Ixaún ña̱ ma̱ní, koto ndáana xíʼin kuenta seʼe̱ ña̱ chíkaa̱na sello yóʼo, yi̱ʼva̱ xa̱ʼa̱ña xíʼin yitu̱n yóʼo”. 26 Ta̱ Judá nda̱kunira ña̱yóʼo ta ka̱chira: “Kǒoví ku̱a̱chi kúúmií ñáyóʼo, yi̱ʼi̱va kúú ta̱ kúúmií ku̱a̱chi, saáchi kǒo nítaxii̱ ña̱ tindaʼa̱ñá xíʼin se̱ʼi̱ ta̱ Selá”. Tándi̱ʼi ku̱u ña̱yóʼo, va̱ása níki̱si̱kara xíʼinñá.
27 Tasaá, tá xa̱a̱ ki̱xaa̱ ki̱vi̱ ña̱ kaku se̱ʼeñá, kúáti kúú na̱ ka̱ku. 28 Tá sákakuñá na̱ va̱lí yóʼo, iinra ta̱vára ndaʼa̱ra. Tasaá, ñá chíndeétáʼan xíʼinñá ña̱ sakákuñá se̱ʼeñá ki̱ʼinñá iin yi̱ʼva̱ kúáʼa ta ka̱túnñá ña̱yóʼo ndaʼa̱ra ta ka̱chiñá: “Ta̱yóʼo kúú ta̱ siʼna ki̱ta”. 29 Soo nda̱chikaa̱ra ndaʼa̱ra ta ñanira kúú ta̱ ki̱ta. Tasaá, ñá chíndeétáʼan xíʼinñá ña̱ sakákuñá se̱ʼeñá ka̱chiñá: “Sa̱túkue̱ʼe̱níún siʼún”. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo chi̱nanínara Pérez.* 30 Tándi̱ʼi, ki̱ta ñanira ta̱ ndíkaa̱ yi̱ʼva̱ kúáʼa ndaʼa̱. Ta chi̱nanína ta̱yóʼo Zérah.
39 Na̱ ismaelita ni̱xa̱ʼa̱nna xíʼin ta̱ José chí Egipto. Ta kán ni̱xi̱íkonara* nu̱ú iin ta̱a ta̱ ñuu Egipto ta̱ xi̱naní Potifar, ta̱yóʼo kúú ta̱ xi̱niʼi yichi̱ nu̱ú na̱ xi̱ndaa ta̱ faraón ta saátu xi̱kuumiíra iin chiñu ña̱ ndáyáʼvi nu̱ú ni̱xi̱yo ta̱ faraón. 2 Soo, Jehová xi̱chindeétáʼanra xíʼin ta̱ José. Ña̱kán, va̱ʼa xi̱kana ndiʼi ña̱ xi̱keʼéra, ta ta̱ egipcio ta̱ xi̱kachíñura nu̱ú, ta̱xira chiñu ndaʼa̱ra ña̱ kiʼinra kuenta xíʼin ndiʼi ña̱ ni̱xi̱yo ti̱xin veʼera. 3 Ta̱ xi̱kachíñura nu̱ú, ki̱ʼinra kuenta ña̱ xi̱chindeétáʼanva Jehová xíʼin ta̱ José, ta viíkaví xi̱kana ndiʼi ña̱ xi̱keʼéra saáchi mií Jehová xi̱chindeétáʼan xíʼinra.
4 Ta̱ Potifar ki̱xáʼara kúsi̱íka-inira xíʼin ta̱ José, ta xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo ni̱xa̱a̱ ta̱ José ndu̱ura ta̱ xi̱chindeétáʼan xíʼinra ta xi̱ndaaní-inirara. Ña̱kán, ta̱ Potifar ta̱xira chiñu ndaʼa̱ra ña̱ kundaara veʼera ta kiʼinra kuenta xíʼin ndiʼi ña̱ xi̱kuumiíra. 5 Nani tá ki̱xáʼa ta̱ José kíʼinra kuenta xíʼin ndiʼi ña̱ ni̱xi̱yo ti̱xin veʼe ta̱ Potifar, Jehová ki̱xáʼara táxira bendición ndaʼa̱ ta̱ Potifar xa̱ʼa̱ ta̱ José. Jehová chi̱kaa̱ra bendición sa̱tá ndiʼi ña̱ xi̱kuumiíra ti̱xin veʼera ta saátu ña̱ xi̱chiʼira. 6 Tándi̱ʼi, ta̱ Potifar ta̱xira chiñu ndaʼa̱ ta̱ José ña̱ kiʼinra kuenta xíʼin ndiʼi ña̱ xi̱kuumiíra. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, va̱ása níxi̱ndiʼika-ini ta̱ Potifar xa̱ʼa̱ nda̱a̱ ni iin ña̱ʼa, saáchi iinlá xa̱ʼa̱ ña̱ kuxura xi̱ndiʼi-inira. Ta̱ José ni̱xa̱a̱ra ndu̱ura iin ta̱ loʼo ta̱ ndakúní, ta liviní xi̱naʼa̱ra.
7 Tasaá, ñá síʼi ta̱ Potifar ki̱xáʼañá kútóoñá ta̱ José ta xi̱kaʼa̱nñá xíʼinra: “Ku̱su̱n xíʼi̱n”. 8 Soo va̱ása níxiinra ta xi̱kaʼa̱nra xíʼinñá: “Ta̱ káchíñui̱ nu̱ú, va̱ása ndíʼi̱-inira xa̱ʼa̱ nda̱a̱ ni iin ña̱ʼa ña̱ kúúmiíra ti̱xin veʼe yóʼo, saáchi yi̱ʼi̱ kúú ta̱ káchíñu nu̱úra ta ta̱xira ndiʼi ña̱ kúúmiíra ndaʼíi̱ ña̱ kundai̱ña. 9 Iinlá yi̱ʼi̱ kúú ta̱ ta̱xira nda̱yí* ndaʼa̱, ña̱ kaʼndai̱ chiñu ti̱xin veʼera yóʼo. Ndiʼi ña̱ʼa ña̱ íyo veʼera ta̱xira ndaʼíi̱, soo iinlá yóʼó kúú ñá va̱ása nítaxira ndaʼíi̱, saáchi ñá síʼira kúún. Ña̱kán, ¿nda̱chunví keʼíi̱ ña̱ va̱ása va̱ʼa yóʼo ta ki̱ʼvii̱ ku̱a̱chi nu̱ú Ndióxi̱?”.
10 Ndiʼi ki̱vi̱ xi̱kaʼa̱nñá xíʼinra ña̱ ku̱su̱nra xíʼinñá, soo va̱ása níxiin ta̱ José ku̱su̱nra xíʼinñá ni ña̱ kindo̱ora xíʼinñá. 11 Iin ki̱vi̱, tá ni̱ki̱ʼvira veʼe ta̱ Potifar ña̱ keʼéra chiñura, kǒo níxi̱yo nda̱a̱ ni iin na̱ xi̱kachíñu ini veʼe kán. 12 Tasaá ti̱inñá ti̱ko̱to̱ra ta ni̱ka̱ʼa̱nñá xíʼinra: “Ku̱su̱n xíʼi̱n”. Soo xi̱nura ku̱a̱ʼa̱nra, ta sa̱ndákoora ti̱ko̱to̱ra ndaʼa̱ñá. 13 Tá xi̱niñá ña̱ xi̱nu ta̱ José ku̱a̱ʼa̱nra ta sa̱ndákoora ti̱ko̱to̱ra ndaʼa̱ñá, 14 ndeéní ki̱xáʼañá kánañá na̱ ta̱a na̱ ni̱xi̱yo veʼe kán, ta ni̱ka̱ʼa̱nñá xíʼinna: “Kotondó, ta̱ hebreo ta̱ ki̱xaa̱ xíʼin yiíi̱, ku̱nira kusi̱kindaara miíyó. Xi̱kuni̱ra ku̱su̱nra xíʼi̱n ta ndeéní ki̱xáʼíi̱ ndáʼyii̱. 15 Soo tá xi̱nira ña̱ ki̱xáʼa kánai̱ ta ndeéní ndáʼyii̱, xi̱nura ku̱a̱ʼa̱nra ta sa̱ndákoora ti̱ko̱to̱ra ndaʼíi̱”. 16 Tándi̱ʼi, chi̱ndúʼúñá ti̱ko̱to̱ yóʼo síi̱nñá ta xi̱ndatuñá nda̱a̱ ná ndikó ta̱ Potifar veʼera, chi ta̱yóʼo kúú ta̱ xi̱kachíñu ta̱ José nu̱ú.
17 Ta na̱túʼuntuñá xíʼin ta̱ Potifar xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ ku̱u. Ta ka̱chiñá: “Ta̱ hebreo ta̱ ki̱xaa̱ xíʼún kachíñu nu̱úyó, xi̱kuni̱ra kusi̱kindaara yi̱ʼi̱. 18 Soo tá ki̱xáʼíi̱ kánai̱ ta ndeéní ndáʼyii̱, xi̱nura ku̱a̱ʼa̱nra ta sa̱ndákoora ti̱ko̱to̱ra ndaʼíi̱”. 19 Ni̱sa̱a̱ní ta̱ Potifar tá xi̱niso̱ʼora ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ñá síʼira ña̱yóʼo, “Ta̱ káchíñu nu̱ún ke̱ʼéra ña̱yóʼo xíʼi̱n”. 20 Tasaá, ta̱ xi̱kachíñu ta̱ José nu̱ú, ti̱inrara ta chi̱kaa̱rara nu̱ú xi̱ndakasina na̱ xi̱kachíñu nu̱ú ta̱ rey. Ta xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, nda̱kasina ta̱ José.
21 Soo chi̱ndeétáʼankava Jehová xíʼin ta̱ José. Ta ni̱na̱ʼa̱kara ña̱ ndixaní kúʼvi̱-inira* xínirara ta chi̱ndeétáʼanra xíʼinra ña̱ kindo̱o va̱ʼara nu̱ú ta̱ xi̱kiʼin kuenta xíʼin veʼeka̱a. 22 Ña̱kán, ta̱ xi̱kiʼin kuenta xíʼin veʼeka̱a, ta̱xira chiñu ndaʼa̱ ta̱ José ña̱ kiʼinra kuenta xíʼin ndiʼi na̱ xi̱ndasi kán. Ta̱ José kúú ta̱ xi̱kiʼin kuenta xíʼin na̱yóʼo ña̱ va̱ʼa saxínuna chiñu ña̱ xi̱taxina ndaʼa̱na. 23 Ta̱ xi̱kiʼin kuenta xíʼin veʼeka̱a kán, va̱ása níxi̱ndiʼi-inira xa̱ʼa̱ nda̱a̱ ni iin chiñu ña̱ ta̱xira ndaʼa̱ ta̱ José, saáchi ni̱xi̱yo Jehová xíʼinra, ta mií Jehová xi̱chindeétáʼan xíʼin ta̱ José xa̱ʼa̱ ña̱kán va̱ʼaní xi̱kana ndiʼi ña̱ xi̱keʼéra.
40 Tá ni̱ya̱ʼa tiempo, ta̱ xi̱taxi vino xi̱xiʼi ta̱ rey* ñuu Egipto ta saátu ta̱ xi̱kiʼin kuenta xíʼin na̱ xi̱keʼé si̱ta̱váʼa, ke̱ʼéna ña̱ va̱ása va̱ʼa nu̱ú ta̱ rey ñuu Egipto. 2 Ta ta̱ faraón ni̱sa̱a̱níra xíʼin u̱vi̱ saá na̱yóʼo. 3 Tasaá chi̱kaa̱rana veʼeka̱a ña̱ ni̱xi̱yo veʼe ta̱ xi̱kiʼin kuenta xíʼin na̱ xi̱ndaa ta̱ faraón, nu̱ú xi̱ndikaa̱ ta̱ José. 4 Ta̱ xi̱kiʼin kuenta xíʼin na̱ xi̱ndaa ta̱ faraón ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ José ña̱ ná chindeétáʼanra xíʼin na̱ ta̱a kán. Ta ku̱a̱ʼá ki̱vi̱ xi̱ñuʼuna veʼeka̱a.
5 Iin ñuú, ta̱ xi̱taxi vino xi̱xiʼi ta̱ rey ñuu Egipto ta saátu ta̱ xi̱keʼé si̱ta̱váʼa xi̱xixira, ni̱xa̱nína tá ñúʼuna veʼeka̱a. Ta ni̱xi̱yo ña̱ xi̱kuni̱ kachi ña̱ ni̱xa̱nína. 6 Tá inka ki̱vi̱, ta̱ José ni̱ki̱ʼvira nu̱ú ñúʼuna ta xi̱nira ña̱ nda̱kavaní-inina. 7 Tasaá ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunra na̱yóʼo: “¿Nda̱chun kúsuchíní-inindó vitin?”. 8 Na̱yóʼo nda̱kuiinna: “Iin tá iinndi̱ ni̱xa̱níndi̱, soo kǒo na̱ kivi ka̱ʼa̱n xíʼinndi̱ ndáaña kúni̱ kachi ña̱ ni̱xa̱níndi̱”. Tasaá ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ José xíʼinna: “Iinlá Ndióxi̱ kúú ta̱ kivi ka̱ʼa̱n xíʼinndó ndáaña kúni̱ kachi ña̱ ni̱xa̱níndó. Ixandó ña̱ ma̱ní, natúʼunndó xíʼi̱n ndáaña ni̱xa̱níndó”.
9 Ta̱ xi̱taxi vino xi̱xiʼi ta̱ rey, na̱túʼunra xíʼin ta̱ José xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱xa̱níra. Ta ka̱chira: “Xi̱nii̱ iin yitu̱n tú uva 10 ta u̱ni̱ xi̱kuu ndaʼa̱nú. Tú yitu̱n yóʼo ki̱xáʼa nána ndaʼa̱nú ta ki̱xáʼa kána yita ndaʼa̱nú ta ta̱xinú uva tí xa̱a̱ ni̱chi̱chi. 11 Ta níʼii̱ copa ta̱ faraón ta ki̱ʼi̱n tí uva ta ku̱ʼníi̱rí ini copara. Tándi̱ʼi, ta̱xii̱ copa yóʼo ndaʼa̱ ta̱ faraón”. 12 Tasaá, ta̱ José ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Ña̱yóʼo kúni̱ kachi ña̱ ni̱xa̱níún. U̱ni̱ ndaʼa̱ tú uva kúú u̱ni̱ ki̱vi̱. 13 Ti̱xin ña̱ u̱ni̱ ki̱vi̱ tavá ta̱ faraón yóʼó veʼeka̱a ta ndataxira chiñún. Kixáʼa tukún taxiún vino koʼo ta̱ faraón nda̱a̱ táki̱ʼva xi̱keʼún tá ya̱chi̱. 14 Soo xíniñúʼu ndakaʼún xa̱ʼíi̱ tá ná tavána yóʼó. Ixaún ña̱ ma̱ní, na̱ʼa̱ ña̱ ndixaní kúʼvi̱-iniún* xíniún yi̱ʼi̱ ta ka̱ʼa̱n xa̱ʼíi̱ xíʼin ta̱ faraón ña̱ va̱ʼa ná tavána yi̱ʼi̱. 15 Ta̱ hebreo kúi̱ ta i̱xakuíʼnána yi̱ʼi̱ va̱xii̱ yóʼo, ta kǒo ña̱ʼa níkeʼíi̱ ta chi̱kaa̱na yi̱ʼi̱ veʼeka̱a”.
16 Tá xi̱niso̱ʼo ta̱ kéʼé si̱ta̱váʼa ña̱ va̱ʼaní íyo ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ José xíʼin ta̱ ta̱a yóʼo, ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Saátu yi̱ʼi̱ ni̱xa̱níi̱ ña̱ ndóso u̱ni̱ canasta xi̱níi̱, ta ñúʼu si̱ta̱váʼa ña̱ va̱ʼaní iniña. 17 Ini canasta ña̱ kánuu nda̱a̱ ni̱nu ñúʼu ndiʼi nu̱ú si̱ta̱váʼa ña̱ kuxu ta̱ faraón, ta tí saa xi̱xixirí ña̱yóʼo”. 18 Tasaá ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ José xíʼinra: “Ña̱yóʼo kúni̱ kachi ña̱ ni̱xa̱níún. U̱ni̱ canasta kúúña u̱ni̱ ki̱vi̱. 19 Ti̱xin u̱ni̱ ki̱vi̱, ta̱ faraón kaʼndara xi̱níún ta katikaara yóʼó ndaʼa̱ yitu̱n, ta tí saa kaxírí ku̱ñún”.
20 Tá ni̱ya̱ʼa u̱ni̱ ki̱vi̱, ni̱xi̱nu ta̱ faraón ku̱i̱ya̱ra. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo ke̱ʼéra iin vikó ta ka̱nara ndiʼi na̱ káchíñu nu̱úra, ta na̱yóʼo xi̱nina tá xa̱ʼndara chiñu ña̱ ná kixi ta̱ xi̱taxi vino xi̱xiʼira ta saátu ta̱ xi̱keʼé si̱ta̱váʼa xi̱xixira. 21 Tasaá nda̱taxira chiñu ndaʼa̱ ta̱ xi̱taxi vino xi̱xiʼira, ña̱kán ki̱xáʼa tukura táxira vino xíʼi ta̱ faraón. 22 Soo xa̱ʼndara chiñu ña̱ ná katikaana ta̱ xi̱keʼé si̱ta̱váʼa xi̱xixira, tasaá ni̱xi̱nu ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ José xíʼinna tá ni̱ka̱ʼa̱nra ndáaña kúni̱ kachi ña̱ ni̱xa̱nína. 23 Soo ta̱ xi̱taxi vino xi̱xiʼi ta̱ faraón na̱ndóso-inira xa̱ʼa̱ ta̱ José.
41 Tá ni̱ya̱ʼa u̱vi̱ ku̱i̱ya̱, ta̱ faraón ni̱xa̱níra ña̱ níndichira yatin síi̱n* yu̱ta Nilo. 2 Tasaá, ini yu̱ta kán ke̱e u̱xa̱ si̱ndi̱ki̱ tí nduʼú ta liviní náʼa̱rí, ta ki̱xáʼarí xíxáʼanrí* chí yuʼú yu̱ta Nilo. 3 Tándi̱ʼi, ini yu̱ta Nilo ke̱e inka u̱xa̱ si̱ndi̱ki̱ tí leke tí kini náʼa̱. Xi̱kunditarí yuʼú yu̱ta yóʼo chí síi̱n tí si̱ndi̱ki̱ tí nduʼú. 4 Tasaá, si̱ndi̱ki̱ tí leke tí kini náʼa̱, ki̱xáʼarí kókorí u̱xa̱ saá si̱ndi̱ki̱ tí nduʼú tí livi náʼa̱. Tasaá nda̱káxi-ini* ta̱ faraón.
5 Tándi̱ʼi, tuku ni̱ki̱si̱ra, ta tuku ni̱xa̱níra. Soo vitin xi̱nira iin ndo̱o̱ ña̱ trigo, ta ka̱na u̱xa̱ yo̱kó ndaʼa̱ña, ta ndaʼa̱ yo̱kó yóʼo iin chútú si̱ʼva̱ ña̱ trigo ña̱ va̱ʼaní. 6 Tándi̱ʼi, ka̱na inka tú ndo̱o̱, ta ndaʼa̱ túyóʼo ka̱na u̱xa̱ yo̱kó ña̱ níi̱ní* ta ni̱xi̱xi̱ña xíʼin ta̱chí niʼní ña̱ ke̱e chí nu̱ú kíta ñu̱ʼu.* 7 Ta yo̱kó ña̱ níi̱ní, ki̱xáʼaña kókoña u̱xa̱ saá yo̱kó ña̱ kúúmií si̱ʼva̱ ña̱ trigo ña̱ va̱ʼaní. Tasaá nda̱káxi-ini ta̱ faraón ta ki̱ʼinra kuenta ña̱ iin xa̱niva xi̱kuuña.
8 Tá ni̱tu̱vi, ni̱ndi̱ʼiní-ini ta̱ faraón. Ña̱kán ka̱nara na̱ ta̱a na̱ xi̱keʼé magia ta saátu na̱ ndíchi na̱ ni̱xi̱yo ñuu Egipto, ta na̱túʼunra xíʼinna xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱xa̱níra soo nda̱a̱ ni iinna kǒo níkuchiñuna ka̱ʼa̱nna xíʼinra ndáaña kúni̱ kachiña.
9 Tasaá, ta̱ xi̱taxi vino xi̱xiʼi ta̱ faraón ka̱chira: “Vitin xíniñúʼu ka̱ʼi̱n xíʼún xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása va̱ʼa ke̱ʼíi̱. 10 Táta faraón, iin ki̱vi̱ ni̱sa̱ún xíʼin yi̱ʼi̱ ta saátu xíʼin ta̱ xi̱keʼé si̱ta̱váʼa xi̱xixiún, ña̱kán xa̱ʼndaún chiñu ña̱ ná chikaa̱na ndi̱ʼi̱ veʼeka̱a ña̱ íyo veʼe ta̱ kíʼin kuenta xíʼin na̱ ndáa yóʼó. 11 Soo iin ñuú, iin tá iinndi̱ ni̱xa̱níndi̱ ta ni̱xi̱yo ña̱ xi̱kuni̱ kachi ña̱ ni̱xa̱níndi̱. 12 Ta ini veʼeka̱a kán xi̱ndikaa̱ iin ta̱ loʼo hebreo xíʼinndi̱, ta̱yóʼo xi̱kachíñura nu̱ú ta̱ kíʼin kuenta xíʼin na̱ ndáa yóʼó. Tá na̱túʼunndi̱ xíʼinra xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱xa̱níndi̱, ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinndi̱ ndáaña kúni̱ kachi ña̱yóʼo. 13 Nda̱a̱ táki̱ʼva ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinndi̱, saá ku̱u: Nda̱taxina chiñu ndaʼíi̱ ta ka̱tikaana ta̱ inka”.
14 Tasaá ta̱ faraón, xa̱ʼndara chiñu ña̱ ná ku̱ʼu̱nna xa̱ʼa̱ ta̱ José, ta kama ni̱xa̱ʼa̱nna xa̱ʼa̱ra. Ta̱ José ni̱xa̱tára xi̱níra xíʼin ixí* yuʼúra, na̱samara ti̱ko̱to̱ra ta ni̱xa̱a̱ra nu̱ú ta̱ faraón. 15 Tasaá, ta̱ faraón ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ José: “Ni̱xa̱níi̱, soo kǒo nda̱a̱ ni iin na̱ níkuchiñu ka̱ʼa̱n xíʼi̱n ndáaña kúni̱ kachiña. Soo ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼi̱n xa̱ʼún, ña̱ tá nátúʼunna xíʼún xa̱ʼa̱ iin xa̱ni, va̱ʼa káʼún xíʼinna ndáaña kúni̱ kachiña”. 16 Ta̱ José nda̱kuiinra yuʼú ta̱ faraón: “Su̱ví yi̱ʼi̱ví kúú ta̱ kéʼéña. Ndióxi̱va kúú ta̱ ka̱ʼa̱n xíʼún xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ʼa kundoʼún táta faraón”.
17 Tasaá ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ faraón xíʼin ta̱ José: “Ni̱xa̱níi̱ ña̱ níndichii̱ yuʼú yu̱ta Nilo. 18 Tasaá, ini yu̱ta Nilo ke̱e u̱xa̱ si̱ndi̱ki̱ tí nduʼú ta livinírí, ta ki̱xáʼarí kíxáʼanrí yuʼú yu̱ta kán. 19 Tándi̱ʼi ke̱e inka u̱xa̱ si̱ndi̱ki̱ tí lekení ta kininí náʼa̱rí. Nda̱a̱ ni iin yichi̱ ta̱ʼán kunii̱ si̱ndi̱ki̱ tí kininí náʼa̱ iníísaá ñuu Egipto. 20 Ta tí si̱ndi̱ki̱ tí leke tí kininí náʼa̱, ki̱xáʼarí kókorí u̱xa̱ saá tí si̱ndi̱ki̱ tí nduʼú. 21 Soo tá sa̱ndíʼirí ko̱kórí tíyóʼo, va̱ása níndunduʼúrí saáchi saá leke náʼa̱varí. Tasaá nda̱káxi-inii̱.
22 ”Tándi̱ʼi, xi̱nii̱ iin ndo̱o̱ ña̱ trigo ta ka̱na u̱xa̱ yo̱kó ndaʼa̱ña ta ndaʼa̱ yo̱kó yóʼo iin chútú si̱ʼva̱ ña̱ trigo ña̱ va̱ʼaní. 23 Tasaá ka̱na inka tú ndo̱o̱, ta ndaʼa̱ túyóʼo ka̱na u̱xa̱ yo̱kó ña̱ níi̱ní ta ni̱xi̱xi̱ña xíʼin ta̱chí niʼní ña̱ ke̱e chí nu̱ú kíta ñu̱ʼu. 24 Ta yo̱kó ña̱ níi̱ní, ki̱xáʼaña kókoña u̱xa̱ saá yo̱kó ña̱ kúúmií ku̱a̱ʼání si̱ʼva̱ ña̱ va̱ʼa. Na̱túʼi̱n xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱xa̱níi̱ xíʼin na̱ ta̱a na̱ kéʼé magia, soo kǒo nda̱a̱ ni iinna níkivi ka̱ʼa̱n xíʼi̱n ndáaña kúni̱ kachiña”.
25 Tasaá ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ José xíʼin ta̱ faraón: “Táta faraón, inkáchi íyo ña̱ kúni̱ kachi ña̱ ni̱xa̱níún. Ndióxi̱ ta̱ nda̱a̱ kúni̱ra keʼéra iin ña̱ʼa ta na̱túʼunra xíʼún xa̱ʼa̱ña. 26 U̱xa̱ si̱ndi̱ki̱ tí va̱ʼa náʼa̱, kúúrí u̱xa̱ ku̱i̱ya̱, ta saátu u̱xa̱ yo̱kó ña̱ va̱ʼa náʼa̱, kúúña u̱xa̱ ku̱i̱ya̱. Inkáchi kúni̱ kachi ña̱ ni̱xa̱níún. 27 U̱xa̱ si̱ndi̱ki̱ tí leke tí kininí náʼa̱ tí ke̱e so̱ndíʼi, kúúrí u̱xa̱ ku̱i̱ya̱. Ta u̱xa̱ yo̱kó ña̱ kǒo si̱ʼva̱ ndaʼa̱, ña̱ ni̱xi̱xi̱ xíʼin ta̱chí niʼní ña̱ ke̱e chí nu̱ú kíta ñu̱ʼu, kúúña u̱xa̱ ku̱i̱ya̱ ña̱ so̱ko. 28 Nda̱a̱ táki̱ʼva xa̱a̱ ni̱ka̱ʼi̱n xíʼún táta faraón, Ndióxi̱ ta̱ nda̱a̱, ni̱na̱ʼa̱ra nu̱ún ña̱ keʼéra chí nu̱únínu.
29 ”U̱xa̱ ku̱i̱ya̱ koo ku̱a̱ʼání ña̱ kuxundó iníísaá ñuu Egipto. 30 Soo tándi̱ʼi, koo u̱xa̱ ku̱i̱ya̱ ña̱ so̱ko ta nda̱a̱ nandóso-inina xa̱ʼa̱ ku̱i̱ya̱ ña̱ ni̱xi̱yoní ña̱ʼa ña̱ xi̱xixina ñuu Egipto. Va̱ása koo ña̱ kuxuna nu̱ú ñuʼú xa̱ʼa̱ ña̱ kundikaa̱ní so̱ko. 31 Ta nda̱a̱ ni iinna va̱ása ndakaʼánna xa̱ʼa̱ ku̱i̱ya̱ ña̱ ni̱xi̱yoní ña̱ʼa ñuu yóʼo. Saáchi ndeéní kundikaa̱ so̱ko so̱ndíʼi. 32 Táta faraón, u̱vi̱ yichi̱ ni̱xa̱níún ña̱yóʼo saáchi xa̱a̱ chi̱kaa̱-ini Ndióxi̱ ta̱ nda̱a̱ keʼéraña, ta ndáa si̱lóʼo kúma̱ní keʼé Ndióxi̱ ta̱ nda̱a̱ ña̱yóʼo.
33 ”Ña̱kán, táta faraón nandukú iin ta̱a ta̱ ndíchi, ta̱ va̱ʼaní kéʼé chiñu, ña̱ va̱ʼa kuisochíñura xíʼin ñuu Egipto. 34 Xíniñúʼu kama keʼún ña̱yóʼo táta faraón, ta ndaka̱xin sava na̱ ta̱a na̱ kiʼin kuenta xíʼin na̱ ndakaya iin táʼví* ña̱ kana nu̱ú ñuu Egipto ti̱xin u̱xa̱ ku̱i̱ya̱ ña̱ kooní ña̱ʼa ña̱ kuxuna. 35 Ndiʼi ku̱i̱ya̱ ña̱ va̱ʼaní koo ña̱ʼa, na̱yóʼo xíniñúʼu ndakayana ña̱ kuxundó ta xíniñúʼu ndataánva̱ʼanaña* ñuuna. Ta ndiʼi ña̱ ndataánva̱ʼana kooña kuentaún táta faraón. 36 Ña̱ ndataánva̱ʼana kúú ña̱ kuxu iníísaá na̱ ñuu Egipto ti̱xin u̱xa̱ ku̱i̱ya̱ ña̱ koo so̱ko. Tasaá va̱ása kuvi na̱ yiví yóʼo xíʼin so̱ko”.
37 Ta̱ faraón ta saátu ndiʼi na̱ xi̱kachíñu nu̱úra ku̱tóovana ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ José. 38 Tasaá ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ faraón xíʼin na̱ káchíñu nu̱úra: “¿Á kuchiñuyó ndani̱ʼíyó inka ta̱a ta̱ kúúmií espíritu Ndióxi̱ nda̱a̱ táki̱ʼva íyo ta̱ ta̱a yóʼo?”. 39 Tasaá ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ faraón xíʼin ta̱ José: “Kǒo inka na̱ íyo nda̱a̱ táki̱ʼva íyo yóʼó, chi ndíchiníún ta va̱ʼaní kéʼún chiñu, ña̱kán ni̱na̱ʼa̱ Ndióxi̱ ndiʼi ña̱yóʼo nu̱ún. 40 Yóʼó kúú ta̱ kiʼin kuenta xíʼin ndiʼi ña̱ íyo ti̱xin veʼi̱. Na̱ ñui̱ kandíxana ndiʼi ña̱ káʼún. Soo iinlá yi̱ʼi̱ kúú ta̱ va̱ása kaʼndaún chiñu nu̱ú, saáchi yi̱ʼi̱ kúú ta̱ rey”. 41 Ta saátu ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ faraón xíʼin ta̱ José: “Koto, yóʼó kúú ta̱ kiʼin kuenta xíʼin iníísaá ñuu Egipto”. 42 Tasaá, ta̱ faraón ta̱vára seʼe̱* ña̱ ndíkaa̱ ndaʼa̱ra ña̱ chíkaa̱ra sello, ta chi̱kaa̱raña ndaʼa̱ ta̱ José. Tándi̱ʼi, sa̱ndákundixirara xíʼin ti̱ko̱to̱ lino ña̱ va̱ʼaníka, ta chi̱kaa̱ra iin siki̱ tí oro su̱kúnra. 43 Ta saátu, ta̱ faraón ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra ña̱ ná ndaara sa̱tá inka carreta tú va̱ʼa xi̱kuumiíra, ta chí nu̱ú ku̱a̱ʼa̱n na̱ yiví ta xi̱kaʼa̱nna: “Avrékh”.* Saá kúú ña̱ nda̱kaxin ta̱ faraón ta̱ José ña̱ kuisochíñura xíʼin ñuu Egipto.
44 Ni̱ka̱ʼa̱ntu ta̱ faraón ña̱yóʼo xíʼin ta̱ José: “Ni yi̱ʼi̱ kúú ta̱ faraón, soo yóʼó kúú ta̱ kaʼnda chiñu nu̱ú na̱ yiví, tá kúni̱na keʼéna iin ña̱ʼa, xíʼin miíún xíniñúʼu ka̱ʼa̱nna”. 45 Tándi̱ʼi, ta̱ faraón na̱samara ki̱vi̱ ta̱ José ta chi̱nanírara Zafenat-Panéah ta ta̱xira ñá Asenat se̱ʼe ta̱ Potifera ta̱ su̱tu̱ ñuu On* ña̱ kooñá ñá síʼira. Ta ta̱ José kúú ta̱ ki̱xáʼa kíʼin kuenta xíʼin ndiʼi ñuu Egipto. 46 Ta̱ José xi̱kuumiíra 30 ku̱i̱ya̱ tá ki̱xáʼara káchíñura nu̱ú ta̱ faraón, ta̱ rey ñuu Egipto.
Tasaá ki̱ta ta̱ José nu̱ú íyo ta̱ faraón ta ni̱xa̱ʼa̱nra iníísaá ñuu Egipto. 47 Ti̱xin u̱xa̱ ku̱i̱ya̱, tá xi̱chiʼina, ku̱a̱ʼání ña̱ xi̱kana. 48 Ti̱xin u̱xa̱ ku̱i̱ya̱, ta̱ José nda̱kayara ña̱ kuxu na̱ ñuu Egipto ta nda̱taánva̱ʼaraña ndiʼi ñuu ña̱ ni̱xi̱yo kán. Iin iin ñuu xi̱ndachiva̱ʼara ña̱ xi̱kana nu̱ú ñuʼú ña̱ ni̱xi̱yo yatin xíʼinña. 49 Ku̱a̱ʼání ña̱ kuxuna nda̱kaya ta̱ José, nda̱a̱ táki̱ʼva ku̱a̱ʼání kúú yu̱ti ña̱ íyo yuʼú mar saá ni̱xa̱a̱ña ku̱uña. Xa̱ʼa̱ ña̱ ku̱a̱ʼání ni̱xa̱a̱ña ku̱uña, va̱ása níkivika chuʼunnaña ña̱ va̱ʼa ndataánva̱ʼanaña.
50 Tá kúma̱níka kixaa̱ ku̱i̱ya̱ ña̱ koo so̱ko, ni̱xi̱yo u̱vi̱ se̱ʼe ta̱ José. Siʼína xi̱kuu ñá Asenat se̱ʼe ta̱ Potifera ta̱ su̱tu̱ ñuu On.* 51 Manasés* chi̱naní ta̱ José se̱ʼera ta̱ nu̱ú, saáchi xi̱kaʼa̱nra ña̱yóʼo: “Ndióxi̱ chi̱ndeétáʼan xíʼi̱n ña̱ na̱ndóso-inii̱ xa̱ʼa̱ ndiʼi tu̱ndóʼo ña̱ ndo̱ʼi̱ ta saátu xa̱ʼa̱ ndiʼi na̱ veʼe yivái̱”. 52 Efraín* chi̱naníra se̱ʼera ta̱ u̱vi̱, saáchi xi̱kaʼa̱nra ña̱yóʼo: “Ndióxi̱ ta̱xira se̱ʼi̱ nu̱ú ñuʼú ña̱ ni̱xo̱ʼvi̱níi̱”.*
53 Tá ni̱ya̱ʼa tiempo, ndi̱ʼi u̱xa̱ ku̱i̱ya̱ ña̱ ni̱xi̱yoní ña̱ʼa ña̱ kuxuna ñuu Egipto. 54 Tasaá ki̱xáʼa inka u̱xa̱ ku̱i̱ya̱ ña̱ koo so̱ko nda̱a̱ táki̱ʼva ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ José. Iníísaá nu̱ú ñuʼú ni̱xi̱yo so̱ko, soo iinlá ñuu Egipto kúú nu̱ú ni̱xi̱yo ña̱ kuxuna. 55 Tándi̱ʼi, nda̱a̱ ñuu Egipto ki̱xáʼa íyo so̱ko, ta na̱ ñuu ki̱xáʼana xákundáʼvina nu̱ú ta̱ faraón ña̱ ná taxira ña̱ kuxuna. Tasaá ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ faraón xíʼin na̱ ñuu Egipto: “Kúáʼanndó nu̱ú ta̱ José ta keʼéndó ndiʼi ña̱ ka̱ʼa̱nra xíʼinndó”. 56 Ta ni̱xi̱yokava so̱ko iníísaá nu̱ú ñuʼú. Tasaá, ta̱ José ki̱xáʼara ndákunára nu̱ú ta̱ánva̱ʼara ña̱ kuxuna, ta ki̱xáʼara íxi̱íkoraña* nu̱ú na̱ ñuu Egipto saáchi ndeéní xi̱ndikaa̱ so̱ko ñuu Egipto. 57 Ta na̱ yiví na̱ ni̱xi̱yo iníísaá nu̱ú ñuʼú, xi̱xaʼa̱nna chí Egipto ña̱ va̱ʼa satána* ña̱ kuxuna nu̱ú ta̱ José. Saáchi ndeéní xi̱ndikaa̱ so̱ko nu̱ú iníísaá ñuʼú.
42 Tá ku̱ndaa̱-ini ta̱ Jacob ña̱ íyova ña̱ kuxuna chí Egipto, ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ se̱ʼera: “¿Nda̱chun xíto kuitíndó nu̱ú táʼanndó ta kǒo ña̱ kéʼéndó?”. 2 Ta ni̱ka̱ʼa̱nkara: “Ku̱ndaa̱-inii̱ ña̱ íyova ña̱ kuxuyó chí Egipto. Kúáʼanndó ta satándó* ña̱ kuxuyó, tasaá va̱ása kuviyó xíʼin so̱ko”. 3 Tasaá, 10 na̱ ñani ta̱ José ni̱xa̱ʼa̱nna chí Egipto ña̱ va̱ʼa satána ña̱ kuxuna. 4 Soo va̱ása nítaxi ta̱ Jacob ña̱ ku̱ʼu̱n ta̱ Benjamín ñani ta̱ José xíʼin na̱ ñanira, saáchi xi̱kachira: “I̱yoní kundoʼora iin tu̱ndóʼo ta kuvira”.
5 Tasaá, na̱ se̱ʼe ta̱ Israel nda̱kiʼinna ku̱a̱ʼa̱nna chí Egipto xíʼin inka na̱ yiví ña̱ va̱ʼa satána ña̱ kuxuna. Saáchi nda̱a̱ ñuu Canaán ki̱xáʼa íyo so̱ko. 6 Ta̱ José kúú ta̱ xi̱kiʼin kuenta xíʼin iníísaá ñuu kán, ta̱ ta̱yóʼo kúú ta̱ xi̱xiíko* ña̱ʼa ña̱ kuxu na̱ yiví na̱ xi̱ndoo iníísaá nu̱ú ñuʼú. Ña̱kán, na̱ ñani ta̱ José ni̱xa̱ʼa̱nna nu̱úra ta xi̱kuxítína nu̱úra. 7 Tá xi̱ni ta̱ José na̱ ñanira, nda̱kunirana. Soo va̱ása níka̱ʼa̱nra xíʼinna ndáa ta̱a kúúra, tasaá kue̱ʼe̱ní ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna: “¿Ndáa míí ke̱endó?”. Ta na̱yóʼo nda̱kuiinna: “Chí ñuu Canaán ke̱endi̱, ta va̱xindi̱ satándi̱ ña̱ kuxundi̱”.
8 Nda̱kuniva ta̱ José na̱ ñanira, soo va̱ása níndakuni miínara. 9 Tasaá kama nda̱kaʼán ta̱ José xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱xa̱níra xa̱ʼa̱, ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna: “Ndóʼó va̱xindó kotona̱níndó* ndáa míí kúú nu̱ú kivi ki̱ʼvindó ñuundi̱ ta kanitáʼanndó xíʼinndi̱”. 10 Soo na̱yóʼo nda̱kuiinna: “Va̱ása táta, su̱ví xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo va̱xindi̱. Chi va̱xindi̱ satándi̱ ña̱ kuxundi̱. 11 Iin kúú yivá ndiʼivandi̱. Ña̱ va̱ʼava kéʼéndi̱, ta su̱ví na̱ va̱xi kotona̱ní kúúndi̱ táta”. 12 Tasaá ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna: “Su̱ví ña̱ nda̱a̱ kúú ña̱ káʼa̱nndó. Ndóʼó va̱xindó kotona̱níndó ndáa míí kúú nu̱ú kivi ki̱ʼvindó ñuundi̱ ta kanitáʼanndó xíʼinndi̱”. 13 Soo na̱yóʼo nda̱kuiinna: “Táta, 12 kúúndi̱. Iin kúú yivá ndiʼindi̱ ta íyora chí Canaán. Ñanindi̱ ta̱ loʼoka ni̱ndo̱ora xíʼin yivándi̱, ta inkara xa̱a̱ ni̱xi̱ʼi̱ra”.
14 Soo ta̱ José ni̱ka̱ʼa̱nra: “Xa̱a̱ ni̱ka̱ʼa̱nvai̱: ‘Na̱ va̱xi kotona̱ní kúúndó’. 15 Ta vitin kotoi̱ á ña̱ ndixa kúú ña̱ káʼa̱nndó. Ta chínaʼíi̱* xa̱ʼa̱ ki̱vi̱ ta̱ faraón ña̱ va̱ása taxii̱ ku̱ʼu̱nndó nda̱a̱ ná kixi ñanindó ta̱ loʼo. 16 Yóʼo kindo̱ondó kundasindó, soo iinndó xíniñúʼu ku̱ʼu̱n xa̱ʼa̱ ñanindó. Saá kunda̱a̱-inindi̱ á ña̱ nda̱a̱ kúú ña̱ káʼa̱nndó. Soo tá su̱ví ña̱ nda̱a̱ kúú ña̱ káʼa̱nndó, kunda̱a̱va-inii̱ ña̱ va̱xindó kotona̱níndó”. 17 Tándi̱ʼi ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱yóʼo, u̱ni̱ ki̱vi̱ nda̱kasira ndiʼina.
18 Tá ni̱ya̱ʼa u̱ni̱ ki̱vi̱ yóʼo, ta̱ José ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna: “Yi̱ʼi̱ íxato̱ʼóníi̱ Ndióxi̱, ña̱kán keʼéndó ña̱ ka̱ʼi̱n xíʼinndó ta kutakuvandó. 19 Tá ndixa ña̱ va̱ʼa kéʼéndó, iin ndóʼó ná kindo̱o veʼeka̱a yóʼo, ta ndóʼó na̱ savaka kivi ku̱ʼu̱nndó xíʼin ña̱ kuxu na̱ veʼendó, tasaá va̱ása kuvina xíʼin so̱ko. 20 Tándi̱ʼi, kixindó xíʼin ñanindó ta̱ loʼo, ña̱ va̱ʼa na̱ʼa̱ndó ña̱ káʼa̱nndó ña̱ nda̱a̱, tasaá va̱ása kuvindó”. Ta ka̱ndíxavana keʼéna ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna.
21 Tasaá ki̱xáʼa káʼa̱n xíʼin táʼanna: “Vitin cháʼviyó xa̱ʼa̱ ña̱ ke̱ʼéyó xíʼin ñaniyó. Xi̱niyó ña̱ ndeéní xa̱kundáʼvira nu̱úyó ña̱ kundáʼvi-iniyó kuniyóra, ta va̱ása níkandíxayó ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra. Xa̱ʼa̱ ña̱kán kúú ña̱ ndóʼoyó tu̱ndóʼo yóʼo vitin”. 22 Ta, ta̱ Rubén ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna: “¿Á ndákaʼánndó ña̱ ni̱ka̱ʼi̱n xíʼinndó ña̱ va̱ása ixandi̱va̱ʼandó xíʼin ta̱ loʼo? Soo va̱ása níkandíxandó ña̱ ni̱ka̱ʼi̱n xíʼinndó. Vitin cháʼviyó xa̱ʼa̱ ña̱ ke̱ʼéyó, ta kúúmiíyó ku̱a̱chi xa̱ʼa̱ ña̱ xa̱ʼníyóra”.* 23 Soo va̱ása níxi̱kunda̱a̱-inina ña̱ xi̱kunda̱a̱va-ini ta̱ José xíʼin ña̱ xi̱kaʼa̱nna. Saáchi tá xi̱kaʼa̱nra xíʼinna xi̱xiniñúʼura iin na̱ xi̱ndaxikóniʼi tu̱ʼunra. 24 Tasaá, ta̱ José ku̱xíkára nu̱úna ta ki̱xáʼara xákura. Ta tá ndi̱kóra ña̱ ka̱ʼa̱n tukura xíʼinna, ti̱inra ta̱ Simeón ta ka̱túnrara nu̱úna. 25 Tándi̱ʼi, ta̱ José xa̱ʼndara chiñu ña̱ ná sakutúna coxta na̱yóʼo xíʼin ña̱ kuxuna. Ta saátu ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ ná ndachikaa̱na xu̱ʼún iin tá iin na̱yóʼo ini coxtana. Saátu xa̱ʼndara chiñu ña̱ ná taxina ña̱ ku̱ʼu̱n xíʼinna kuxuna yichi̱. Tasaá ke̱ʼévana.
26 Tándi̱ʼi, na̱ ñanira sa̱ndáana sa̱tá tí burro ña̱ ki̱ʼinna kuxuna, ta nda̱kiʼinna ku̱a̱ʼa̱nna. 27 Tá ni̱xa̱a̱na nu̱ú ku̱su̱nna, iin ta̱yóʼo nda̱kunára coxtara ña̱ va̱ʼa taxira ña̱ kixáʼan* burro sa̱na̱ra, ta ki̱ʼinra kuenta ña̱ ndíkaa̱va xu̱ʼúnra yuʼú coxtara. 28 Tasaá kama ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ ñanira: “Sa̱ndándikóna xu̱ʼíi̱n. Kotondó, yóʼo ndíkaa̱ña ini coxtai̱”. Tá xi̱niso̱ʼona ña̱yóʼo, ndiʼina ni̱yi̱ʼvínína ta ki̱xáʼana kísina, saá ni̱ka̱ʼa̱n xíʼin táʼanna: “¿Ndáaña ke̱ʼé Ndióxi̱ xíʼinyó?”.
29 Tá ni̱xa̱a̱na chí Canaán, nu̱ú íyo yivána ta̱ Jacob, na̱túʼunna xíʼinra xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ ndo̱ʼona ta ka̱china: 30 “Táta ta̱ ndísochíñu ñuu kán, kue̱ʼe̱ní ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinndi̱. Ta chi̱kaa̱ra ku̱a̱chi ndi̱ʼi̱ ña̱ ni̱xa̱ʼa̱nndi̱ xi̱tona̱níndi̱ ñuu kán. 31 Soo ndi̱ʼi̱ ni̱ka̱ʼa̱nndi̱ xíʼinra: ‘Ña̱ va̱ʼava kéʼéndi̱, su̱ví na̱ va̱xi kotona̱ní kúúndi̱. 32 Iin kúú yivá ndiʼindi̱ ta 12 kúúndi̱. Iin ñanindi̱ xa̱a̱ ni̱xi̱ʼi̱, ta ñanindi̱ ta̱ loʼoka ni̱ndo̱ora xíʼin yivándi̱ chí Canaán’. 33 Soo táta ta̱ ndísochíñu ñuu kán ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinndi̱: ‘Kunda̱a̱-inii̱ ña̱ ndixa kéʼéndó ña̱ va̱ʼa tá ná keʼéndó ña̱ ka̱ʼi̱n xíʼinndó. Ná kindo̱o iin ñanindó yóʼo ta kúáʼanndó xíʼin ña̱ kuxu na̱ veʼendó, tasaá va̱ása kuvina xíʼin so̱ko. 34 Tándi̱ʼi, ná kixi ñanindó ta̱ loʼoka xíʼinndó, ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-inii̱ ña̱ kéʼéndó ña̱ va̱ʼa ta su̱ví na̱ va̱xi kotona̱ní kúúndó. Tasaá ndakiʼinndó ñanindó ku̱ʼu̱n xíʼinndó, ta kivi satándó nda̱a̱ ndáaka ña̱ kúni̱ndó ñuu yóʼo’”.
35 Tá ta̱vána ña̱ʼa ña̱ ñúʼu ini coxtana, iin tá iinna xi̱nina ña̱ ndíkaa̱ bolsa xu̱ʼúnna ini ña̱yóʼo. Tá xi̱nina bolsa nu̱ú ñúʼu xu̱ʼún yóʼo, miína xíʼin yivána ni̱yi̱ʼvínína. 36 Tasaá, yivána ta̱ Jacob ndeéní ni̱nda̱ʼyi̱ra ta ka̱chira xíʼinna: “¿Nda̱chun kúni̱ndó kindaandó se̱ʼi̱? Xa̱a̱ ni̱xi̱ʼi̱va ta̱ José ta kǒoka ta̱ Simeón íyo xíʼinyó yóʼo. Ta vitin kúni̱ndó ku̱ʼu̱n ta̱ Benjamín xíʼinndó. Soo yi̱ʼi̱va kúú ta̱ xóʼvi̱* xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱yóʼo”. 37 Soo ta̱ Rubén ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin yivára: “Taxi ná ku̱ʼu̱nra xíʼi̱n ta yi̱ʼi̱ kundaara, ta ndikóra xíʼi̱n. Soo tá ná va̱ása ndikóra xíʼi̱n, kivi kaʼníún u̱vi̱ se̱ʼi̱”. 38 Soo ta̱ Jacob ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Va̱ása ku̱ʼu̱n se̱ʼi̱ xíʼinndó, saáchi xa̱a̱ ni̱xi̱ʼi̱ ñanira ta si̱ín ta̱yóʼo kúú ta̱ kíndo̱o nu̱úi̱. Tá ná kundoʼo se̱ʼi̱ iin tu̱ndóʼo ta kuvira tá ku̱a̱ʼa̱nra chí yichi̱, kusuchíní-inii̱ ta vitin ña̱ xa̱a̱ ku̱chéeníi̱, i̱yo kuvii̱ ixandó”.*
43 Ndeéní xi̱ndikaa̱ so̱ko ñuu kán. 2 Ña̱kán, tá ndi̱ʼi ña̱ʼa ña̱ sa̱tána* kuxuna ña̱ ki̱ʼinna ñuu Egipto, yivána ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna: “Kúáʼan tukundó ta satándó ña̱ kuxuyó”. 3 Tasaá ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Judá xíʼinra: “Xa̱a̱ ni̱ka̱ʼa̱n káxiva ta̱ ta̱a kán xíʼinndi̱: ‘Va̱ása ndikóndó tá kǒo ñanindó va̱xi xíʼinndó’. 4 Tá ná taxiún ku̱ʼu̱n ñanindi̱ xíʼinndi̱, ku̱ʼu̱nvandi̱ satándi̱ ña̱ kuxuyó. 5 Soo, tá ná va̱ása taxiún ku̱ʼu̱nra xíʼinndi̱, va̱ása ku̱ʼu̱nndi̱ saáchi ta̱ ta̱a kán xa̱a̱ ni̱ka̱ʼa̱nvara xíʼinndi̱: ‘Va̱ása ndikóndó tá kǒo ñanindó va̱xi xíʼinndó’”. 6 Tasaá, ta̱ Israel ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunrana: “¿Nda̱chun ke̱ʼéndó ña̱yóʼo xíʼi̱n? ¿Nda̱chun ni̱ka̱ʼa̱nndó xíʼin ta̱ ta̱a kán ña̱ íyo inka ñanindó?”. 7 Ta na̱yóʼo nda̱kuiinna: “Mií ta̱ ta̱a kán kúú ta̱ ni̱nda̱ka̱tu̱ʼun ndi̱ʼi̱ xa̱ʼa̱ miíndi̱, ta saátu xa̱ʼa̱ na̱ veʼendi̱. Ta ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunra ndi̱ʼi̱: ‘¿Á tákuka yivándó? ¿Á íyo inka ñanindó?’. Ta nda̱kuiinvandi̱ ña̱ ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunra ndi̱ʼi̱. Ama xíni̱víndi̱ ña̱ ka̱ʼa̱nra xíʼinndi̱ ‘Ndikóndó yóʼo xíʼin ñanindó’”.
8 Tasaá ki̱xáʼa ta̱ Judá xákundáʼvira nu̱ú yivára ta̱ Israel ta ka̱chira: “Taxi ná ku̱ʼu̱n ta̱ loʼo yóʼo xíʼi̱n, ta ná ku̱ʼu̱nndi̱ satándi̱ ña̱ kuxuyó ña̱ va̱ʼa kutakuyó, tasaá ni miíndi̱ ni se̱ʼendi̱ ni yóʼó, va̱ása kuviyó. 9 Yi̱ʼi̱ kúú ta̱ ndákuiin xa̱ʼa̱ra ña̱ kǒo ña̱ kundoʼora ta kundai̱ra. Soo tá kǒora níndikó xíʼi̱n á tá ná va̱ása ndataxii̱ra ndaʼún, yi̱ʼi̱ kúú ta̱ kuiso ku̱a̱chi xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo ndiʼi ku̱i̱ya̱ ña̱ kutakui̱. 10 Soo tá va̱ása níkuachi̱ndi̱ yóʼo, sana xa̱a̱ u̱vi̱ yichi̱ví ni̱xa̱ʼa̱nndi̱ ta ndi̱kóndi̱”.
11 Tasaá, yivána ta̱ Israel ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna: “Tá kǒo inkaka ña̱ kivi keʼéyó, keʼéndó ña̱ ka̱ʼi̱n xíʼinndó. Taánndó ini coxtandó mií ña̱ va̱ʼaka kúúmiíyó ñuu yóʼo, ta ná ku̱ʼu̱nña xíʼinndó saníʼi̱ndó ta̱ ta̱a kán, kuniʼindó loʼo bálsamo,* loʼo ñu̱ñú, ládano,* ndaku̱a̱* sa̱tá yitu̱n,* pistacho xíʼin almendra. 12 U̱vi̱ bolsa xu̱ʼún* kuniʼindó ku̱ʼu̱n xíʼinndó vitin, ta saátu kuniʼindó xu̱ʼún ña̱ sa̱ndándikóna ndaʼa̱ndó ña̱ ta̱ánna yuʼú coxtandó chi sana na̱ na̱ndóso-iniva kúúna ta chi̱kaa̱naña va̱xiña. 13 Ndikóndó nu̱ú ta̱ ta̱a kán, ta ná ku̱ʼu̱n ñanindó xíʼinndó. 14 Ndióxi̱ ta̱ kúúmiíní ndee̱ ná chindeétáʼan xíʼinndó ña̱ kundáʼvi-ini ta̱ ta̱a kán kunira ndóʼó ta ná taxira kita ñanindó ta saátu ta̱ Benjamín. Ta tá xíniñúʼu ku̱ʼu̱n inka se̱ʼi̱ nu̱úi̱, kǒoka ña̱ kivi keʼévíi̱”.
15 Tasaá, na̱ ñani ta̱ José nda̱kiʼinna ña̱ʼa ña̱ taxina ndaʼa̱ra ta saátu nda̱kiʼinna u̱vi̱ bolsa xu̱ʼún ta ku̱a̱ʼa̱nna chí Egipto xíʼin ta̱ Benjamín. Ta kán ni̱xa̱a̱ tukuna nu̱ú ta̱ José. 16 Tá xi̱ni ta̱ José va̱xi ta̱ Benjamín xíʼin na̱ ñanira, ndi̱ku̱n kama ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱a ta̱ kíʼin kuenta xíʼin veʼera: “Ndakiʼin na̱ ta̱a yóʼo ná ku̱ʼu̱nna xíʼún chí veʼi̱, kaʼníún sava kití ta ixaviúnrí kuxundi̱, saáchi kuxuna xíʼi̱n tá káʼñu”.* 17 Ta̱ ta̱a kán, kama ke̱ʼéra ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ José xíʼinra ta nda̱kiʼinrana ku̱a̱ʼa̱n xíʼinra chí veʼe ta̱ José. 18 Soo na̱ ñani ta̱ José, ni̱yi̱ʼvínína tá ni̱xa̱a̱na veʼera. Ta ki̱xáʼana káʼa̱n xíʼin táʼanna: “Nda̱kiʼinna miíyó va̱xiyó yóʼo xa̱ʼa̱ xu̱ʼún ña̱ sa̱ndándikóna ndaʼa̱yó tá ki̱xiyó yichi̱ nu̱ú, vitin tiinna miíyó ta kindo̱oyó kachíñundáʼviyó nu̱úna, ta saátu kindo̱ona xíʼin burro sa̱na̱yó”.
19 Ña̱kán, ku̱yatinna nu̱ú ta̱ ta̱a ta̱ kíʼin kuenta xíʼin veʼe ta̱ José ta ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼinra chí yéʼé. 20 Ka̱china: “Káʼnu koo iniún táta, tá ki̱xindi̱ yichi̱ nu̱ú, ki̱xindi̱ ña̱ satándi̱ ña̱ kuxundi̱. 21 Soo tá xa̱a̱ ndi̱kóndi̱ ku̱a̱ʼa̱nndi̱, ni̱xa̱a̱ndi̱ nu̱ú ku̱su̱nndi̱, ta kán nda̱kunándi̱ coxtandi̱ tasaá ki̱ʼinndi̱ kuenta ña̱ ndíkaa̱ xu̱ʼún iin tá iinndi̱ yuʼú coxtandi̱. Xi̱nindi̱ ña̱ ndíkaa̱ ndiʼi xu̱ʼúnndi̱. Ña̱kán va̱xindi̱ ndataxindi̱ xu̱ʼún yóʼo ndaʼún. 22 Ta va̱xi ku̱a̱ʼáka xu̱ʼún xíʼinndi̱ ña̱ satándi̱ ña̱ kuxundi̱. Mií ña̱ nda̱a̱, va̱ása xíni̱ndi̱ ndáana kúú na̱ nda̱chikaa̱ xu̱ʼúnndi̱ ini coxtandi̱”. 23 Tasaá ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna: “Va̱ása yi̱ʼvíndó. Kǒoví ku̱a̱chi xa̱ʼa̱ña. Ndióxi̱ndó ta saátu Ndióxi̱ yivándó kúú ta̱ chi̱kaa̱ xu̱ʼúnndó ini coxtandó. Kúnda̱a̱-inii̱ ña̱ cha̱ʼvivandó”. Tándi̱ʼi ni̱xa̱ʼa̱nra xa̱ʼa̱ ta̱ Simeón ta ki̱xaa̱ra xíʼinra.
24 Tasaá sa̱kíʼvirana ini veʼe ta̱ José, ta̱xira ti̱kui̱í tá ndoo xa̱ʼa̱na ta saátu ta̱xira ña̱ kixáʼan* burro sa̱na̱na. 25 Tasaá, tá ku̱ndaa̱-inina ña̱ kixaa̱ ta̱ José tá káʼñu ta kuxuna xíʼinra, i̱xatu̱ʼvana ña̱ níʼina ku̱a̱ʼa̱n xíʼinna taxina ndaʼa̱ra. 26 Tá ni̱ki̱ʼvi ta̱ José ini veʼe, ni̱xa̱ʼa̱nna xíʼin ña̱ níʼina taxina ndaʼa̱ra ta xi̱kuxítína nu̱úra. 27 Tándi̱ʼi, ta̱ José ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunrana á íyo va̱ʼana. Ta saátu ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunrana: “¿Á íyo va̱ʼa yivándó ta̱ ni̱ka̱ʼa̱nndó xa̱ʼa̱ xíʼi̱n? ¿Á tákukara?”. 28 Ta na̱yóʼo nda̱kuiinna: “Íyo va̱ʼava yivándi̱, táta. Ta tákukavara”. Tasaá xi̱kuxítína nu̱úra.
29 Tá nda̱niʼira nu̱úra, xi̱nira ñani miíra* ta̱ Benjamín, ta ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunrana: “¿Á ta̱yóʼo kúú ñanindó ta̱ loʼoka ta̱ ni̱ka̱ʼa̱nndó xa̱ʼa̱ xíʼi̱n?”. Ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Ndióxi̱ ná taxi bendición ndaʼún yivá”. 30 Tá xi̱ni ta̱ José ñanira, va̱ása níkundeéka-inira. Ña̱kán, kama ki̱tara ku̱a̱ʼa̱nra, saáchi xa̱a̱ kúni̱níra kuakura. Ta ni̱ki̱ʼvira ini iin cuarto ña̱ koo mitúʼunra, ta ki̱xáʼara xákura. 31 Tándi̱ʼi, nda̱katara nu̱úra ta tá xa̱a̱ ni̱ndi̱ko-inira, ki̱tara ta ni̱ka̱ʼa̱nra: “Chikaa̱ndó ña̱ kuxundi̱”. 32 Nu̱ú iin mesa chi̱núuna ña̱ kuxu miíra, ta nu̱ú inka mesa xi̱xi na̱ ñanira, ta na̱ egipcio na̱ ni̱xi̱yo kán xa̱a̱ inka mesa xi̱xina nu̱ú. Saáchi na̱ egipcio va̱ása inkáchi níxi̱xixina xíʼin na̱ hebreo chi xi̱kundasína kuxuna xíʼinna.
33 Tasaá, ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼin na̱ ñanira ná kundoona nu̱úra. Ñanira ta̱ káʼnu xi̱koora* nu̱ú xíniñúʼu koora xa̱ʼa̱ ña̱ kúúra ta̱ nu̱ú, ta ñanira ta̱ loʼo xi̱koora nu̱ú xíniñúʼu koora xa̱ʼa̱ ña̱ kúúra ta̱ loʼoka. Ta ki̱xáʼana xítona nu̱ú táʼanna chi nda̱kanda̱ní-inina* xíʼin ña̱yóʼo. 34 Ta̱ José ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ xi̱kachíñu nu̱úra ña̱ ná kiʼinna ña̱ ndóo nu̱ú mesa ña̱ xíxi miíra, ta ná taxinaña kuxu na̱ ñanira. Soo tá ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna ña̱ chikaa̱na ña̱ kuxu ta̱ Benjamín, ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna ña̱ ku̱a̱ʼáka ná kooña* nu̱ú ña̱ xi̱xixi na̱ inka ñanira. Ta na̱yóʼo xi̱xina ta xi̱ʼina nda̱a̱ ni̱xa̱a̱-inina.*
44 Tándi̱ʼi, ta̱ José ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ ta̱a ta̱ kíʼin kuenta xíʼin veʼera: “Sakutú coxta na̱ ta̱a yóʼo xíʼin ña̱ʼa ña̱ kuxuna, ta ndachikaa̱ xu̱ʼún iin iinna yuʼú coxtana. 2 Soo yuʼú coxta ta̱ loʼoka chika̱ún xu̱ʼúnra ta saátu chika̱ún copa ña̱ plata ña̱ kúúmiíi̱”. Ta ke̱ʼé ta̱ ta̱a kán ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ José xíʼinra.
3 Tá ni̱tu̱vi, na̱ ñani ta̱ José nda̱kiʼinna ku̱a̱ʼa̱nna xíʼin burro sa̱na̱na. 4 Tá ta̱ʼán kuxíkána nu̱ú ñuu kán, ta̱ José ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ kíʼin kuenta xíʼin veʼera: “Kama koún, kúáʼan sa̱tána. Tá ná ndani̱ʼúnna, ka̱ʼún ña̱yóʼo xíʼinna: ‘Va̱ʼaní ni̱xi̱yo ini ta̱ káchíñui̱ nu̱ú xíʼinndó. ¿Nda̱chun ke̱ʼéndó ña̱ va̱ása va̱ʼa xíʼinra? 5 ¿Á su̱ví copa ta̱ káchíñui̱ nu̱ú kúú ña̱yóʼo ta xíʼin ña̱yóʼo kúnda̱a̱-inira xa̱ʼa̱ ña̱ kuu chí nu̱únínu? Va̱ása va̱ʼa íyo ña̱ ke̱ʼéndó’”.
6 Ña̱kán, tá nda̱ni̱ʼírana ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna ña̱ xa̱a̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ José xíʼinra. 7 Soo na̱yóʼo nda̱kuiinna: “¿Nda̱chun káʼún ña̱yóʼo táta? Ndi̱ʼi̱ va̱ása keʼévíndi̱ ña̱yóʼo. 8 Nda̱a̱ ñuu Canaán ke̱endi̱ va̱xindi̱ xíʼin xu̱ʼún ña̱ nda̱ni̱ʼíndi̱ yuʼú coxtandi̱. ¿Nda̱chunví ixakuíʼnandi̱ oro á plata ña̱ íyo veʼe ta̱ káchíñún nu̱ú? 9 Táta, tá iin ndi̱ʼi̱ kúúmií ña̱ nándukún, kivi kaʼníún ta̱ kúúmiíña ta ndiʼikandi̱ kachíñundáʼvindi̱ nu̱ú ta̱ káchíñún nu̱ú”. 10 Saá ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna: “Nda̱a̱ táki̱ʼva ni̱ka̱ʼa̱nndó saá koo. Soo iinlá ta̱ ná kuumií ña̱ nándukúi̱ kúú ta̱ kindo̱o kachíñundáʼvi, ta ndiʼika ndóʼó va̱ása kuumiíndó ku̱a̱chi”. 11 Tasaá, kama sa̱núuna coxtana nda̱a̱ nu̱ú ñuʼú ta iin tá iinna nda̱kunána coxtana. 12 Ki̱xáʼara nándukúraña ini iin tá iin coxta, ki̱xáʼara xítora ini coxta ta̱ chée iinsaá nda̱a̱ ni̱xa̱a̱ra xi̱tora ini coxta ta̱ loʼoka. Ta nda̱ni̱ʼíra copa ini coxta ta̱ Benjamín.
13 Tasaá, na̱yóʼo nda̱tána ti̱ko̱to̱na ta iin tá iinna sa̱ndáana ña̱ʼa sa̱tá burro sa̱na̱na ta ndi̱kóna. 14 Tá ndi̱kó ta̱ Judá xíʼin na̱ ñanira veʼe ta̱ José, íyokavara kán. Ta na̱yóʼo xi̱kuxítína nu̱úra. 15 Ta̱ José ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna: “¿Nda̱chun ke̱ʼéndó ña̱yóʼo? ¿Á va̱ása kúnda̱a̱-inindó ña̱ yi̱ʼi̱ kiviva ka̱ʼi̱n xa̱ʼa̱ ña̱ kuu chí nu̱únínu ta kunda̱a̱-inii̱ xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ʼa?”. 16 Ta̱ Judá nda̱kuiinra: “¿Ndáaña kivi ka̱ʼa̱nndi̱ xíʼún táta? ¿Ndáaña kivi keʼéndi̱ ña̱ na̱ʼa̱ndi̱ ña̱ kǒo ku̱a̱chi kúúmiíndi̱? Ndióxi̱ ta̱ nda̱a̱, xa̱a̱ ni̱na̱ʼa̱ra ña̱ kúúmiívandi̱ ku̱a̱chi. Ta vitin, ta̱ ki̱ʼin copa ta saátu ndi̱ʼi̱ xa̱a̱ndi̱ kachíñundáʼvindi̱ nu̱ún”. 17 Soo, ta̱ José ndeéní ni̱ka̱ʼa̱nra: “Yi̱ʼi̱, va̱ása keʼévíi̱ saá. Ta̱ ta̱a ta̱ kúúmií copai̱, ta̱kán kúú ta̱ xa̱a̱ kachíñundáʼvi nu̱úi̱. Ta ndiʼikandó kǒo kundi̱ʼi-inindó chi kivi ndikóndó nu̱ú yivándó”.
18 Tasaá ku̱yatin ta̱ Judá nu̱úra ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Táta, xákundáʼvii̱ nu̱ún, taxi loʼo ná ka̱ʼi̱n xíʼún ta va̱ása sa̱ún xíʼi̱n, saáchi yóʼó, nda̱a̱ táki̱ʼva íyo ta̱ faraón saá íyoún. 19 Táta, miíún kúú ta̱ ni̱nda̱ka̱tu̱ʼun ndi̱ʼi̱: ‘¿Á tákuka yivándó? ¿Á íyo inkaka ñanindó?’. 20 Ta ndi̱ʼi̱ ni̱ka̱ʼa̱nndi̱ xíʼún táta: ‘Tákukava yivándi̱ soo xa̱a̱ ku̱chéeníra. Ta saátu íyo inka ñanindi̱ ta̱ loʼoka. Ta̱yóʼo ka̱kura tá xa̱a̱ ku̱chée yivándi̱, xa̱a̱ inka kúú siʼíra ta iinlá ta̱yóʼo kúú ta̱ kíndo̱o saáchi ñanira xa̱a̱ ni̱xi̱ʼi̱vara. Ta kúʼvi̱ní-ini yivándi̱ xínirara’. 21 Tándi̱ʼi, ni̱ka̱ʼún xíʼinndi̱ táta: ‘Ná kixira xíʼinndó ña̱ va̱ʼa kunii̱ra’. 22 Ta ndi̱ʼi̱ ni̱ka̱ʼa̱nndi̱ xíʼún táta: ‘Va̱ása kivi sandákoora yivándi̱, saáchi tá ná keʼéra ña̱yóʼo, kuviva yivándi̱’. 23 Soo yóʼó ni̱ka̱ʼún xíʼinndi̱: ‘Tá kǒo ñanindó ta̱ loʼoka va̱xi xíʼinndó, va̱ása ndikóndó kixindó nu̱úi̱’.
24 ”Tá ni̱xa̱a̱ndi̱ nu̱ú yivándi̱, na̱túʼunndi̱ xíʼinra ndiʼi ña̱ ni̱ka̱ʼún xíʼinndi̱ táta. 25 Tá ni̱ya̱ʼa tiempo, yivándi̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinndi̱: ‘Kúáʼan tukundó satándó* ña̱ kuxuyó’. 26 Soo ndi̱ʼi̱ ni̱ka̱ʼa̱nndi̱ xíʼinra: ‘Va̱ása kívi ku̱ʼu̱nndi̱ kán. Kǒo kívi ku̱ʼu̱nndi̱ nu̱ú ta̱ ta̱a kán tá ná va̱ása ku̱ʼu̱n ñanindi̱ ta̱ loʼoka xíʼinndi̱. Ku̱ʼu̱nndi̱ tá ná taxiún ku̱ʼu̱n ñanindi̱ xíʼinndi̱’. 27 Tasaá ni̱ka̱ʼa̱n yivándi̱ xíʼinndi̱ táta: ‘Kúnda̱a̱ va̱ʼa inindó ña̱ u̱vi̱ kuití kúú se̱ʼi̱ na̱ sa̱káku ñá síʼi̱. 28 Iinra kǒoka íyo xíʼi̱n vitin ta ka̱chii̱: “Sana iin kití tí kue̱ʼe̱ní xa̱ʼníríra ta xa̱xíríra”. Ta nda̱a̱ vitin ta̱ʼánka ndikói̱ kunii̱ra. 29 Tá ná ku̱ʼu̱n se̱ʼi̱ xíʼinndó vitin ta ná kundoʼora iin tu̱ndóʼo ta kuvira, kusuchíní-inii̱ ta vitin ña̱ xa̱a̱ ku̱chéeníi̱ i̱yo kuvii̱ ixandó’.*
30 ”Yivándi̱ kúʼvi̱ní-inira xínira ta̱ loʼo yóʼo ta kuvivara tá kǒora íyo xíʼinra. Tá ná ndikói̱ nu̱ú yivái̱ ta kǒo ta̱ loʼo yóʼo ku̱a̱ʼa̱n xíʼi̱n, 31 kuviva yivándi̱ tá ná kunira ña̱ kǒora. Xa̱ʼa̱ ña̱ kusuchíní-inira ta xa̱a̱ ku̱chéeníra kuvivara.* 32 Táta, yi̱ʼi̱ ni̱ka̱ʼi̱n xíʼin yivái̱ ña̱ kundai̱ ta̱ loʼo yóʼo. Ña̱yóʼo ni̱ka̱ʼi̱n xíʼinra: ‘Tá ná va̱ása ndikóra xíʼi̱n, kuisoi̱ ku̱a̱chi xa̱ʼa̱ ta̱yóʼo ndiʼi ku̱i̱ya̱ ña̱ kutakui̱’. 33 Xa̱ʼa̱ ña̱kán táta, ixaún ña̱ ma̱ní, taxi ná kindo̱i̱ kachíñui̱ nu̱ún ta ná ku̱ʼu̱n ta̱ loʼo yóʼo ña̱ va̱ʼa ndikóra xíʼin na̱ ñanii̱. 34 Va̱ása kivi ndikói̱ nu̱ú yivái̱ tá kǒo ta̱ loʼo yóʼo ku̱a̱ʼa̱n xíʼi̱n. Va̱ása kundeé-inii̱ kunii̱ ña̱ xo̱ʼvi̱ní* yivái̱ xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo”.
45 Tá xi̱niso̱ʼo ta̱ José ña̱yóʼo, kǒo níkundeéka-inira ta ndeéní ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ káchíñu nu̱úra: “Ná kee ndiʼina chí ke̱ʼe”.* Ta tá ki̱ndoo mitúʼunra xíʼin na̱ ñanira, ta̱ José ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna ndáa ta̱ kúúra.
2 Tasaá ndeéní ki̱xáʼara xákura, ta nda̱a̱ na̱ egipcio xíʼin na̱ ndóo veʼe ta̱ faraón xi̱niso̱ʼona ña̱ xákura. 3 Ta saáví ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ José xíʼin na̱ ñanira: “Yi̱ʼi̱ kúú ta̱ José, ¿á tákuka yivái̱?”. Soo na̱ ñanira va̱ása níndakuiinna yuʼúra, saáchi ndeéní nda̱kanda̱-inina.* 4 Tasaá, ta̱ José ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ ñanira: “Ixandó ña̱ ma̱ní, kuyatinndó nu̱úi̱”. Ta na̱yóʼo ku̱yatinna.
Ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna: “Yi̱ʼi̱ kúú ñanindó ta̱ José, ta̱ ni̱xi̱íkondó* va̱xi chí Egipto. 5 Soo, va̱ása kundi̱ʼi-inindó ni va̱ása chikaa̱ ku̱a̱chi táʼanndó xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱xi̱íkondó yi̱ʼi̱, saáchi Ndióxi̱ kúú ta̱ chi̱ndaʼá yi̱ʼi̱ ña̱ siʼnai̱ ki̱xaa̱ yóʼo ña̱ va̱ʼa sakǎkui̱ na̱ yiví. 6 Xa̱a̱ u̱vi̱ ku̱i̱ya̱ kúú ña̱ ndíkaa̱ so̱ko ñuu yóʼo, ta kúma̱ní inka u̱ʼu̱nka ku̱i̱ya̱ ña̱ va̱ása taʼvína ta ni va̱ása sakéena.* 7 Ndióxi̱ chi̱ndaʼá yi̱ʼi̱ ña̱ siʼnai̱ va̱xi yóʼo ña̱ va̱ʼa kutakuka sava ndóʼó nu̱ú ñuʼú yóʼo, tasaá Ndióxi̱ kivi sakǎkura ndóʼó nu̱ú tu̱ndóʼo yóʼo ta va̱ása kuvindó. 8 Xa̱ʼa̱ ña̱kán, su̱ví ndóʼóví kúú na̱ chi̱ndaʼá yi̱ʼi̱ va̱xii̱ yóʼo, saáchi Ndióxi̱ ta̱ nda̱a̱va kúú ta̱ chi̱ndaʼá yi̱ʼi̱. Ke̱ʼéra ña̱yóʼo ña̱ va̱ʼa xa̱i̱ koi̱ ta̱ táxi consejo ndaʼa̱ ta̱ faraón, ña̱ kuisochíñui̱ xíʼin veʼera ta saátu kuisochíñui̱ xíʼin iníísaá ñuu Egipto.
9 ”Ña̱kán, kama koondó, kúáʼanndó nu̱ú yivái̱ ta ña̱yóʼo ka̱ʼa̱nndó xíʼinra: ‘Ña̱yóʼo kúú ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n se̱ʼún ta̱ José: “Ndióxi̱ kúú ta̱ ta̱xi ña̱ kuisochíñui̱ xíʼin iníí ñuu Egipto, kama koún kixiún nu̱úi̱. 10 Chí Gosén koún, ña̱ va̱ʼa yatin koún xíʼi̱n. Kán koún xíʼin na̱ se̱ʼún, na̱ se̱ʼeñániún, ndikachi* sa̱na̱ún, ti̱xúʼú* sa̱na̱ún xíʼin si̱ndi̱ki̱ sa̱na̱ún ta saátu ndiʼi ña̱ kúúmiíún. 11 Yi̱ʼi̱ kiʼin kuenta xíʼún ña̱ koo ña̱ kuxún, saáchi kúma̱ní inka u̱ʼu̱nka ku̱i̱ya̱ ña̱ kundikaa̱ so̱ko, soo tá ná va̱ása keʼún ña̱yóʼo, va̱ása koo ña̱ kuxún xíʼin na̱ veʼún ta ndiʼi-xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ kúúmiíndó”’. 12 Ndóʼó xíʼin ñanii̱ ta̱ Benjamín, kúnda̱a̱ káxi inindó ña̱ yi̱ʼi̱ kúú ta̱ káʼa̱n xíʼinndó. 13 Xíniñúʼu natúʼunndó xíʼin yivái̱ xa̱ʼa̱ ña̱ ndáyáʼviní kéʼíi̱ chí Egipto, ta saátu natúʼunndó xíʼinra xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ xi̱nindó. Kama koondó ku̱ʼu̱nndó, ta ná kixi yivái̱ xíʼinndó”.
14 Tándi̱ʼi, nu̱mira ñanira ta̱ Benjamín ta ki̱xáʼara xákura, ta saátu ta̱ Benjamín nu̱mirara ta xa̱kura xíʼinra. 15 Ta̱ José chi̱tóra* nu̱ú ndiʼi na̱ ñanira, xa̱kura xíʼinna ta nu̱mirana. Tándi̱ʼi, na̱ ñanira ki̱xáʼana káʼa̱nna xíʼinra.
16 Ta nda̱a̱ nu̱ú íyo ta̱ faraón ni̱xa̱a̱ tu̱ʼun yóʼo: “Ki̱xaa̱ na̱ ñani ta̱ José”. Tasaá, tá ku̱ndaa̱-ini ta̱ faraón xíʼin na̱ káchíñu nu̱úra xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, ku̱si̱íní-inina. 17 Tasaá ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ faraón xíʼin ta̱ José: “Ña̱yóʼo ka̱ʼún xíʼin na̱ ñaniún: ‘Keʼéndó ña̱yóʼo: sakúisondó kití sa̱na̱ndó ta kúáʼanndó chí Canaán, 18 ta ná kixi yivándó xíʼin na̱ veʼendó xíʼinndó, ña̱ va̱ʼa koondó xíʼi̱n yóʼo. Mií ña̱ va̱ʼaka ña̱ íyo ñuu Egipto taxii̱ ndaʼa̱ndó, ta kuxundó mií ña̱ va̱ʼaka íyo ñuu yóʼo’. 19 Ta saátu xáʼndai̱ chiñu nu̱ún ña̱ ka̱ʼún xíʼinna ta kachiún: ‘Keʼéndó ña̱yóʼo: ná ku̱ʼu̱n carreta tú íyo ñuu Egipto yóʼo xíʼinndó, ña̱ va̱ʼa kixi na̱ va̱lí se̱ʼendó xíʼin ná síʼindó, ta ná kunúu yivándó sa̱tá iin carreta yóʼo kixira xíʼinndó. 20 Kǒo kundi̱ʼi-inindó xa̱ʼa̱ ña̱ʼa ña̱ kúúmiíndó, saáchi mií ña̱ va̱ʼaka ña̱ íyo ñuu Egipto, xa̱a̱ kuenta miíndó kúúña’”.
21 Tasaá ke̱ʼéva na̱ se̱ʼe ta̱ Israel. Ta saátu, ta̱ José ta̱xira carreta ndaʼa̱na nda̱a̱ táki̱ʼva ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ faraón, ta saátu ta̱xira ña̱ kuniñúʼuna tá ná ku̱ʼu̱nna yichi̱. 22 Ta̱xira ti̱ko̱to̱ xa̱á ndaʼa̱ iin tá iinna, soo ndaʼa̱ ta̱ Benjamín ta̱xira 300 xu̱ʼún ña̱ plata ta ta̱xira u̱ʼu̱n ti̱ko̱to̱ xa̱á ndaʼa̱ra. 23 Ta ña̱yóʼo chi̱ndaʼára ku̱a̱ʼa̱n ndaʼa̱ yivára: 10 burro che̱e tí ndíso mií ña̱ va̱ʼaka ña̱ íyo ñuu Egipto, xíʼin 10 burro síʼi tí ndíso trigo, si̱ta̱váʼa xíʼin inkaka ña̱ kuxu yivána yichi̱. 24 Tasaá, ta̱ José ni̱nda̱yíra na̱ ñanira ta tá xa̱a̱ ku̱ʼu̱nna ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna: “Va̱ása kanitáʼantundó ku̱ʼu̱nndó yichi̱”.
25 Tasaá ke̱ena ñuu Egipto ta ni̱xa̱a̱na chí Canaán nu̱ú íyo yivána ta̱ Jacob. 26 Ta ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼin yivána: “Tákuva ta̱ José, ta ndísochíñura nu̱ú iníísaá ñuu Egipto”. Soo ni kǒo ña̱ níkivi ka̱ʼa̱n yivána chi va̱ása níkandíxarana. 27 Soo tá ki̱xáʼana nátúʼunna xíʼinra xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ José xíʼinna, ta saátu tá xi̱nira carreta tú chi̱ndaʼá ta̱ José ku̱a̱ʼa̱n xa̱ʼa̱ra, ki̱xáʼa kúsi̱íní-ini ta̱ Jacob. 28 Tasaá, ta̱ Israel ni̱ka̱ʼa̱nra: “Vitin, kándíxavai̱ ña̱ káʼa̱nndó. Tákuva se̱ʼi̱ ta̱ José. Ta vitin ña̱ tákukai̱, xíniñúʼu ku̱ʼi̱n kunii̱ se̱ʼi̱”.
46 Tasaá, ta̱ Israel nda̱kayara ndiʼi ña̱ xi̱kuumiíra ta nda̱kiʼinra ku̱a̱ʼa̱nra. Tá ni̱xa̱a̱ra Beer-Seba, ni̱so̱kóra kití nu̱ú* Ndióxi̱ yivára ta̱ Isaac. 2 Tá ñuú, Ndióxi̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Israel ti̱xin iin xa̱ni ta ka̱chira: “Jacob, Jacob”. Ta ta̱yóʼo nda̱kuiinra: “Yóʼo íyoi̱”. 3 Tasaá, Ndióxi̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Yi̱ʼi̱ kúú Ndióxi̱ ta̱ nda̱a̱, Ndióxi̱ yiváún. Va̱ása yi̱ʼvíún ña̱ ku̱ʼún chí Egipto, saáchi kán chindeétáʼi̱n xíʼún ña̱ ku̱a̱ʼání xa̱a̱ na̱ se̱ʼún koona ta xa̱a̱ndó nduundó iin ñuu ña̱ káʼnuní. 4 Yi̱ʼi̱ ku̱ʼu̱n xíʼún chí Egipto, ta yi̱ʼi̱ chindeétáʼan xíʼún ña̱ ndikóún nu̱ú ke̱ún. Ta saátu tá ná kuviún, ta̱ José koora xíʼún”.*
5 Tándi̱ʼi, ta̱ Jacob ki̱tara chí Beer-Seba ta ku̱a̱ʼa̱nra. Na̱ se̱ʼe ta̱ Jacob* sa̱ndáana yivána sa̱tá carreta tú ta̱xi ta̱ faraón ta saátu nda̱kiʼinna se̱ʼena xíʼin ná síʼina ku̱a̱ʼa̱n xíʼinna. 6 Nda̱kiʼinna kití sa̱na̱na ku̱a̱ʼa̱n xíʼinna xíʼin ndiʼi ña̱ xi̱kuumiína chí Canaán. Saá ku̱u tá ku̱a̱ʼa̱n ta̱ Jacob xíʼin ndiʼi na̱ veʼera chí Egipto. 7 Ku̱a̱ʼa̱n ndiʼi se̱ʼeta̱ara xíʼin se̱ʼe-síʼira, saátu ndiʼi na̱ se̱ʼeñánira. Ndiʼi na̱ veʼera ku̱a̱ʼa̱n xíʼinra chí Egipto.
8 Ña̱yóʼo kúú ki̱vi̱ na̱ se̱ʼe ta̱ Israel, á na̱ se̱ʼe ta̱ Jacob na̱ ni̱xa̱a̱ xíʼinra chí Egipto. Ta̱ Rubén xi̱kuu se̱ʼenu̱ú ta̱ Jacob.
9 Na̱ se̱ʼe ta̱ Rubén xi̱kuu: ta̱ Hanok, ta̱ Palú, ta̱ Hezrón xíʼin ta̱ Carmí.
10 Na̱ se̱ʼe ta̱ Simeón xi̱kuu: ta̱ Jemuel, ta̱ Jamín, ta̱ Ohad, ta̱ Jakín, ta̱ Zóhar xíʼin ta̱ Shaúl, ta síʼi ta̱yóʼo xi̱kuu iin ñá cananea.
11 Na̱ se̱ʼe ta̱ Leví xi̱kuu: ta̱ Guersón, ta̱ Cohat xíʼin ta̱ Merarí.
12 Na̱ se̱ʼe ta̱ Judá xi̱kuu: ta̱ Er, ta̱ Onán, ta̱ Selá, ta̱ Pérez xíʼin ta̱ Zérah. Soo ta̱ Er xíʼin ta̱ Onán ni̱xi̱ʼi̱na chí Canaán.
Na̱ se̱ʼe ta̱ Pérez xi̱kuu ta̱ Hezrón xíʼin ta̱ Hamul.
13 Na̱ se̱ʼe ta̱ Isacar xi̱kuu: ta̱ Tolá, ta̱ Puvá, ta̱ Yob xíʼin ta̱ Simrón.
14 Na̱ se̱ʼe ta̱ Zabulón xi̱kuu: ta̱ Séred, ta̱ Elón xíʼin ta̱ Jahleel.
15 Na̱yóʼo xi̱kuu se̱ʼe ta̱ Jacob na̱ sa̱káku ñá Lea chí Padán-Aram, ta saátu ni̱xi̱yo iin se̱ʼe-síʼira ñá xi̱naní Dina. Ndiʼi se̱ʼeta̱a ta̱ Jacob xíʼin se̱ʼe-síʼira, 33 xi̱kuuna.
16 Na̱ se̱ʼe ta̱ Gad xi̱kuu: ta̱ Zifión, ta̱ Haguí, ta̱ Suní, ta̱ Ezbón, ta̱ Erí, ta̱ Arodí xíʼin ta̱ Arelí.
17 Na̱ se̱ʼe ta̱ Aser xi̱kuu: ta̱ Imná,* ta̱ Isvá, ta̱ Isví xíʼin ta̱ Berías, ta ku̱ʼva na̱yóʼo xi̱kuu ñá Sérah.
Na̱ se̱ʼe ta̱ Berías xi̱kuu ta̱ Héber xíʼin ta̱ Malkiel.
18 Na̱yóʼo xi̱kuu se̱ʼe ñá Zilpá ñá ta̱xi ta̱ Labán kachíñu nu̱ú se̱ʼera ñá Lea. Ndiʼi se̱ʼe ta̱ Jacob xíʼin ñá Zilpá, 16 xi̱kuuna.
19 Na̱ se̱ʼe ta̱ Jacob na̱ sa̱káku ñá síʼira ñá Raquel, xi̱kuu ta̱ José xíʼin ta̱ Benjamín.
20 Na̱ se̱ʼe ta̱ José na̱ sa̱káku ñá Asenat chí Egipto ñá xi̱kuu se̱ʼe ta̱ Potifera ta̱ su̱tu̱ ñuu On,* xi̱kuu ta̱ Manasés xíʼin ta̱ Efraín.
21 Na̱ se̱ʼe ta̱ Benjamín xi̱kuu: ta̱ Bela, ta̱ Béker, ta̱ Asbel, ta̱ Guerá, ta̱ Naamán, ta̱ Ehí, ta̱ Ros, ta̱ Mupim, ta̱ Hupim xíʼin ta̱ Ard.
22 Na̱yóʼo xi̱kuu se̱ʼe ta̱ Jacob na̱ sa̱káku ñá Raquel. Ta ndiʼi na̱ se̱ʼe ta̱ Jacob xíʼin ñá Raquel, 14 xi̱kuuna.
23 Se̱ʼe ta̱ Dan xi̱kuu ta̱ Husim.
24 Na̱ se̱ʼe ta̱ Neftalí xi̱kuu: ta̱ Jahzeel, ta̱ Guní, ta̱ Jézer xíʼin ta̱ Silem.
25 Na̱yóʼo xi̱kuu se̱ʼe ñá Bilhá ñá ta̱xi ta̱ Labán kachíñu nu̱ú se̱ʼera ñá Raquel. Ndiʼi na̱ se̱ʼe ta̱ Jacob xíʼin ñá Bilhá, 7 xi̱kuuna.
26 Ndiʼi na̱ veʼe ta̱ Jacob na̱ ni̱xa̱a̱ xíʼinra chí Egipto, 66 xi̱kuuna, soo va̱ása níndakaʼvina ná xa̱nura. 27 Ta na̱ se̱ʼe ta̱ José na̱ ka̱ku chí Egipto, u̱vi̱ xi̱kuuna. Ta ndiʼi na̱ veʼe ta̱ Jacob na̱ ni̱xa̱a̱ chí Egipto, 70 xi̱kuuna.
28 Ta̱ Jacob ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Judá ña̱ siʼnara ná ku̱ʼu̱n ta natúʼunra xíʼin ta̱ José ña̱ xa̱a̱ ku̱a̱ʼa̱nna chí Gosén. Tá ni̱xa̱a̱na chí Gosén, 29 ta̱ José ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ ná ixatu̱ʼvana carretara, tasaá ku̱a̱ʼa̱nra chí Gosén ña̱ ndakutáʼanra xíʼin yivára ta̱ Israel. Tá xa̱a̱ ni̱xa̱a̱ra nu̱úra, nu̱mirara ta naʼání xa̱kura xíʼinra. 30 Tándi̱ʼi, ta̱ Israel ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ José: “Vitin kúú ña̱ xa̱a̱ va̱ʼa kuvii̱, saáchi xi̱nii̱ yóʼó ta kúnda̱a̱-inii̱ ña̱ tákuvaún”.
31 Tasaá, ta̱ José ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ ñanira ta saátu xíʼin ndiʼi na̱ veʼe yivára ta ka̱chira: “Ná ku̱ʼi̱n natúʼi̱n xíʼin ta̱ faraón ta kachii̱: ‘Ki̱xaa̱ ndiʼi na̱ ñanii̱ ta saátu ndiʼi na̱ veʼe yivái̱ na̱ ni̱xi̱yo chí Canaán. 32 Na̱ ndáa ndikachi* xíʼin si̱ndi̱ki̱ kúú na̱yóʼo. Ta ki̱xaa̱na xíʼin ndikachi sa̱na̱na, si̱ndi̱ki̱ sa̱na̱na xíʼin ndiʼi ña̱ kúúmiína’. 33 Tá ná kana ta̱ faraón ndóʼó, ta tá ná nda̱ka̱tu̱ʼunra ndóʼó ‘¿Ndáa chiñu kúú ña̱ kéʼéndó?’, 34 ndóʼó xíniñúʼu ndakuiinndó ta kachindó ‘Táta, nda̱a̱ tá válívíndi̱ ndáandi̱ si̱ndi̱ki̱ nda̱a̱ táki̱ʼva xi̱keʼé na̱ táʼanndi̱ na̱ xi̱ndoo xi̱naʼá’. Tá ná ka̱ʼa̱nndó ña̱yóʼo saá taxira koondó chí Gosén, saáchi na̱ egipcio kúndasína xínina na̱ ndáa ndikachi”.
47 Tasaá, ta̱ José ni̱xa̱ʼa̱nra ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ faraón: “Yivái̱ xíʼin na̱ ñanii̱ ke̱ena chí Canaán ta ki̱xaa̱na chí Gosén, ta ki̱xaa̱ ndikachi* sa̱na̱na, si̱ndi̱ki̱ sa̱na̱na xíʼin ndiʼi ña̱ʼa ña̱ kúúmiína”. 2 Tasaá, nda̱kaxin ta̱ José u̱ʼu̱n na̱ ñanira ta ni̱xa̱ʼa̱nra xíʼinna nu̱ú ta̱ faraón.
3 Ta, ta̱ faraón ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunra na̱ ñani ta̱ José: “¿Ndáa chiñu kúú ña̱ kéʼéndó?”. Ta na̱yóʼo nda̱kuiinna: “Táta, na̱ ndáa ndikachi kúúndi̱ nda̱a̱ táki̱ʼva xi̱keʼé na̱ táʼanndi̱ na̱ xi̱ndoo xi̱naʼá”. 4 Ta saátu ni̱ka̱ʼa̱nkana xíʼin ta̱ faraón: “Táta, xa̱ʼa̱ ña̱ ndeéní ndíkaa̱ so̱ko ñuu Canaán ta kǒo ña̱ kixáʼan* ndikachi sa̱na̱ndi̱, va̱xindi̱ koondi̱ ñuu yóʼo. Ixaún ña̱ ma̱ní táta, taxi loʼo ná koondi̱ chí Gosén”. 5 Tasaá ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ faraón xíʼin ta̱ José: “Xa̱ʼa̱ ña̱ ki̱xaa̱ yiváún xíʼin na̱ ñaniún, 6 kivi taxiún nda̱a̱ ndáaka táʼví ña̱ ñuu Egipto ndaʼa̱na. Mií ñuʼú ña̱ va̱ʼaka taxiún koona, chí Gosén taxiún koona. Ta tá íyo iin na̱ xíni̱va̱ʼa kundaa kití, kivi ndaka̱xiúnna ña̱ kundaana si̱ndi̱ki̱ sa̱na̱i̱”.
7 Tasaá, ta̱ José ni̱xa̱ʼa̱nra xíʼin yivára nu̱ú ta̱ faraón. Ta ta̱ Jacob chi̱kaa̱ra bendición ta̱ faraón. 8 Ta̱ faraón ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunra ta̱ Jacob: “¿Nda̱saa ku̱i̱ya̱ kúúmiíún?”. 9 Ta̱ Jacob nda̱kuiinra yuʼú ta̱ faraón: “Xa̱a̱ 130 ku̱i̱ya̱ kúúmiíi̱, ta ndiʼi ku̱i̱ya̱ yóʼo xa̱a̱ síín síín nu̱ú ni̱xi̱kai̱. Yo̱ʼvi̱ní* ni̱xi̱yo ndiʼi ku̱i̱ya̱ yóʼo, soo loʼova kúúña chi ku̱a̱ʼáníka ku̱i̱ya̱ ni̱xi̱ka na̱ táʼi̱n na̱ xi̱ndoo xi̱naʼá”. 10 Tándi̱ʼi, ta̱ Jacob chi̱kaa̱ra bendición ta̱ faraón ta ki̱tara ku̱a̱ʼa̱nra.
11 Tasaá, ta̱ José ta̱xira ña̱ koo yivára xíʼin na̱ ñanira chí Ramesés, mií ñuʼú ña̱ va̱ʼaka ña̱ kíndo̱o chí Egipto, nda̱a̱ táki̱ʼva ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ faraón xíʼinra. 12 Ta̱ José xi̱kiʼinra kuenta ña̱ ná koo ña̱ kuxu yivára, na̱ ñanira xíʼin ndiʼi na̱ veʼe yivára. Ta xi̱taxira ña̱ xi̱xiniñúʼu iin tá iin familia.
13 Ta kǒo níxi̱yo ña̱ kuxuna iníí ñuu kán, saáchi ndeéní xi̱ndikaa̱ so̱ko. Ta iníísaá ñuu Egipto xíʼin Canaán xi̱ndikaa̱ so̱ko. 14 Ta̱ José xi̱ndakayara ndiʼi xu̱ʼún ña̱ xi̱chaʼvi na̱ ñuu Egipto xíʼin na̱ ñuu Canaán xa̱ʼa̱ ña̱ kuxuna, ta xi̱xaʼa̱nra xíʼinña veʼe ta̱ faraón. 15 Tá ni̱ya̱ʼa loʼo tiempo, ndi̱ʼi xu̱ʼún na̱ ñuu Egipto xíʼin na̱ ñuu Canaán, tasaá ndiʼi na̱ egipcio ki̱xáʼana xáʼa̱nna nu̱ú ta̱ José, ta ki̱xáʼana káʼa̱nna xíʼinra: “Taxi loʼo ña̱ kuxundi̱. ¿Á taxiún kuvindi̱ xa̱ʼa̱ ña̱ kǒoka xu̱ʼún kúúmiíndi̱?”. 16 Ta̱ José ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna: “Tá kǒoka xu̱ʼúnndó, taxindó kití sa̱na̱ndó ndaʼíi̱ ta taxii̱ ña̱ kuxundó”. 17 Tasaá ki̱xáʼana xáʼa̱nna xíʼin kití sa̱na̱na nu̱úra, ta ta̱ José xi̱taxira ña̱ kuxuna tá xi̱taxina kuáyi̱, ndikachi, ti̱xúʼú,* si̱ndi̱ki̱ á burro sa̱na̱na ndaʼa̱ra. Iníí ku̱i̱ya̱ kán ta̱xi ta̱ José ña̱ kuxuna xa̱ʼa̱ ña̱ ta̱xina kití sa̱na̱na ndaʼa̱ra.
18 Tándi̱ʼi ku̱i̱ya̱ kán ta ki̱xáʼa inka ku̱i̱ya̱, ki̱xáʼana xáʼa̱nna nu̱ú ta̱ José ta xi̱kaʼa̱nna xíʼinra: “Kúni̱ndi̱ ná kunda̱a̱-iniún táta, ña̱ xa̱a̱ ta̱xindi̱ ndiʼi xu̱ʼúnndi̱ ndaʼún xíʼin ndiʼi kití sa̱na̱ndi̱. Ña̱ kíndo̱o kuití ndaʼa̱ndi̱ ña̱ kivi taxindi̱ ndaʼún kúú ñuʼúndi̱ xíʼin miíndi̱. 19 Va̱ása taxiún kuvindi̱ ni va̱ása taxiún ndiʼi-xa̱ʼa̱ ñuʼúndi̱, satá* ndi̱ʼi̱ ta satá ñuʼúndi̱ ta taxi loʼún ña̱ kuxundi̱ xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo. Saá xa̱a̱ndi̱ kachíñundáʼvindi̱ nu̱ú ta̱ faraón, ta kuenta miíra koo ñuʼúndi̱. Taxi si̱ʼva̱ ndaʼa̱ndi̱ ña̱ va̱ʼa chiʼindi̱, tasaá kutakundi̱ ta va̱ása ndo̱o mií ñuʼúndi̱”. 20 Ña̱kán, xa̱ʼa̱ ña̱ ndeéní xi̱ndikaa̱ so̱ko, na̱ egipcio ni̱xi̱íkona* ñuʼúna, ta ta̱ José sa̱tára ndiʼi ñuʼú yóʼo ña̱ va̱ʼa xa̱a̱ña kooña kuenta ta̱ faraón. Tasaá, ndiʼi ñuʼú yóʼo ni̱xa̱a̱ña ku̱uña kuenta ta̱ faraón.
21 Ta̱ José ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ndiʼi na̱ egipcio na̱ ni̱xi̱yo ñuu ndáʼvi ña̱ ná ku̱ʼu̱nna koona ñuu náʼnu ña̱ ni̱xi̱yo chí Egipto. 22 Ñuʼú kuití na̱ su̱tu̱ kúú ña̱ kǒo nísatá ta̱ José, saáchi ta̱ faraón kúú ta̱ xi̱taxi ña̱ xi̱xixina, ta xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo kúú ña̱ va̱ása níxi̱íkona ñuʼúna. 23 Tasaá, ta̱ José ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ yiví: “Vitin sa̱tái̱ ndóʼó ta saátu ñuʼúndó ña̱ va̱ʼa xa̱a̱ña kooña kuenta ta̱ faraón. Yóʼo íyo si̱ʼva̱ ña̱ va̱ʼa chiʼindó ñuʼúndó. 24 Tá ná kixáʼandó sakéendó,* u̱ʼu̱n táʼví ndataʼvíndó ña̱yóʼo. Iin táʼví taxindó ndaʼa̱ ta̱ faraón ta ku̱mí táʼví ña̱ kindo̱o, kuenta miíndó kooña ña̱ va̱ʼa chiʼi tukundó tasaá kivi kuxu miíndó xíʼin na̱ ndóo veʼendó ta saátu se̱ʼendó”. 25 Ña̱kán, na̱yóʼo ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼinra: “Táta, sa̱kǎkún ndi̱ʼi̱. Tá va̱ʼa túviún, xa̱a̱ndi̱ kachíñundáʼvindi̱ nu̱ú ta̱ faraón”. 26 Tasaá ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ José ña̱ keʼéna ña̱yóʼo chí Egipto ta nda̱a̱ vitin kéʼénaña, ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ iin táʼví* ña̱ sákeena kuenta ta̱ faraón xa̱a̱ña kooña. Iinlá ñuʼú na̱ su̱tu̱ kúú ña̱ va̱ása níxa̱a̱ koo kuenta ta̱ faraón.
27 Ta̱ Israel ki̱ndoora koora chí Gosén ña̱ kíndo̱o chí Egipto. Miíra xíʼin na̱ veʼera ki̱ndoona kán, ta ni̱xi̱yo se̱ʼena ta ku̱a̱ʼání ni̱xa̱a̱na ndu̱una. 28 Ta̱ Jacob ni̱xi̱yora 17 ku̱i̱ya̱ chí Egipto. Ta 147 ku̱i̱ya̱ xi̱takura.
29 Tá xa̱a̱ ku̱yatin kuvi ta̱ Israel, ka̱nara se̱ʼera ta̱ José ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Tá ndixa kúʼvi̱-iniún xíniún yi̱ʼi̱, káʼa̱n-ndáʼvii̱ xíʼún ña̱ keʼún ña̱yóʼo: chinaʼá* ña̱ na̱ʼún ña̱ ndixaní kúʼvi̱-iniún* xíniún yi̱ʼi̱, ta saxínún ña̱ káʼi̱n xíʼún. Káʼa̱n-ndáʼvii̱ xíʼún ña̱ va̱ása sandúxu̱ún yi̱ʼi̱ ñuu Egipto yóʼo. 30 Tá ná kuvii̱,* tavá yi̱ʼi̱ ñuu Egipto ta sandúxu̱ún yi̱ʼi̱ nu̱ú ni̱ndu̱xu̱n na̱ táʼi̱n”. Tasaá, ta̱ José ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Keʼévai̱ ña̱ ndúkún nu̱úi̱”. 31 Soo ta̱ Israel ni̱ka̱ʼa̱nra: “Chinaʼáña”. Ta ta̱ José chi̱naʼávaraña. Tasaá, ta̱ Israel xi̱kuxítíra xi̱ní xi̱tora ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin Ndióxi̱.
48 Tándi̱ʼi ku̱u ña̱yóʼo, ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼin ta̱ José: “Xa̱a̱ ku̱vitání yiváún”. Ña̱kán ni̱xa̱ʼa̱nra xi̱torara xíʼin u̱vi̱ saá se̱ʼera, ta̱ Manasés xíʼin ta̱ Efraín. 2 Tasaá ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼin ta̱ Jacob: “Ki̱xaa̱ se̱ʼún ta̱ José chi va̱xira kotora yóʼó”. Tasaá chi̱kaa̱ní ta̱ Israel ndee̱ ña̱ nda̱koora ta xi̱koora* nu̱ú xi̱tora. 3 Ta ta̱ Jacob ki̱xáʼara nátúʼunra xíʼin ta̱ José:
“Ndióxi̱ ta̱ kúúmiíní ndee̱, ki̱tara nu̱úi̱ chí Luz, ña̱ ndíkaa̱ chí Canaán, ta ta̱xira bendición ndaʼíi̱. 4 Ki̱ndoora ña̱yóʼo xíʼi̱n: ‘Taxii̱ ña̱ koo se̱ʼún ta ku̱a̱ʼání xa̱a̱na koona. Ku̱a̱ʼání ñuu xa̱a̱ na̱ se̱ʼún nduuna. Taxii̱ ñuʼú yóʼo ndaʼa̱ na̱ se̱ʼún ta ndiʼi tiempo kooña kuentana’. 5 Ta u̱vi̱ saá se̱ʼún na̱ ka̱ku ñuu Egipto yóʼo tá kúma̱níka kixii̱ ndakutáʼi̱n xíʼún, se̱ʼe miíi̱ kúúna vitin. Ta̱ Efraín xíʼin ta̱ Manasés, xa̱a̱na koona se̱ʼe miíi̱ nda̱a̱ táki̱ʼva íyo ta̱ Rubén xíʼin ta̱ Simeón. 6 Soo tá ná kaku inkaka se̱ʼún, se̱ʼe miívaún koo na̱kán. Saátu na̱kán ndakiʼinna iin táʼví ñuʼú ña̱ ndakiʼin na̱ ñanina ña̱ kúú herenciana. 7 Chí Padán ke̱i̱ va̱xii̱ tá ni̱xi̱ʼi̱ ñá Raquel chí Canaán. Soo xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱kuma̱níka xa̱a̱ndi̱ chí Efrat, va̱ʼaka sa̱ndúxu̱i̱nñá chí yichi̱ ña̱ ku̱a̱ʼa̱n Efrat, á ña̱ nanítu Belén”.
8 Tasaá xi̱ni ta̱ Israel na̱ se̱ʼe ta̱ José ta ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunrara: “¿Ndáana kúú na̱yóʼo?”. 9 Tasaá nda̱kuiin ta̱ José “Se̱ʼi̱ kúúna, na̱ ta̱xi Ndióxi̱ ndaʼíi̱ ñuu yóʼo”. Ta yivára ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Ixaún ña̱ ma̱ní, sakúyatinna nu̱úi̱ ña̱ va̱ʼa chika̱i̱ bendiciónna”. 10 Soo ta̱ Israel va̱ása níxi̱kivi koto va̱ʼara xa̱ʼa̱ ña̱ xa̱a̱ ku̱chéeníra. Ña̱kán sa̱kúyatin ta̱ José u̱vi̱ saá se̱ʼera nu̱úra, ta ta̱ Israel chi̱tóra* nu̱úna ta nu̱mirana. 11 Tándi̱ʼi ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Israel xíʼin ta̱ José: “Ni va̱ása níndakanixi̱níi̱ ña̱ ndikói̱ kunii̱ yóʼó, soo va̱ʼaní-ini Ndióxi̱ xíʼi̱n chi vitin nda̱a̱ na̱ se̱ʼún xítoi̱”. 12 Tasaá, ta̱ José sa̱kúxíká loʼora na̱ se̱ʼera nu̱ú yivára* ta xi̱kuxítíra nu̱úra.
13 Tándi̱ʼi, ta̱ José ki̱ʼinra u̱vi̱ saá se̱ʼera ta sa̱kúyatinrana nu̱ú ta̱ Israel. Ti̱inra ta̱ Efraín xíʼin ndaʼa̱ kúaʼara ta ka̱nindichirara chí ndaʼa̱ yitin ta̱ Israel, ta xíʼin ndaʼa̱ yitinra ti̱inra ta̱ Manasés ta ka̱nindichirara chí ndaʼa̱ kúaʼa ta̱ Israel. 14 Soo ta̱ Israel chi̱núura ndaʼa̱ kúaʼara xi̱ní ta̱ Efraín ni ta̱ loʼoka xi̱kuu ta̱yóʼo, ta xi̱ní ta̱ Manasés chi̱núura ndaʼa̱ yitinra. Ke̱ʼéra ña̱yóʼo ni xi̱kunda̱a̱-inira xa̱ʼa̱ ta̱ Manasés ña̱ kúúra ta̱ nu̱ú. 15 Tándi̱ʼi, ta̱xira bendición ndaʼa̱ ta̱ José ta ka̱chira:
“Ndióxi̱ ta̱ nda̱a̱, ta̱ xi̱ndasakáʼnu yivái̱ ta̱ Isaac
xíʼin xi̱íi̱ ta̱ Abrahán,
Ndióxi̱ ta̱ nda̱a̱, ta̱ xi̱ndaa yi̱ʼi̱ ta ndáara yi̱ʼi̱ nda̱a̱ vitin,
16 ángel ta̱ sa̱kǎku yi̱ʼi̱ nu̱ú ña̱ va̱ása va̱ʼa
ná taxi bendición ndaʼa̱ na̱ va̱lí yóʼo.
Ná kuniʼina ki̱víi̱, ta saátu ná kuniʼina ki̱vi̱
yivái̱ ta̱ Isaac xíʼin xi̱íi̱ ta̱ Abrahán,
ku̱a̱ʼání ná xa̱a̱na koona,
ña̱ va̱ʼa nduuna iin ñuu káʼnuní nu̱ú ñuʼú yóʼo”.
17 Soo ta̱ José xi̱nira ña̱ chi̱núu yivára ndaʼa̱ kúaʼara xi̱ní ta̱ Efraín ta kǒo níkutóora ña̱yóʼo. Xa̱ʼa̱ ña̱kán xi̱kuni̱ra sakútaʼara ndaʼa̱ yivára xi̱ní ta̱ Efraín ta ndachinúuraña xi̱ní ta̱ Manasés. 18 Ta̱ José ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin yivára: “Su̱ví saá kúúña yivá, ta̱yóʼova kúú ta̱ nu̱ú ka̱ku. Chinúu ndaʼa̱ kúaʼún xi̱ní ta̱yóʼo”. 19 Soo va̱ása níxiin yivára keʼéra ña̱yóʼo ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra “Kúnda̱a̱va-inii̱ yivá, kúnda̱a̱va-inii̱. Saátu ta̱yóʼo xa̱a̱ra koora iin ñuu ña̱ ndáyáʼviní. Soo ñanira ta̱ loʼo kúú ta̱ kundayáʼviníka, ta na̱ se̱ʼera ku̱a̱ʼání xa̱a̱na koona ta xa̱a̱na nduuna ñuu náʼnu”. 20 Chi̱kaa̱kara bendiciónna ki̱vi̱ saá, ta ka̱chira:
“Ná ka̱ʼa̱n na̱ se̱ʼe ta̱ Israel xa̱ʼún
tá ná chikaa̱na bendición ta kachina:
‘Ndióxi̱ ná keʼéra xíʼún nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼéra xíʼin ta̱ Efraín
ta saátu xíʼin ta̱ Manasés’”.
Ña̱kán siʼnaka ta̱ Efraín xi̱kanindichira nu̱ú ta̱ Manasés tá xi̱taxira bendición ndaʼa̱na.
21 Tándi̱ʼi, ta̱ Israel ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ José: “Koto, xa̱a̱ ku̱yatin kuvii̱, soo Ndióxi̱ koovara xíʼinndó ta chindeétáʼanra xíʼinndó ña̱ ndikóndó nu̱ú ñuʼú na̱ táʼanndó na̱ xi̱ndoo xi̱naʼá. 22 Ku̱a̱ʼáka loʼo ñuʼú taxii̱ ndaʼa̱ yóʼó nu̱úka ña̱ taxii̱ ndaʼa̱ na̱ ñaniún, ñuʼú yóʼo kúú ña̱ ki̱ndai̱ ndaʼa̱ na̱ amorreo tá xi̱niñúʼi̱ espada xíʼin kuxu̱n* ña̱ ka̱nitáʼi̱n xíʼinna”.
49 Ta̱ Jacob ka̱nara se̱ʼera ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna: “Ndatakandó ña̱ va̱ʼa ka̱ʼi̱n xíʼinndó xa̱ʼa̱ ña̱ kundóʼondó chí nu̱únínu. 2 Yi̱ʼi̱ kúú ta̱ Jacob, ta ndóʼó kúúndó se̱ʼi̱. Ndakutáʼanndó ta kuniso̱ʼondó yi̱ʼi̱. Yi̱ʼi̱ kúú yivándó ta̱ Israel, kuniso̱ʼondó ña̱ ka̱ʼi̱n.
3 ”Yóʼó ta̱ Rubén kúú se̱ʼi̱ ta̱ nu̱ú, yóʼó kúú ndeíi̱. Saá íyoña, yóʼó kúú se̱ʼi̱ ta̱ nu̱ú. Yóʼó kúú ta̱ xi̱niñúʼu ixato̱ʼóníkana ta ni̱xi̱yoní ndee̱ ndaʼún. 4 Soo kundayáʼvika na̱ ñaniún nu̱ú miíún, saáchi nda̱a̱ táki̱ʼva kéʼé ti̱kui̱í tá ndeéní kánda̱, tá va̱ása kívi sayáa̱na saá ke̱ʼún, ta ni̱ki̱si̱ún xíʼin ñá síʼi yiváún. Saáchi kǒo ní ixato̱ʼún ñá ti̱ndaʼa̱ xíʼi̱n, ta ni̱ki̱si̱ún xíʼinñá.
5 ”Ta̱ Simeón xíʼin ta̱ Leví ñanivana. Kútóonína kanitáʼanna, ta xi̱niñúʼuna espadana ña̱ xa̱ʼnína inkana. 6 Nda̱a̱ ni iin yichi̱ ná kǒo kutáʼi̱n xíʼinna. Ná va̱ása ka̱ʼa̱nna xa̱ʼíi̱ ña̱ kéʼíi̱ táʼan ña̱ kéʼé na̱yóʼo, saáchi xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱sa̱a̱nína xa̱ʼnína na̱ ta̱a, ta xa̱ʼa̱ ña̱ kúni̱ miína, xa̱ʼndana xa̱ʼa̱ si̱ndi̱ki̱. 7 Xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱sa̱a̱nína, kininí ni̱xi̱yo ña̱ ke̱ʼéna, ta xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱sa̱a̱nína, kǒo níkundáʼvi-inina kunina na̱ yiví ta xa̱ʼnínana. Yi̱ʼi̱ ndataʼvíi̱na nu̱ú ñuʼú ta̱ Jacob, ndataʼvíi̱na nu̱ú ñuʼú ta̱ Israel.
8 ”Yóʼó ta̱ Judá, na̱ ñaniún ka̱ʼa̱n va̱ʼana xa̱ʼún. Ta kuchiñún kanitáʼún xíʼin na̱ sáa̱-ini xíni yóʼó. Na̱ se̱ʼe yiváún kuxítína nu̱ún. 9 Ta̱ Judá íyora nda̱a̱ táki̱ʼva íyo se̱ʼe tí ndikaʼa.* Se̱ʼe miíi̱, tá ná sandíʼún kaxíún kití tí ti̱ún, saá ku̱ʼún. Yóʼó kandúʼún nu̱ú ñuʼú ta sakáa̱ún miíún nda̱a̱ táki̱ʼva kéʼé iin tí ndikaʼa. Ta nda̱a̱ ni iinna va̱ása sasáa̱ yóʼó. 10 Yitu̱n tú níʼi ta̱ rey ña̱ xáʼndachíñura, ndiʼi tiempo koonú kuenta ta̱ Judá, ta yitu̱n tú níʼira ña̱ xáʼndachíñura, ndiʼi tiempo koonú xa̱ʼa̱ra nda̱a̱ tá ná kixaa̱ ta̱ Siló,* ta ndiʼi na̱ ñuu keʼéna ña̱ ka̱ʼa̱n ta̱kán. 11 Ta̱kán katúnra burro sa̱na̱ra xa̱ʼa̱ iin yitu̱n tú uva, ta se̱ʼe tí burro yóʼo katúnrarí xa̱ʼa̱ yitu̱n tú uva tú va̱ʼa. Xíʼin vino ta saátu xíʼin nduta̱ tí uva ndakatara ti̱ko̱to̱ra. 12 Ña̱ kúáʼa kúú nduchúnu̱úra xa̱ʼa̱ ña̱ xíʼira vino, ta ña̱ yaa kúú nu̱ʼura xa̱ʼa̱ ña̱ xíʼira leche.
13 ”Ta̱ Zabulón yatin yuʼú mar koora, yatin nu̱ú ndíta tú barco. Ta ñuʼúra xa̱a̱ña nda̱a̱ chí Sidón.
14 ”Ta̱ Isacar íyora nda̱a̱ táki̱ʼva íyo iin burro tí ndakúní leke, tí kánduʼú* ma̱ʼñú u̱vi̱ ña̱ʼa ña̱ ndísorí. 15 Ta kunira ña̱ va̱ʼaní nu̱ú kivi ndakindee̱ra ta va̱ʼaní ñuʼú kúúña. Taxira so̱ko̱ra ña̱ sandáana ña̱ʼa, ta ixandúxana xíʼinra ña̱ kachíñundáʼvira.
16 ”Ta̱ Dan ndatiinra ku̱a̱chi xíʼin ndiʼi na̱ ñuu Israel. 17 Ta̱ Dan koora nda̱a̱ táki̱ʼva íyo iin ko̱o̱ tí kánduʼú chí yichi̱, iin ko̱o̱ tí íyo ndiki̱ tí kánduʼú chí yichi̱. Tí xáxi si̱ʼndi̱-xa̱ʼa̱ tí kuáyi̱ ta sándakavarí ta̱ yósó* tíyóʼo. 18 Jehová Ndióxi̱ miíi̱, kundatui̱ ña̱ ná sakǎkún ndi̱ʼi̱.
19 ”Iin tiʼvi na̱ kui̱ʼná kanitáʼanna xíʼin ta̱ Gad, soo ta̱yóʼo kuchiñura ta kundiku̱nra ku̱ʼu̱nra sa̱tána.
20 ”Kooní ña̱ kuxu ta̱ Aser, ta ña̱ taxira kuxuna kooña nda̱a̱ táki̱ʼva íyo ña̱ xíxi na̱ rey.
21 ”Nda̱a̱ táki̱ʼva íyo iin yusu síʼi tí va̱ʼaní náʼa̱, saá íyo ta̱ Neftalí ta liviní tu̱ʼun káʼa̱nra.
22 ”Ta̱ José íyora nda̱a̱ táki̱ʼva íyo ndaʼa̱ yitu̱n ña̱ sa̱kán nána, ta tú yitu̱n yóʼo va̱ʼaní táxinú ku̱i̱ʼi ta níndichinú yatin nu̱ú kána ti̱kui̱í, ta ndaʼa̱nú káa̱ña ku̱a̱ʼa̱nña* ta yáʼaña nda̱a̱ sa̱tá nama̱. 23 Ta na̱ níʼi kuxu̱n kǒo nísandákoona ña̱ kanitáʼanna xíʼinra, sa̱kánana flecha sa̱tára ta kǒo nísandákoona ña̱ sa̱a̱-inina kuninara. 24 Soo ndakúní ni̱xi̱yo kuxu̱n ta̱yóʼo, ta saátu ndakúní ni̱xi̱yo ndaʼa̱ra ta kamaní ni̱xi̱yoña. Ku̱chiñura ke̱ʼéra ña̱yóʼo saáchi Ndióxi̱ ta̱ Jacob kúú ta̱ chi̱ndeétáʼan xíʼinra. Ta̱yóʼo kúú pastor xíʼin yu̱u̱ ta̱ Israel. 25 Ndióxi̱ ta̱ ndásakáʼnu yiváún kúú ta̱ ta̱xi ta̱ José, ta Ndióxi̱ chindeétáʼan xíʼún. Ndióxi̱ ta̱ kúúmiíní ndee̱ kúú ta̱ íyo xíʼin ta̱yóʼo, ta taxira bendición ña̱ íyo chí ndiví ndaʼa̱ra, saátu taxira bendición ña̱ íyo nu̱ú kúnu va̱ʼa ndaʼa̱ra. Ta taxira bendición ndaʼa̱ra ña̱ ku̱a̱ʼání koo se̱ʼera ta saátu kití sa̱na̱ra. 26 Bendición ña̱ ta̱xi yivára ndaʼa̱ra káʼnuníkaña nu̱ú bendición ña̱ ndákiʼin yuku̱ ña̱ íyo ndiʼi tiempo, ta kundayáʼvikaña nu̱ú ña̱ʼa ña̱ ndáyáʼvi ña̱ íyo xi̱kí ña̱ va̱ása ndíʼi-xa̱ʼa̱. Ta̱ José ta̱ nda̱kaxinna nu̱ú na̱ ñanira, ndakiʼinkavara ña̱yóʼo.*
27 ”Ta̱ Benjamín sakúachira kití tí tiinra nda̱a̱ táki̱ʼva kéʼé iin lobo. Tá xi̱ta̱a̱n* kaxírarí ta tá xi̱kuaá ndataʼvíra ña̱ nda̱kiʼinra”.
28 Ndiʼi na̱yóʼo xi̱kuu na̱ se̱ʼe ta̱ Israel ta ni̱xa̱a̱na ku̱una 12 tribu, ta ña̱yóʼo ni̱ka̱ʼa̱n yivána xíʼinna tá chi̱kaa̱ra bendiciónna. Iin tá iin na̱yóʼo nda̱kiʼinna bendición ña̱ xi̱niñúʼu taxira ndaʼa̱na.
29 Tándi̱ʼi, ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱yóʼo xíʼin na̱ se̱ʼera: “Xa̱a̱ ku̱nu̱mí kuvii̱, sandúxu̱nndó yi̱ʼi̱ xíʼin na̱ táʼi̱n ini kavá ña̱ íyo nu̱ú ñuʼú ta̱ Efrón ta̱ hitita. 30 Ña̱yóʼo kúú kavá ña̱ ndíkaa̱ chí Macpelá yatin chí Mamré chí ñuʼú ña̱ Canaán. Ña̱yóʼo kúú ñuʼú ña̱ sa̱tá* ta̱ Abrahán nu̱ú ta̱ Efrón ta̱ hitita, ña̱ va̱ʼa koo iin nu̱ú ndu̱xu̱nra. 31 Kán sa̱ndúxu̱nna ta̱ Abrahán xíʼin ñá síʼira ñá Sara, kán sa̱ndúxu̱nna ta̱ Isaac xíʼin ñá síʼira ñá Rebeca ta kántu sa̱ndúxu̱i̱n ñá Lea. 32 Ñuʼú xíʼin kavá ña̱ íyo nu̱ú ña̱yóʼo, nu̱ú na̱ se̱ʼe ta̱ Het sa̱tánaña”.
33 Saá kúú ña̱ sa̱ndíʼi ta̱ Jacob ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ se̱ʼera ndáaña keʼéna. Tasaá, nda̱kandúʼura nu̱ú xi̱tora ta ni̱xi̱ʼi̱ra, ta nda̱a̱ táki̱ʼva ni̱xi̱ʼi̱ na̱ táʼanra na̱ xi̱ndoo xi̱naʼá saá ni̱xi̱ʼi̱ra.
50 Ña̱kán ta̱ José nu̱mira yivára, xa̱kura xíʼinra ta chi̱tóra* nu̱úra. 2 Tándi̱ʼi, ta̱ José ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ doctor na̱ káchíñu nu̱úra ña̱ ná ixatu̱ʼvana ku̱ñu yivára* ña̱ va̱ʼa ndu̱xu̱nra. Ña̱kán na̱ doctor i̱xatu̱ʼvana ku̱ñu ta̱ Israel. 3 Ta 40 ki̱vi̱ ke̱ʼéna ña̱yóʼo chi ña̱yóʼo kúú ki̱vi̱ ña̱ xíniñúʼuna ña̱ ixatu̱ʼvana ku̱ñu iin na̱ ni̱xi̱ʼi̱. Ta 70 ki̱vi̱ xa̱ku na̱ egipcio xa̱ʼa̱ra.
4 Tá ni̱ya̱ʼa ki̱vi̱ ña̱ xa̱kuna xa̱ʼa̱ra, ta̱ José ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱yóʼo xíʼin na̱ veʼe ta̱ faraón: “Ixandó ña̱ ma̱ní, ka̱ʼa̱nndó ña̱yóʼo xíʼin ta̱ faraón: 5 ‘Yivái̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼi̱n ña̱ ná chinaʼíi̱* xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo. Ta ka̱chira: “Xa̱a̱ ku̱nu̱mí kuvii̱. Sandúxu̱n yi̱ʼi̱ ini kavá ña̱ xa̱a̱ i̱xatu̱ʼvai̱ chí Canaán”. Ixaún ña̱ ma̱ní taxiún ná ku̱ʼi̱n sandúxu̱i̱n yivái̱, ta tándi̱ʼi saá ndikói̱ʼ”. 6 Tasaá ta̱ faraón ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Kúáʼan sandúxu̱ún yiváún nda̱a̱ táki̱ʼva xa̱a̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼún”.
7 Xa̱ʼa̱ ña̱kán ta̱ José ni̱xa̱ʼa̱nra sa̱ndúxu̱nra yivára. Ta ni̱xa̱ʼa̱n ndiʼi na̱ xi̱kachíñu nu̱ú ta̱ faraón xíʼinra, saátu na̱ xi̱niʼi yichi̱ nu̱ú na̱ veʼera* xíʼin na̱ xi̱niʼi yichi̱ nu̱ú na̱ ñuu Egipto, 8 saátu ni̱xa̱ʼa̱n na̱ veʼe ta̱ José, na̱ ñanira, xíʼin na̱ veʼe yivára. Na̱ ni̱ndo̱o kuití chí Gosén kúú na̱ va̱lí ta saátu ndikachi,* ti̱xúʼú* xíʼin si̱ndi̱ki̱ sa̱na̱na. 9 Ta saátu ni̱xa̱ʼa̱n ku̱a̱ʼání carreta xíʼinra xíʼin na̱ yósó* kuáyi̱. Ta ku̱a̱ʼání xi̱kuu ndiʼi na̱yóʼo. 10 Tasaá ni̱xa̱a̱na nu̱ú ñuʼú ña̱ ni̱xi̱yo chí Atad,* ña̱ ndíkaa̱ chí Jordán. Ta kán ki̱xáʼana xákuna xa̱ʼa̱ra ta xi̱kusuchíkaví-inina, ta ta̱ José xa̱kukara xa̱ʼa̱ yivára u̱xa̱ ki̱vi̱. 11 Tá xi̱ni na̱ cananeo na̱ xi̱ndoo kán ña̱ kúsuchíní-inina chí nu̱ú ñuʼú ña̱ ni̱xi̱yo chí Atad, ni̱ka̱ʼa̱nna: “Kúsuchíkaví-ini na̱ egipcio”. Ña̱kán chi̱nanínaña Abel-Mizraim* ta íyoña chí Jordán.
12 Na̱ se̱ʼe ta̱ Jacob ke̱ʼéna nda̱a̱ táki̱ʼva ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna. 13 Ña̱kán na̱ se̱ʼera ni̱xa̱ʼa̱nna xíʼinra chí Canaán ta sa̱ndúxu̱nnara ini kavá ña̱ ni̱xi̱yo chí Macpelá, nu̱ú ñuʼú na̱ ni̱xi̱yo yatin chí Mamré, ña̱yóʼo kúú ña̱ sa̱tá* ta̱ Abrahán nu̱ú ta̱ Efrón ta̱ hitita ña̱ va̱ʼa koo iin nu̱ú ndu̱xu̱nra. 14 Tándi̱ʼi sa̱ndúxu̱n ta̱ José yivára, saá ndi̱kóra chí Egipto xíʼin ndiʼi na̱ ñanira ta saátu ndiʼi na̱ yiví na̱ ni̱xa̱ʼa̱n xíʼinra ña̱ sa̱ndúxu̱nra yivára.
15 Tá xa̱a̱ ni̱xi̱ʼi̱ yivána, na̱ ñani ta̱ José ki̱xáʼa káʼa̱n xíʼin táʼanna: “Sana sáa̱ka ta̱ José xínira miíyó ta ixandi̱va̱ʼara xíʼinyó xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ va̱ása va̱ʼa ña̱ ke̱ʼéyó xíʼinra”. 16 Ña̱kán chi̱ndaʼána tu̱ʼun yóʼo nu̱ú ta̱ José: “Ña̱yóʼo kúú ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n yiváún tá kúma̱níka kuvira: 17 ‘Ña̱yóʼo kúú ña̱ xíniñúʼu ka̱ʼa̱nndó xíʼin ta̱ José: “Xákundáʼvii̱ nu̱ún ña̱ ná ixakáʼnu-iniún xa̱ʼa̱ na̱ ñaniún ta saátu xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása va̱ʼa ña̱ ke̱ʼéna xíʼún”’. Ña̱kán ndúkúndi̱ ña̱ ma̱ní nu̱ún ña̱ ná koo káʼnu-iniún xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása va̱ʼa ña̱ ke̱ʼéndi̱ xíʼún, saáchi saátu ndi̱ʼi̱ ndásakáʼnundi̱ Ndióxi̱ ta̱ xi̱ndasakáʼnu yiváún”. Tá ni̱ka̱ʼa̱nna ña̱yóʼo xíʼin ta̱ José, saá ki̱xáʼara xákura. 18 Tasaá na̱ ñanira ni̱xa̱a̱na nu̱ú íyora ta xi̱kuxítína nu̱úra, ta ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼinra: “Yóʼo ki̱xaa̱ndi̱ ña̱ kachíñundáʼvindi̱ nu̱ún”. 19 Ta̱ José ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna: “Va̱ása yi̱ʼvíndó. Su̱ví yi̱ʼi̱ kúú Ndióxi̱ ña̱ ndatii̱n ku̱a̱chi xíʼinndó. 20 Ni xi̱kuni̱ndó keʼéndó ña̱ va̱ása va̱ʼa xíʼi̱n. Ndióxi̱ xi̱niñúʼura ña̱yóʼo ña̱ va̱ʼa sakǎkura ku̱a̱ʼání na̱ yiví, ta ña̱yóʼo kúú ña̱ kéʼéra vitinva. 21 Xa̱ʼa̱ ña̱kán va̱ása yi̱ʼvíndó. Taxikavai̱ ña̱ kuxu miíndó xíʼin se̱ʼe válíndó”. Ta xíʼin ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra yóʼo, sa̱ndíkora-inina.
22 Ta̱ José xíʼin ndiʼi na̱ veʼe yivára xi̱ndookavana chí Egipto. Ta 110 ku̱i̱ya̱ xi̱taku ta̱ José. 23 Ta saátu ta̱ José xi̱nira na̱ se̱ʼeñáni ta̱ Efraín ta saátu na̱ se̱ʼe ta̱ Makir, ta̱ xi̱kuu se̱ʼe ta̱ Manasés. Nda̱a̱ táki̱ʼva ni̱xi̱yo se̱ʼe mií ta̱ José, saá ni̱xi̱yo na̱yóʼo.* 24 Tándi̱ʼi, ta̱ José ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ ñanira: “Xa̱a̱ ku̱nu̱mí kuvii̱. Soo Ndióxi̱ chindeétáʼanvara xíʼinndó. Ta̱kán tavára ndóʼó nu̱ú ñuʼú yóʼo ta ndakiʼinra ndóʼó ku̱ʼu̱n xíʼinra, ta taxira ñuʼú ndaʼa̱ndó ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra taxira ndaʼa̱ ta̱ Abrahán, ta̱ Isaac xíʼin ta̱ Jacob”. 25 Tasaá ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ José xíʼin na̱ ñanira na̱ se̱ʼe ta̱ Israel ña̱ ná chinaʼána xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo ta ka̱chira: “Ndióxi̱ chindeétáʼanvara xíʼinndó. Ta kuniʼindó lekei̱ ku̱ʼu̱n xíʼinndó tá ná tavára ndóʼó ku̱ʼu̱nndó”. 26 Ta̱ José ni̱xi̱ʼi̱ra tá xi̱kuumiíra 110 ku̱i̱ya̱. Tasaá i̱xatu̱ʼvana ku̱ñura ña̱ va̱ása ta̱ʼyi̱ña, ta chi̱kaa̱nara ini iin xa̱tu̱n chí Egipto.
Á “espíritu santo Ndióxi̱”.
Á “koo luz”.
Inka variante “ndiví”.
Inka variante “ñaʼa”.
Inka variante “ñuyǐví”.
Inka variante “kuti̱vi”.
Inka variante “ña̱ ka̱ndii”.
Ña̱yóʼo káʼa̱nña xa̱ʼa̱, tiempo ña̱ chíʼina, ña̱ sákeena, tiempo niʼní ta saátu tiempo vi̱xin.
Á “kití tí va̱ása kue̱ʼe̱”.
Inka variante “káñuʼu”.
Tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ña káchiña “kuisochíñura”.
Inka variante “kuxu”.
Ña̱yóʼo kúú ña̱ nu̱ú yichi̱ ña̱ va̱xi ki̱vi̱ Ndióxi̱ nu̱ú Biblia, ta xíʼin ku̱mí letra yóʼo xi̱kaʼyi̱ña tu̱ʼun hebreo יהוה (YHWH). Koto apéndice A4.
Inka variante “ña̱ ka̱ndii”.
Á “Tigris”.
Inka variante “kutú ti̱xiún”, “ndaʼa-iniún”.
Á “ñá síʼira”.
Á “kití tí va̱ása kue̱ʼe̱”.
Inka variante “ni̱ki̱kuna”.
Á “tá xa̱a̱ ku̱a̱ʼa̱n kúaa”.
Inka variante “chi̱séʼena”.
Inka variante “chíkai̱ chiʼña”, “sáta̱vi̱chiʼñai̱”.
Inka variante “kañuʼún”.
Inka variante “ya̱a̱”.
Inka variante “ku̱niʼnira”, “ku̱a̱ʼnindosóra”.
Ña̱yóʼo káʼa̱nña xa̱ʼa̱, ña̱ sandíʼi-xa̱ʼa̱ va̱ʼararí.
Inka variante “ndoʼo-iniún”.
Ña̱ kúni̱ kachi ‘ta̱a ta̱ íyo nu̱ú ñuʼú’ á ‘na̱ yiví’.
Ña̱ kúni̱ kachi ‘ñá táku’.
Inka variante “ña̱ ka̱ndii”.
Inka variante “levo”.
Inka variante “taxiraña ndaʼa̱”.
Inka variante “sa̱ʼanrí”.
Á “iin kuití lugar”.
“Ñuʼú ña̱ Nod” kúni̱ kachiña nu̱ú ndóo na̱ táxínna.
Inka variante “ña̱ ka̱ndii”.
Ña̱ kúni̱ kachi ‘ta̱ nda̱kaxinna’ á ‘ta̱ ta̱xina’.
Á “Adán”.
Tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ña káchiña “ni̱xi̱kara xíʼin Ndióxi̱ ta̱ nda̱a̱”.
Sana kúni̱ kachiña ‘ndakindee̱’ á ‘sandíko-ini’.
Inka variante “ndóʼo-iniyó”.
Inka variante “nda̱kiʼinña chiʼña i̱xaa”, “sa̱távi̱chiʼña”.
Tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ña káchiña “na̱ se̱ʼe Ndióxi̱ ta̱ nda̱a̱”.
Á “nina ku̱a̱chi ku̱a̱kiʼvina”.
Ña̱yóʼo sana kúni̱ kachiña ‘na̱ sánduva’ á na̱ sándakava inkana. Koto glosario, nefilim.
Tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ña káchiña “na̱ se̱ʼe Ndióxi̱ ta̱ nda̱a̱”.
Á “kití tí va̱ása kue̱ʼe̱”.
Inka variante “káñuʼu”.
Á “xi̱kindo̱o-inira xíʼin”.
Á “ta̱ kǒo ku̱a̱chi kúúmií”.
Tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ña káchiña “ni̱xi̱kara xíʼin Ndióxi̱ ta̱ nda̱a̱”.
Ña̱yóʼo sana káʼa̱nña xa̱ʼa̱ tú pino.
Ña̱yóʼo káʼa̱nña xa̱ʼa̱, iin ña̱ʼa kisín ña̱ ndáá.
Tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ña káchiña “300 codo káni̱ koonú, 50 codo ndíka̱ koonú ta 30 codo súkun koonú”. Koto apéndice B14.
Inka variante “ña̱ ka̱ndii”.
Tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ña káchiña “iin codo”.
Inka variante “xiínnú”.
Inka variante “kuxu”.
Á sana “u̱xa̱ che̱e xíʼin u̱xa̱ síʼi”.
Á “kití tí va̱ʼa so̱kóna nu̱ú Ndióxi̱”.
Á sana “u̱xa̱ che̱e xíʼin u̱xa̱ síʼi”.
Inka variante “ndiví ñuú kuunrá”.
Inka variante “káñuʼu”.
Tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ña káchiña “kití tí táku”.
Tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ña káchiña “15 codo”. Koto apéndice B14.
Ña̱yóʼo va̱ása káʼa̱nña xa̱ʼa̱ kití tí ñúʼu ini ti̱kui̱í.
Tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ña káchiña “Ta̱kán”.
Tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ña káchiña “Ndióxi̱ nda̱kaʼánra”.
Inka variante “ñuyǐví”.
Inka variante “káñuʼu”.
Inka variante “ta̱xira”.
Koto glosario, kití tí xi̱sokóna ta xi̱xaʼminarí.
Á “ña̱ sa̱ndíko-inira”.
Inka variante “chikai̱ chiʼña”, “satávi̱chiʼñai̱”.
Inka variante “ndiví”.
Tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ña káchiña “ná kata ni̱i̱ inkana”.
Tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ña káchiña “saáchi ni̱i̱ ñanina kúú ña̱ xa̱tana”.
Tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ña káchiña “ná kata ni̱i̱ inkana”.
Tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ña káchiña “kata ni̱i̱ na̱yóʼo”.
Á “kití tí va̱ása kue̱ʼe̱”.
Tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼyiña káchiña “ña̱ chíka̱i̱ xíʼin ñuʼú”.
Inka variante “ya̱ta̱”.
Inka variante “sómana”, “sátána”, “súmana”.
Inka variante “ndo̱to”.
Á “nu̱ú ta̱ Sem”.
Á “xi̱xaʼníra na̱ yiví”.
Á sana “ta̱ káʼnu”.
Ña̱ kúni̱ kachi ‘ndátaʼví’.
Inka variante “ña̱ ka̱ndii”.
Tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ña káchiña “ná ixava̱ʼayó ndo̱ʼo ta ná kaʼmiyóña”.
Ña̱yóʼo kúú iin ña̱ʼa kisín ña̱ ndáá.
Ña̱ kúni̱ kachi ‘nu̱ú ni̱sa̱ka̱ xi̱nína’.
Inka variante “chikai̱ chiʼña”, “satávi̱chiʼñai̱”.
Tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ña káchiña “ta saátu ta̱ Lot se̱ʼe ñanira”.
Inka variante “taxira ña̱ʼa ndaʼa̱”.
Á “nu̱ú kíta ñu̱ʼu”.
Á “nu̱ú kíʼvi ñu̱ʼu”.
Inka variante “tóora”, “tínaʼara”.
Inka variante “levo”.
Inka variante “levo”.
Á “nu̱ú kíta ñu̱ʼu”.
Á “nu̱ú kíʼvi ñu̱ʼu”.
Inka variante “ya̱a̱”.
Inka variante “taxira ña̱ʼa ndaʼa̱”.
Ña̱yóʼo káʼa̱nña xa̱ʼa̱, mar Muerto.
Ña̱yóʼo kúú iin ña̱ʼa kisín ña̱ ndáá.
Tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ña káchiña “se̱ʼe ñanira”.
Á “ni̱xi̱yora ini veʼe válí”.
Koto glosario, chinaʼá.
Inka variante “ya̱ta̱”.
Inka variante “ti̱súʼu̱”.
Inka variante “levo”.
Tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ña káchiña “iin tórtola xíʼin iin pichón”.
Inka variante “pelo”, “ti̱ko̱mbóxi̱”.
Inka variante “ña̱ ka̱ndii”.
Inka variante “ki̱xáʼa ñúma̱ʼná nu̱ú”.
Inka variante “se̱ʼeñáni síkoún”.
Á “xi̱tu̱n”.
Ña̱ kúni̱ kachi ‘Ndióxi̱ xíniso̱ʼora’.
Inka variante “ndóʼo-iniún”.
Á “cebra”.
Ña̱yóʼo sana kúni̱ kachiña ‘pozo ta̱ táku ta̱ xíto yi̱ʼi̱’.
Á “kǒo ki̱ʼviún ku̱a̱chi”.
Ña̱ kúni̱ kachi ‘ta̱ kúú yivá káʼnu’.
Ña̱ kúni̱ kachi ‘yivá ku̱a̱ʼání na̱ yiví’.
Inka variante “xe̱eún”.
Ña̱yóʼo sana kúni̱ kachiña ‘ñá ku̱a̱chi-ini’.
Ña̱ kúni̱ kachi ‘princesa’.
Ña̱ kúni̱ kachi ‘xáku̱’.
Tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ña káchiña “u̱ni̱ medida ña̱ sea”. Koto apéndice B14.
Inka variante “ítíá”.
Inka variante “xiín”.
Inka variante “káʼa̱nválí”, “káʼa̱n-yuʼu̱”.
Á “levadura”.
Inka variante “ya̱ta̱”.
Inka variante “Kunundaʼa chíkáa”.
Inka variante “káʼa̱nválína”, “káʼa̱n-yuʼu̱na”.
Inka variante “si̱kiva náʼa̱ra”.
Koto glosario, ña̱ ndixaní kúʼvi̱-ini.
Ña̱ kúni̱ ka̱chiña ‘ña̱ loʼo’.
Inka variante “ña̱ ka̱ndii”.
Ña̱yóʼo kúú iin ya̱a̱ ña̱ kamaní xíxi̱ ta kininí xáʼa̱nña tá xíxi̱ña.
Ña̱yóʼo kúni̱ kachiña “ku̱ñuñá ndu̱uña nda̱a̱ táki̱ʼva káa iin yu̱u̱ ña̱ ku̱vaʼa xíʼin ñi̱i̱”.
Inka variante “iin ku̱a̱ʼa̱n-inira”, “nda̱kaʼnda-inira”.
Á “xi̱tu̱n”.
Inka variante “kúnduʼura”, “nándúʼú síi̱nra”.
Koto glosario, ña̱ ndixaní kúʼvi̱-ini.
Inka variante “levo”.
Ña̱yóʼo káʼa̱nña xa̱ʼa̱, ta̱ Ismael.
Á “odre”. Koto glosario, odre.
Inka variante “xi̱kundúʼuñá”.
Inka variante “kúnduʼura”, “nándúʼú síi̱nra”.
Á “nda̱a̱ ni̱xi̱nura”.
Inka variante “koxi̱”.
Koto glosario, chinaʼá.
Koto glosario, ña̱ ndixaní kúʼvi̱-ini.
Inka variante “levo”.
Ña̱yóʼo sana kúni̱ kachiña ‘pozo nu̱ú chi̱naʼána’ á ‘pozo ña̱ u̱xa̱’.
Koto glosario, kití tí xi̱sokóna ta xi̱xaʼminarí.
Inka variante “táxina”.
Koto glosario, kití tí xi̱sokóna ta xi̱xaʼminarí.
Inka variante “levo”.
Ña̱ kúni̱ kachi ‘Jehová taxira’ á ‘Jehová kotora’.
Koto glosario, chinaʼá.
Tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ña káchiña “concubina”. Koto glosario, concubina.
Inka variante “kúnduʼu”, “nándúʼú síi̱n”.
Inka variante “si̱kóndó”.
Inka variante “na̱kundayira”, “nda̱kandiera”.
Tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ña káchiña “400 siclo ña̱ plata”. Koto apéndice B14.
Inka variante “xe̱enra”.
Koto glosario, chinaʼá.
Tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ña káchiña “chinúu ndaʼún ti̱xin si̱ʼii̱n”. Ña̱yóʼo xi̱keʼéna tá xi̱chinaʼána xa̱ʼa̱ iin ña̱ʼa.
Koto glosario, ña̱ ndixaní kúʼvi̱-ini.
Koto glosario, ña̱ ndixaní kúʼvi̱-ini.
Inka variante “kutú ti̱xinrí”, “ndaʼa-inirí”.
Inka variante “ku̱a̱ʼa̱n-inira”, “nda̱kaʼnda-inira”.
Tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ña káchiña “sava siclo”. Koto apéndice B14.
Tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ña káchiña “10 siclo”. Koto apéndice B14.
Inka variante “ita”, “itia”, “yi̱ku̱”.
Inka variante “kuxu”.
Inka variante “na̱ku̱ndayira”, “nda̱kandiera”.
Koto glosario, ña̱ ndixaní kúʼvi̱-ini.
Inka variante “ya̱ta̱”.
Sana káʼa̱nña xa̱ʼa̱ ta̱ Labán.
Inka variante “levo”.
Inka variante “xi̱ku̱n”.
Á “se̱ʼeñáni ñani ta̱ káchíñui̱ nu̱ú”.
Koto glosario, ña̱ ndixaní kúʼvi̱-ini.
Tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ña káchiña “ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-inii̱ á chí ndaʼa̱ kúaʼa á chí ndaʼa̱ yitin ku̱ʼi̱n”.
Á “ña̱ ka̱ʼa̱nndi̱ ña̱ va̱ʼa á ña̱ va̱ása va̱ʼa xíʼún”.
Inka variante “ñaʼa”.
Tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ña káchiña “concubina”. Koto glosario, concubina.
Inka variante “ña̱ ka̱ndii”.
Inka variante “xe̱en”.
Inka variante “xiín”.
Inka variante “ndoʼo-ini”.
Inka variante “yisi̱”.
Ña̱ kúni̱ kachi ‘ta̱ íyoní ixí ñii̱’.
Ña̱ kúni̱ kachi ‘ta̱ tíin si̱ʼndi̱-xa̱ʼa̱’ á ‘ta̱ kíndaa ña̱ xíniñúʼu ndakiʼin inkana’.
Á “kúni̱ kuxuníi̱”.
Ña̱ kúni̱ kachi ‘kúáʼa’.
Inka variante “si̱kóún”.
Koto glosario, chinaʼá.
Inka variante “chi̱tú ti̱xinra”, “nda̱ʼa-inira”.
Inka variante “levo”.
Inka variante “kúkúní-inina”, “kísa i̱ni̱-inina”.
Inka variante “káʼa̱nkúáchina”, “ínaána”.
Ña̱ kúni̱ kachi ‘ni̱na̱ána’.
Ña̱ kúni̱ kachi ‘chikaa̱ ku̱a̱chi’.
Á “nísa̱a̱kana”.
Ña̱ kúni̱ kachi ‘lugar ña̱ ndíka̱’.
Koto glosario, chinaʼá.
Inka variante “koxi̱ún”.
Inka variante “ti̱súʼu̱”.
Inka variante “yisi̱”.
Inka variante “chikaa̱ chiʼñava”, “satávi̱chiʼñava”.
Á “taxi beso”. Inka variante “tu̱viyuʼún”.
Á “trigo xíʼin cebada”.
Ña̱ kúni̱ kachi ‘ta̱ tíin si̱ʼndi̱-xa̱ʼa̱’ á ‘ta̱ kíndaa ña̱ xíniñúʼu ndakiʼin inkana’.
Tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ña káchiña “taʼvíún yókó á íku tú chi̱núura su̱kún”.
Tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ña káchiña “tá xa̱a̱ ná ya̱ʼa ki̱vi̱ ña̱ kuakuna xa̱ʼa̱ra”.
Inka variante “Ndóʼo-inii̱”.
Inka variante “ña̱ ka̱ndii”.
Inka variante “xi̱kundúʼura”, “xi̱kondúʼú síi̱nra”.
Inka variante “ya̱a̱”.
Á “nu̱ú kíta ñu̱ʼu”.
Á “nu̱ú kíʼvi ñu̱ʼu”.
Inka variante “ndo̱to”.
Inka variante “Iin ku̱a̱ʼa̱n-inii̱”, “Ndákaʼndaní-inii̱”.
Inka variante “ñaʼaní”.
Ña̱ kúni̱ kachi ‘veʼe Ndióxi̱’.
Koto glosario, diezmo.
Á “nu̱ú kíta ñu̱ʼu”.
Inka variante “levo”.
Inka variante “ñúú káʼñuva”.
Inka variante “kuxurí”.
Inka variante “kunundaʼana yu̱u̱”.
Inka variante “ni̱ka̱ʼa̱n to̱ʼóra xíʼin ñá Raquel”, “ni̱ka̱ʼa̱n ndióxi̱ra xíʼin ñá Raquel”.
Á “ta̱xira beso”. Inka variante “tu̱viyuʼúra”.
Inka variante “kúnduʼu”, “nándúʼú síi̱n”.
Ña̱ kúni̱ kachi ‘kotondó, iin ta̱ loʼo’.
Inka variante “ndóʼo-inii̱”.
Ña̱ kúni̱ kachi ‘kuniso̱ʼo’.
Ña̱ kúni̱ kachi ‘ña̱ ndákutáʼan’ á ‘ña̱ kítáʼan’.
Ña̱ kúni̱ kachi ‘ña̱ ndásakáʼnuna’.
Ña̱ kúni̱ kachi ‘ta̱ ndátiin ku̱a̱chi’.
Ña̱ kúni̱ kachi ‘ña̱ kánitáʼi̱n’.
Ña̱ kúni̱ kachi ‘iin bendición káʼnuní’.
Ña̱ kúni̱ kachi ‘kúsi̱í-ini’.
Ná ñaʼá xi̱xaxiná ku̱i̱ʼi yóʼo saáchi xi̱ndakanixi̱níná ña̱ kivi ke̱e se̱ʼená tá ná kaxínárí.
Ña̱ kúni̱ kachi ‘ta̱yóʼo kúú ña̱ cha̱ʼvina’.
Ña̱ kúni̱ kachi ‘va̱ʼa kúni’.
Ki̱vi̱ yóʼo ka̱naña ti̱xin ki̱vi̱ Josifías, ta kúni̱ kachiña ‘Jah ná taxi’ á ‘Jah ná taxi ku̱a̱ʼákaña’.
Inka variante “levo”.
Inka variante “ti̱súʼu̱”.
Inka variante “tu̱ndíka”. Ña̱yóʼo káʼa̱nña xa̱ʼa̱, iin yitu̱n tú naní plátano oriental.
Inka variante “lapa”.
Inka variante “ítíá”.
Inka variante “ti̱súʼu̱”.
Inka variante “ni̱si̱kóra”.
Inka variante “yisi̱”.
Inka variante “levo”.
Tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ña káchiña “terafim”. Koto glosario, terafim.
Tú tayi̱ yóʼo xi̱kuumiínú iin bolsa loʼo nu̱ú kivi taánva̱ʼana ña̱ʼa.
Inka variante “kuyósóná”.
Inka variante “xi̱kundúʼuñá”.
Inka variante “ndiví”.
Inka variante “niʼní xi̱nii̱”.
Inka variante “vi̱xi̱n xi̱nii̱”.
Inka variante “ndo̱ʼo-inii̱”.
Ki̱vi̱ arameo kúú ña̱yóʼo ta kúni̱ kachiña ‘iin koʼndo yu̱u̱ ña̱ kúú testigo’.
Ki̱vi̱ hebreo kúú ña̱yóʼo ta kúni̱ kachiña ‘iin koʼndo yu̱u̱ ña̱ kúú testigo’.
Koto glosario, chinaʼá.
Inka variante “ta̱xira iin kití ndaʼa̱”.
Inka variante “ñaʼa”.
Ña̱ kúni̱ kachi ‘u̱vi̱ tiʼvi na̱ ángel’.
Inka variante “levo”.
Inka variante “ti̱súʼu̱”.
Koto glosario, ña̱ ndixaní kúʼvi̱-ini.
Á “bastón”.
Ña̱ kúni̱ kachi ‘ta̱ kánitáʼan xíʼin Ndióxi̱’ á ‘Ndióxi̱ kánitáʼanra’.
Ña̱ kúni̱ kachi ‘nu̱ú Ndióxi̱’.
Inka variante “ña̱ ka̱ndii”.
Á “Peniel”.
Inka variante “xíka lenkora”.
Á “ta̱xira beso”. Inka variante “tu̱viyuʼúra”.
Inka variante “levo”.
Ña̱ kúni̱ kachi ‘veʼe nu̱ú ndóo naʼana’.
Inka variante “Xe̱enra”.
Inka variante “ti̱in kúítírañá”, “ti̱in u̱ʼvi̱rañá”.
Á “ta̱ Jacob”.
Inka variante “levo”.
Inka variante “ti̱súʼu̱”.
Á “chi̱se̱ʼéra”.
Ña̱ kúni̱ kachi ‘Ndióxi̱ íyora chí Betel’.
Ña̱yóʼo kúni̱ kachiña “ña̱ ki̱tara nu̱úra ti̱xin iin xa̱ni”.
Ña̱ kúni̱ kachi ‘yitu̱n káʼnu nu̱ú xa̱kuna’.
Inka variante “ndo̱ʼo-iniñá”.
Inka variante “kísaxuxaña”.
Ña̱ kúni̱ kachi ‘se̱ʼi̱ ta̱ ka̱ku tá xóʼvi̱níi̱’.
Ña̱ kúni̱ kachi ‘se̱ʼi̱ ta̱ kúú ndaʼa̱ kúaʼi̱’.
Tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ña káchiña “concubina”. Koto glosario, concubina.
Inka variante “kuxurí”.
Tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ña káchiña “concubina”. Koto glosario, concubina.
Á “Samah”. Koto apéndice A2.
Á “Samah”. Koto apéndice A2.
Á “Aqán”. Koto apéndice A2.
Tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ña káchiña “na̱ se̱ʼe ta̱ Israel”.
Á sana “ñá Mezahab”.
Á “Elah”. Koto apéndice A2.
Inka variante “ña̱ ka̱ndii”.
Inka variante “levo”.
Inka variante “ti̱súʼu̱”.
Inka variante “kuxurí”.
Á “xu̱xa ña̱ xáʼa̱n támi”.
Koto glosario, bálsamo.
Inka variante “lapa”.
Xu̱xa ña̱ kána sa̱tá yitu̱n yóʼo xi̱xiniñúʼunaña ña̱ ixava̱ʼana perfume.
Inka variante “si̱kóyóra”.
Tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ña káchiña “na̱ madianita”.
Inka variante “ni̱nda̱ʼyi̱ ñoora”.
Inka variante “sa̱chíina”.
Inka variante “ti̱ko̱to̱ ndeé”, “ti̱ko̱to̱ kúkun”, “ti̱ko̱to̱ ti̱ndaja̱”. Koto glosario, ti̱ko̱to̱ ndayí.
Tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ña káchiña “nda̱a̱ ná ku̱ʼi̱n ti̱xin Ya̱vi̱” á “Seol”. Ña̱yóʼo káʼa̱nña xa̱ʼa̱, nu̱ú ñúʼu na̱ ni̱xi̱ʼi̱ ta iin ña̱ náʼa̱ kuitíva kúúña. Koto glosario, ya̱vi̱ nu̱ú ñúʼu na̱ ni̱xi̱ʼi̱.
Tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ña káchiña “na̱ madianita”.
Á “Timnah”. Koto apéndice A2.
Inka variante “yisi̱”.
Inka variante “levo”.
Á “Timnah”. Koto apéndice A2.
Inka variante “xi̱kundúʼuñá”.
Á “Timnah”. Koto apéndice A2.
Inka variante “ti̱súʼu̱”.
Á “anillo”. Inka variante “xeʼé”.
Á “ñaʼá ñá kísi̱ xíʼin ku̱a̱ʼá ta̱a chí templo”. Ña̱yóʼo sana káʼa̱nña xa̱ʼa̱ iin na̱ kísi̱ xíʼin ku̱a̱ʼá ta̱a á ku̱a̱ʼá ñaʼá ña̱ va̱ʼa ndasakáʼnuna ña̱ʼa ña̱ ndásakáʼnu na̱ cananeo.
Ña̱ kúni̱ kachi ‘ni̱nda̱ta̱’.
Inka variante “ni̱si̱kónara”.
Inka variante “ndee̱”.
Koto glosario, ña̱ ndixaní kúʼvi̱-ini.
Ña̱yóʼo káʼa̱nña xa̱ʼa̱, ta̱ xi̱kiʼin kuenta xíʼin na̱ copero.
Koto glosario, ña̱ ndixaní kúʼvi̱-ini.
Inka variante “xiín”.
Inka variante “xíxirí”.
Inka variante “ndo̱to”.
Inka variante “kuii̱n”.
Inka variante “ña̱ ka̱ndii”.
Inka variante “yisi̱”.
Tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ña káchiña “iin quinto”. (Tá u̱ʼu̱n táʼví ná ndata̱ʼví ña̱ chi̱ʼina, iin táʼví ña̱yóʼo ndataánva̱ʼana).
Inka variante “ndachiva̱ʼanaña”.
Á “anillo”. Inka variante “xeʼé”.
Sana xi̱xiniñúʼuna tu̱ʼun yóʼo tá xi̱kaʼa̱nna xíʼin inkana ña̱ xíniñúʼu ixato̱ʼóna iin na̱ yiví.
Ña̱yóʼo káʼa̱nña xa̱ʼa̱, Heliópolis.
Ña̱yóʼo káʼa̱nña xa̱ʼa̱, Heliópolis.
Ña̱ kúni̱ kachi ‘ta̱ chíndeétáʼan xíʼi̱n ña̱ nandóso-inii̱’.
Ña̱ kúni̱ kachi ‘u̱vi̱ yichi̱ ndu̱ku̱a̱ʼá se̱ʼera’.
Inka variante “ndo̱ʼo-inii̱”.
Inka variante “síkoraña”.
Inka variante “kueenna”.
Inka variante “kueenndó”.
Inka variante “xi̱sikó”.
Inka variante “kotose̱ʼéndó”, “kotoniʼnivíxíndó”.
Koto glosario, chinaʼá.
Tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ña káchiña “xa̱ʼa̱ ni̱i̱ra”.
Inka variante “kuxu”.
Inka variante “ndóʼo-ini”.
Á “ku̱ʼi̱n Seol”. Ña̱yóʼo káʼa̱nña xa̱ʼa̱, nu̱ú ñúʼu na̱ ni̱xi̱ʼi̱ ta iin ña̱ náʼa̱ kuitíva kúúña. Koto glosario, ya̱vi̱ nu̱ú ñúʼu na̱ ni̱xi̱ʼi̱.
Inka variante “xe̱enna”.
Koto glosario, bálsamo.
Á “xu̱xa ña̱ xáʼa̱n támi”.
Inka variante “lapa”.
Xu̱xa ña̱ kána sa̱tá yitu̱n yóʼo xi̱xiniñúʼunaña ña̱ ixava̱ʼana perfume.
Tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ña káchiña “u̱vi̱ yichi̱ ná ndakunúuña”.
Inka variante “ñúú káʼñu”.
Inka variante “kuxu”.
Tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ña káchiña “iin xi̱kuu siʼí u̱vi̱ saá na̱yóʼo”.
Inka variante “xi̱kundúʼura”.
Inka variante “ku̱a̱ʼa̱n-inina”, “nda̱kaʼndaní-inina”.
Á “nda̱a̱ u̱ʼu̱nka yichi̱ ná ndakunúuña”.
Inka variante “chi̱tú ti̱xinna”, “nda̱ʼa-inina”.
Inka variante “kueenndó”.
Á “ku̱ʼi̱n Seol”. Ña̱yóʼo káʼa̱nña xa̱ʼa̱, nu̱ú ñúʼu na̱ ni̱xi̱ʼi̱ ta iin ña̱ náʼa̱ kuitíva kúúña. Koto glosario, ya̱vi̱ nu̱ú ñúʼu na̱ ni̱xi̱ʼi̱.
Á “ku̱ʼu̱nra Seol”. Ña̱yóʼo káʼa̱nña xa̱ʼa̱, nu̱ú ñúʼu na̱ ni̱xi̱ʼi̱ ta iin ña̱ náʼa̱ kuitíva kúúña. Koto glosario, ya̱vi̱ nu̱ú ñúʼu na̱ ni̱xi̱ʼi̱.
Inka variante “ndoʼo-ini”.
Inka variante “ya̱ta̱”.
Inka variante “ku̱a̱ʼa̱n-inina”, “nda̱kaʼnda-inina”.
Inka variante “ni̱si̱kóndó”.
Inka variante “sikéena”.
Inka variante “levo”.
Inka variante “ti̱súʼu̱”.
Á “ta̱xira beso”. Inka variante “tu̱viyuʼúra”.
Inka variante “ta̱xira kití ndaʼa̱”.
Á “ndakasira nduchúnu̱ún”.
Tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ña káchiña “Na̱ se̱ʼe ta̱ Israel”.
Á “Imnah”. Koto apéndice A2.
Ña̱yóʼo káʼa̱nña xa̱ʼa̱, Heliópolis.
Inka variante “levo”.
Inka variante “levo”.
Inka variante “kuxu”.
Inka variante “Xuxa”.
Inka variante “ti̱súʼu̱”.
Inka variante “kueen”.
Inka variante “ni̱si̱kóna”.
Inka variante “sikéendó”.
Tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ña káchiña “iin quinto”. (Tá u̱ʼu̱n táʼví ná ndata̱ʼví ña̱ chi̱ʼina, iin táʼví ña̱yóʼo ndataxina ndaʼa̱ ta̱ faraón).
Tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ña káchiña “chinúu ndaʼún ti̱xin si̱ʼii̱n”. Ña̱yóʼo xi̱keʼéna tá xi̱chinaʼána xa̱ʼa̱ iin ña̱ʼa. Koto glosario, chinaʼá.
Koto glosario, ña̱ ndixaní kúʼvi̱-ini.
Á “Tá ná ndakindei̱ xíʼin na̱ yivái̱”.
Inka variante “xi̱kundúʼura”.
Á “ta̱xira beso”. Inka variante “tu̱viyuʼúra”.
Tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ña káchiña “nu̱ú koʼndo yivára”.
Inka variante “koxi̱”.
Á “león”.
Ña̱ kúni̱ kachi ‘ta̱ xíʼin kuentaña’ á ‘ta̱ xíniñúʼu ndakiʼinña’.
Inka variante “kúnduʼu”, “nándúʼú síi̱n”.
Inka variante “ta̱ nánoo ya̱ta̱”, “ta̱ kúnuu sa̱ta̱”.
Inka variante “ndéeña ku̱a̱ʼa̱nña”, “xáʼnuña ku̱a̱ʼa̱nña”.
Tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ña káchiña “Ña̱yóʼo kookavaña xi̱ní ta̱ José”.
Inka variante “ñaʼa”.
Inka variante “xe̱en”.
Á “ta̱xira beso”. Inka variante “tu̱viyuʼúra”.
Xi̱niñúʼuna ku̱a̱ʼá nu̱ú nduta̱, tá kúú aceite tá xáʼa̱n támi ña̱ va̱ʼa kǒo ta̱ʼyi̱ ku̱ñura.
Koto glosario, chinaʼá.
Koto glosario, anciano.
Inka variante “levo”.
Inka variante “ti̱súʼu̱”.
Inka variante “na̱ nánoo ya̱ta̱”, “na̱ kúnuu sa̱ta̱”.
Nu̱ú ñuʼú yóʼo xi̱ndativina trigo á cebada.
Ña̱ kúni̱ kachi ‘kúsuchíní-ini na̱ egipcio’.
Inka variante “xe̱en”.
Tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ña káchiña “Na̱yóʼo ka̱kuna nu̱ú si̱ʼin ta̱ José”.