ARTÍCULO ÑA̱ KAʼVIYÓ 43
“Ña̱ ndíchi íyoña nda̱a̱ táki̱ʼva íyo iin na̱ yiví na̱ ndáʼyi̱ xíka chí calle”
“Ña̱ ndíchi íyoña nda̱a̱ táki̱ʼva íyo iin na̱ yiví na̱ ndáʼyi̱ xíka chí calle, ta ndákundeéna ndáʼyi̱na xíkana chí nu̱ú ya̱ʼvi” (PROV. 1:20).
YAA 88 Ná kunda̱a̱-inindi̱ xa̱ʼa yichi̱ún
ÑA̱ KA̱ʼA̱NYÓ XA̱ʼA̱a
1. ¿Ndáaña ndákanixi̱ní ku̱a̱ʼání na̱ yiví xa̱ʼa̱ ña̱ ndíchi ña̱ va̱xi nu̱ú Biblia? (Proverbios 1:20, 21).
KU̱A̱ʼÁNÍ ñuu xítoyó ña̱ ndíta sava na̱ publicador chí calle nu̱ú xíka ku̱a̱ʼá na̱ yiví, ta kúsi̱íkaví-inina ña̱ táxina tutu ndaʼa̱ na̱yóʼo. ¿Á xa̱a̱ kéʼún táʼan chiñu yóʼo? Tá xa̱a̱ kéʼúnña, sana ndákanixi̱níún xa̱ʼa̱ ilustración ña̱ va̱xi nu̱ú Proverbios, ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa̱ ña̱ ndíchi, ña̱ íyoña nda̱a̱ táki̱ʼva íyo iin na̱ yiví na̱ ndákundeé ndáʼyi̱ xíka chí nu̱ú ya̱ʼvi ña̱ ná kuniso̱ʼona consejo ña̱ táxina (kaʼvi Proverbios 1:20, 21).b Biblia xíʼin tutu ña̱ tává na̱ ñuu Ndióxi̱ va̱xi ña̱ ndíchi ña̱ kúúmií Jehová nu̱úña. Ta ña̱ ndíchi yóʼo kúú ña̱ xíniñúʼu na̱ yiví ña̱ va̱ʼa koona ndiʼi tiempo. Ta kúsi̱íní-iniyó tá iin na̱ yiví ndákiʼinna tutu ña̱ táxiyó ndaʼa̱na. Soo su̱ví ndiʼina xíín ndakiʼin tutu ña̱ táxiyó ndaʼa̱na, savana va̱ása kúni̱na kunda̱a̱-inina xa̱ʼa̱ ña̱ káʼa̱n Biblia. Savana xáku̱ndaana miíyó ta savatuna ndákanixi̱nína ña̱ xa̱a̱ yatání Biblia. Ta savana káʼa̱nna ña̱ va̱ása va̱ʼa ley Ndióxi̱ ña̱ va̱xi nu̱ú Biblia. Ta ndákanixi̱nína ña̱ na̱ yiví na̱ ndíku̱n ña̱yóʼo, va̱ása va̱ʼa inina ta kúsi̱kindaana inka na̱ yiví na̱ kǒo xíín kundiku̱nña. Ta ni saá Jehová kúʼvi̱ní-inira xínira ndiʼi na̱ yiví ta kúni̱ra ña̱ ná sakúaʼana xa̱ʼa̱ ña̱ ndíchi ña̱ kúúmiíra. ¿Ndáa ki̱ʼva kéʼéraña?
2. ¿Ndáa míí kivi sakúaʼayó xa̱ʼa̱ ña̱ ndíchi tiempo vitin, soo ndáaña kéʼé ku̱a̱ʼání na̱ yiví?
2 Jehová xíniñúʼura Biblia ña̱ va̱ʼa ndiʼi na̱ yiví ná sakúaʼana xa̱ʼa̱ ña̱ ndíchi ña̱ kúúmiíra. Ta ndiʼina kivi kuumiína ña̱yóʼo. Ta tutu ña̱ tává na̱ ñuu Ndióxi̱, ¿á xa̱a̱ ku̱a̱ʼá nu̱ú tu̱ʼun kána ña̱yóʼo? Jehová táxiníra bendición ndaʼa̱ na̱ ñuura, chi ndiʼi tutu ña̱ távána ña̱ va̱xi nu̱ú Biblia xa̱a̱ yáʼaka mil nu̱ú tu̱ʼun íyoña. Na̱ káʼvi Biblia xíʼin tutu ña̱ tává na̱ ñuu Ndióxi̱ ta kéʼéna ña̱ káʼa̱nña, ku̱a̱ʼání ña̱ va̱ʼa ndákiʼinna. Soo sava na̱ yiví va̱ása xíínna sakúaʼana xa̱ʼa̱ ña̱ ndíchi ña̱ kúúmií Ndióxi̱. Tá ndáka̱xinna iin ña̱ keʼéna, va̱ʼaka kéʼéna ña̱ kúni̱ miína á ña̱ káʼa̱n inka na̱ yiví xíʼinna. Ta savana nda̱a̱ kúndasína xínina miíyó xa̱ʼa̱ ña̱ ndíku̱nyó ña̱ káʼa̱n Biblia. Nu̱ú artículo yóʼo sakúaʼayó nda̱chun kúú ña̱ kéʼé na̱ yiví saá. Soo siʼnaka ná sakúaʼayó ndáaña xíniñúʼu keʼéyó ña̱ va̱ʼa xa̱a̱yó kúúmiíyó ña̱ ndíchi ña̱ kúúmií Jehová.
TÁ NÁ SÁKUAʼAYÓ XA̱ʼA̱ JEHOVÁ XA̱A̱YÓ NDÍCHI KOOYÓ
3. ¿Ndáaña xíniñúʼu keʼéyó ña̱ va̱ʼa kooyó na̱ yiví ndíchi?
3 Tá kúúyó iin na̱ yiví ndíchi viíní ndaka̱xinyó ña̱ keʼéyó. Soo ña̱ va̱ʼa kuumiíyó ña̱ ndíchi ña̱ kúúmií Ndióxi̱ íyoka inka ña̱ xíniñúʼu keʼéyó. Saáchi Biblia káchiña: “Tá íxato̱ʼóyó Jehová saá kúú ña̱ xa̱a̱yó kuumiíyó ña̱ ndíchi ña̱ kúúmiíra, ta tá ná xa̱a̱yó sakúaʼayó xa̱ʼa̱ra saá kúú ña̱ ndíchiní kooyó” (Prov. 9:10). Ña̱kán nda̱a̱ ndáaka ña̱ ná ndaka̱xinyó keʼéyó, ná kotoyó á íyoña nda̱a̱ táki̱ʼva íyo ña̱ ndákanixi̱ní mií Jehová. Ta ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-iniyó ndáa ki̱ʼva ndákanixi̱ní Jehová xíniñúʼu kaʼviyó Biblia ta saátu tutu ña̱ tává na̱ ñuura. Tá saá ná keʼéyó na̱ʼa̱yó ña̱ ndixa ndíchi íyoyó (Prov. 2:5-7).
4. ¿Nda̱chun iinlá Jehová kúú ta̱ kivi sanáʼa̱ ña̱ ndíchi miíyó?
4 Iinlá Jehová kúú ta̱ kivi sanáʼa̱ ña̱ ndíchi miíyó (Rom. 16:27). ¿Nda̱chun kúú ña̱ káʼa̱nyó ña̱yóʼo? Ña̱ nu̱ú, saáchi Jehová kúú ta̱ i̱xava̱ʼa miíyó ta xíni̱ra xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ʼa ña̱ i̱xava̱ʼara (Sal. 104:24). Ña̱ u̱vi̱, saáchi xíʼin ña̱ kéʼéra náʼa̱ra ña̱ ndíchiníra (Rom. 11:33). Ta ña̱ u̱ni̱, saáchi ndiʼi consejo ña̱ táxira va̱ʼaní chíndeétáʼanña xíʼin na̱ kéʼéña (Prov. 2:10-12) Tá ndixa kúni̱yó ndíchi kooyó, xíniñúʼu kandíxayó u̱ni̱ saá ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ yóʼo, ta ná taxiyó ña̱ kuniʼiña yichi̱ nu̱úyó xíʼin ña̱ ndáka̱xinyó keʼéyó.
5. ¿Ndáaña ndóʼo na̱ yiví na̱ kǒo xíín sakúaʼa xa̱ʼa̱ ña̱ ndíchi ña̱ kúúmií Jehová?
5 Ku̱a̱ʼání na̱ yiví na̱ nátúʼunyó xíʼin xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ kúnda̱a̱-inina ña̱ liviní ña̱ʼa íyo nu̱ú ñuʼú yóʼo, soo kǒo kándíxana ña̱ íyo iin ta̱ i̱xava̱ʼaña chi káʼa̱nna ña̱ ku̱vaʼa miíva kúúña. Savana káʼa̱nna ña̱ kándíxana Ndióxi̱, soo kǒo xíínna keʼéna ña̱ káʼa̱n Biblia chi ndákanixi̱nína ña̱ yatáníña ta va̱ʼaka kéʼéna ña̱ kúni̱ miívana. Ta, ¿ndáaña ndóʼona xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo? ¿Á va̱ʼaka íyona tá kéʼéna ña̱ ndákanixi̱ní miína nu̱úka ña̱ kundiku̱nna ña̱ ndíchi ña̱ táxi Ndióxi̱? ¿Á ndixa si̱í íyona ndiʼi tiempo? ¿Á íyo iin ña̱ ndátuna ndakiʼinna chí nu̱únínu? Va̱ásaví. Ña̱ xítoyó nu̱ú ñuyǐví yóʼo náʼa̱ña nu̱úyó ña̱ nda̱a̱ní kúú ña̱ káʼa̱n texto yóʼo: “Kǒo ña̱ ndíchi á consejo ña̱ kivi kasi nu̱ú Jehová ña̱ saxínura ña̱ kúni̱ra” (Prov. 21:30). Ña̱yóʼo chíndeétáʼanña xíʼinyó ña̱ ndukúyó ña̱ ndíchi nu̱ú Jehová. Soo ku̱a̱ʼání na̱ yiví kǒo kéʼéna ña̱yóʼo, ¿nda̱chun?
¿NDA̱CHUN KU̱A̱ʼÁNÍ NA̱ YIVÍ KǑO XÍÍNNA SAKÚAʼANA XA̱ʼA̱ ÑA̱ NDÍCHI ÑA̱ KÚÚMIÍ JEHOVÁ?
6. Nda̱a̱ táki̱ʼva káʼa̱n Proverbios 1:22-25, ¿ndáa na̱ yiví kúú na̱ va̱ása xíín sakúaʼa xa̱ʼa̱ ña̱ ndíchi ña̱ kúúmií Jehová?
6 Ku̱a̱ʼání na̱ yiví kǒo xíínna sakúaʼana xa̱ʼa̱ ña̱ ndíchi ña̱ kúúmií Jehová. Biblia káʼa̱nña xa̱ʼa̱ u̱ni̱ nu̱ú na̱ yiví na̱ kéʼé ña̱yóʼo: na̱ va̱ása xíni̱, na̱ kúsi̱kindaa xíʼin na̱ kíʼvi (kaʼvi Proverbios 1:22-25).c Ná kotoyó nda̱chun kǒo xíín na̱ yiví yóʼo sákuaʼana xa̱ʼa̱ ña̱ ndíchi ña̱ kúúmií Jehová, ta, ¿ndáaña kivi keʼéyó ña̱ kǒo keʼéyó nda̱a̱ táki̱ʼva kéʼéna?
7. ¿Nda̱chun sava na̱ yiví kǒo xíínna nasamana ki̱ʼva ña̱ íyona?
7 Na̱ yiví “na̱ va̱ása xíni̱”, na̱yóʼo kúú na̱ kándíxa ndiʼi ña̱ káʼa̱nna xíʼinna ta kamaní sándaʼvi inkanana (Prov. 14:15). Ku̱a̱ʼání na̱yóʼo ndáni̱ʼíyó tá xáʼa̱nyó nátúʼunyó xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ veʼe tá veʼe. Ta ku̱a̱ʼání na̱ yiví na̱ va̱ása xíni̱ yóʼo, sándaʼvi na̱ níʼi yichi̱ ti̱xin veʼe-ñu̱ʼu miína á na̱ chíñu. Ta tá xáa̱na kúnda̱a̱-inina ña̱ sándaʼvinana ndákavaní-inina. Soo na̱ va̱ása xíni̱ na̱ káʼa̱n Proverbios 1:22 xa̱ʼa̱, na̱yóʼo kúú na̱ yiví na̱ kúni̱ koo nda̱a̱ táki̱ʼva xa̱a̱ íyovana ta kǒo xíínna nasa̱mana (Jer. 5:31). Ta kéʼéna ña̱ kúni̱ miívana ta kǒo xíínna sákuaʼana ña̱ va̱xi nu̱ú Biblia ni kuniso̱ʼona ña̱ káʼa̱nña. Ku̱a̱ʼání na̱ yiví káʼa̱nna nda̱a̱ táki̱ʼva káʼa̱n iin nána ñá íyo chí Quebec (Canadá), tá ni̱xa̱ʼa̱n iin ta̱ hermano veʼeñá ni̱ka̱ʼa̱nñá ña̱yóʼo xíʼinra: “Tá ta̱ su̱tu̱ sándaʼvira ndi̱ʼi̱ ku̱a̱chi miívara kúúña, su̱ví ku̱a̱chi ndi̱ʼi̱ kúúña”. Soo miíyó va̱ása kúni̱yó kooyó nda̱a̱ táki̱ʼva íyo na̱ yiví yóʼo (Prov. 1:32; 27:12).
8. ¿Ndáaña chindeétáʼan xíʼinyó ña̱ kooyó na̱ yiví ndíchi?
8 Ña̱ Biblia káʼa̱nña xíʼinyó ña̱ tá va̱ása xíni̱yó, ná chika̱a̱yó ndee̱ ña̱ ndukúyó ña̱ ndíchi ña̱ kúúmií Ndióxi̱. Consejo yóʼo táxiña ndaʼa̱yó: “Xíniñúʼu ndakanixi̱níndó táki̱ʼva ndákanixi̱ní na̱ yiví na̱ xa̱a̱ xu̱xa” (1 Cor. 14:20). Tá ndíku̱nyó ña̱ káʼa̱n Biblia, saá kúú ña̱ xáa̱yó ndúuyó na̱ yiví ndíchi. Ta loʼo tá loʼo chíndeétáʼanña xíʼinyó ña̱ ndaka̱xin viíyó ña̱ keʼéyó ta saátu chíndeétáʼanña xíʼinyó ña̱ kǒoní ku̱a̱chi koo nu̱úyó. Iin ña̱ va̱ʼaní kúú ña̱ ná ndakanixi̱níyó ndáa ki̱ʼva xa̱a̱ ku̱a̱ʼa̱n xáʼnuyó xíʼin tu̱ʼun Ndióxi̱. Tá kúú, kivi ndakanixi̱níún xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, tá xa̱a̱ ku̱a̱ʼá tiempo sákuaʼi̱ xa̱ʼa̱ Ndióxi̱, ta xa̱a̱ ku̱a̱ʼá tiempo xáʼi̱n reunión, ¿nda̱chun ta̱ʼán ndataxii̱ mií ndaʼa̱ Jehová ta ni ta̱ʼán ndakuchii̱? Ta tá iin na̱ xa̱a̱ nda̱kuchi kúún, kivi ndakanixi̱níún xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, ¿á chíka̱i̱ ndee̱ ña̱ viíka natúʼi̱n xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ ta viíka sanáʼi̱na? ¿Á náʼa̱ ña̱ ndíku̱i̱n ña̱ káʼa̱n tu̱ʼun Ndióxi̱ xíʼin ña̱ ndáka̱xii̱n keʼíi̱? ¿Á vií kéʼíi̱ xíʼin na̱ yiví nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼé ta̱ Jesús? Tá xítoyó ña̱ kúma̱ní viíka keʼéyó sava ña̱ʼa, ná kuniso̱ʼoyó consejo ña̱ táxi Jehová chi “nda̱a̱ na̱ yiví na̱ kǒo xíni̱ va̱ʼa ndásandíchiñana” (Sal. 19:7).
9. ¿Ndáa ki̱ʼva náʼa̱ “na̱ kúsi̱kindaa” ña̱ kúndasína ña̱ ndíchi ña̱ kúúmií Jehová?
9 Inka na̱ xi̱ín sakúaʼa xa̱ʼa̱ ña̱ ndíchi ña̱ kúúmií Jehová kúú “na̱ kúsi̱kindaa”. Ta sava yichi̱ ndáni̱ʼíyó na̱ yiví yóʼo tá xíkayó nátúʼunyó xa̱ʼa̱ Ndióxi̱. Na̱yóʼo kútóonína kusi̱kindaana miíyó (Sal. 123:4). Biblia káʼa̱nña ña̱ ki̱vi̱ nu̱ú ndíʼi koo na̱ kusi̱kindaa ña̱ va̱ʼa (2 Ped. 3:3, 4). Ku̱a̱ʼání na̱ yiví na̱ íyo tiempo vitin kéʼéna nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼé na̱ ka̱sá ta̱ Lot, chi kǒo xíínna kuniso̱ʼona ña̱ káʼa̱n Ndióxi̱ (Gén. 19:14). Ku̱a̱ʼánína kúsi̱kindaana miíyó xa̱ʼa̱ ña̱ ndíku̱nyó ña̱ káʼa̱n tu̱ʼun Ndióxi̱. Ta ku̱a̱ʼání na̱yóʼo kéʼéna ña̱ kini ña̱ kúni̱ miína (Jud. 7, 17, 18). Ña̱ Biblia káʼa̱nña xa̱ʼa̱ na̱ kúsi̱kindaa ña̱ va̱ʼaní kítáʼan ña̱ kéʼé na̱yóʼo xíʼin ña̱ kéʼé na̱ apóstata ta saátu inkaka na̱ kǒo xíín kuni Jehová.
10. Nda̱a̱ táki̱ʼva káchi Salmo 1:1, ¿ndáaña kivi keʼéyó ña̱ va̱ása keʼéyó nda̱a̱ táki̱ʼva kéʼé na̱ kúsi̱kindaa?
10 ¿Ndáaña kivi keʼéyó ña̱ va̱ása keʼéyó nda̱a̱ táki̱ʼva kéʼé na̱ kúsi̱kindaa? Ña̱ xíniñúʼu keʼéyó kúú, ña̱ va̱ása kutáʼanyó xíʼin na̱ yiví na̱ káʼa̱n kúáchi ndiʼi tiempo (kaʼvi Salmo 1:1).d Ta ña̱yóʼo kúni̱ kachiña, ña̱ ni loʼo kǒo xíniñúʼu kuniso̱ʼoyó á kaʼviyó ña̱ káʼa̱n na̱ apóstata. Tá ná kǒo kiʼinyó kuenta sana kixáʼayó keʼéyó nda̱a̱ táki̱ʼva kéʼé na̱ apóstata. Kixáʼayó ka̱ʼa̱n kúáchiyó ta kixáʼayó kaka-iniyó xa̱ʼa̱ Jehová ta ni kǒo kandíxakayó kuniso̱ʼoyó ña̱ káʼa̱n na̱ ñuura. Ta ña̱ va̱ʼa kǒo keʼéyó ña̱yóʼo ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo: “¿Á ndiʼi tiempo káʼa̱n kúáchii̱ tá sánáʼa̱ na̱ ñuu Ndióxi̱ yi̱ʼi̱ xa̱ʼa̱ iin ña̱ʼa xa̱á? ¿Á káʼa̱n kúáchii̱ xa̱ʼa̱ na̱ hermano na̱ níʼi yichi̱ nu̱úi̱?”. Tá ndi̱ku̱n kama ná sandákooyó kéʼéyó ña̱yóʼo, kusi̱íní-ini Jehová xíʼinyó (Prov. 3:34, 35).
11. ¿Á xíniso̱ʼo “na̱ kíʼvi” ña̱ káʼa̱n Jehová?
11 Inka na̱ kǒo xíín sakúaʼa xa̱ʼa̱ ña̱ ndíchi ña̱ kúúmií Jehová kúú “na̱ kíʼvi”. Na̱yóʼo kǒo xíínna kuniso̱ʼona ña̱ káʼa̱n Jehová ta kéʼéna ña̱ kúni̱ miívana (Prov. 12:15). Kúndasína xínina Jehová ta̱ táxi ña̱ ndíchi (Sal. 53:1). Ta tá xíkayó nátúʼunyó xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ ta ndáni̱ʼíyó na̱ yiví yóʼo, káʼa̱n kúáchina xa̱ʼa̱ ña̱ ndíku̱nyó tu̱ʼun Ndióxi̱. Soo na̱ yiví yóʼo kǒoví ña̱ va̱ʼa taxina ndaʼa̱yó tá ná kuniso̱ʼoyó ña̱ káʼa̱nna. Biblia káchiña: “Kǒoví ña̱ ndíchi íyo xíʼin na̱ kíʼvi; kǒoví iin ña̱ va̱ʼa kivi ka̱ʼa̱nna chí yéʼé ñuu” (Prov. 24:7). Na̱ kíʼvi kǒoví iin ña̱ ndíchi kivi ka̱ʼa̱nna xíʼinyó, ña̱kán káʼa̱n Jehová ña̱ ná kuxíkáyó nu̱ú na̱ kíʼvi (Prov. 14:7).
12. ¿Ndáaña chindeétáʼan xíʼinyó ña̱ va̱ása kooyó nda̱a̱ táki̱ʼva íyo na̱ kíʼvi?
12 Va̱ása íyoyó nda̱a̱ táki̱ʼva íyo na̱ kíʼvi na̱ kǒo xíín kuniso̱ʼo consejo ña̱ táxi Ndióxi̱, chi kúʼvi̱va-iniyó xíniyó ña̱ sánáʼa̱ Jehová miíyó. Ta kivi kuʼvi̱ka-iniyó kuniyóña tá ná kotoyó ndáa ki̱ʼva xa̱a̱ chíndeétáʼanña xíʼinyó. Saátu ná kotoyó ndáa tu̱ndóʼo kúú ña̱ íyo nu̱ú na̱ kǒo xíín kuniso̱ʼo consejo Jehová. Ta saátu ná kiʼinníyó kuenta ña̱ va̱ʼaníka íyoyó xa̱ʼa̱ ña̱ xíniso̱ʼoyó ña̱ káʼa̱n Jehová xíʼinyó (Sal. 32:8, 10).
13. ¿Á íxandúxa Jehová xíʼinyó ña̱ kuniso̱ʼoyó consejo ña̱ táxira ndaʼa̱yó?
13 Jehová táxira ña̱ ndíchi ndaʼa̱ ndiʼi na̱ yiví. Soo va̱ása íxandúxara xíʼinna ña̱ sakúaʼana xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo. Soo káʼa̱nvara ndáaña kundoʼo na̱ kǒo xíín sakúaʼa xa̱ʼa̱ ña̱ ndíchi ña̱ kúúmiíra (Prov. 1:29-32). Na̱ kǒo xíín kuniso̱ʼo ña̱ káʼa̱n Jehová va̱xi tu̱ndóʼo nu̱úna, ta kǒo ña̱ va̱ʼa ndakiʼinna xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo chi kixaa̱ iin ki̱vi̱ ta na̱ ndiʼi-xa̱ʼa̱va koona. Soo na̱ xíniso̱ʼo consejo ña̱ káʼa̱n Jehová ta ndíku̱nnaña, ni̱ʼína ña̱ va̱ʼa nda̱a̱ táki̱ʼva káʼa̱n texto yóʼo: “Soo na̱ xíniso̱ʼo ña̱ káʼi̱n kǒo nda̱a̱ ni iin ña̱ʼa sayíʼvi miína, ta nda̱a̱ ni iin tu̱ndóʼo va̱ása sayíʼvi miína” (Prov. 1:33).
ÑA̱ NDÍCHI ÑA̱ TÁXI JEHOVÁ VA̱ʼANÍ CHÍNDEÉTÁʼANÑA XÍʼINYÓ
Ña̱ taxiyó comentario kúú ña̱ va̱ʼaníka chindeétáʼan xíʼinyó ña̱ sakúaʼayó xa̱ʼa̱ Ndióxi̱. (Koto párrafo 15).
14, 15. ¿Ndáaña sákuaʼayó xíʼin Proverbios 4:23?
14 Ku̱a̱ʼání ña̱ va̱ʼa ndákiʼinyó tá ndíku̱nyó ña̱ ndíchi ña̱ sánáʼa̱ Jehová miíyó. Nda̱a̱ táki̱ʼva xa̱a̱ sa̱kúaʼayó, Jehová táxira ña̱ ndíchi ndaʼa̱ ndiʼiyó. Tá kúú nu̱ú libro ña̱ Proverbios va̱xi consejo ña̱ táxi Jehová ndaʼa̱yó ta ña̱yóʼo va̱ʼaní chíndeéña miíyó ndiʼi tiempo tá ndíku̱nyóña. Ná sakúaʼayó xa̱ʼa̱ ku̱mí consejo yóʼo.
15 Ná kundaayó ña̱ ndákanixi̱níyó. Biblia káchiña: “Nu̱úka ndiʼi ña̱ʼa ña̱ xíniñúʼu kundaún, níma̱ún kúú ña̱ xíniñúʼu kundaa va̱ʼakaún, chi ña̱yóʼo kúú ña̱ taxi kutakún” (Prov. 4:23). Ná ndákanixi̱níyó ndáaña chindeétáʼan xíʼinyó ña̱ va̱ʼa kundaayó níma̱yó. Xíniñúʼu kuxuyó ña̱ʼa ña̱ chindeétáʼan xíʼinyó, keʼéyó ejercicio ta kǒo keʼéyó ña̱ʼa ña̱ kivi tavá kue̱ʼe̱ xíʼin níma̱yó. Ki̱ʼva saátu xíniñúʼu kundaayó ña̱ ndákanixi̱níyó. Xíniñúʼu kaʼviyó tu̱ʼun Ndióxi̱ ndiʼi ki̱vi̱. Tá kúma̱níka ku̱ʼu̱nyó reunión ná kaʼvi kúeeyó xa̱ʼa̱ ña̱ sakúaʼayó, tá ná ku̱ʼu̱nyó ndiʼi reunión ta taxiyó comentario. Saátu ná kee ni̱ʼiyó natúʼunyó xa̱ʼa̱ Ndióxi̱. Ta ná kǒo keʼéyó nda̱a̱ ni iin ña̱ʼa ña̱ kivi chika̱a̱ ña̱ va̱ása va̱ʼa xi̱níyó. Tá kúú, ná kiʼinníyó kuenta ndáaña sákusi̱í-iniyó ta ndáana kítáʼanyó xíʼin.
Ña̱ vií ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ xu̱ʼún kúú ña̱ chindeétáʼan xíʼinyó ña̱ kusi̱í-iniyó xíʼin ña̱ xa̱a̱ kúúmiíyó. (Koto párrafo 16).
16. ¿Nda̱chun va̱ʼaní consejo va̱xi nu̱ú Proverbios 23:4, 5?
16 Ná kusi̱í-iniyó xíʼin ña̱ xa̱a̱ kúúmiíyó. Consejo yóʼo táxi tu̱ʼun Ndióxi̱ ndaʼa̱yó: “Va̱ása kundi̱ʼi̱ní-iniún ndukún ña̱ ku̱i̱ká. […] Tá ná kiʼún kuenta, xa̱a̱ kǒokavíña kúúmiíún, saáchi nda̱a̱ táki̱ʼva ndáchi iin tí aguila saá keʼéña” (Prov. 23:4, 5). Ña̱kán ña̱ʼa ña̱ kúúmiíyó iin kama kivi ku̱ʼu̱nña ndaʼa̱yó. Soo ni saá, tiempo vitin na̱ ku̱i̱ká xíʼin na̱ ndáʼvi ndíʼi̱ní-inina ña̱ kuumiína xu̱ʼún. Ta sava yichi̱ xa̱ʼa̱ ña̱ kéʼéna, nda̱a̱ inka na̱ yiví káʼa̱nna ña̱ va̱ása va̱ʼa xa̱ʼa̱na ta nda̱a̱ va̱ása viíka kítáʼanna xíʼin inkana ta kiʼin kue̱ʼe̱ miína (Prov. 28:20; 1 Tim. 6:9, 10). Soo ña̱ ndíchi ña̱ táxi Ndióxi̱ chíndeétáʼanña xíʼinyó ña̱ va̱ása kundi̱ʼi̱ní-iniyó xa̱ʼa̱ xu̱ʼún. Saátu chíndeétáʼanña xíʼinyó ña̱ va̱ása kutóoyó ña̱ ku̱i̱ká, ta kusi̱í-iniyó xíʼin ña̱ xa̱a̱ kúúmiíyó (Ecl. 7:12).
Ña̱ siʼna vií ndákanixi̱níyó tasaá káʼa̱nyó kúú ña̱ chíndeétáʼan xíʼinyó ña̱ va̱ása sakúsuchíyó-ini inkana xíʼin ña̱ káʼa̱nyó. (Koto párrafo 17).
17. ¿Ndáaña kivi keʼéyó ña̱ vií ndakanixi̱níyó xíʼin ña̱ káʼa̱nyó nda̱a̱ táki̱ʼva káchi Proverbios 12:18?
17 Siʼnaka ná ndakanixi̱níyó tasaá ka̱ʼa̱nyó. Tá va̱ása kíʼinyó kuenta xíʼin ña̱ káʼa̱nyó kivi sandákavayó-ini inkana. Biblia káchiña: “Na̱ kǒo ndákanixi̱ní xíʼin ña̱ káʼa̱nna, ña̱yóʼo íyoña nda̱a̱ táki̱ʼva íyo ña̱ kanina iinna xíʼin espada, soo na̱ ndákanixi̱ní xíʼin ña̱ káʼa̱nna sándi̱kona-ini na̱ ndóʼo-ini” (Prov. 12:18). Ná kiʼinyó kuenta ña̱ va̱ása ka̱ʼa̱nyó ña̱ va̱ása va̱ʼa xa̱ʼa̱ inkana, chi saá kúú ña̱ va̱ʼaní kitáʼanyó xíʼin inkana (Prov. 20:19). Tá kúni̱yó ña̱ ná chindeétáʼan tu̱ʼun ña̱ káʼa̱nyó xíʼin inkana ta va̱ása saxóʼvi̱ña inina, xíniñúʼu kaʼviyó tu̱ʼun Ndióxi̱ ta viíní ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ña (Luc. 6:45). Tá ndákanixi̱níyó xa̱ʼa̱ consejo ña̱ va̱xi nu̱ú Biblia, tu̱ʼun ña̱ káʼa̱nyó kivi chindeétáʼanña xíʼin inkana ta sandíkoña-inina (Prov. 18:4).
Ña̱ kundiku̱nyó ña̱ káʼa̱n na̱ ñuu Ndióxi̱ xíʼinyó kúú ña̱ chindeétáʼan xíʼinyó ña̱ viíníka natúʼunyó xíʼin na̱ yiví. Koto párrafo 18).
18. ¿Ndáa ki̱ʼva chíndeétáʼan Proverbios 24:6 xíʼinyó ña̱ viíní natúʼunyó xíʼin na̱ yiví?
18 Ná kundiku̱nyó ña̱ káʼa̱n na̱ ñuu Ndióxi̱. Tu̱ʼun Ndióxi̱ táxiña consejo yóʼo: “Ta nu̱ú ku̱a̱chi kuchiñuvaún tá ná chindeétáʼan iin na̱ yiví ndíchi xíʼún, saáchi viíva kána chiñu nu̱ú íyo ku̱a̱ʼá na̱ táxi consejo” (Prov. 24:6, nota). ¿Ndáa ki̱ʼva chindeétáʼan consejo yóʼo xíʼinyó ña̱ viíníka nátúʼunyó xíʼin na̱ yiví ta sanáʼa̱yóna? Va̱ʼaní chindeétáʼanña xíʼinyó saáchi nu̱úka ña̱ ke̱ʼéyó ña̱ kúni̱ miíyó, kundiku̱nyó ña̱ káʼa̱nna xíʼinyó ndáa ki̱ʼva sanáʼa̱yó na̱ yiví. Tá kúú, tá xáʼa̱nyó reunión ku̱a̱ʼání ña̱ sákuaʼayó ti̱xin discurso xíʼin demostración. Saátu na̱ ñuu Jehová táxina tutu xíʼin video ña̱ chíndeétáʼan xíʼin na̱ yiví ña̱ kunda̱a̱-inina xíʼin Biblia. ¿Á viíní xíniñúʼún ndiʼi ña̱yóʼo?
19. ¿Ndáaña ndákanixi̱níún xa̱ʼa̱ ña̱ ndíchi ña̱ táxi Jehová? (Proverbios 3:13-18).
19 (Kaʼvi Proverbios 3:13-18).e Táxiníyó tíxa̱ʼvi xa̱ʼa̱ consejo ña̱ va̱xi nu̱ú tu̱ʼun Ndióxi̱, chi va̱ʼaní chíndeétáʼanña xíʼinyó ña̱ si̱í kooyó. Nu̱ú artículo yóʼo sa̱kúaʼayó ña̱ va̱ʼaní consejo va̱xi nu̱ú libro Proverbios. Ta saátu va̱ʼaní consejo táxi Jehová ndaʼa̱yó nu̱ú inkaka libro ña̱ va̱xi nu̱ú Biblia. Ña̱kán, ndiʼi tiempo ná kundiku̱nyó consejo ña̱ táxi Jehová ndaʼa̱yó chi va̱ʼaníña. Ku̱a̱ʼání na̱ yiví va̱ása chíndayáʼvina ña̱ ndíchi ña̱ táxi Ndióxi̱ ndaʼa̱yó. Soo miíyó kándíxaníyó ña̱ na̱ va̱ása sándakoo ña̱ ndíchi kusi̱íní-inina.
YAA 36 Ná kundaayó níma̱yó
a Ña̱ ndíchi ña̱ sánáʼa̱ Jehová miíyó va̱ʼaníka ña̱yóʼo nu̱ú ña̱ ndíchi ña̱ íyo ñuyǐví yóʼo. Nu̱ú artículo yóʼo sakúaʼayó xa̱ʼa̱ ña̱ ndíchi ña̱ káʼa̱n Proverbios xa̱ʼa̱, ña̱yóʼo íyoña nda̱a̱ táki̱ʼva íyo iin na̱ yiví na̱ ndákundeé ndáʼyi̱ xíka chí nu̱ú ya̱ʼvi. Ta sakúaʼatuyó ndáa ki̱ʼva xa̱a̱yó kooyó na̱ yiví ndíchi. Ta nda̱chun kúú ña̱ savana kǒo xíínna kundiku̱nna ña̱ ndíchi ña̱ kúúmií Jehová, ta nda̱chun iin ña̱ va̱ʼaní kúúña tá ná kundiku̱nyó ña̱ ndíchi ña̱ kúúmiíra.
b Proverbios 1:20, 21: “Ña̱ ndíchi íyoña nda̱a̱ táki̱ʼva íyo iin na̱ yiví na̱ ndáʼyi̱ xíka chí calle, ta ndákundeéna ndáʼyi̱na xíkana chí nu̱ú ya̱ʼvi, 21 ta ndáʼyi̱na xíkana chí esquina nu̱ú íyo ku̱a̱ʼá na̱ yiví. Ta chí yéʼé ñuu káchina”.
c Proverbios 1:22-25: “Ndóʼó na̱ va̱ása xíni̱, ¿nda̱a̱ ama ndakoondó keʼéndó ña̱yóʼo? Ndóʼó na̱ kúsi̱kindaa, ¿nda̱a̱ ama ndakoondó ña̱ kusi̱kindaandó? Ta ndóʼó na̱ kíʼvi, ¿nda̱a̱ ama ndakoondó ña̱ kundasíndó ña̱ sánáʼa̱ Ndióxi̱? 23 Ndakiʼinndó consejo ña̱ táxii̱ ndaʼa̱ndó. Tasaá taxii̱ espíritu santo ndaʼa̱ndó, saá kunda̱a̱-inindó ña̱ káʼi̱n xíʼinndó. 24 Xi̱ka̱ʼi̱n xíʼinndó soo kǒo níkandíxandó yi̱ʼi̱; xi̱kuni̱i̱ chindeétáʼi̱n xíʼinndó soo kǒo níxiinndó ku̱niso̱ʼondó; 25 Ku̱a̱ʼání yichi̱ ni̱ya̱ʼandosóndó consejo ña̱ xi̱taxii̱ ndaʼa̱ndó ta kǒo níxi̱ndiku̱nndóña”.
d Salmo 1:1: “Si̱íní íyo na̱ va̱ása ndíku̱n consejo na̱ yiví na̱ kéʼé ña̱ kini, ni va̱ása ndíku̱nna yichi̱ na̱ kíʼvi ku̱a̱chi, ta ni na̱ kúsi̱kindaa kǒo kítáʼanna xíʼin”.
e Proverbios 3:13-18: “Si̱íní íyo iin ta̱a ta̱ kúúmií ña̱ ndíchi, ta saátu iin ta̱ xíni̱ va̱ʼa; 14 Ña̱ nandukúyó ña̱ ndíchi va̱ʼaníka ña̱yóʼo nu̱úka ña̱ nandukúyó ña̱ plata, ta va̱ʼaníka kuumiíyó ña̱yóʼo nu̱úka ña̱ kuumiíyó oro. 15 Ndáyáʼviníkaña nu̱ú ña̱ coral; va̱ása kivi chitáʼanyóña xíʼin nda̱a̱ ni iin ña̱ʼa. 16 Tá ná sakúaʼayó xa̱ʼa̱ ña̱ ndíchi ku̱a̱ʼání tiempo kutakuyó, ndukáʼnuyó ta ku̱a̱ʼání ña̱ va̱ʼa kuumiíyó. 17 Tá ná kundiku̱nyóña kusi̱íní-iniyó ta táxi̱n koo iniyó. 18 Nda̱a̱ táki̱ʼva íyo iin yitu̱n tú táxi ña̱ táku saá íyo ña̱ ndíchi nu̱ú na̱ ndíku̱nña, ta na̱ ndákundeé ndíku̱nña kusi̱íní-inina”.