Referencia Ña̱ Kéʼé na̱ Ndásakáʼnu Ndióxi̱ Tutu nu̱ú Va̱xi ña̱ Keʼéyó Reunión
4-10 TÍ SEPTIEMBRE
ÑA̱ KÁʼA̱N BIBLIA XA̱ʼA | EZEQUIEL 42-45
“Ndásakáʼnu tukuna Ndióxi̱”
(Ezequiel 43:10-12) ”Ta yóʼó, se̱ʼe ta̱a, ka̱ʼa̱n xíʼin na̱ ñuu Israel xa̱ʼa templo ña̱ xi̱niún ña̱ va̱ʼa ná ndakava-inina xa̱ʼa ña̱ va̱ása va̱ʼa ke̱ʼéna, ta xíniñúʼu kunda̱a̱-inina ki̱ʼvaña. 11 Tá ndixa ndákava-inina xa̱ʼa ña̱ va̱ása va̱ʼa ke̱ʼéna, tasaá taxiún ña̱ ná kunda̱a̱-inina plano ña̱ templo yóʼo, xíʼin ndáa ki̱ʼva káaña xíʼin chí yéʼé nu̱ú kééna xíʼin nu̱ú kíʼvina, xíʼin ndiʼi nu̱ú ki̱ʼinna ki̱ʼvaña tá na̱kuva̱ʼaña. Ña̱ plano ña̱ kúúmií templo yóʼo kaʼyíúnña ná kuninaña, saá va̱ʼa kunda̱a̱-inina xa̱ʼaña ña̱ va̱ʼa ná keʼénaña. 12 Ña̱yóʼo kúú plano ña̱ templo yóʼo. Chí xi̱ní iníísaá yuku̱ xíʼin ndiʼi ñuʼú nu̱ú níndichiña iin nu̱ú yi̱i̱ kúúña. Koto, ña̱yóʼo kúú plano templo yóʼo.
w99-S 1/3 pág. 8 párr. 3
“Vií va̱ʼa kotoún” ña̱ templo Ndióxi̱
3 Ndiʼi ña̱ xi̱ni ta̱ Ezequiel, i̱i̱n yichi̱ va̱xiña nu̱ú libro ña̱ ka̱ʼyíra, chi̱ndeé táʼanña xíʼin na̱ ñuu Israel ña̱ ka̱ndíxakana Ndióxi̱. Chi tuku ndikóna ña̱ ndasakáʼnunara. Nani tiempo saá nda̱a̱ tiempo vitin chíndeé táʼanní ña̱ xi̱nira xíʼin na̱ ndixa kúni̱ xíni Jehová. ¿Nda̱chun chíndeéñana? Ná ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa ña̱ xi̱ni ta̱ Ezequiel ndáaña xi̱kuni̱ kachiña xíʼin na̱ ñuu Israel. Ku̱mí nu̱ú ña̱ʼa kúú ña̱ káʼa̱nña xa̱ʼa: káʼa̱nña xa̱ʼa templo, xa̱ʼa na̱ su̱tu̱, xa̱ʼa ta̱ xáʼndachíñu xíʼin xa̱ʼa ñuʼú.
it-2-S pág. 1102 párr. 6
Templo
Templo ña̱ xi̱ni ta̱ Ezequiel. Tá ku̱i̱ya̱ 593 t.x., ku̱i̱ya̱ u̱xu̱ ku̱mí tá ndi̱ʼi-xa̱ʼa ñuu Jerusalén xíʼin templo ta̱ Salomón, ta̱ profeta Ezequiel sa̱túviña nu̱úra ña̱ ni̱xa̱ʼa̱nra iin yuku̱ káʼnu, ta kán xi̱nira iin templo káʼnu Jehová. (Eze 40:1, 2.) Ni̱ka̱ʼa̱n Ndióxi̱ xíʼin ta̱ Ezequiel ña̱ ná natúʼunra xa̱ʼa ndiʼi ña̱ xi̱nira xíʼin “na̱ ñuu Israel” ña̱ va̱ʼa ná sandákavara-inina ta ndikó-inina, ta xíʼin ña̱yóʼo sándi̱kora-ini na̱ íyo nda̱kú-ini xíʼin Jehová. (Eze 40:4; 43:10, 11.) Ndiʼi medida ña̱ xi̱nira ni̱ka̱ʼa̱nna xa̱ʼa iin iinña ndáa ki̱ʼva íyoña. Ña̱ medida ña̱ xi̱niñúʼuna kúú ña̱ naní “caña” (caña káni̱: 3,11 m.) xíʼin ña̱ naní “codo” (codo káni̱: 51,8 cm.). (Eze 40:5, nota.) Káxiní káʼa̱nña xa̱ʼa medida yóʼo, savana káʼa̱nna templo ña̱ xi̱ni ta̱ Jeremías ki̱ʼva ña̱yóʼo kúú ña̱ xi̱niñúʼu ta̱ Zorobabel ña̱ ke̱ʼéra inkaña tá ndi̱kóna chí ñuu Israel. Soo ña̱ káʼa̱n kuitívana kúúña kǒo kúnda̱a̱ va̱ʼa iniyó á ndixa saá i̱xaara.
(Ezequiel 44:23) ”‘Ta xíniñúʼu sanáʼa̱ndó na̱ ñui̱ ña̱ ná kunda̱a̱-inina ndáaña kúú ña̱ yi̱i̱ xíʼin ña̱ va̱ása yi̱i̱; ta xíniñúʼutu kunda̱a̱-inina ndáaña kúú ña̱ va̱ʼa ta ndáaña kúú ña̱ kini.
(Ezequiel 45:16) ”‘Ta ndiʼi na̱ yiví na̱ ndóo nu̱ú ñuʼú taxina ña̱ʼa ndaʼa̱ ta̱ xáʼndachíñu ñuu Israel.
w99-S 1/3 pág. 10 párr. 10
“Vií va̱ʼa kotoún” ña̱ templo Ndióxi̱
10 Ndeéní chi̱ndeé táʼan ña̱ visión yóʼo xíʼin na̱ ñuu Israel na̱ xi̱ndoo inka ñuu. Chi tá iin iin na̱ familia ni̱ʼína ñuʼú (chitáʼanña xíʼin Miqueas 4:4). Ña̱ ndasakáʼnuna Ndióxi̱ kúú míí ña̱ kundi̱ʼi̱ka-inina xa̱ʼa. Ná kotoyó ña̱ visión ña̱ xi̱ni ta̱ Ezequiel, ta̱ xáʼndachíñu, saátu na̱ su̱tu̱, koona nu̱ú ñuʼú ña̱ taxi na̱ ñuu (Ezequiel 45:16). Ta ñuʼú xa̱á nu̱ú kundoona, na̱ ñuu kúú na̱ chindeé táʼan xíʼin na̱ nda̱kaxin Jehová kuniʼi yichi̱ nu̱úna, ta xíniñúʼu kuniso̱ʼona ña̱ ka̱ʼa̱nna xíʼinna. Na̱ ñuu yóʼo kúú na̱ chinúu yichi̱ nu̱ú ndiʼina ña̱ yiku̱n koo ndiʼi ña̱ keʼéna, ña̱ chindeé táʼanna xíʼin táʼanna xíʼin ña̱ viíní kundoona.
Ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa ña̱ kivi chindeé miíyó
(Ezequiel 43:8, 9) ta chi̱táʼanna yéʼéna xíʼin yéʼíi̱ ta ka̱tana poste yéʼéna xíʼin poste yéʼíi̱, ta chitáʼanna nama̱ veʼena xíʼin nama̱ veʼi̱. Ta i̱xayaku̱a̱na ki̱víi̱ xíʼin ndiʼi ña̱ kini ke̱ʼéna, xa̱ʼa ña̱yóʼo ni̱sa̱íi̱ ta sa̱ndiʼi—xa̱ʼíi̱na. 9 Ta vitin ná sákutaʼana ña̱ kini kéʼéna nu̱úi̱ xíʼin ndiʼi na̱ rey na̱ xa̱a̱ ni̱xi̱ʼi̱, tasaá kúú ña̱ koi̱ xíʼinna ndiʼi tiempo.
it-2-S pág. 501 párr. 4
Ki̱vi̱ra
Ndiʼi ña̱ ndo̱ʼo na̱ ñuu Israel xa̱ʼa ña̱ kǒo níxiniso̱ʼona ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n Ndióxi̱ xíʼinna, sa̱ndákavana ki̱vi̱ra nu̱ú inka na̱ yiví. (Eze 43:8; Am 2:7.) Xa̱ʼa ña̱ ta̱xira castigo ki̱xi nu̱úna xa̱ʼa ña̱ va̱ása va̱ʼa ke̱ʼéna, xíʼin ña̱yóʼo na̱ inka ñuu ku̱sikindaana ki̱vi̱ra. (Chitáʼanña xíʼin Sl 74:10, 18; Isa 52:5.) Na̱ inka ñuu yóʼo va̱ása níkunda̱a̱-inina ndáa xa̱ʼa kúú ña̱ ki̱xi castigo nu̱ú na̱ ñuu Israel, xa̱ʼa ña̱yóʼo ni̱ka̱ʼa̱nna xa̱ʼara ña̱ va̱ása xíni̱ra kundaara na̱ ñuura. Ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-ini inkana chi su̱ví ña̱ nda̱a̱ kúú ña̱ káʼa̱nna, Jehová nda̱tavára na̱ ñuura ta ndi̱kóna ña̱ nda̱kundoo tukuna ñuuna ña̱ Israel. (Eze 36:22-24.)
(Ezequiel 45:9, 10) ”Ña̱yóʼo kúú ña̱ káʼa̱n Jehová: ‘Xa̱a̱ va̱ʼa kǒo keʼékandóña, ndóʼó na̱ xáʼndachíñu ñuu Israelʼ. ”‘Va̱ása kue̱ʼe̱ka koondó ta kǒo kundi̱va̱ʼakandó xíʼinna, ta nina ña̱ nda̱kú keʼéndó. Va̱ása kindaakandó ña̱ʼa na̱ ñui̱, káchi Jehová. 10 Tá chúʼunndó ña̱ efá xíʼin ña̱ bato kuniñúʼundó balanza míí ña̱ nda̱kú, kǒo sandaʼvindóna.
it-2-S pág. 170
Justicia
Xa̱ʼa ña̱yóʼo ndiʼi tiempo kúni̱ Jehová, na̱ kúni̱ kindoo va̱ʼana nu̱úra xíniñúʼu sakuaʼana keʼéna ndiʼi ña̱ káʼa̱nra. (Isa 1:17, 18; 10:1, 2; Jer 7:5-7; 21:12; 22:3, 4; Eze 45:9, 10; Am 5:15; Miq 3:9-12; 6:8; Zac 7:9-12.)
Ña̱ kaʼviyó nu̱ú Biblia
(Ezequiel 44:1-9) Ta ki̱xai̱ xíʼinra chí yéʼé ña̱ templo, chí yéʼé chí nu̱ú kíta ñu̱ʼu, ta ña̱ yéʼé yóʼo ña̱ ndásiva kúúña. 2 Tasaá Jehová ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼi̱n: “Ta ña̱ yéʼé yóʼo, ña̱ kundasiva kúúña. Kǒo nu̱náña, ta ni iin ta̱a kǒo ki̱ʼvi; saáchi mií Jehová, Ndióxi̱ na̱ ñuu Israel, xa̱a̱ ni̱ya̱ʼa yóʼo ta xíniñúʼu kundasiña. 3 Soo, ta̱ xáʼndachíñu... ña̱ kúúra ta̱ chíñu ki̱ʼvira koora ta kuxura si̱táva̱ʼa nu̱ú Jehová. Ta chí yéʼé nu̱ú ni̱ki̱ʼvira kitara”. 4 Ta vitin ki̱xa̱i̱ xíʼinra chí yéʼé ña̱ norte chí nu̱ú níndichi ña̱ templo ña̱ va̱ʼa kunii̱ iin nda̱ye̱ʼe iníísaá ini veʼe yóʼo. Ta yi̱ʼi̱ nda̱kuxítíi̱ nda̱a̱ nu̱ú ñuʼú. 5 Tasaá Jehová ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼi̱n: “Se̱ʼe ta̱a, kuniso̱ʼo ña̱ káʼi̱n ta kuniún, kuniso̱ʼún ndiʼi ña̱ ka̱ʼi̱n xíʼún xa̱ʼa ña̱ ley veʼe Jehová xíʼin ndiʼika ley ña̱ kúúmiíña, ta kiʼin va̱ʼún kuenta xíʼin yéʼé nu̱ú kíʼvina xíʼin nu̱ú kééna. 6 Ta ña̱yóʼo ka̱ʼún xíʼin na̱ ñuu Israel na̱ kǒo kándíxa ña̱ káʼi̱n: ‘Ña̱yóʼo kúú ña̱ káʼa̱n Jehová: “Xa̱a̱ va̱ʼa, ndóʼó na̱ kéʼé ndiʼi ña̱ kini, na̱ ñuu Israel, 7 ta sákiʼvindó na̱ inka ñuu na̱ kǒo ndásakáʼnu yi̱ʼi̱, ta va̱xina temploi̱ ta kúsi̱kindaana yi̱ʼi̱ xíʼin veʼi̱; tá táxindó si̱táva̱ʼa xíʼin xa̱ʼan kití xíʼin ni̱i̱rí ndaʼíi̱, soo na̱yóʼo va̱ása íxato̱ʼóna ña̱ trato ña̱ chi̱ka̱i̱ xíʼinndó ta kéʼéna ndiʼi ña̱ kini. 8 Ta ndóʼó ni loʼo va̱ása ndáandó ña̱ yi̱i̱ ña̱ íyo veʼi̱, inkavana ndu̱kúndó kundaaña”ʼ. 9 ”‘Ña̱yóʼo kúú ña̱ káʼa̱n Jehová: “Ni iin na̱ inka ñuu na̱ kǒo ndásakáʼnu yi̱ʼi̱ kǒo ki̱ʼvina ini temploi̱, ni iin na̱ inka ñuu na̱ ndóo ñuu Israel kǒo ki̱ʼvi veʼi̱”.ʼ
11-17 TÍ SEPTIEMBRE
ÑA̱ KÁʼA̱N BIBLIA XA̱ʼA | EZEQUIEL 46-48
“¿Ndáa ña̱ va̱ʼa ndakiʼin na̱ ñuu Israel tá ná ndikóna ñuuna?”
(Ezequiel 47:1) Ta ki̱xa̱a̱ tukui̱ xíʼinra chí yéʼé ña̱ templo yóʼo, ta xi̱nii̱ kána ti̱kui̱í chí ti̱xin veʼe yóʼo, chi veʼe yóʼo xítoña chí nu̱ú kíta ñu̱ʼu. Ta ti̱kui̱í yóʼo kánará chí ti̱xin veʼe, chí ndaʼa̱ kúaʼa veʼe yóʼo, chí sur ña̱ altar.
(Ezequiel 47:7-12) Tá ndi̱kói̱ ta xi̱nii̱ chí yuʼú yu̱ta ku̱a̱ʼání yitu̱n ndíta, ndítanú chí xiyo chóʼo ta ndítanú chí xiyo káa. 8 Ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼi̱n: “Yu̱ta yóʼo kánará chí nu̱ú kíta ñu̱ʼu ta yáʼa̱rá chí Arabá. Ta xíniñúʼu xa̱a̱rá chí mar. Tá ná xa̱a̱rá chí mar, tá mar nduurá ti̱kui̱í va̱ʼa. 9 Ta ña̱yóʼo kúú ña̱ kuu, nda̱a̱ ndáaka nu̱ú yáʼa yu̱ta yóʼo kutaku kití. Ku̱a̱ʼání ti̱a̱ká kuñuʼu, saáchi yóʼo kúú nu̱ú ya̱ʼa yu̱ta, ta ti̱kui̱í tá mar nduurá ti̱kui̱í va̱ʼa, ta ndiʼi nu̱ú ya̱ʼa yu̱ta va̱ʼa kuaʼnu ndiʼi ña̱ʼa. 10 ”Ta nu̱ú ku̱a̱ʼa̱n yu̱ta yóʼo kixi na̱ tiin ti̱a̱ká, kixaʼána ñuu En-guedí insaá nda̱a̱ En-eglaim. Ta koo nu̱ú sayi̱chi̱na yi̱ʼva̱ ña̱ tíinna ti̱a̱ká. Ta ku̱a̱ʼání nu̱ú ti̱a̱ká kuñuʼu yóʼo nda̱a̱ táki̱ʼva ku̱a̱ʼárí ñúʼu mar Grande ki̱ʼva saá kuñuʼurí. 11 ”Ta koo nu̱ú kundika̱a̱ ndo̱ʼyo ti̱kui̱í, ta su̱ví ti̱kui̱í va̱ʼa kuurá, ti̱kui̱í yoʼva̱va kuurá. 12 ”Ta ndiʼi nu̱ú ku̱ʼu̱n yu̱ta yóʼo ku̱a̱ʼání nu̱ú yitu̱n koo, ndiʼi nu̱ú tú táxi ku̱i̱ʼi va̱ʼa koo. Va̱ása yichi̱ yu̱ku̱ ndaʼa̱nú ni va̱ása ndiʼi ku̱i̱ʼi ndaʼa̱nú. Ndiʼi yo̱o̱ koo ku̱i̱ʼi ndaʼa̱nú, saáchi ti̱kui̱í... tá kána chí templo ko̱sonanú. Ta ku̱i̱ʼi ña̱ koo ndaʼa̱nú ña̱ kaxína kuuña ta yu̱ku̱ ndaʼa̱nú ta̱tan koʼona kooña”.
w99-S 1/3 pág. 10 párr. 11, 12
“Vií va̱ʼa kotoún” ña̱ templo Ndióxi̱
11 ¿Á chika̱a̱ Jehová bendición na̱ ñuura? Ña̱ profecía káʼa̱n xa̱ʼa ña̱yóʼo. Chí ini templo kána ti̱kui̱í ta ndúku̱a̱ʼárá ku̱a̱ʼa̱nrá ta iin yu̱ta káʼnu ndúurá ta xáa̱rá chí mar Muerto. Ta ndásava̱ʼará ti̱kui̱í tá ñúʼu mar ta ndákuñuʼuní ti̱a̱ká inirá. Nu̱ú ku̱a̱ʼa̱nrá ndítaní tú yitu̱n tú táxi ku̱i̱ʼi ña̱ va̱ʼa kaxína ta sándaʼanúna (Ezequiel 47:1-12).
12 Ña̱ profecía chi̱ndeé táʼanníña xíʼinna ña̱ ka̱ndíxanína ña̱ ndixa kúú ña̱ ndikóna ñuuna ta ku̱si̱íní-inina xa̱ʼa ña̱yóʼo. Ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n Jehová xíʼin na̱ profeta ku̱a̱ʼání yichi̱ ni̱ka̱ʼa̱nnaña xíʼin na̱ ñuu xa̱ʼa bendición ña̱ koo tá ná ndikóna ñuu Israel. Ña̱ profecía ku̱a̱ʼání yichi̱ ni̱ka̱ʼa̱nña nda̱a̱ nu̱ú ñuʼú yi̱chí ndako̱o ti̱kui̱í (Isaías 35:1, 6, 7; 51:3; Ezequiel 36:35; 37:1-14). Na̱ ñuu yóʼo kivi kundatuna ña̱ ndakiʼinna bendición Jehová chi nda̱a̱ táki̱ʼva va̱xi yu̱ta saá kixiña. Saáchi chí templo kixaʼána ndasakáʼnuna Jehová ta ña̱yóʼo chindeé táʼanña xíʼinna ña̱ ndako̱o va̱ʼana nu̱ú Ndióxi̱. Tá ná ndikóna ñuuna koo ta̱a na̱ xíni̱ va̱ʼa ña̱ chindeé táʼanna xíʼinna, nda̱a̱ táki̱ʼva íyo tú yitu̱n tú ndíta nu̱ú ku̱a̱ʼa̱n yu̱ta tá xi̱ni ta̱ profeta. Na̱ ta̱a yóʼo kúú na̱ kuniʼi yichi̱ nu̱úna ña̱ va̱ʼa sándaʼana ñuuna. Ta̱ Isaías ka̱ʼyítu ta̱yóʼo ndáa ki̱ʼva koo tá ná ndikóna sandaʼana ñuuna ña̱ ku̱a̱ʼání tiempo ni̱ndo̱o (Isaías 61:3, 4).
(Ezequiel 47:13, 14) Ña̱yóʼo kúú ña̱ káʼa̱n Jehová: “Ña̱yóʼo kúú ñuʼú ña̱ taxina ndaʼa̱ ndóʼó na̱ 12 tribu ñuu Israel, ta u̱vi̱ táʼvi ñuʼú taxina ndaʼa̱ ta̱ José. 14 Ta ndóʼó xíniñúʼu ndakiʼinndóña, iin iinndó inkáchi koo ña̱ ndakiʼinndó xíʼin na̱ ñanindó, ñuʼú ña̱ ni̱ka̱ʼi̱n taxii̱ ndaʼa̱ na̱ yivándó na̱ xi̱ndoo xi̱naʼá, ta ñuʼú yóʼo xíʼin suerte ndataʼvínaña.
w99-S 1/3 pág. 10 párr. 10
“Vií va̱ʼa kotoún” ña̱ templo Ndióxi̱
10 Ndeéní chi̱ndeé táʼan ña̱ visión yóʼo xíʼin na̱ ñuu Israel na̱ xi̱ndoo inka ñuu. Chi tá iin iin na̱ familia ni̱ʼína ñuʼú (chitáʼanña xíʼin Miqueas 4:4). Ña̱ ndasakáʼnuna Ndióxi̱ kúú míí ña̱ kundi̱ʼi̱ka-inina xa̱ʼa. Ná kotoyó ña̱ visión ña̱ xi̱ni ta̱ Ezequiel, ta̱ xáʼndachíñu, saátu na̱ su̱tu̱, koona nu̱ú ñuʼú ña̱ taxi na̱ ñuu (Ezequiel 45:16). Ta ñuʼú xa̱á nu̱ú kundoona, na̱ ñuu kúú na̱ chindeé táʼan xíʼin na̱ nda̱kaxin Jehová kuniʼi yichi̱ nu̱úna, ta xíniñúʼu kuniso̱ʼona ña̱ ka̱ʼa̱nna xíʼinna. Na̱ ñuu yóʼo kúú na̱ chinúu yichi̱ nu̱ú ndiʼina ña̱ yiku̱n koo ndiʼi ña̱ keʼéna, ña̱ chindeé táʼanna xíʼin táʼanna xíʼin ña̱ viíní kundoona.
(Ezequiel 48:9, 10) ”Ta ña̱yóʼo kúú ñuʼú ña̱ taxindó ndaʼa̱ Jehová, 25,000 codo koo nu̱ú káni̱ña, ta 10,000 codo koo nu̱ú ndíka̱ña. 10 Ta ña̱yóʼo ña̱ yi̱i̱ kooña ta kuenta na̱ su̱tu̱ kooña, chí norte 25,000 codo káni̱ kooña, ta chí nu̱ú sáʼvi ñu̱ʼu 10,000 codo koo nu̱ú ndíka̱ña, ta chí nu̱ú kíta ñu̱ʼu 10,000 codo koo nu̱ú ndíka̱ña, ta chí sur 25,000 koo nu̱ú káni̱ña. Ta ña̱ templo Jehová míí ma̱ʼñú ñuʼú yóʼo kundichiña.
Ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa ña̱ kivi chindeé miíyó
(Ezequiel 47:1) Ta ki̱xa̱a̱ tukui̱ xíʼinra chí yéʼé ña̱ templo yóʼo, ta xi̱nii̱ kána ti̱kui̱í chí ti̱xin veʼe yóʼo, chi veʼe yóʼo xítoña chí nu̱ú kíta ñu̱ʼu. Ta ti̱kui̱í yóʼo kánará chí ti̱xin veʼe, chí ndaʼa̱ kúaʼa veʼe yóʼo, chí sur ña̱ altar.
(Ezequiel 47:8) Ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼi̱n: “Yu̱ta yóʼo kánará chí nu̱ú kíta ñu̱ʼu ta yáʼa̱rá chí Arabá. Ta xíniñúʼu xa̱a̱rá chí mar. Tá ná xa̱a̱rá chí mar, tá mar nduurá ti̱kui̱í va̱ʼa.
(Ezequiel 48:30) ”Ta ña̱yóʼo koo yéʼé ña̱ ñuu yóʼo: Ku̱a̱ʼa̱n chí norte 4,500 codo koo ki̱ʼvaña.
(Ezequiel 48:32-34) ”Ta ku̱a̱ʼa̱n chí nu̱ú kíta ñu̱ʼu 4,500 codo kooña, ta u̱ni̱ koo yéʼéña: saátu koo yéʼé ta̱ José, iin kooña; yéʼé ta̱ Benjamín, iin kooña; yéʼé ta̱ Dan, iin kooña. 33 ”Ta ku̱a̱ʼa̱n chí sur 4,500 codo koo ki̱ʼvaña, u̱ni̱ koo yéʼéña: yéʼé ta̱ Simeón, iin kooña; yéʼé ta̱ Isacar, iin kooña; yéʼé ta̱ Zabulón, iin kooña. 34 ”Ta ku̱a̱ʼa̱n chí nu̱ú sáʼvi ñu̱ʼu 4,500 codo kooña, ta koo u̱ni̱ yéʼéña: yéʼé ta̱ Gad, iin kooña; yéʼé ta̱ Aser, iin kooña; yéʼé ta̱ Neftalí, iin kooña.
w99-S 1/3 pág. 11 párr. 14
“Vií va̱ʼa kotoún” ña̱ templo Ndióxi̱
14 ¿Á ña̱yóʼo kúú ndiʼi ña̱ xa̱a̱ ni̱xi̱nu nu̱ú ña̱ xi̱ni ta̱ Ezequiel? Va̱ása chi xa̱ʼa inka ña̱ káʼnu va̱ʼaka káʼa̱nña. Ndakanixi̱ní xa̱ʼa ña̱yóʼo: ña̱ templo ña̱ xi̱ni ta̱ Ezequiel kǒo na̱ kuchiñu keʼé táʼan ña̱yóʼo. Sava na̱ judío xi̱kuni̱na keʼéna templo nda̱a̱ táki̱ʼva íyo ña̱ visión ña̱ xi̱ni ta̱ Ezequiel, ña̱kán xi̱tondaana sava ña̱ xi̱nina nu̱ú templo. Soo ña̱ templo ña̱ xi̱ni ta̱ Ezequiel ndeéní káʼnuña ña̱ va̱ʼa kundichiña xi̱ní yuku̱ Moria, nu̱ú xi̱ndichi ña̱ templo yatá. Ta ña̱ templo ña̱ xi̱ni ta̱ Ezequiel kǒo ña̱ níxindichi ñuu yóʼo, chi inkava nu̱ú xi̱ndichiña. Ta ña̱ templo ña̱ nda̱sava̱ʼa u̱vi̱na xi̱ndichiña nu̱ú xi̱ndichi ña̱ templo yatá ku̱a̱ʼa̱n chí ñuu Jerusalén (Esdras 1:1, 2). Ta ña̱ templo ña̱ xi̱ndichi chí ñuu Jerusalén kǒo ti̱kui̱í níkana iniña. Soo ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n profecía ta̱ Ezequiel xíʼin na̱ ñuu Israel va̱ása níxi̱nu ndiʼi ña̱yóʼo kunina, ña̱yóʼo kúni̱ kachiña chí nu̱únínu xi̱nu ndiʼi ña̱yóʼo.
(Ezequiel 47:6) Ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼi̱n: “¿Á xa̱a̱ xíniún ña̱yóʼo, yóʼó se̱ʼe ta̱a?”. Tásaá ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼi̱n kakai̱ ta ni̱ka̱ʼa̱ntura xíʼi̱n ña̱ ndikói̱ nu̱ú ndíka̱a̱ yu̱ta yóʼo.
it-1-S pág. 1148
Se̱ʼe ta̱a
Nu̱ú libro ña̱ Ezequiel ña̱ va̱xi ti̱xin ña̱ Escrituras Hebreas ku̱a̱ʼání yichi̱ va̱xi tu̱ʼun yóʼo. Chi yóʼo kúú nu̱ú káʼa̱n Ndióxi̱ xíʼin ta̱ profeta Ezequiel ña̱ kúúra “se̱ʼe ta̱a” ta yáʼa ku̱mí xiko u̱xu̱ yichi̱ káʼa̱n Ndióxi̱ saá xíʼinra. (Eze 2:1, 3, 6, 8.) Xa̱ʼa ña̱ káʼa̱n Ndióxi̱ saá xíʼinra kúni̱ kachiña ña̱ kúúra iin ta̱a ta̱ ñuyǐví yóʼo, ta saá náʼa̱ káxiña ña̱ kúúra iin ta̱a ta̱ níʼi tu̱ʼun Ndióxi̱ ta su̱ví iin kúúra xíʼin Ndióxi̱ míí ta̱ káʼnu. Nu̱ú Daniel 8:17 se̱ʼe ta̱a káʼa̱ntuna xíʼin ta̱ Daniel.
Ña̱ kaʼviyó nu̱ú Biblia
(Ezequiel 48:13-22) ”Ta na̱ levita koo yatin ñuʼúna xíʼin ñuʼú na̱ su̱tu̱, 25,000 codo koo nu̱ú káni̱ña, ta 10,000 koo nu̱ú ndíka̱ña; ta 25,000 codo koo ndiʼi nu̱ú káni̱ña , ta 10,000 codo koo nu̱ú ndíka̱ña. 14 Ta va̱ása xi̱kónaña ni kǒo nasamanaña xíʼin inkana, ni ña̱ʼa va̱ʼa ña̱ kána nu̱úña kǒo taxina ndaʼa̱ inkana; chi ñuʼú Jehová kúú ña̱yóʼo. 15 ”Ta ña̱ 5,000 codo ña̱ kíndo̱o yatin xíʼin ña̱ 25,000 codo, kivi kundoo na̱ yiví xíʼin kití sanana nu̱úña. Ta ma̱ʼñú nu̱ú koona koo iin ñuu káʼnu. 16 Ta ña̱yóʼo kúú ki̱ʼva ña̱ ñuu yóʼo: ku̱a̱ʼa̱n chí norte 4,500 codo kooña, ta ku̱a̱ʼa̱n chí sur 4,500 codo kooña, ta ku̱a̱ʼa̱n chí nu̱ú kíta ñu̱ʼu 4,500 codo kooña, ta ku̱a̱ʼa̱n chí nu̱ú sáʼvi ñu̱ʼu 4,500 codo kooña. 17 Ta ñuu yóʼo kuumiíña yuku̱ nu̱ú koo ku̱ʼu̱ kúii̱, chi norte 250 codo, chí sur 250 codo, chí nu̱ú kíta ñu̱ʼu 250 codo, chí nu̱ú sáʼvi ñu̱ʼu 250 codo. 18 ”Ta ñuʼú ña̱ kindo̱o chí nu̱ú káni̱ña kuenta Jehová kooña, ki̱ʼva 10,000 codo kooña chí nu̱ú kíta ñu̱ʼu, ta 10,000 kooña chí nu̱ú sáʼvi ñu̱ʼu ta ña̱yóʼo kuenta Jehová kooña; ta ña̱ʼa ña̱ kana nu̱úña ña̱ kuniñúʼu na̱ kachíñu ñuu yóʼo kooña. 19 Ta ndiʼi na̱ tribu ñuu Israel chiʼi nu̱úña. 20 ”Ndiʼi ñuʼú yóʼo 25,000 codo koo nu̱ú ndíka̱ña xíʼin nu̱ú káni̱ña. Ta sándákoondó iin táʼvi loʼo ñuʼú yóʼo ña̱ koo ña̱ʼa Jehová. 21 ”Ta ña̱ kíndo̱o yóʼo koo ña̱ʼa ta̱ kaʼndachíñu ñuu yóʼo, u̱vi̱ saá xiyo nu̱ú ndíka̱a̱ ñuʼú Jehová xíʼin nu̱ú ndíka̱a̱ ñuʼú na̱ ñuu, 25,000 codo koo nu̱ú káni̱ña iinsaá nda̱a̱ nu̱ú kíta ñu̱ʼu; ta 25,000 codo kooña nda̱a̱ nu̱ú sáʼvi ñu̱ʼu. Táki̱ʼva koo ña̱yóʼo ki̱ʼva saá kootu ki̱ʼva ña̱ ndakiʼin ta̱ kaʼndachíñu. Ta ñuʼú Jehová xíʼin ñuʼú nu̱ú kundichi templo míí ma̱ʼñú ñuʼú yóʼo kooña. 22 ”Ta ña̱ koo ñuʼú na̱ levita xíʼin ña̱ koo ñuʼú na̱ ñuu, ta ma̱ʼñú ña̱yóʼo kundika̱a̱ ñuʼú ta̱ xáʼndachíñu. Nu̱ú ndíka̱a̱ ñuʼú ta̱ Judá xíʼin nu̱ú ndíka̱a̱ ñuʼú ta̱ Benjamín ma̱ʼñú ña̱yóʼo kundika̱a̱ ñuʼú ta̱ kaʼndachíñu.
18-24 TÍ SEPTIEMBRE
ÑA̱ KÁʼA̱N BIBLIA XA̱ʼA | DANIEL 1-3
“Ku̱a̱ʼá ña̱ va̱ʼa ndakiʼinyó tá nda̱kú íyo iniyó xíʼin Jehová”
(Daniel 3:16-20) Ta̱ Sadrac, ta̱ Mesac xíʼin ta̱ Abednego nda̱kuiinna ta ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼin ta̱ rey: “Táta Nabucodonosor va̱ása xíniñúʼu ndakuiinndi̱ yuʼún xa̱ʼa ña̱ ndáka̱tu̱ʼún ndi̱ʼi̱. 17 Ndióxi̱ ta̱ ndásakaʼnundi̱ tá kúni̱ra kivi sáka̱kura ndi̱ʼi̱. Nu̱ú horno ña̱ xíxi̱ ñuʼu̱ xíʼin nu̱ú miíún kivi sáka̱kura ndi̱ʼi̱. 18 Soo ni ná kǒo sáka̱kura ndi̱ʼi̱ ni saáví kǒo kuxítíndi̱ nu̱ú ña̱ʼa ña̱ oro ña̱ i̱xava̱ʼún”. 19 Xa̱ʼa ña̱yóʼo ni̱sa̱a̱ní ta̱ Nabucodonosor, ta nda̱a̱ na̱sama nu̱úra ña̱ xi̱nira ta̱ Sadrac, ta̱ Mesac xíʼin ta̱ Abednego. Ni̱ka̱ʼa̱nra u̱xa̱ka yichi̱ ná sása̱a̱na ña̱ horno. 20 Ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ ta̱a na̱ káchíñu nu̱úra na̱ ndakú va̱ʼaka ña̱ ná katúnna ta̱ Sadrac, ta̱ Mesac xíʼin ta̱ Abednego, ta ná taánnana ini horno.
w15-S 15/7 pág. 25 párr. 15, 16
Nda̱kú ná koo iniyó xíʼin Reino Ndióxi̱
15 Kixa̱a̱ iin ki̱vi̱ ta ndiʼiyó kixi tu̱ndóʼo nu̱úyó tasaá kúú ña̱ xíniñúʼu na̱ʼa̱yó ña̱ va̱ása íyoyó táki̱ʼva íyo na̱ vecinoyó, ná táʼanyó, na̱ káchíñu xíʼinyó á na̱ káʼvi xíʼinyó escuela, chi síínva íyoyó (1 Ped. 2:19). Ná kǒo nandósóyó xa̱ʼa ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús ña̱ kundasí na̱ ñuyǐví yóʼo miíyó. Na̱ ñuyǐví kǒo kúnda̱a̱-inina ndáa xa̱ʼa kúú ña̱ va̱ása xíínyó keʼéyó sava ña̱ʼa.
16 Tá kúni̱yó koo nda̱kú-iniyó xíʼin Jehová, ná kǒo yi̱ʼvíyó tá va̱xi tu̱ndóʼo nu̱úyó (Dan. 3:16-18). Ni válíyó ni chéeyó sava yíʼv yó xíniyó na̱ yiví, soo na̱ yíʼvi va̱ʼaka kúú na̱ va̱lí, ta íxayo̱ʼvíníña xíʼinna ña̱ síín koona nu̱ú inkana. Ndóʼó na̱ íyo se̱ʼe chindeé táʼanndó xíʼin se̱ʼendó ña̱ va̱ʼa ndakú ná koo inina ña̱ ná kǒo taxina saludo ña̱ bandera á ña̱ ná kǒo keʼéna inka vikó. Tá ndákutáʼanndó káʼvindó ti̱xin veʼendó natúʼunndó xíʼinna nda̱chun va̱ása va̱ʼa keʼéna ña̱ kéʼé inkana ta ndáa ki̱ʼva to̱ʼó ka̱ʼa̱nna xíʼin inkana xa̱ʼa ña̱ ndásakáʼnuna Ndióxi̱. Ña̱yóʼo chindeé táʼan xíʼinna ña̱ va̱ʼa ya̱ʼana nu̱ú prueba ña̱ va̱xi nu̱úna (Rom. 1:16). Soo va̱ása sandákoo miíndóna. Tá xíniñúʼu ku̱ʼu̱nndó ka̱ʼa̱nndó xíʼin na̱ maestro xa̱ʼana, kúaʼánndó ka̱ʼa̱nndó xíʼinna ña̱ va̱ʼa ná kǒo keʼéna ña̱ ndúxa xíʼin se̱ʼendó.
(Daniel 3:26-29) Tasaá ta̱ Nabucodonosor kuyantira yuʼú horno ta ka̱nara: “Sadrac, Mesac, Abednego, na̱ ndásakáʼnu Ndióxi̱ míí ta̱ káʼnu, keendó ta kixindó yóʼo”. Míí tiempo saá ta̱ Sadrac, ta̱ Mesac xíʼin ta̱ Abednego ke̱ena ma̱ʼñú ñuʼu̱. 27 Ta ndiʼi na̱ xáʼndachíñu na̱ nda̱taka nu̱ú ta̱ rey xi̱nina na̱ ta̱a yóʼo, ni loʼo ña̱ʼa kǒo níndoʼona, ni yixí xi̱nína ni ti̱ko̱to̱na kǒo níxi̱xi, ni va̱ása níkiʼin xi̱ko̱ ñuʼu̱na. 28 Ta̱ Nabucodonosor ni̱ka̱ʼa̱nra: “Ndasakáʼnundó Ndióxi̱ ta̱ Sadrac, ta̱ Mesac xíʼin ta̱ Abednego, saáchi chi̱ndaʼára iin ángel ki̱xi sa̱káku na̱yóʼo xa̱ʼa ña̱ ka̱ndíxanara, saáchi kǒo níndasakáʼnuna ni iin ndióxi̱, iinlá Ndióxi̱ miína nda̱sakáʼnuna. 29 Ta vitin káʼi̱n xíʼinndó, tá iin na̱ yiví inka ñuu va̱ása káʼa̱n va̱ʼana xa̱ʼa Ndióxi̱ ta̱ Sadrac, ta̱ Mesac xíʼin ta̱ Abednego kuvina, ta ndiʼina veʼena kuvina xíʼinna; chi kǒo inka ndióxi̱ íyo táki̱ʼva íyo Ndióxi̱ na̱yóʼo”.
w13-S 15/1 pág. 10 párr. 13
Ndakú koo iniún Jehová íyo xíʼún
13 Tá siglo VII tiempo xi̱naʼá u̱ni̱ na̱ va̱lí ñuu Israel íyo iin ña̱ ndo̱ʼona ta na̱kunda̱a̱-inina ña̱ chíndeé Jehová na̱ kándíxañaʼá tá ndakú íyo inina. Ta̱ rey Nabucodonosor nda̱kayara ndiʼi na̱ kúúmií chiñu náʼnu ñuu Babilonia ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna ña̱ ná ndasakáʼnuna iin imagen ña̱ oro. Ta na̱ kǒo xíín ndasakáʼnuña kaʼminana ini iin horno. U̱ni̱ saá na̱ va̱lí ñuu Israel to̱ʼóní ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼin ta̱ rey: “Ndióxi̱ ta̱ ndásakaʼnundi̱ tá kúni̱ra kivi sáka̱kura ndi̱ʼi̱. Nu̱ú horno ña̱ xíxi̱ ñuʼu̱ xíʼin nu̱ú miíún kivi sáka̱kura ndi̱ʼi̱. Soo ni ná kǒo sáka̱kura ndi̱ʼi̱ ni saáví kǒo kuxítíndi̱ nu̱ú ña̱ʼa ña̱ oro ña̱ i̱xava̱ʼún” (Dan. 3:16-18). Nu̱ú Daniel 3:19-30 káʼa̱nña xíʼinyó ndáaña ke̱ʼé Jehová ña̱ va̱ʼa sa̱kákurana. Sana kǒo na̱ ka̱ʼa̱n xíʼinyó ña̱ chika̱a̱na miíyó ini iin horno, soo yáʼavayó nu̱ú tu̱ndóʼo. Soo ná kǒo nandósóyó tá kándíxaníyó Jehová ta ndakú íyo iniyó xíʼinra, chindeévara miíyó.
Ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa ña̱ kivi chindeé miíyó
(Daniel 1:5) Tasaá ta̱ rey ni̱ka̱ʼa̱nra ná taxina ña̱ xíxi miíra kuxu na̱yóʼo xíʼin vino tá xíʼira, chi kúni̱ra ndakú va̱ʼaka koona ti̱xin ña̱ u̱ni̱ ku̱i̱ya̱, ña̱ va̱ʼa kachíñuna nu̱úra.
(Daniel 1:8) Soo ta̱ Daniel iin chi̱ka̱a̱-inira ña̱ kǒo kuxura ña̱ xíxi ta̱ rey ni va̱ása koʼora tá vino tá xíʼi ta̱ rey. Ta ku̱a̱ʼá yichi̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ káchíñu nu̱ú ta̱ rey ña̱ kǒo kuxura ña̱yóʼo.
it-2-S pág. 375
Ta̱ Mesac
Íyo u̱ni̱ xa̱ʼa kúú ña̱ va̱ása va̱ʼa kuxuna ña̱ʼa ña̱ xíxi ta̱ rey: 1) na̱ ñuu Babilonia xi̱xixina kití tí xi̱ka̱ʼa̱n ley ña̱ ta̱xi Ndióxi̱ ndaʼa̱ ta̱ Moisés tí va̱ása va̱ʼa kuxuna, 2) sava tá xi̱xaʼnína kití va̱ása távána ni̱i̱rí á savatu kuití kávana su̱kúnrí ta 3) na̱ ñuu kán xi̱xaʼnína kití xi̱taxina ndaʼa̱ ndióxi̱ vatá, ta tá xi̱xixina ku̱ñu kití kán na̱ ndásakáʼnu kúúna ndióxi̱na túvi miína. (Da 1:8; chitáʼanña xíʼin 1Co 10:18-20, 28.)
(Daniel 2:44) ”Ta ki̱vi̱ ná kundoo na̱ chíñu kán ta̱ íyo chí ndiví chindúʼúra iin ta̱ kaʼndachíñu ta va̱ása ndiʼi-xa̱ʼa ña̱ kuniʼi chíñura. Ta chiñu ña̱ kuumií ta̱yóʼo va̱ása ndakiʼin inkanaña ndaʼa̱ra. Ta sandiʼi-xa̱ʼara ndiʼi na̱ chíñu ñuyǐví yóʼo, ta mitúʼunra koo ndiʼi tiempo;
w12-S 15/6 pág. 17, recuadro
¿NDÁANA KÚÚ NA̱ CHÍÑU NA̱ KÁʼA̱NÑA XA̱ʼA?
Táki̱ʼva káchi Daniel 2:44, ta̱ rey ta̱ nda̱ka̱xin Ndióxi̱ “sandiʼi-xa̱ʼara ndiʼi na̱ chíñu ñuyǐví yóʼo”. Ña̱ profecía yóʼo káʼa̱n kuitíña xa̱ʼa na̱ gobierno na̱ va̱xi ti̱xin ña̱ imagen káʼnu yóʼo.
¿Ta na̱ savakatu? Ña̱ profecía ña̱ Revelación káʼa̱nña xa̱ʼa ña̱ kuu, káchiña ña̱ ndakutáʼan ndiʼi na̱ chíñu ñuyǐví yóʼo ña̱ kanitáʼanna xíʼin Jehová tá ná kixa̱a̱ ki̱vi̱ káʼnu ña̱ naní Armagedón (Rev. 16:14; 19:19-21). Ti̱xin ña̱yóʼo, ndiʼi-xa̱ʼa na̱ chíñu ñuyǐví yóʼo, su̱ví iinlá na̱ va̱xi ti̱xin ña̱ imagen káʼnu ndiʼi-xa̱ʼa.
w01-S 15/10 pág. 6 párr. 4
Ña̱ va̱ʼa koo si̱íyó
Nu̱ú Daniel 2:44 kunda̱a̱-iniyó xa̱ʼa ña̱yóʼo: “Ta ki̱vi̱ ná kundoo na̱ chíñu kán ta̱ íyo chí ndiví chindúʼúra iin ta̱ kaʼndachíñu ta va̱ása ndiʼi-xa̱ʼa ña̱ kuniʼi chíñura. Ta chiñu ña̱ kuumií ta̱yóʼo va̱ása ndakiʼin inkanaña ndaʼa̱ra. Ta sandiʼi-xa̱ʼara ndiʼi na̱ chíñu ñuyǐví yóʼo, ta mitúʼunra koo ndiʼi tiempo”. ¿Nda̱chun xíniñúʼu sandiʼi-xa̱ʼa Reino Ndióxi̱ na̱yóʼo? Saáchi kúni̱na keʼéna ña̱ kúni̱ miína táʼan ña̱ ke̱ʼé ta̱ Ndi̱va̱ʼa ti̱xin ña̱ jardín ña̱ Edén ña̱ kǒo xíínna kandíxana Ndióxi̱. Na̱ kéʼé táʼan ña̱ ke̱ʼé ta̱ Ndi̱va̱ʼa, sákakuna tu̱ndóʼo xíʼin miína saátu xíʼin inkana, ta nda̱a̱ táki̱ʼva íyo na̱ ndáko̱o contra xíʼin Ndióxi̱ saá íyona (Salmo 2:6-12; Revelación 16:14, 16). Ña̱kán xíniñúʼu nda̱ka̱tu̱ʼunyó miíyó: “¿Á sa̱tá Ndióxi̱ kíʼinyó á sa̱tá na̱ chíñu ñuyǐví yóʼova?”.
Ña̱ kaʼviyó nu̱ú Biblia
(Daniel 2:31-43) ”Yóʼó ta̱ rey, xi̱niún iin imagen káʼnuní. Káʼnuní ña̱yóʼo ta yéʼe̱níña. Ta míí nu̱ún xi̱ndichiña ta kininí xi̱na̱ʼa̱ña. 32 Ña̱ oro kúú xi̱ní ña̱ imagen yóʼo, kándíkaña xíʼin so̱ko̱ña kúú plata, ti̱xinña xíʼin xa̱ʼa si̱ʼinña kúú cobre, 33 sa̱ʼndaña kúú hierro ta xa̱ʼaña kúú hierro ña̱ nda̱saka xíʼin nda̱ʼyi̱. 34 Tá xítoún saá ki̱ta iin yu̱u̱ chí yuku̱ ta ndeéní ka̱niña míí xa̱ʼa ña̱ imagen yóʼo, ta ña̱yóʼo cha̱chi ndiʼiña. 35 Ta ña̱ hierro, ña̱ nda̱ʼyi̱, ña̱ cobre, ña̱ plata xíʼin ña̱ oro, cha̱chi ndiʼiña ta ndu̱uña yáká ta nda̱chíña xíʼin ta̱chí. Ta ña̱ yu̱u̱ yóʼo xa̱ʼnuña ta ndu̱uña iin yuku̱ káʼnu ta nda̱siña iníísaá nu̱ú ñuʼú. 36 ”Ña̱yóʼo kúú xa̱ni, ta vitin ka̱ʼa̱nndi̱ ndáaña kúni̱ kachiña. 37 Yóʼó rey, ta̱ káʼnuka nu̱ú inka na̱ rey, Ndióxi̱ ta̱xi chiñu ndaʼún, ta̱xira ndeún xíʼin ña̱ ndasakáʼnuna yóʼó, 38 ta ta̱xira ña̱ kaʼndachíñún nu̱ú ndiʼi ña̱ íyo nu̱ú ñuʼú yóʼo, na̱ yiví xíʼin kití tí íyo nu̱ú ñuʼú xíʼin tí ndáchí, ta yóʼó kúú ta̱ xáʼndachíñu nu̱ú ndiʼina, miíún kúú xi̱ní ña̱ oro. 39 ”Tá ná ndiʼi kaʼndachíñún ndako̱o inka reino soo kǒo káʼnu kooña táki̱ʼva ni̱xi̱yo reino miíún; ta ndako̱o inka reino, ña̱ u̱ni̱, ña̱ cobre, ña̱yóʼo kaʼndachíñuña nu̱ú ndiʼi na̱ yiví. 40 ”Soo reino ña̱ ku̱mí, ndeéní kooña táki̱ʼva íyo hierro kooña. Chi ña̱ hierro sákuachi válíña ndiʼi ña̱ʼa, táki̱ʼva íyo ña̱ hierro ña̱ sándiʼi-xa̱ʼa, sákuachi válíña ta sándiʼi-xa̱ʼaña ndiʼi na̱yóʼo. 41 ”Táki̱ʼva xi̱niún xa̱ʼaña iin táʼvi kúúña nda̱ʼyi̱ ta inka táʼvi kúúña ña̱ hierro, u̱vi̱ reino koo, soo ndeé loʼo kooña, chi xi̱niún ndíka̱a̱ hierro xíʼin nda̱ʼyi̱ xíʼinña. 42 Ña̱ kúú xa̱ʼaña ña̱ hierro xíʼin nda̱ʼyi̱, loʼo ndeé koo ña̱ reino ta loʼo vitátu kooña. 43 Táki̱ʼva xi̱niún ña̱ hierro nda̱sakaña xíʼin nda̱ʼyi̱, ki̱ʼva saá ndakutáʼan ku̱a̱ʼání na̱ yiví; soo va̱ása va̱ʼa kutáʼanna, táki̱ʼva kǒo kívi kutáʼan ña̱ hierro xíʼin nda̱ʼyi̱.
25 TÍ SEPTIEMBRE NDA̱A̱ 1 TÍ OCTUBRE
ÑA̱ KÁʼA̱N BIBLIA XA̱ʼA | DANIEL 4-6
“¿Á káchíñu ni̱ʼiníún nu̱ú Ndióxi̱?”
(Daniel 6:7-10) Ndiʼi na̱ chíñu náʼnu ti̱xin ña̱ reino nda̱kutáʼan yuʼúna ta ke̱ʼéna iin ley ña̱ káʼa̱n: ni iinna kǒo kivi ndasakáʼnu ndióxi̱na á ndasakáʼnuna iin ta̱a ti̱xin ña̱ 30 ki̱vi̱, chi iinlá yóʼó rey xíniñúʼu ndasakáʼnuna, tá va̱ása kéʼéna ña̱ káʼa̱n ley yóʼo xíniñúʼu chika̱únna nu̱ú ñúʼu tí león. 8 Ta vitin rey, xíniñúʼu kaʼyíún firmaún nu̱ú tutu yóʼo, ta kǒo nasa̱maña táki̱ʼva íyo ley na̱ ñu̱u Media xíʼin na̱ ñuu Persia”. 9 Tasaá ta̱ rey Darío chi̱ka̱a̱ra firmara nu̱ú tutu yóʼo. 10 Soo ta̱ Daniel, tá na̱kunda̱a̱-inira xa̱ʼa ña̱ ley yóʼo, ni̱ki̱ʼvira ini veʼera ta xu̱nára ventana ña̱ veʼera ña̱ xíto chí Jerusalén, ta ki̱xaʼára káʼa̱nra xíʼin Ndióxi̱ nda̱a̱ táki̱ʼva xi̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra tá ya̱chi̱, nda̱a̱ u̱ni̱ yichi̱ xíkuxítíra ña̱ iin ki̱vi̱.
w10-S 15/11 pág. 6 párr. 16
Na̱ va̱lí taxindó ná kuniʼi tu̱ʼun Ndióxi̱ yichi̱ nu̱úndó
16 ¿Ndáaña kivi chindeé táʼan xíʼún ña̱ keʼún ña̱ káʼa̱n Jehová ndiʼi tiempo, ni tá kǒona ndóo xíʼún? Ndákaʼún chi xíʼin ña̱ kéʼún kivi sakusi̱íún-ini Ndióxi̱ á sákusuchíún-inira (Gén. 6:5, 6; Pro. 27:11). Ña̱ Biblia káʼa̱nña, ta̱yóʼo “ndíʼi̱-inira” xa̱ʼún (1 Ped. 5:7). Ta̱yóʼo kúni̱ra ña̱ kuniso̱ʼún ña̱ káʼa̱nra xa̱ʼa ña̱ va̱ʼa miíún kúúña (Isa. 48:17, 18). Tá tiempo xi̱naʼá sa̱xóʼvi̱ní na̱ ñuu Israel inira chi kǒo níxiniso̱ʼona ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra (Sal. 78:40, 41). Soo kúnda̱a̱-iniyó xi̱kusi̱íní-inira xíʼin ta̱ profeta Daniel, chi chi̱ndaʼára iin ta̱ ángel ki̱xira ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Daniel ña̱ kúúra “iin ta̱a va̱ʼaní nu̱ú Ndióxi̱” (Dan. 10:11). ¿Nda̱chun va̱ʼaní ta̱a xi̱kuura nu̱ú Ndióxi̱? Saáchi ta̱ Daniel nda̱kúní ni̱xi̱yo inira xíʼinra nda̱a̱ ndáaka nu̱ú ni̱xi̱kara (kaʼvi Daniel 6:10).
w06-S 1/11 pág. 24 párr. 12
Ná keʼéyó táki̱ʼva káʼa̱n Jehová
12 Íyo ku̱a̱ʼá ña̱ kéʼé na̱ ku̱ʼu̱n chí ndiví xíʼin na̱ koo nu̱ú ñuʼú yóʼo ta ña̱ ndáyáʼvi kúú ndiʼiña nu̱úna. Iin ña̱ kéʼéna kúú ña̱ va̱ʼaní kítáʼanna xíʼin Jehová (1 Crónicas 28:9; Salmo 36:7). Ña̱yóʼo ndáyáʼviníña nu̱úyó chi va̱ása táxiyó nda̱a̱ ndáaka ña̱ʼa sakúxika miíyó nu̱ú Jehová (2 Crónicas 15:2; Santiago 4:7, 8). Ña̱ va̱ʼa kutáʼanyó xíʼin Ndióxi̱ xíniñúʼu keʼéníyó oración nu̱úra. Ña̱ oración yóʼo xi̱ndayáʼviníña nu̱ú ta̱ profeta Daniel, nda̱a̱ chi̱ka̱a̱-inira kuvira xa̱ʼa ña̱ kǒo níxiinra sandákoora ña̱ ka̱ʼa̱nra xíʼin Ndióxi̱ (Daniel 6:7-11). Oración ña̱ kéʼé na̱ ku̱ʼu̱n chí ndiví nda̱a̱ táki̱ʼva íyo ña̱ʼa ña̱ xi̱chiʼmana nu̱ú Ndióxi̱ ini templo tá ya̱chi̱ saá íyoña (Revelación 5:8; 8:3, 4; Levítico 16:12, 13). Ña̱yóʼo náʼa̱ña nu̱úyó ña̱ oración ndáyáʼviníña iin ña̱ yi̱i̱ kúú ña̱yóʼo. Iin ña̱ va̱ʼaní kúúña ña̱ táxi Ndióxi̱ káʼa̱nyó xíʼinra. Ña̱kán kúúña ndáyáʼviní ña̱ ka̱ʼa̱nyó xíʼinra.
(Daniel 6:16) Xíʼin ña̱yóʼo, ta̱ rey ni̱ka̱ʼa̱nra, ta ni̱xa̱ʼa̱nna xa̱ʼa ta̱ Daniel ta chi̱ka̱a̱nara nu̱ú ñúʼu tí león. Ta̱ rey ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Daniel: “Ndióxi̱ún ta̱ ndásakáʼnún, ta̱yóʼo sakáku yóʼó”.
(Daniel 6:20) Tá ni̱xa̱a̱ra yuʼú ya̱vi̱ nu̱ú ñúʼu tí león xíʼin ña̱ suchí-ini ka̱nara ta̱ Daniel. Ta káchira: “Daniel, yóʼó ta̱ ndásakáʼnu Ndióxi̱ míí ta̱ táku, ¿á na̱kuchiñu Ndióxi̱ ta̱ ndásakáʼnuníún sa̱kákura yóʼó nu̱ú tí león?”.
w03-S 15/9 pág. 15 párr. 2
¿Nda̱chun xíniñúʼu ka̱ʼa̱n ni̱ʼiníyó xíʼin Ndióxi̱?
2 ¿Ndáaña xi̱ndakanixi̱ní Jehová xa̱ʼa ta̱ Daniel? Tá ni̱xa̱ʼa̱n ta̱ ángel Gabriel nu̱ú ta̱ Daniel ña̱ ndakuiinra oración ña̱ ke̱ʼé ta̱ Daniel nu̱ú Ndióxi̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra, iin ta̱a va̱ʼaní ini kúún, kúni̱ní Ndióxi̱ xínira yóʼó (Daniel 9:20-23, Reina-Valera, 1960). Ti̱xin ña̱ profecía ta̱ Ezequiel ni̱ka̱ʼa̱n Jehová xa̱ʼa ta̱ Daniel ña̱ kúúra iin ta̱ to̱ʼóní (Ezequiel 14:14, 20). Xíʼin ña̱yóʼo xítoyó xa̱ʼa ña̱ xi̱ka̱ʼa̱nní ta̱ Daniel xíʼin Ndióxi̱ va̱ʼaní ni̱xa̱a̱ra xi̱táʼanra xíʼinra, ta nda̱a̱ ta̱ Darío ni̱ka̱ʼa̱n xa̱ʼa ña̱yóʼo (Daniel 6:16).
(Daniel 6:22, 23) Ndióxi̱ miíi̱ chi̱ndaʼára iin ángel ki̱xi nda̱sira yuʼú tí león ta kǒo níxaxirí yi̱ʼi̱, saáchi xi̱nira ña̱ kǒo ku̱a̱chii̱; ta saátu nu̱ú yóʼóva rey, kǒo ni iinña níkeʼíi̱”. 23 Tasaá ta̱ rey ni̱kusi̱íkaví-inira ta ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ ná tavána ta̱ Daniel ini ya̱vi̱ nu̱ú ñúʼu tí león. Tá ta̱vána ta̱ Daniel, ni iin ña̱ʼa kǒo níndoʼora, chi ka̱ndíxaníra Ndióxi̱.
w10-S 15/2 pág. 18 párr. 15
“Ña̱ espíritu xíʼin ñá novia kánana: ‘xaúnʼ”
15 Iin ñu̱ú xi̱ndika̱a̱ra ini ya̱vi̱, ta ta̱ rey ni̱xa̱ʼa̱nra xi̱nirara, ta ka̱nara: “Daniel, yóʼó ta̱ ndásakáʼnu Ndióxi̱ míí ta̱ táku, ¿á na̱kuchiñu Ndióxi̱ ta̱ ndásakáʼnuníún sa̱kákura yóʼó nu̱ú tí león?”. Ta̱ profeta nda̱kuiinra: “Ndióxi̱ miíi̱ chi̱ndaʼára iin ángel ki̱xi nda̱sira yuʼú tí león ta kǒo níxaxirí yi̱ʼi̱, saáchi xi̱nira ña̱ kǒo ku̱a̱chii̱; ta saátu nu̱ú yóʼóva rey, kǒo ni iinña níkeʼíi̱”. Jehová chi̱ka̱a̱ra bendición ta̱yóʼo ña̱ va̱ʼaní ka̱chíñura nu̱úra (Dan. 6:19-22).
Ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa ña̱ kivi chindeé miíyó
(Daniel 4:10, 11) ”ʼÑa̱yóʼo kúú ña̱ ni̱xa̱níi̱, xa̱ʼnu iin yitu̱n káʼnu nu̱ú ñuʼú ta súkunní ni̱xa̱a̱nú xa̱ʼnunú. 11 Tá xa̱ʼnu yitu̱n yóʼo ndakúní ni̱xa̱a̱nú ku̱unú, nda̱a̱ chí ndiví ni̱xa̱a̱nú xa̱ʼnunú, ta iníísaá nu̱ú ñuʼú túvi níndichinú.
(Daniel 4:20-22) ”ʼTú yitu̱n tú xi̱niún yóʼo, ta xa̱ʼnunú ta ndakúní ni̱xa̱a̱nú ndu̱unú, ta nda̱a̱ chí ndiví ni̱xa̱a̱nú xa̱ʼnunú, ta iníísaá nu̱ú ñuʼú túvi níndichinú, 21 liviní yu̱ku̱ íyo ndaʼa̱nú ta íyoní ku̱i̱ʼi ndaʼa̱nú. Tí kití ndákiʼinndéerí xa̱ʼanú, ta tí saa íxava̱ʼarí chiʼyo̱rí ndaʼa̱nú, 22 xa̱ʼa yóʼó káʼa̱n ña̱yóʼo táta rey, chi ni̱xa̱ún ku̱ún iin ta̱a ta̱ káʼnuní ta ndakúníún ta nda̱a̱ chí ndiví ni̱xa̱a̱ ña̱ káʼnún, ta iníísaá nu̱ú ñuʼú xáʼndachíñún.
w07-S 1/9 pág. 18 párr. 5
Ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa libro Daniel
4:10, 11, 20-22. ¿Ndáaña kúni̱ kachi yitu̱n káʼnu tú ni̱xa̱ní ta̱ Nabucodonosor? Tú yitu̱n yóʼo káʼa̱n xa̱ʼa ta̱ Nabucodonosor ña̱ xi̱kuura iin ta̱ chíñu káʼnu iníísaá ñuyǐví. Soo xa̱ʼa ña̱ káʼa̱nña ña̱ xa̱ʼndachíñura ña̱ iníísaá ñuyǐví, su̱ví iinlá xa̱ʼa ta̱yóʼo káʼa̱nña, chi íyoka inka na̱ gobierno káʼnu káʼa̱nña xa̱ʼa. Saáchi nu̱ú Daniel 4:17 káʼa̱nña xa̱ʼa iin ta̱ chíñu káʼnu ta̱ íyo chí ndiví ta xáʼndachíñura nu̱ú iníísaá na̱ ñuyǐví. Ña̱kán tú yitu̱n yóʼo xa̱ʼa gobierno káʼnu Jehová káʼa̱nnú. Xa̱ni ña̱ ni̱xa̱ní ta̱ Daniel u̱vi̱ gobierno káʼa̱nña xa̱ʼa: iin ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa gobierno ta̱ Nabucodonosor ta inkaña káʼa̱n xa̱ʼa gobierno Jehová.
(Daniel 5:17) Ta̱ Daniel ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ rey: “Regalo ña̱ kúni̱ún taxiún ndaʼíi̱ ná kindo̱oña xíʼin miíún á ndaʼa̱ inkana taxiúnña. Soo yi̱ʼi̱ kaʼvivai̱ ña̱ ni̱ka̱ʼyi, ta ka̱ʼi̱n xíʼún ña̱ kúni̱ kachiña.
(Daniel 5:29) Ta̱ Belsasar xa̱ʼndara chiñu ta sa̱kúndixina ta̱ Daniel xíʼin ti̱ko̱to̱ ña̱ púrpura, ta chi̱ka̱a̱na siki̱ ña̱ oro su̱kúnra; ta ni̱ka̱ʼa̱nna xa̱ʼara ña̱ ni̱xa̱a̱ra ku̱ura ta̱ u̱ni̱ ti̱xin ña̱ reino ta̱ Belsasar.
w88-S 1/10 pág. 30 párr. 3-5
Pregunta ña̱ kéʼé na̱ káʼvi tutu yóʼo
Tá ki̱xa̱a̱ ta̱ Daniel nu̱ú ta̱ rey, ta̱ rey ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra xa̱ʼa ña̱ʼa ña̱ taxira ndaʼa̱ra: taxira ti̱ko̱to̱ ña̱ purpura ndaʼa̱ra, taxira iin siki̱ ña̱ oro kundika̱a̱ su̱kúnra ta xa̱a̱ra kuura ta̱ u̱ni̱ ña̱ kaʼndachíñura ti̱xin reino ta̱ rey yóʼo. Ta̱ profeta to̱ʼóní nda̱kuiinra yuʼú ta̱ rey, ta káchira: “Regalo ña̱ kúni̱ún taxiún ndaʼíi̱ ná kindo̱oña xíʼin miíún á ndaʼa̱ inkana taxiúnña. Soo yi̱ʼi̱ kaʼvivai̱ ña̱ ni̱ka̱ʼyi, ta ka̱ʼi̱n xíʼún ña̱ kúni̱ kachiña”. (Daniel 5:17.)
Ta̱ Daniel su̱ví xu̱ʼún kúni̱ra ña̱ va̱ʼa natúʼunra xa̱ʼa xa̱ni ña̱ ni̱xa̱ní ta̱ rey. Ta̱ rey kivi kindo̱ora xíʼin regalora á kivitu taxiraña ndaʼa̱ inkavana. Ta̱ Daniel natúʼunra xíʼinra xa̱ʼa ña̱ kúni̱ kachi xa̱ni yóʼo, soo su̱ví xu̱ʼún kiʼinra xa̱ʼaña, saáchi Jehová kúú ta̱ chíndeé táʼan xíʼinra ña̱ va̱ʼa kúnda̱a̱-inira xíʼinña.
Táki̱ʼva káchi ña̱ ka̱ʼviyó nu̱ú Daniel 5:29, sa̱xínu ta̱ Daniel ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra chi na̱túʼunra xíʼin ta̱ rey xa̱ʼa ña̱ kúni̱ kachi xa̱ni. Ta̱ rey xa̱ʼndara chiñu ña̱ ná taxina ña̱ʼa ndaʼa̱ ta̱ Daniel. Ta̱ Daniel va̱ása níndakundixara ti̱ko̱to̱ kán ni siki̱ tí oro kǒo níchika̱a̱ra su̱kúnra. Inkavana sa̱kúndixiñaʼá ta chi̱ka̱a̱naña su̱kúnra. Ña̱kán ni̱xi̱nuva tu̱ʼunra ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ va̱xi nu̱ú Daniel 5:17, chi ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ su̱ví xu̱ʼún kúni̱ra.
dp-S pág. 109 párr. 22
Ku̱mí tu̱ʼun ña̱ na̱sama ñuyǐví
22 Xi̱nuva tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ kán. Ña̱ ndiʼi-xa̱ʼa ñuu Babilonia. Ni nda̱kava-ini ta̱ Belsasar xíʼin tu̱ʼun yóʼo, soo sa̱xínuvara tu̱ʼunra ta xa̱ʼndara chiñu nu̱ú na̱ káchíñu nu̱úra ña̱ ná sakúndixina ti̱ko̱to̱ ña̱ púrpura ta̱ Daniel, ta chi̱ka̱a̱na siki̱ ña̱ oro su̱kúnra ta ni̱ka̱ʼa̱nna xa̱ʼara ña̱ xa̱a̱ra kuura ta̱ u̱ni̱ ña̱ kaʼndachíñura ti̱xin reino ta̱ rey yóʼo (Daniel 5:29). Ta̱ Daniel ka̱ndíxavara ña̱ i̱xaana saá xíʼinra, chi na̱kunda̱a̱-inira xa̱ʼa Jehová kúú ña̱yóʼo. Ta̱ Belsasar nda̱kanixi̱níra xa̱ʼa ña̱ ke̱ʼéra ña̱yóʼo, sana va̱ása ndeé koo castigo taxi Jehová ndaʼa̱ra. Tá saá nda̱kanixi̱níra kǒo chindeékaña miíra xa̱a̱ saá kixiva castigo nu̱úra.
Ña̱ kaʼviyó nu̱ú Biblia
(Daniel 4:29-37) Tá ni̱ya̱ʼa iin ku̱i̱ya̱ tá xíka ta̱ rey xi̱ní veʼe nu̱ú xáʼndachíñura ña̱ ñuu Babilonia. 30 Ta̱ rey ni̱ka̱ʼa̱nra: “¿Á su̱ví ña̱yóʼo kúú Babilonia ña̱ káʼnu ña̱ i̱xava̱ʼi̱ xíʼin ndeíi̱, ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-ini na̱ yiví ña̱ kúi̱ iin ta̱ káʼnu?”. 31 Tá ta̱ʼánka ndiʼi ña̱ ka̱ʼa̱n ta̱ rey, ni̱ka̱ʼa̱nna chí ndiví: “Kuniso̱ʼo ña̱yóʼo rey Nabucodonosor: ‘Kǒo kaʼndachíñukaún ti̱xin reino yóʼo, 32 va̱ása kookaún xíʼin na̱ yiví, xíʼin kití tí íyo yuku̱ koún. Ku̱ʼu̱ kúú ña̱ kaxún táki̱ʼva xíxaʼán tí si̱ndi̱ki̱, ta ya̱ʼa u̱xa̱ tiempo nu̱ún, nda̱a̱ ná kunda̱a̱-iniún yi̱ʼi̱ kúú Ndióxi̱ ta xáʼndachíñu nu̱ú iníísaá ñuyǐví, ta yi̱ʼi̱ kúú ta̱ ndáka̱xin ndáana kaʼndachíñuʼ”. 33 Míí tiempo saá ni̱xi̱nu tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nna xa̱ʼa ta̱ Nabucodonosor, ta̱vána ta̱yóʼo nu̱ú íyo na̱ yiví, ta ki̱xaʼára xáxíra ku̱ʼu̱ táki̱ʼva íxaa tí si̱ndi̱ki̱, ta xíʼin yúyú xi̱ndaxi kuñura, ta xa̱ʼnuní yixí xi̱níra nda̱a̱ táki̱ʼva íyo tu̱mi tí águila, ta xa̱ʼnu chíinra nda̱a̱ táki̱ʼva íyo chíin tí saa. 34 “Tá ni̱ya̱ʼa ki̱vi̱, yi̱ʼi̱ ta̱ Nabucodonosor, xi̱toi̱ chí ndiví, ta nda̱kiʼi̱n ña̱ xíni̱túnii̱; ta nda̱sakáʼnui̱ Ndióxi̱ ta̱ káʼnu ta̱ íyo ndiʼi tiempo, chi ndiʼi tiempo xáʼndachíñura ta reinora kooña ndiʼi tiempo. 35 Káʼnukara nu̱ú ndiʼi na̱ yiví na̱ íyo nu̱ú ñuʼú ta kéʼéra ña̱ kúni̱ miíra xíʼin na̱ íyo chí ndiví saátu xíʼin na̱ íyo nu̱ú ñuʼú. Ni iinna kǒo kívi ndasi ña̱ kéʼéra á ka̱ʼa̱nna xíʼinra: ‘¿Nda̱chun kéʼún ña̱yóʼo?ʼ. 36 ”Míí tiempo saá, tuku nda̱kiʼi̱n ña̱ xíni̱túnii̱, nda̱kiʼi̱n ña̱ xáʼndachíñui̱ ta ndu̱káʼnu tukui̱. Tá nda̱kiʼi̱n ña̱ xínitúnii̱ ndiʼi na̱ xi̱kachíñu nu̱úi̱ ki̱xaʼána nándukúna yi̱ʼi̱ ta ki̱xaʼána káchíñu tukuna nu̱úi̱. Tuku nda̱kiʼi̱n kúi̱ rey ta ndu̱kuikakai̱ ta ndu̱káʼnukai̱. 37 ”Vitin yi̱ʼi̱, ta̱ Nabucodonosor, ndásakáʼnui̱ ta̱ rey ta̱ íyo chí ndiví, chi ña̱ nda̱a̱ kúú ndiʼi ña̱ kéʼéra ta nda̱kúní yichi̱ra, ta kivi sandiʼi-xa̱ʼara ndiʼi na̱ ni̱nuní kúni.”