မိမိလက်ရာချန်ထားခဲ့သော စာပုံနှိပ်သမားတစ်ဦး

သမ္မာကျမ်းစာ၏ မည်သည့်နေရာတွင်ရှိမှန်း ပြန်၍သတိမရနိုင်ဖြစ်နေသည့် ကျမ်းချက်တစ်ချက်ကို သင်ရှာလိုသောအခါ ရှိဖူးသလော။ သို့တိုင် ဝေါဟာရတစ်လုံးတည်းကို သတိရခြင်းအားဖြင့် သမ္မာကျမ်းစာဝေါဟာရအညွှန်းကို အသုံးပြု၍ ယင်းကိုရှာဖွေနိုင်သည်။ သို့မဟုတ် ကျမ်းချက်တစ်ချက်ကို ပြောလိုက်သည်နှင့် စက္ကန့်အနည်းငယ်အတွင်း မိမိတို့၏ကျမ်းစာတွင် ရှာတွေ့နိုင်ကြသူများ ရာ သို့မဟုတ် ထောင်နှင့်ချီ၍ပင်တက်ရောက်ကြသည့် ခရစ်ယာန်အစည်းအဝေးများကို သင်တက်ရောက်ဖူးပေမည်။

မည်သည့်ကိစ္စတွင်ဖြစ်စေ သင်နှင့်အကျွမ်းတဝင်ဖြစ်ဖွယ်မရှိသော လူတစ်ဦးအပေါ် သင်အကြွေးတင်နေပေသည်။ သူသည် သင်၏ကျမ်းစာလေ့လာခြင်းကို လွယ်ကူမှုရှိစေသည့်အပြင် ယနေ့ကျွန်ုပ်တို့ တိကျသောသမ္မာကျမ်းစာရရှိရန် သေချာစေသောအခန်းကဏ္ဍမှလည်း သူလုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။ သမ္မာကျမ်းစာများစွာတို့၏ ရေးသားဖွဲ့စည်းပုံကိုပင် သူသြဇာလွှမ်းခဲ့သည်။

ထိုသူကား ရော်ဘရ်အေတီယန်a ဖြစ်သည်။ သူသည် ၁၆ ရာစုစတင်ခါနီးအချိန်က ပြင်သစ်နိုင်ငံ၊ ပါရီမြို့ရှိ ပုံနှိပ်သမားတစ်ဦးမှ မွေးဖွားသော ပုံနှိပ်သမားတစ်ဦးဖြစ်သည်။ ထိုအချိန်သည် ပြန်လည်ဆန်းသစ်ရေးနှင့် ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးကာလဖြစ်သည်။ ပုံနှိပ်စက်များသည် ထိုနှစ်မျိုးစလုံးအတွက် အယူအဆပျံ့နှံ့ရာလမ်းကြောင်းဖြစ်ခဲ့သည်။ ရော်ဘရ်၏ဖခင် အန္နရီးအေတီယန်သည် နာမည်ကြီးစာပုံနှိပ်သမားတစ်ဦးဖြစ်ပြီး ပြန်လည်ဆန်းသစ်ရေးကာလအတွင်း ထုတ်ဝေမည့် အကောင်းဆုံးသောစာအုပ်အချို့ကို ပုံနှိပ်ခဲ့သည်။ သူ၏လုပ်ငန်းတွင် ပါရီတက္ကသိုလ်နှင့် ယင်း၏ဓမ္မပညာသင်ကျောင်း—စောဘော်န် အတွက် တက္ကသိုလ်ပညာရပ်ဆိုင်ရာနှင့် သမ္မာကျမ်းစာဆိုင်ရာ စာပေများကို ထုတ်လုပ်ခြင်းပါဝင်သည်။

သို့သော် သားဖြစ်သူ ရော်ဘရ်အေတီယန်၏အကြောင်းကို အာရုံစိုက်ကြစို့။ သူ၏ တရားဝင်ပညာအဆင့်အတန်းမှာ အနည်းအကျဉ်းသာရှိကြောင်းသိရသည်။ သို့ဖြစ်လင့်ကစား သူအသက်နုပျိုစဉ်ကစ၍ လက်တင်ဘာသာစကားကို အထူးကျွမ်းကျင်ပြီး မကြာမီ ဂရိနှင့် ဟေဗြဲဘာသာစကားတို့ကို တတ်ကျွမ်းလာသည်။ ရော်ဘရ်သည် သူ့ဖခင်ထံမှ ပုံနှိပ်ခြင်းအတတ်ပညာကို သင်ယူသည်။ အန္နရီး၏ပုံနှိပ်တိုက်ကို သူဆက်ခံသော ၁၅၂၆ ခုနှစ်တွင် ရော်ဘရ်အေတီယန်သည် ဘာသာစကားဆိုင်ရာ အဆင့်မြင့်နည်းစနစ်များ၏ ပညာရှင်တစ်ဦးအဖြစ် နာမည်ကျော်နှင့်ပြီးဖြစ်သည်။ သူသည် လက်တင်စာပေဆိုင်ရာ အမှားပြင်ရေးသားထားသောစာအုပ်များနှင့် အခြားသော ပညာရပ်ဆိုင်ရာစာပေများကို ထုတ်ဝေသော်လည်း ယင်းတို့ထက် သာလွန်ပြီး မလွဲဧကန်သူနှစ်သက်မြတ်နိုးသည့်အရာမှာ သမ္မာကျမ်းစာဖြစ်သည်။ ရှေးလက်တင်စာပေများအတွက် ပြုလုပ်ထားပြီးဖြစ်သည်အတိုင်း လက်တင်သမ္မာကျမ်းစာအတွက် ပြီးပြည့်စုံစေလိုသောစိတ်အားထက်သန်မှုကြောင့် အေတီယန်သည် ဆယ့်ငါးရာစုအချိန်ကဖြစ်သော ဂျရုမ်းလက်တင်ဗားလ်ဂိတ်ကျမ်း၏ မူရင်းကျမ်းနှင့် အနီးစပ်ဆုံးတူအောင် ပြန်လည်ပေါ်ပေါက်စေရေးအတွက် စတင်လုပ်ဆောင်တော့သည်။

ပြုပြင်မွမ်းမံထားသော ဗားလ်ဂိတ်ကျမ်းစာ

ဂျရုမ်းက သမ္မာကျမ်းစာ၏ မူရင်းဟေဗြဲကျမ်းနှင့် ဂရိကျမ်းစာစောင်များမှ ပြန်ဆိုခဲ့သော်လည်း အေတီယန်လက်ထက်တွင် ဗားလ်ဂိတ်ကျမ်း သည်နှစ်ပေါင်းတစ်ထောင်သက်တမ်းရှိသွားပေပြီ။ ဗားလ်ဂိတ် ကို လူမျိုးစဉ်ဆက်ကူးယူပြုစုခြင်းကြောင့် အမှားနှင့် အပြောင်းအလဲများစွာ စိမ့်ဝင်ခဲ့သည်။ ထို့အပြင် သမ္မာကျမ်းစာ၏ မြင့်မြတ်သောမှုတ်သွင်းခံစကားများကို အလယ်ခေတ်ဒဏ္ဍာရီများ၏ သပွတ်အူလိုက်နေသည့်ဇာတ်ရှုပ်များ၊ စကားပြေပြန်ဆိုသည့်စကားစုများ၊ မူရင်းမဟုတ်သော လွဲမှားသည့်ဖြည့်စွက်ချက်များက လွှမ်းမိုးခဲ့သည်။ ယင်းတို့သည် သမ္မာကျမ်းစာ၏မူရင်းစာသားများနှင့် မည်မျှထွေးရောယှက်တင်ဖြစ်သွားသနည်းဟူမူ ယင်းတို့ကို မှုတ်သွင်းခံအရေးအသားများဟု စတင်လက်ခံလာသည့်အထိပင်ဖြစ်သည်။

အေတီယန်သည် မူရင်းမဟုတ်သောအရာအားလုံးကို ဖယ်ထုတ်ပစ်ရန် ရှေးဟောင်းစာပေများကိုလေ့လာရာတွင်သုံးသော မူရင်းကိုအခြေပြုသည့် စိစစ်ဝေဖန်ရေးနည်းစနစ်ကို အသုံးပြုခဲ့သည်။ ရနိုင်သမျှသောလက်ရေးစာမူများတွင် ရှေးအကျဆုံးနှင့် အကောင်းဆုံးသော စာမူများကို သူရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့သည်။ ပါရီမြို့နှင့် ယင်း၏အနီးတစ်ဝိုက်ရှိ စာကြည့်တိုက်များ၊ အေဗရယ်ရ်နှင့် စွာစော်န်တို့ကဲ့သို့သော ဒေသန္တရနယ်များတွင် ရှေးလက်ရေးစာမူအတော်များများရှာဖွေရရှိခဲ့ပြီး လက်ရေးစာမူတစ်ခုဆိုလျှင် ခြောက်ရာစုနှစ်ကစာမူဖြစ်ဖွယ်ရှိသည်။ အေတီယန်သည် ခြားနားသော လက်တင်ကျမ်းများကို စကားစုတစ်စုချင်းအလိုက် ဂရုတစိုက်နှိုင်းယှဉ်ပြီး အခိုင်မာဆုံးကိုးကားထောက်ထားနိုင်သည်ဟု ယူဆရသော စကားစုများကိုသာ ရွေးချယ်ယူသည်။ ၁၅၂၈ ခုနှစ်တွင် ယင်း၏ရလဒ်ဖြစ်သော အေတီယန်ကျမ်းစာကို ပထမဆုံးအကြိမ်ထုတ်ဝေပြီး ယင်းသည် သမ္မာကျမ်းစာ၏ မူရင်းအတိုင်းတိကျမှန်ကန်မှုအတွက် တိုးတက်ကောင်းမွန်စေခြင်းတွင် ထူးခြားထင်ရှားသောခြေလှမ်းတစ်ရပ်ဖြစ်သည်။ အေတီယန်၏ တိုးတက်ကောင်းမွန်အောင် ထပ်မံတည်းဖြတ်ထုတ်ဝေမှုများလည်း လိုက်ပါလာသည်။ သူ့အချိန်မတိုင်မီက လူအချို့တို့သည် ဗားလ်ဂိတ် ကို ပြုပြင်ရန် ကြိုးစားခဲ့ကြဖူးသော်လည်း သူထုတ်ဝေသည့်ကျမ်းသည် စိစစ်ဝေဖန်နိုင်ရန် ထိရောက်မှုရှိသောအချက်အလက်များကိုပေးသည့် ပထမဆုံးကျမ်းဖြစ်သည်။ အေတီယန်သည် သံသယဖြစ်စရာစကားစုများကို မိမိချန်လှပ်ခဲ့သည့်နေရာများ သို့မဟုတ် အဓိပ္ပာယ်တစ်ခုထက်မက ထွက်ဆိုနိုင်သော နေရာများကို စာသားအနားသတ်ကွက်လပ်တွင် ဖော်ပြထားသည်။ ယင်းအမှားပြင်ချက်များကိုးကားရာ မူရင်းလက်ရေးစာမူများကိုလည်း မှတ်သားဖော်ပြထားသည်။

၁၆ ရာစုနှစ်အတွက် အလွန်ဆန်းသစ်သောကဏ္ဍများကို အေတီယန်က ထည့်သွင်းထားသည်။ မှုတ်သွင်းခံမဟုတ်သောကျမ်းများနှင့် ဘုရားသခင့်နှုတ်ကပါဌ်တော်တို့ကို ကွဲကွဲပြားပြားဖြစ်အောင် သူလုပ်ခဲ့သည်။ တမန်တော်ကျမ်းကို ခရစ်ဝင်ကျမ်းများနောက်၊ ပေါလု၏စာများရှေ့တွင် သူထည့်သွင်းသည်။ ကျမ်းဖတ်ရှုသူများက တွေ့လိုသောအပိုင်းကို ရှာနိုင်ရန် စာမျက်နှာတိုင်း၏ထိပ်တွင် အဓိကစကားစုအချို့ကို ထည့်သွင်းပေးထားသည်။ ယင်းသည်ကား ယနေ့ ထိပ်စည်းစာသားဟု ခေါ်လေ့ရှိသောအရာ၏ ရှေးအကျဆုံးနမူနာဖြစ်သည်။ ဂျာမနီနိုင်ငံမှပေါ်ပေါက်လာသော ထူထည်းမဲနက်သည့် ဂေါ့သစ်ခ်စာလုံးများ၊ ကျစ်လစ်သိပ်သည်းမှုမရှိသည့်စာလုံးများကို သုံးမည့်အစား သမ္မာကျမ်းစာတစ်အုပ်လုံးကို ယခုအခါအသုံးများသည့် ကျစ်လစ်သိပ်သည်း၍ ဖတ်ရလွယ်ကူသော ရောမအက္ခရာစာလုံးများဖြင့် ဦးဆုံးပုံနှိပ်သူများထဲတွင် အေတီယန်သည် တစ်ဦးအပါအဝင်ဖြစ်သည်။ အချို့စာပိုဒ်များရှင်းပြရာတွင် အကူအညီအတွက် အပြန်အလှန်ကိုးကားချက်နှင့် ဘာသာဗေဒဆိုင်ရာမှတ်ချက်များစွာတို့ကိုလည်း ပေးထားသည်။

အထက်တန်းလွှာမှလူများနှင့် ထေရ်ကြီးဝါကြီးများသည် အေတီယန်ကျမ်းစာကို လေးမြတ်ကြသည်။ အကြောင်းမှာ ယင်းသည် ဗားလ်ဂိတ် ကိုပုံနှိပ်ထုတ်ဝေသည့် အခြားကျမ်းစာများထက် သာသောကြောင့်ဖြစ်သည်။ လှပခြင်း၊ လက်ရာမြောက်ခြင်းနှင့် အသုံးတည့်ခြင်းတို့ကြောင့် သူ၏ကျမ်းစာသည် စံဖြစ်လာပြီး မကြာမီ ဥရောပတစ်ခွင်တွင် ယင်းကိုတုပလာကြသည်။

ဘုရင့်စာပုံနှိပ်လုပ်သား

“ဆောင်ရွက်စရာအမှုကို ကြိုးစား၍ပြီးစီးစေတတ်သောသူရှိသလော။ ထိုသူသည် သာမညလူ၏အမှုကိုမဆောင်ရွက်၊ ရှင်ဘုရင်၏အမှုတော်ကို ဆောင်ရွက်ရ၏” ဟု နယပုံပြင် ၂၂:၂၉ ကဆိုသည်။ အေတီယန်၏ ဆန်းသစ်တီထွင်တတ်သော လက်စွမ်းလက်စနှင့် ဘာသာဗေဒဆိုင်ရာ အရည်အချင်းတို့ကို ပြင်သစ်ဘုရင် ပထမဖရန်စစ္စမင်းက သတိပြုမိသွားသည်။ အေတီယန်သည် လက်တင်၊ ဟေဗြဲနှင့် ဂရိစာပုံနှိပ်သော ဘုရင့်စာပုံနှိပ်လုပ်သားဖြစ်လာလေတော့သည်။ သို့နှင့် အေတီယန်သည် ပြင်သစ်စာပုံနှိပ်အတတ်ပညာ၏ အကောင်းဆုံးသောလက်ရာများအဝင်ဖြစ်သည်ဟု ယနေ့အထိယူမှတ်ခံရသောစာပေများကို ထုတ်လုပ်ခဲ့သည်။ ၁၅၃၉ ခုနှစ်တွင် ပြင်သစ်ဘာသာစကားဖြင့်ပုံနှိပ်သည့် ပထမဆုံးနှင့် ကောင်းမွန်သပ်ရပ်မှုအရှိဆုံးသော လုံးချင်းဟေဗြဲကျမ်းကို သူထုတ်လုပ်ခဲ့သည်။ ၁၅၄၀ ခုနှစ်၌ သူ၏လက်တင်ကျမ်းစာထဲသို့ သရုပ်ဖော်ပုံများထည့်သွင်းသည်။ သို့သော် လုပ်ရိုးလုပ်စဉ်အတိုင်း အလယ်ခေတ်အတွင်းက အသုံးများလေ့ရှိသော ဆန်းကျယ်လှပသည့်သရုပ်ဖော်ပုံများကို ထည့်မည့်အစား အေတီယန်သည် ရှေးဟောင်းသုတေသနဆိုင်ရာအထောက်အထား သို့မဟုတ် သမ္မာကျမ်းစာတွင်တွေ့ရသော အတိုင်းအထွာများနှင့် သရုပ်ဖော်ချက်များကို အခြေပြုသည့် ပညာပေးရုပ်ပုံများကို ထည့်ပေးထားသည်။ သစ်သားဘလောက်ဖြင့်ပုံနှိပ်သော ယင်းရုပ်ပုံများသည် ပဋိညာဉ်သေတ္တာ၊ ယဇ်ပုရောဟိတ်မင်းကြီး၏အဝတ်တန်ဆာ၊ တဲတော်နှင့် ရှောလမုန်၏ဗိမာန်တော် စသည်တို့ကဲ့သို့သောအရာများကို အသေးစိတ်သရုပ်ဖော်ပေးသည်။

ဘုရင်စုဆောင်းရရှိသည့် လက်ရေးစာမူများကို ပုံနှိပ်ရန်အတွက် အော်ဒါပေးမှာယူထားသော အထူးဂရိပုံနှိပ်စာလုံးများကိုအသုံးပြု၍ အမှားပြင်ထားသည့်ခရစ်ယာန်ဂရိကျမ်းကို ပထမဆုံးအကြိမ် ထုတ်ဝေခဲ့သည်။ အေတီယန်၏ ဂရိစာဖြင့်ဖြစ်သော ပထမထုတ်ဝေမှုနှစ်ခုသည် ဒက်စီဒီရီးယပ်စ်အီရေ့စ်မတ်စ်၏စာအုပ်ထက် မသာသော်လည်း ၁၅၅၀ ခု၌ တတိယအကြိမ်ထုတ်ဝေမှုတွင် စီ.အီး. ငါးရာစုနှစ်ကဖြစ်သော ဘဇေးရှေးလက်ရေးစာမူနှင့် စပ်ထွားဂျင့်ကျမ်းစာတို့ပါဝင်သော စာမူ ၁၅ ခုခန့်တို့မှ တိုက်ကြည့်ရန်အချက်အလက်များနှင့် အညွှန်းများကို ဖြည့်စွက်ထားသည်။ အေတီယန်၏ ဤထုတ်ဝေမှုသည် မည်မျှကျယ်ပြန့်စွာ နှစ်သက်လက်ခံမှုကိုရရှိခဲ့သနည်းဟူမူ နောက်ပိုင်းတွင် ၁၆၁၁ ခုနှစ်ထုတ် ဂျိမ်းဘုရင်ဘာသာပြန်ကျမ်း အပါအဝင် အခြားဘာသာပြန်ကျမ်းများစွာတို့က အခြေပြုရသော တက်စ်တပ်စ် ရီစက်ပ်တပ်စ် ခေါ် အများလက်ခံသောကျမ်း၏ အခြေခံဖြစ်လာသည်အထိဖြစ်သည်။

ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးကို စောဘော်န်ဆန့်ကျင်

လူသာနှင့် အခြားပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးသမားတို့၏ အယူအဆက ဥရောပတစ်ခွင်ပျံ့နှံ့သွားသောကြောင့် ကက်သလစ်ချာ့ချ်သည် လူများဖတ်ရှုသောအရာကို ထိန်းညှိခြင်းအားဖြင့် လူတို့၏အတွေးအခေါ်ကို ထိန်းချုပ်ရန် ကြိုးစားကြသည်။ ၁၅၂၀ ခု၊ ဇွန်လ ၁၅ ရက်တွင် ဒသမမြောက်ရဟန်းမင်းလီယိုသည် ကက်သလစ်နိုင်ငံများတွင် “ဆန့်ကျင်ကွဲလွဲသောအယူများ” ပါဝင်သည့် မည်သည့်စာအုပ်ကိုမျှ ပုံနှိပ်ခြင်း၊ ရောင်းချခြင်း သို့မဟုတ် ဖတ်ရှုခြင်းမပြုရန် အမိန့်စာတစ်စောင်ထုတ်ပြီး လောကီအာဏာပိုင်များအား မိမိတို့၏အာဏာသက်ရောက်ရာနယ်ပယ်များအတွင်း ထိုအမိန့်စာကို ကြပ်တည်းစွာလိုက်နာစေရန် တောင်းဆိုသည်။ အင်္ဂလန်နိုင်ငံတွင် ရှစ်ယောက်မြောက်ဟင်နရီဘုရင်သည် စိစစ်တည်းဖြတ်ရေးဆိုင်ရာလုပ်ငန်းကို ကက်သလစ်ဂိုဏ်းအုပ် ကပ်သ်ဘတ်တန်စတလ်အား တာဝန်ပေးထားသည်။ သို့ရာတွင် ဥရောပဒေသအများစု၌ အယူဝါဒဆိုင်ရာကိစ္စများနှင့်ပတ်သက်၍ အကြွင်းမဲ့အခွင့်အာဏာပိုင်မှာ ပုပ်ပြီးလျှင် ပါရီတက္ကသိုလ်မှ ဓမ္မပညာမဟာဌာန—စောဘော်န်ဖြစ်သည်။

စောဘော်န်သည် ကက်သလစ်အယူဝါဒနှင့်ပတ်သက်၍ သဘောထားထုတ်ဖော်တင်ပြသည့်နေရာဖြစ်သည်။ ယင်းသည် ကက်သလစ်ယုံကြည်ချက်၏ ခံတပ်သဖွယ် ရာစုနှစ်ပေါင်းများစွာကြာသည်အထိ ယူမှတ်ခံလာခဲ့ရသည်။ စောဘော်န်စိစစ်တည်းဖြတ်ရေးအဖွဲ့သည် အမှားပြင်ရေးသားထုတ်ဝေသော ကျမ်းအားလုံးနှင့် တိုင်းရင်းသားဘာသာစကားဖြင့်ပြန်ဆိုသော ဗားလ်ဂိတ် ဘာသာပြန်ကျမ်းများကို ဆန့်ကျင်လျက် ယင်းသို့သောကျမ်းများသည် “ချာ့ချ်အတွက် အသုံးမဝင်သည့်အပြင် အန္တရာယ်ပင်ဖြစ်စေနိုင်” သည်ဟုယူမှတ်သည်။ အတန်ကြာသော် ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးသမားများသည် ကျမ်းဆိုင်ရာအထောက်အထားအပေါ် အခြေမခံသော ချာ့ချ်၏အယူဝါဒများ၊ အခမ်းအနားများနှင့် ထုံးတမ်းစဉ်လာများကို စောဒကတက်လာကြသည်မှာ အဆန်းမဟုတ်ပေ။ သမ္မာကျမ်းစာကို တိကျစွာအဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုမှုထက် ချာ့ချ်ကကြည်ညိုကိုင်းရှိုင်းသော အယူဝါဒများသည် သာ၍အရေးကြီးသည်ဟု စောဘော်န်ရှိဓမ္မပညာရှင်များစွာတို့က ယူမှတ်ကြသည်။ ဓမ္မပညာရှင်တစ်ဦး ဤသို့ပြောသည်– “အယူဝါဒများကို ရရှိပြီးသည်နှင့် ကျမ်းစာသည် နံရံတစ်ခုကို တည်ဆောက်ပြီးစီးသောအခါ ဖယ်ပစ်ရသည့်ငြမ်းနှင့်တူသည်။” ထိုမဟာဌာန၏ဆရာအများစုတို့သည် ဟေဗြဲနှင့်ဂရိဘာသာစကားများကို မတတ်ကြသော်လည်း အေတီယန်နှင့် အခြားသော ပြန်လည်ဆန်းသစ်ရေးဝါဒီပညာရှင်များက သမ္မာကျမ်းစာတွင် သုံးနှုန်းထားသောဝေါဟာရများ၏ မူရင်းအဓိပ္ပာယ်ကို နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်သုတေသနပြုထားသော လေ့လာတွေ့ရှိမှုများကို အထင်အမြင်သေးကြသည်။ “ဂရိနှင့်ဟေဗြဲဆိုင်ရာအသိပညာကို ပျံ့နှံ့စေခြင်းသည် ဘာသာတရားအားလုံးကို ပျက်စီးခြင်းသို့ ဆိုက်ရောက်စေနိုင်သည်” ဟုပင် စောဘော်န်မှ ပါမောက္ခတစ်ဦးက အရဲစွန့်ပြောသည်။

စောဘော်န်၏တိုက်ခိုက်မှု

အေတီယန်၏ အစောပိုင်းထုတ် ဗားလ်ဂိတ် ကျမ်းစာများသည် စောဘော်န်မဟာဌာနစိစစ်တည်းဖြတ်ရေးအဖွဲ့၏ ခွင့်ပြုမှုရခဲ့သော်လည်း အတိုက်အခံမကင်းခဲ့ပါ။ လွန်ခဲ့သည့် ၁၃ ရာစုနှစ်က ဗားလ်ဂိတ် သည် တက္ကသိုလ်၏ တရားဝင်အသိအမှတ်ပြုသမ္မာကျမ်းစာအဖြစ် အမြတ်တနိုးအလေးထားခံခဲ့ရပြီး ယင်း၏စာသားများသည် အမှားကင်းသည်ဟု လူများစွာတို့က ယူမှတ်ကြသည်။ လူအများလေးစားခံရသော ပညာရှင်အီရေ့စ်မတ်စ်သည် ဗားလ်ဂိတ် ကျမ်းကိုပြုစုခြင်းကြောင့် မဟာဌာနက သူ့ကိုအပြစ်ပင်တင်ခဲ့သည်။ သာမန်စာပုံနှိပ်သမားတစ်ဦးက တရားဝင်အသိအမှတ်ပြုကျမ်းကို ရဲရဲတင်းတင်းအမှားပြင်ခြင်းသည် အချို့လူများအတွက် ထိတ်လန့်စရာဖြစ်သည်။

ဓမ္မပညာရှင်များအား ဒုက္ခအပေးဆုံးအရာမှာ အေတီယန်၏ အနားသတ်ကွက်လပ်မှတ်ချက်များဖြစ်သည်။ ယင်းမှတ်ချက်များက ယထာဘူတကျခြင်းနှင့်ပတ်သက်၍ ဗားလ်ဂိတ် ၏စာသားများအပေါ် သံသယဝင်စေသည်။ အစိတ်အပိုင်းအချို့ကို အေတီယန်ရှင်းလင်းပြရန်တောင်းဆိုခြင်းက သူသည် ဓမ္မပညာနယ်ပယ်ထဲသို့ ကျူးကျော်ဝင်ရောက်သည်ဟု စွပ်စွဲခံရသည့်ရလဒ်ကို ဖြစ်ပေါ်စေသည်။ အေတီယန်က မိမိ၏မှတ်ချက်များသည် အတိုချုပ်မှတ်ချက်များ သို့မဟုတ် ဆင်ခြင်တုံတရားနှင့်ညီသောသဘာဝရှိ မှတ်ချက်များဖြစ်သည်ဟု အခိုင်အမာပြောဆိုခြင်းအားဖြင့် စွပ်စွဲချက်များကို ချေပသည်။ ဥပမာ၊ ကမ္ဘာဦး ၃၇:၃၅ နှင့်ပတ်သက်သော သူ၏မှတ်ချက်က ထိုတွင်ပါသော “ငရဲ” [လက်တင်၊ အင်ဖဲရ်နမ်] ဟူသည့်ဝေါဟာရကို လူဆိုးလူမိုက်များ ဒဏ်ပေးခံရသည့်နေရာဟု နားလည်ရန်မဟုတ်ကြောင်း ရှင်းပြထားသည်။ စိုးလ်မသေနိုင်သောအဖြစ်နှင့် “စိန့်များ” ၏ ကြားဝင်လုပ်ဆောင်နိုင်သည့်အစွမ်းတန်ခိုးကို သူကငြင်းပယ်ကြောင်း မဟာဌာနက စွဲချက်တင်သည်။

မည်သို့ဆိုစေ အေတီယန်သည် ဘုရင့်မျက်နှာသာနှင့် ကာကွယ်မှုကိုရရှိသည်။ ပထမမြောက်ဖရန်စစ္စဘုရင်သည် ပြန်လည်ဆန်းသစ်ရေးဆိုင်ရာ စူးစမ်းလေ့လာမှုများ၊ အထူးသဖြင့် မိမိ၏ မင်းမှုထမ်းစာပုံနှိပ်လုပ်သား၏ လက်ရာများကို အလွန်စိတ်ဝင်စားသည်။ သတင်းအရပထမမြောက်ဖရန်စစ္စဘုရင်သည် အေတီယန်ထံသို့ အလည်အပတ်ပင်သွားရောက်ပြီး တစ်ခါကဆိုလျှင် အေတီယန်က ကျမ်းတစ်ကျမ်းအား အပြီးသတ်ပြုပြင်နေခြင်းကို စိတ်ရှည်လက်ရှည်စောင့်ဆိုင်းနေခဲ့သည်။ ဘုရင်၏ကျောထောက်နောက်ခံပြုမှုအားဖြင့် အေတီယန်သည် စောဘော်န်ကို အန်တုနိုင်ခဲ့သည်။

သူ၏ကျမ်းစာများကို ဓမ္မပညာရှင်များကပိတ်ပင်

သို့သော် ၁၅၄၅ ခုနှစ်တွင် စောဘော်န်မဟာဌာန၏ အရှိန်အဟုန်ကြီးမားသော အမျက်ဒေါသက အေတီယန်အပေါ်သို့ စုပြုံကျရောက်စေသည့် အဖြစ်အပျက်များ ပေါ်ပေါက်လာခဲ့သည်။ ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးသမားများကို ဆန့်ကျင်သည့် ညီညွတ်ရေးညွန့်ပေါင်းအဖွဲ့ပေါ်ပေါက်စေခြင်း၏ အကျိုးကို သိမြင်လာသောကြောင့် ကိုလုံးမြို့ (ဂျာမနီ)၊ လူဗိန်းမြို့ (ဘယ်လ်ဂျီယံ) နှင့် ပါရီမြို့တို့ရှိ ကက်သလစ်တက္ကသိုလ်များသည် အများလက်ခံယုံကြည်ချက်နှင့်မညီသော သွန်သင်ချက်များကို စိစစ်တည်းဖြတ်ခြင်းတွင် ပူးပေါင်းလုပ်ဆောင်ရန် ရှေးမဆွကတည်းက သဘောတူညီခဲ့ကြသည်။ အေတီယန်ကျမ်းစာသည် ပယ်မိန့်ကျခံရသော စာအုပ်များစာရင်းတွင် မပါဝင်သည်ကို အံ့အားသင့်သည့်အကြောင်းအား လူဗိန်းတက္ကသိုလ်က စောဘော်န်သို့စာရေးတင်ပြသောအခါ ယင်းတို့ကို သူတို့မြင်လျှင် ပြစ်တင်ငြင်းပယ်မည်မှာ မလွဲပေဟု စောဘော်န်က မုသားသုံး၍ပြန်ကြားခဲ့သည်။ ယခုလူဗိန်းနှင့် ပါရီရှိ မဟာဌာနတို့၏ ပူးတွဲအာဏာက ပထမမြောက်ဘုရင်ဖရန်စစ္စအား မိမိ၏စာပုံနှိပ်သမား၏ အမှားများကို သဘောပေါက်စေရန် လုံလောက်သည်ဟု မဟာဌာနရှိ အေတီယန်၏ရန်သူများက ယုံကြည်စိတ်ချခဲ့ကြသည်။

ထိုအချိန်အတောအတွင်း မိမိရန်သူများ၏ အကြံအစည်များကို သတိပြုမိသော အေတီယန်သည် ဘုရင်ထံသို့ အရင်ဦးအောင် အခစားဝင်သည်။ ဓမ္မပညာရှင်များသည် မိမိတို့တွေ့ရှိသော မည်သည့်အမှားများကိုမဆိုစာရင်းထုတ်ဝေမည်ဆိုပါက ဓမ္မပညာရှင်များ၏ အမှားပြင်ချက်နှင့်တွဲ၍ ရောင်းချမည့်ကျမ်းစာတိုင်းတွင် ထည့်သွင်းပုံနှိပ်ရန် မိမိအလွန်ဆန္ဒရှိကြောင်း အေတီယန်က ဘုရင်အားအကြံပေးသည်။ ယင်းဖြေရှင်းနည်းကို ဘုရင်သဘောကျသွားသည်။ မိမိ၏ တော်ဝင်ကျမ်းစာဖတ်သူ ပီးယယ်ရ်ဒူဝယ်ရှာစတဲလ်အား ယင်းကိစ္စကို အရေးယူဆောင်ရွက်စေသည်။ အေတီယန်၏ကျမ်းစာသည် “ကျွန်ုပ်တို့၏ယုံကြည်ချက်ကို ငြင်းပယ်သောသူများအတွက် အစာဖြစ်ပြီး လက်ရှိ . . . မှားယွင်းသောအယူများကို ထောက်ခံအားပေးကာ ယင်းကျမ်းစာတစ်အုပ်လုံးကို လက်စတုံးဖျက်ဆီးပစ်ရန် ထိုက်တန်သည့်အထိ” အမှားများနှင့်ပြည့်နှက်နေသည်ဟု ၁၅၄၆ ခု၊ အောက်တိုဘာလ၌ မဟာဌာနက ဒူဝယ်ရှာစတဲလ်ထံစာရေးခဲ့သည်။ ဘုရင်က ယင်းကိုသဘောမကျသဖြင့် အေတီယန်ကျမ်းစာများတွင် ထည့်သွင်းပုံနှိပ်ရန်အတွက် မိမိတို့၏ထင်မြင်ဝေဖန်ချက်များကိုထုတ်ဖို့ မဟာဌာနအား ကိုယ်တိုင်အမိန့်ပေးခဲ့သည်။ ယင်းကိုလုပ်ပါမည်ဟု သူတို့ကတိပေးသော်လည်း မှားသည်ဟုသူတို့ဆိုသောအချက်များ၏ အသေးစိတ်စာရင်းကိုပြုစုရန် အတတ်နိုင်ဆုံးရှောင်ကြသည်။

၁၅၄၇ ခု၊ မတ်လတွင် ပထမဖရန်စစ္စဘုရင်ကွယ်လွန်ရာ အေတီယန်သည်လည်း စောဘော်န်၏သြဇာကိုဆန့်ကျင်ရေးတွင် တန်ခိုးအာဏာအရှိဆုံးသော မဟာမိတ်တစ်ဦးကို ဆုံးရှုံးခဲ့ရသည်။ ဒုတိယမြောက်ဟင်နရီဘုရင်နန်းဆက်ခံသောအခါ မဟာဌာနသည် မိမိတို့၏ထင်မြင်ဝေဖန်ချက်များကိုထုတ်ရန်ဟူသော မိမိခမည်းတော်၏အမိန့်ကို ဆက်၍ထုတ်ပြန်သည်။ သို့ရာတွင် ဂျာမန်မင်းသားများက ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးကို နိုင်ငံရေးရည်မှန်းချက်များအတွက် အသုံးပြုသည်ကိုတွေ့ရသော ဒုတိယမြောက်ဟင်နရီဘုရင်သည် ဘုရင့်ပုံနှိပ်လုပ်သား၏ကျမ်းစာတွင်ပါသော အဆိုရှိသည့်အကျိုးအပြစ်များထက် ပြင်သစ်ကက်သလစ်ကို ဘုရင်သစ်၏လက်အောက်တွင် စည်းစည်းလုံးလုံးနှင့်ဆက်လက်တည်ရှိစေရေးကို သာ၍အာရုံစိုက်သည်။ ဓမ္မပညာရှင်များက မိမိတို့၏ထင်မြင်ဝေဖန်ချက်စာရင်းကို ပြုစု၍မပြီးမချင်း အေတီယန်ကျမ်းစာရောင်းချခြင်းကို ပိတ်ပင်ထားရန် ဘုရင်၏မင်းတိုင်ပင်အဖွဲ့က ၁၅၄၇ ခု၊ ဒီဇင်ဘာလ၌ ဆုံးဖြတ်ကြသည်။

အယူလွဲသူဟုစွပ်စွဲခံရ

အေတီယန်၏ကိစ္စကို အယူလွဲသူများနှင့်ပတ်သက်သည့် အမှုများစစ်ဆေးရန်အတွက် တည်ဆောက်ပြီးခါစ အထူးခုံရုံးသို့ လွှဲပြောင်းပေးရန် မဟာဌာနက နည်းလမ်းရှာသည်။ မိမိကျရောက်နေသောအန္တရာယ်ကို အေတီယန်ကောင်းစွာသိသည်။ ထိုခုံရုံးကိုတည်ဆောက်သောနှစ်နှစ်အတွင်း ယင်းသည် ရှန်ဘရာအာဒန့်တ် သို့မဟုတ် “မီးလောင်တိုက်” ဟု အမည်တွင်လာသည်။ အရှင်လတ်လတ်မီးရှို့သတ်ခြင်းခံရသော ပုံနှိပ်သူများနှင့် စာအုပ်ရောင်းသူများအပါအဝင် စီရင်ခံရသူ ၆၀ တို့သည် အေတီယန်၏အိမ်နှင့်မဝေးလှသော ပလပ်စ်မိုဘဲရ်အရပ်တွင် မီးရှို့ရန်နှက်တိုင်တင်ခံရကြသည်။ အေတီယန်အား စွဲချက်တင်နိုင်မည့်အထောက်အထား တစ်စွန်းတစ်စအတွက် သူ၏အိမ်သည် ကြိမ်ဖန်တလဲရှာဖွေစစ်ဆေးခြင်းခံရသည်။ သက်သေ ၈၀ ကျော် မေးမြန်းခံရကြသည်။ အေတီယန်အား အယူလွဲသူအဖြစ် စီရင်ချက်ချနိုင်သည့် သတင်းပေးသူများသည် သူ၏ပစ္စည်းဥစ္စာလေးပုံတစ်ပုံကို ရရှိမည်ဖြစ်ကြောင်း ကတိပြုခံရကြသည်။ သို့တိုင် သူတို့တွေ့ရှိသည့်သက်သေမှာ မိမိ၏ကျမ်းစာများတွင် အေတီယန်က လူသိရှင်ကြားထည့်သွင်းပုံနှိပ်သော အရာများသာဖြစ်သည်။

တစ်ဖန် မဟာဌာန၏ ထင်မြင်ဝေဖန်ချက်စာရင်းကို မိမိ၏မင်းတိုင်ပင်အဖွဲ့မှ သေချာစွာစဉ်းစားသုံးသပ်ရန် ဘုရင်ကအမိန့်ထုတ်ပြန်သည်။ မထိန်းနိုင်မသိမ်းနိုင်ဖြစ်ခါ ‘ဓမ္မပညာရှင်များသည် တစ်စုံတစ်ခုကို လွဲမှားသောအယူဖြစ်ကြောင်း ပြစ်တင်ပြောဆိုရာတွင် စာအားဖြင့်ရေးသားဖော်ပြသော အလေ့အထမရှိ၊ သင်တို့ယုံကြည်ရမည့်အရာများကို နှုတ်အားဖြင့်သာပြောဆိုကြသည်။ သို့မဟုတ်ပါက ရေး၍ဆုံးမည်မဟုတ်’ ဟု မဟာဌာနကတုံ့ပြန်သည်။ ယင်းကို ဟင်နရီဘုရင်သဘောတူခဲ့သည်။ အပြီးသတ်ပိတ်ပင်မှုဖြစ်ခဲ့သည်။ အေတီယန်ထုတ်ဝေသမျှသော သမ္မာကျမ်းဆိုင်ရာစာပေအားလုံးနီးပါး အပယ်ခံရသည်။ ပလပ်စ်မိုဘဲရ်အရပ်တွင် မီးရှို့သတ်ခံရခြင်းမှ လွတ်မြောက်ခဲ့သော်လည်း သူ၏ကျမ်းစာအုပ်များ လုံးဝပိတ်ပင်ခံရခြင်းနှင့် တိုက်ခိုက်နှောင့်ယှက်မှုခံရရန် အလားအလာရှိခြင်းတို့ကြောင့် ပြင်သစ်ပြည်မှထွက်သွားရန် သူဆုံးဖြတ်လိုက်သည်။

ပြည်ပြေးစာပုံနှိပ်သမား

၁၅၅၀ ခု၊ နိုဝင်ဘာလ၌ အေတီယန်သည် ဆွစ်ဇာလန်နိုင်ငံ၊ ဂျီနီဗာမြို့သို့ ပြောင်းရွှေ့နေထိုင်သည်။ မဟာဌာနသည် ပြင်သစ်နိုင်ငံအတွင်း ဗားလ်ဂိတ် မှလွဲ၍ မည်သည့်ကျမ်းစာအုပ်မျှ တရားဝင်မထုတ်ဝေရအောင်ပြုလုပ်ထားသည်။ မိမိပုံနှိပ်လိုသောအရာများကို လွတ်လပ်စွာပုံနှိပ်ခွင့်ရပြီဖြစ်သော အေတီယန်သည် လက်တင်ဘာသာပြန်ကျမ်းနှစ်ခု (ဗားလ်ဂိတ် နှင့် အီရေ့စ်မတ်စ်) ဖြင့် ကော်လံချင်းယှဉ်လျက်ပါရှိသော မိမိ၏ ဂရိ “ဓမ္မသစ်ကျမ်း” ကို ၁၅၅၁ ခုနှစ်တွင် ပြန်လည်ပုံနှိပ်ခဲ့သည်။ ၁၅၅၂ ခုနှစ်တွင် ခရစ်ယာန်ဂရိကျမ်းကို အီရေ့စ်မတ်စ်လက်တင်ကျမ်းစာနှင့် ကော်လံချင်းယှဉ်လျက် ပြင်သစ်ဘာသာစကားဖြင့် ဆက်လက်ထုတ်ဝေခဲ့သည်။ အေတီယန်သည် ဤကျမ်းနှစ်စောင်တွင် သမ္မာကျမ်းစာ၏စာသားများကို အခန်းကြီးအခန်းငယ်ခွဲသည့်စနစ်—ယနေ့ ကမ္ဘာသုံးစနစ်ဖြင့် ထည့်သွင်းထားသည်။ အခြားသူများက ယင်းမတိုင်မီကတည်းက ခြားနားသည့် အခန်းငယ်ခွဲခြင်းစနစ်ကို ကြိုးစားခဲ့ကြဖူးသော်လည်း အေတီယန်၏စနစ်က အများလက်ခံသည့်ပုံစံဖြစ်လာသည်။ သူ၏ ၁၅၅၃ ခုထုတ် ပြင်သစ်သမ္မာကျမ်းစာသည် အခန်းငယ်ခွဲသည့်စနစ်ပါသော ပထမဆုံးလုံးချင်းကျမ်းစာဖြစ်သည်။

၁၅၅၇ ခုထုတ် အေတီယန်၏ ဘာသာနှစ်မျိုးပြန် လက်တင်သမ္မာကျမ်းစာသည်လည်း ဟေဗြဲကျမ်းတစ်လျှောက်လုံးတွင် ဘုရားသခင်၏ကိုယ်ပိုင်နာမတော်ဖြစ်သော ဂျေဟိုးဗား ကို အသုံးပြုခြင်းတွင် ထူးခြားသည်။ ဟေဗြဲစကားလုံး တက်တြာဂရမ်မီတန် (יהוה) အတွက် အဒိုနိုင်း ကို အစားထိုးခြင်းသည် ဂျူးအယူသီးမှုပေါ်တွင် လုံးလုံးအခြေခံပြီး ယင်းကိုငြင်းပယ်သင့်ကြောင်း ဆာလံကျမ်းဒုတိယအခန်းကြီး၏ အနားသတ်ကွက်လပ်တွင် မှတ်ချက်ပေးထားသည်။ ဤကျမ်းတွင် အေတီယန်သည် ဟေဗြဲဘာသာစကား၏ ဆိုလိုရင်းအပြည့်အစုံပေါ်လွင်ရန် ထပ်မံဖြည့်စွက်ရသည့် လက်တင်ဝေါဟာရများကိုဖော်ပြရန် စာလုံးစောင်းများကိုအသုံးပြုထားသည်။ နောက်ပိုင်းတွင် ဤနည်းစနစ်ကို အခြားကျမ်းစာများကပါ ခံယူကျင့်သုံးလာကြပြီး လေးနက်စေရန်ဖော်ပြသည့် စာလုံးစောင်းအသုံးပြုခြင်းနှင့် အကျွမ်းဝင်နေသော ယနေ့စာဖတ်သူများအား မကြာခဏရှုပ်ထွေးစေလေ့ရှိသည့် အစဉ်အလာဖြစ်သည်။

အေတီယန်သည် မိမိလေ့လာသိရှိရာများကို အခြားသူများအားဝေငှရန် ဆုံးဖြတ်ချက်ချလျက် သန့်ရှင်းသောကျမ်းစာစောင်များကို ထုတ်ဝေခြင်းတွင် မိမိ၏ဘဝကို မြှုပ်နှံထားသည်။ ယနေ့ ဘုရားသခင်၏နှုတ်ကပါဌ်တော်ကို တန်ဖိုးထားသူများသည် သူ၏ကြိုးစားအားထုတ်မှုများနှင့် သမ္မာကျမ်းစာ၏စာသားများကို မူရင်းအတိုင်းဖော်ထုတ်ရန် အနစ်နာခံကြိုးစားခဲ့ကြသူများ၏ လုပ်ဆောင်မှုများအတွက် ကျေးဇူးတင်နိုင်ကြသည်။ သူတို့စတင်ခဲ့သည့် နည်းစနစ်များသည် ဆက်လက်တည်ရှိသည်နှင့်အမျှ ကျွန်ုပ်တို့သည် ရှေးဟောင်းဘာသာစကားများဆိုင်ရာ သာ၍တိကျမှန်ကန်သည့်အသိပညာကို ရရှိပြီး ဘုရားသခင့်နှုတ်ကပါဌ်တော်၏ သာ၍ရှေးကျ၊ သာ၍တိကျသော လက်ရေးစာမူများကို ရှာဖွေတွေ့ရှိသည်။ သူကွယ်လွန်ချိန် (၁၅၅၉) မတိုင်မီကလေးတွင် အေတီယန်သည် ခရစ်ယာန်ဂရိကျမ်းစာစောင်များကို အသစ်ဘာသာပြန်နေခဲ့သည်။ “အဲဒါကို ဘယ်သူဝယ်မလဲ။ ဘယ်သူကဖတ်မလဲ” ဟု သူအမေးခံရသောအခါ ‘ဘုရားဝတ်ပြုခြင်းအသိပညာရှိသူအားလုံး’ ဟု ယုံကြည်စိတ်ချစွာ ပြန်ဖြေကြားခဲ့သည်။

[အောက်ခြေမှတ်ချက်များ]

[စာမျက်နှာ ၁၀ ပါ ရုပ်ပုံ]

ရော်ဘရ်အေတီယန်၏ ကြိုးစားအားထုတ်မှုသည် ခေတ်အဆက် ဆက်မှ ကျမ်းစာကျောင်းသားများကို အထောက်အကူပြုခဲ့

[Credit Line]

Bibliothèque Nationale, Paris

[စာမျက်နှာ ၁၂ ပါ ရုပ်ပုံ]

အေတီယန်၏ ပညာပေးရုပ်ပုံများသည် ခေတ်အဆက်ဆက်တုပခံလာခဲ့ရ

[Credit Line]

Bibliothèque Nationale, Paris